ΑΓ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ε´, ΠΑΤΡ. ΚΩΝ/ΛΕΩΣ-2 «Εἰ δὲ καὶ ἀποβήσεται ὑμῶν εἰς μαρτύριον, δὲν θέλω πάντως βραδύνει νὰ σᾶς ἀκολουθήσω κἀγώ».

Ἀπόσπασμα [Β´] ἀπὸ τὸ βιβλίο

ΜΑΡΙΑ – ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Γ. ΓΙΑΤΡΑΚΟΥ 
Δρ. Ἱστορίας Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
«ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο Ε΄
(1745-1821)
Ο ΠΡΩΤΟΚΑΘΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ»

ἐκδ. ΤΗΝΟΣ», Ἀθῆναι 2011,
σελ. 24-39

βλ. σχετ.: https://christianvivliografia.wordpress.com/2011/04/08/γρηγόριος-ε´-ὁ-πρωτοκάθεδρος-τῆς-ὀρθ/

Α´ Μέρος: https://christianvivliografia.wordpress.com/2013/04/10/ἅγ-γρηγόριος-ε-πατρ-κωνλεως-1/

Ἠλ. στοιχειοθεσία «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ»

.            Μὲ «φετφὰ» τοῦ νέου σεϊχουλισλάμη Φεϊζιμάμη, ποὺ ἐπέτρεπε τὴν τιμωρία τῶν ὑπόπτων, ὁ σουλτάνος ἐξέδωσε φιρμάνι, μὲ τὸ ὁποῖο θὰ χορηγοῦσε ἀμνηστία, μόνον ἐφ᾽ ὅσον τὸ Πατριαρχεῖο ἀποδοκίμαζε τὴν ἐπανάσταση καὶ ἀφόριζε τὸν Ἀλέξανδρο Ὑψηλάντη, τὸν Μιχαὴλ Σοῦτσο καὶ τοὺς ὀπαδούς του. Συγχρόνως ἐκδίδεται διάταγμα, νὰ μετοικήσουν ἐντὸς τοῦ Φαναρίου ὅλες οἱ ἡγεμονικὲς καὶ ἀρχοντικὲς οἰκογένειες ποὺ κατοικοῦσαν στὸν Βόσπορο. Ὁ ἀκάματος Γρηγόριος προσπαθώντας νὰ οἰκονομήσει τὰ ἀνοικονόμητα, συγκροτεῖ συμβούλιον γιὰ νὰ συσκεφθεῖ μετὰ τῶν ἐγκρίτων τοῦ Γένους πῶς θὰ ἐνεργήσουν. Ἐγκρίθηκε λοιπὸν κατὰ τὴν συνέλευση αὐτὴ νὰ ὑποβάλουν ἀναφορὰ στὴν Πύλη, μὲ τὴν ὁποίαν ὅλοι οἱ πρόκριτοι θὰ ἐγγυόνταν ὑπὲρ ἀλλήλων στὴν Κωνσταντινούπολη, ὡς πιστοὶ ὑπήκοοι τῆς βασιλείας καὶ ὅτι θὰ συνέπρατταν γιὰ τὴν ἀποκατάσταση τῆς κοινῆς ἡσυχίας. Τὴν ἀλληλέγγυον αὐτὴν ἀναφορὰν πῆγε ὁ Πατριάρχης νὰ δώσει στὸν Βεζύρη στὶς 10 Μαρτίου 1821, Κυριακὴ τῆς Σταυροπροσκυνήσεως. Ἐπειδὴ ὅμως ἀπουσίαζεν ὁ Βεζύρης, ἀναγκάσθηκε ὁ Πατριάρχης νὰ παρουσιασθεῖ στὸν Κεχαγιᾶν (Τοποτηρητὴν) τοῦ Ὑπουργοῦ, Ζανὴπ Ἐφέντην, τὰ μέγιστα χριστιανομάχον. Ὁ Πατριάρχης μὲ ἑτοιμότητα καὶ συγκινητικὴ προσπάθεια φρόντισε νὰ πείσει τὸν Κεχαγιὰ γιὰ τὴν ἀθωότητα τοῦ Γένους ἀλλὰ ὁ Βεζύρης προσπάθησε νὰ ἐνοχοποιήσει τὸν κλῆρον, ὅσον ἀφορᾶ στὰ γεγονότα τῆς Μολδοβλαχίας, ἐφ᾽ ὅσον ἔγινε γνωστὸν ὅτι τὸν Ὑψηλάντην «περιέζωσεν τὴν ρομφαίαν στὴν Ἐκκλησία ὁ Μητροπολίτης Μολδαυίας». Ὁ Πατριάρχης, Γρηγόριος ὁ Ε´ προσπάθησε νὰ πείσει τὸν Κεχαγιὰ ὅτι ὁ κλῆρος δὲν ἀναμιγνύεται σὲ ἀνάλογες ἐνέργειες, διότι τὸ θρήσκευμά μας καθαιρεῖ τοὺς ἐνόχους ἀπὸ τὸ ἐκκλησιαστικὸ ἀξίωμα καὶ ἡ ἐξουσία τοὺς τιμωρεῖ ὡς ἀποστάτες. Ὁ Πατριάρχης προσπάθησε νὰ πείσει τὸν ἐκπρόσωπο τῆς τουρκικῆς ἐξουσίας. Ἡ συνέχεια ὑπῆρξε ἀλγεινή. Ὁ Πατριάρχης διατάσσεται νὰ στείλει στὴν Πύλη τρεῖς ἐκ τῶν Ἀρχιερέων, τὸν Θεσσαλονίκης, τὸν Ἀδριανουπόλεως καὶ τὸν Τουρνόβου, ὡς ἐνέχυρα ἀσφαλείας. Ὁ Γρηγόριος ὁ Ε´ τοὺς κάλεσε σὲ γεῦμα καὶ συνέφαγε μαζί τους, τοὺς ἀνακοίνωσε τὴν θλιβερὴ εἴδηση, ὅτι δηλαδὴ θὰ σταλοῦν στὴν φυλακὴ ὡς ἐνέχυρα. Καὶ μετὰ τὴν θλιβερὴ ἀνακοίνωση ἔκλαυσε πικρῶς καὶ προσέθεσεν ὁ Γρηγόριος ὁ Ε´: «Τί τὸ ἀποβησόμενον, καὶ εἰς ὑμᾶς καὶ εἰς ἐμέ, Κύριος οἶδεν. Εἰ δὲ καὶ ἀποβήσεται ὑμῶν εἰς μαρτύριον, δὲν θέλω πάντως βραδύνει νὰ σᾶς ἀκολουθήσω κἀγώ». Συνεθρήνουν μετὰ τῶν Ἀρχιερέων καὶ οἱ παρεστηκότες. Καὶ προσ­ελθόντες οἱ Ἀρχιερεῖς ἐποίησαν μετὰ τοῦ Πατριάρχου τὸν τελευταῖον ἐπὶ γῆς ἐν Χριστῷ ἀσπασμὸν καὶ ἀφοῦ ἔκλιναν οἱ Ἀρχιερεῖς τὴν κεφαλὴν ὁδηγήθηκαν στὴν φυλακήν.

.            Κατὰ τὴν εἰκοστὴν τοῦ Μαρτίου ἡ Πύλη παραδίδει στὸν Μέγα Διερμηνέα Διάταγμα περὶ ἀμνηστίας, νὰ τὸ ἐξελληνίσει, γιὰ νὰ ἀναγνωσθοῦν καὶ τὰ δύο καὶ τὸ πρωτότυπον καὶ ἡ μετάφραση στὴν Ἐκκλησία, εἰς ἐπήκοον ὅλων. Συγχρόνως δὲ νὰ ἐκδώσει ἐξάπαντος ἀφορισμὸν κατὰ τοῦ Ὑψηλάντου καὶ αὐτῶν ποὺ ἀποστάτησαν μαζί του, νὰ συγχωρήσει τὸν ὅρκον τῶν Ἑταιριστῶν καὶ νὰ ἀποδέχεται μὲ προθυμία ὅσους προσέρχονται ἐπὶ μετανοίᾳ καὶ θὰ ἀπολαμβάνουν τὴν προσήκουσαν ἀσφάλειαν γιὰ τὴν εἰλικρινῆ καὶ πιστή τους ὑπηκοότητα. Διότι, ἔλεγεν ὁ Βεζύρης, ἡ ἐλπὶς τῆς ἐκ τοῦ τοιούτου γράμματος περιγενομένης ἡσυχίας ἀνέβαλεν τὸ κατὰ τῶν Ὑπηκόων Γραικῶν ἐπικρεμάμενον ξίφος τοῦ Σουλτάνου». Κι ὁ Γρηγόριος ὁ Ε´ ἀφοῦ ἔλαβε τὴν διαταγήν, διέταξε νὰ συνταχθεῖ τὸ ἀπαιτούμενο γράμμα, ὁ δὲ Μέγας Διερμηνεὺς φέρει τὸ Διάταγμα τῆς ἀμνηστίας καταρώμενον μὲν τοὺς περὶ τὸν Ὑψηλάντην ἀποστάτες, ἀμνηστεῦον δὲ τοὺς ἄλλους Ἐταιριστές, ὅσοι ἐπανέλθουν στὴν πρότερη ὑπακοή τους.
.            Στὶς 23 Μαρτίου λοιπὸν (Ε´ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν) ἀφοῦ συνῆλθαν στὴν Μεγάλη Ἐκκλησία ὅλοι οἱ πρόκριτοι τοῦ Γένους, καὶ Ἡγεμόνες καὶ οἱ δύο Διερμηνεῖς καὶ οἱ λοιποὶ ἄρχοντες καὶ Ἀρχιερεῖς, συμπαρόντος καὶ τοῦ Πατριάρχου τῶν Ἱεροσολύμων Πολυκάρπου, ἀναγνώσθηκε τὸ Διάταγμα ἀπὸ τοῦ ἄμβωνος πρῶτον μὲν τουρκιστί, ἔπειτα δὲ ἑλληνιστὶ ὑπὸ Ἀρχιερέως, ὁ ὁποῖος στεκόταν κοντὰ στὸν θρόνο τοῦ Πατριάρχη. Ὕστερα ἀναγνώσθηκε καὶ τὸ διαταχθὲν ἀφοριστικόν, ἀφοῦ προηγουμένως ὑπεγράφη ἀπὸ τοὺς δύο Πατριάρχες, τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ τῶν Ἱεροσολύμων καὶ ἀπὸ ὅλους τοὺς ἄλλους Ἀρχιερεῖς πάνω στὴν Ἁγία Τράπεζα. Καὶ ὅλα αὐτὰ τὰ ἔκανε μὲ πόνο ὁ Γρηγόριος ὁ Ε´, προκειμένου νὰ ἀποφευχθεῖ ἡ γενικὴ σφαγὴ τῶν Χριστιανῶν τῆς Πόλης. Ἄρχισαν ὅμως μεμονωμένες θανατώσεις, ἐνῶ φυλακίστηκαν ἀρχιερεῖς καὶ ἐντάθηκαν οἱ διωγμοὶ ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων, κυρίως ὅταν ἔφτασε στὴν Κωνσταντινούπολη ἡ εἴδηση γιὰ ἐξέγερση στὴν Πελοπόννησο.
.            Παρόντες κατὰ τὴν ὑπογραφὴ τοῦ ἀφορισμοῦ ἦταν καὶ Τοῦρκοι Κρητικοί, ποὺ γνώριζαν καλὰ τὴν ἑλληνικὴ γλώσσα, γιὰ νὰ παρατηρήσουν, ἂν ἐγράφησαν καὶ τὰ ἄλλα τὰ παραγγελθέντα, ἀκριβῶς σύμφωνα μὲ τὶς διαταγὲς τῆς ὀθωμανικῆς ἐξουσίας. Καὶ διετάχθησαν τρεῖς Ἀρχιερεῖς νὰ πᾶνε στὰ ὕποπτα μέρη τοῦ κράτους, δύο στὰ νησιά, ὁ τρίτος στὴν Ἑλλάδα, γιὰ νὰ κηρύξουν εἰρήνη καὶ νὰ ἀναγνώσουν τὸ διάταγμα τῆς ἀμνηστίας καὶ τὸ γράμμα τοῦ ἀφορισμοῦ καὶ ἐγκύκλιον συνοδικὴν ἐπιστολήν, ποὺ περιεῖχε νουθεσίες πρὸς τοὺς λαοὺς γιὰ εἰρήνη. Κατὰ τὸ βράδυ τοῦ Σαββάτου τοῦ Λαζάρου, 31 Μαρτίου 1821, ἔρχεται στὴν Πύλη ἡ εἴδηση τῆς Ἐπαναστάσεως στὴν Πελοπόννησο. Ἐπειδὴ ἡ Πύλη ὑπώπτευεν ὅτι καὶ στὴν Κωνσταντινούπολη ὑπῆρχε  πλῆθος Ἑταιριστῶν, προετοιμασμένων γιὰ Ἐπανάσταση,  προετοίμασε τὸν  ἐλλιμενιζόμενον στόλον καὶ στρατὸν τῶν Γενιτσάρων γιὰ σφαγὴ τῶν Χριστιανῶν.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ: https://christianvivliografia.wordpress.com/2013/04/12/ἅγ-γρηγόριος-ε-πατρ-κωνλεως-3/