ΑΓ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ε´, ΠΑΤΡ. ΚΩΝ/ΛΕΩΣ-3 «Ὁ Πατριάρχης στενάξας ρώτησε: “ποῖον λέγουσιν ἠπιώτερον θάνατον, τὸν τῆς καρατομίας ἢ τὸν τῆς ἀγχόνης;”»

Ἀπόσπασμα [Γ´] ἀπὸ τὸ βιβλίο

ΜΑΡΙΑ – ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Γ. ΓΙΑΤΡΑΚΟΥ 
Δρ. Ἱστορίας Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
«ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο Ε΄
(1745-1821)
Ο ΠΡΩΤΟΚΑΘΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ»

ἐκδ. ΤΗΝΟΣ», Ἀθῆναι 2011,
σελ. 24-39

βλ. σχετ.: https://christianvivliografia.wordpress.com/2011/04/08/γρηγόριος-ε´-ὁ-πρωτοκάθεδρος-τῆς-ὀρθ/

Α´ Μέρος: https://christianvivliografia.wordpress.com/2013/04/10/ἅγ-γρηγόριος-ε-πατρ-κωνλεως-1/
Β´ Μέρος: https://christianvivliografia.wordpress.com/2013/04/11/ἅγ-γρηγόριος-ε-πατρ-κωνλεως-2/

Ἠλ. στοιχειοθεσία «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ»

.             Καὶ κατὰ τὸν βαθὺν ὄρθρον τῆς Κυριακῆς τῶν Βαΐων βγῆκε ἀπὸ τὰ Σχολεῖα πλῆθος Τούρκων σπουδαστῶν ἀλλαλάζοντας καὶ ἔσπευσαν πρὸς τὴν Ἐκκλησίαν, τὴν Ζωοδόχον Πηγήν, καὶ τὴν πυρπόλησαν. Ὁ Πατριάρχης κατ’ ἐκείνην τὴν ὥραν διένειμε κατὰ τὸ σύνηθες, τὰ βάϊα, κι ὅταν κάποιος τὸν εἰδοποίησε κρυφά, «ἐκεῖνος ἐξακολούθησε νὰ τὸ κάνει». Μετὰ τὸ πέρας τῆς λειτουργίας κοινοποίησε τὰ συμβάντα στοὺς Ἀρχιερεῖς ποὺ παρευρίσκονταν. Κι ὅταν ἐκεῖνοι ἔκπληκτοι ρωτοῦσαν τί συμβαίνει, ὁ Πατριάρχης ἀπάντησε: «Ἀρχαὶ ὠδίνων καὶ ταῦτα καὶ ἴσως ἥκει τὸ τέλος».

.            Ὕστερα ἀπὸ λίγο ἔφθασε διαταγὴ νὰ στείλει στὴν Πύλη τὴν κατάλογο τῶν γραικικῶν οἰκογενειῶν ποὺ κατοικοῦσαν στὸ Φανάρι καὶ τῶν ἄλλων τῶν ἀρχοντικῶν μὲ τὸν ἀκριβῆ ἀριθμὸν τῶν προσώπων καὶ τὸ ὄνομα καὶ τὴν πατρίδα τοῦ καθ’ ἑνός. Ὁ Πατριάρχης ἀπήντησεν ὅτι δὲν ὑπῆρχε τέτοιος κατάλογος καὶ ἐν συνεχείᾳ ἦλθε καὶ δεύτερη διαταγή, νὰ δώσει ὁ Πατριάρχης δύο ἐφημερίους ποὺ θὰ συνόδευαν τρεῖς γενιτσάρους, ἐκ τῶν ὁποίων δύο Κρητικοὶ ποὺ θὰ γνώριζαν τὰ Ἑλληνικά, γιὰ νὰ τοὺς δείχνουν οἱ Ἐφημέριοι τὶς οἰκίες τῶν ὑπηκόων, καὶ νὰ συγκαλοῦν ὅλα τὰ μέλη τῆς οἰκογενείας καὶ τοὺς ὑπηρέτες, οἱ δὲ Τοῦρκοι νὰ κάνουν τὴν καταγραφήν. Τὸ πρωὶ τῆς Μεγάλης Δευτέρας, 2 Ἀπριλίου, ἀποκεφαλίσθηκε πλησίον της Μεγάλης Πύλης τοῦ παλατιοῦ (Μπάϊ Χουμαϊούν) ὁ φιλογενέστατος καὶ ἔσχατος τῶν ἐξ ἡγεμονικῶν οἰκογενειῶν ἐκλεγομένων μεγάλων Διερμηνέων, Κωνσταντῖνος ὁ Μουρούζης. Ὅταν τὸ πληροφορήθηκε ὁ Πατριάρχης, ἐδάκρυσε καὶ διέταξε νὰ τελεσθεῖ ἡ συνήθης νεκρώσιμος ἀκολουθία καὶ ἐφεξῆς καὶ τὰ μνημόσυνά του καὶ παρήγγειλε νὰ ἀγοράσουν ἀπὸ τὸν δήμιο τὸ σῶμα καὶ νὰ τὸ θάψουν τὴ νύκτα, ὅπου μποροῦν. Τὴν ἴδια νύκτα ἐσφάγησαν ἢ κρεμάστηκαν καὶ ἄλλοι ἐπίσημοι, μάλιστα ὅσοι κατάγονταν ἀπὸ τὴν Πελοπόννησο.
.            Ὁ Σουλτάνος πάντοτε ὑποψιαζόταν τὸν Πατριάρχη, γι’ αὐτὸ κλήθηκε ὁ γιατρὸς τοῦ Πατριάρχη καὶ ἀρχιμανδρίτης, Πύρρος ὁ Θεσσαλός, νὰ δώσει πληροφορίες, ἂν ὁ πατριάρχης ἦταν φίλος τοῦ Ὑψηλάντη κι ἂν ἐγνώριζε τὸ κίνημα. Ἐκεῖνος διαβεβαίωσε ὅτι ὁ Πατριάρχης ἦταν ἁγιώτατος καὶ διαμαρτυρήθηκε γιὰ τὶς ὑπόνοιες ποὺ διατυπώθηκαν. Ὅπως γράφει στὴν αὐτοβιογραφία του ἐνημέρωσε τὸν Πατριάρχη γιὰ ὅσα ἔμαθε, προσθέτοντας: «Ὁ Παναγιώτατος… ἠδύνατο νὰ φύγῃ, πλὴν δὲν ἠθέλησε διὰ νὰ μὴ θυμώσουν οἱ Τοῦρκοι καὶ θανατώσουν τοὺς Χριστιανούς». Ὅ,τι ἔκανε ὁ Πατριάρχης τὸ ἔκανε μὲ πλήρη συνείδηση τῆς μεγάλης εὐθύνης καὶ τοῦ τρομεροῦ κινδύνου ποὺ ἀντιμετώπιζε τὸ Γένος. Ὁ ἴδιος ἐξ ἄλλου ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης σὲ ἄλλη περίπτωση, ποὺ ἐξέδωκεν ὁ Γρηγόριος ὁ Ε´ ἀφορισμὸν προκειμένου νὰ μὴ συμπράξουν οἱ Σουλιῶτες μὲ τὸν Ἀλὴ Πασά, ἔγραφεν πρὸς τοὺς Σουλιῶτες: «Ὁ Πατριάρχης βιαζόμενος ὑπὸ τῆς Πόρτας σᾶς στέλλει ἀφοριστικὰ καὶ ἐξάρχους, παρακινώντας σας νὰ ἑνωθεῖτε μὲ τὴν Πόρταν. Ἐσεῖς ὅμως νὰ τὰ θεωρεῖτε αὐτὰ ὡς ἄκυρα, καθότι γίνονται μὲ βίαν καὶ δυναστείαν καὶ ἄνευ θελήσεως τοῦ Πατριάρχου». Τὴν στιγμὴ ποὺ τὸ ἅγιο χέρι τοῦ Γρηγορίου τοῦ Ε´ ὑπέγραφε τὸν ἀφορισμό, εὐχόταν νὰ ἐπιτύχει ὁ ξεσηκωμὸς τῶν ραγιάδων. Γι’ αὐτὸ ὁ Γρηγόριος ὁ Ε´ παίρνοντας ἕξι συνοδικοὺς μαζί του, παίρνοντας μία λαμπάδα ἀπὸ τὴν Ἁγία Τράπεζα, ἀφοῦ βγῆκε ἡ κατάλληλη εὐχὴ ἀπὸ τὰ χείλη του, ἔκαψε τὸ μισητὸ ἔγγραφο.

.            Κατὰ τὸ Μέγα Σάββατο στέλλεται διαταγὴ στὸν Πατριάρχη νὰ παραγγείλει στοὺς Χριστιανοὺς νὰ συν­έλθουν κατὰ τὸ θρήσκευμά τους καὶ νὰ προσευχηθοῦν κατὰ τὴν ἡμέρα τοῦ Πάσχα κι ἔπειτα ν’ ἀναχωρήσουν ἥσυχα καθ’ ἕνας γιὰ τὸ σπίτι του. Ὁ Πατριάρχης στράφηκε τότε πρὸς ἕναν τῶν παρακαθημένων Ἀρχιερέων: «Πληροῦται», τοῦ εἶπε, «τὸ προφητικόν». «Καὶ αἱ ἑορταὶ αὐτῶν εἰς πένθος μεταστραφήσονται».
.            Κατὰ τὸ δειλινὸ τοῦ Σαββάτου, νήστης καὶ ἐξουθενωμένος συζητοῦσε μὲ πρόσωπα καὶ μὲ μερικοὺς ἐκ τῶν οἰκείων του. Ἀναφέρθηκαν καὶ στὸν καρατομηθέντα Κων/νον Μουρούζη καὶ ὁ Πατριάρχης στενάξας ρώτησε: «ποῖον λέγουσιν ἠπιώτερον θάνατον, τὸν τῆς καρατομίας ἢ τὸν τῆς ἀγχόνης;» Ἐπειδὴ κανεὶς δὲν ἀπάντησε, ἐπανέλαβε τὴν ἴδια ἐρώτηση: «Ἀλλ’ ἐγώ, εἶπε κάποιος ἐξ αὐτῶν, δὲν γνωρίζω, ἀφοῦ δὲν δοκίμασα οὔτε τὸν ἕνα, οὔτε τὸν ἄλλον». «Συνετῶς ἀπεκρίθης», εἶπεν ὁ Πατριάρχης. «Ἀλλ’ ἐὰν ἐνθυμεῖσο τοὺς ὑπὲρ Χριστοῦ μαρτυρήσαντας, ὅτι καὶ ἐκαρατομήθησαν καὶ μυρία βίαιων θανάτων ὑπέστησαν ἤδη, δὲν ἤθελες φρίσσει πάρα πολὺ τὸ τοιοῦτον, ὡς μέγα τι κακόν».
.            Καθ’ ὅλην τὴν νύκτα ὁ Πατριάρχης ἄγρυπνος προσευχόταν στὸ δωμάτιό του. Κατὰ τὸ βράδυ τοῦ Μεγάλου Σαββάτου εἰδοποίησεν ὁ Ὑπουργὸς Ἐξωτερικῶν τῆς Πύλης τὸν Μέγαν Διερμηνέα Σταυράκην τὸν Ἀριστάρχην, ὁ ὁποῖος ἀντικατέστησε τὸν καρατομηθέντα Κων/νον Μουρούζην, νὰ μεταβεῖ τὸ πρωὶ στὴν Πύλη γιὰ νὰ λάβει τὶς ἀναγκαῖες διαταγές.
.            10 Ἀπριλίου 1821. Ὁ Πατριάρχης δὲν νιώθει καλὰ τὶς δυνάμεις του. Ὅμως θὰ λειτουργήσει. Φρουρὰ τρισχιλίων στρατιωτῶν περιέζωσεν ἔξωθεν τὸ Πατριαρχεῖον. Ἀφοῦ φόρεσε τὴν στολήν του, προσῆλθεν εἰς τὴν προσκομιδὴν καὶ ἐμνημόνευσε ὅλα τὰ ὀνόματα, ποὺ διατηροῦσε στὸ ἀμάραντο μνημονικό του, ὅταν οἱ χοροὶ ἔψαλλαν τὸ «Ἀγαπήσω Σε Κύριε, ἡ ἰσχύς μου». Μὲ δάκρυα στὰ μάτια ἀσπαζόταν τὸν τελευταῖον ἀσπασμὸν τοὺς ἀρχιερεῖς. Ἀρχιερεὺς ποὺ συλλειτούργησε ἐκείνη τὴν φορὰ διηγεῖται: «Ἴσως ποτὲ ἕως τώρα ὁ Γρηγόριος δὲν ἦταν πιὸ ζωηρὸς καὶ δὲν ἔκανε λαμπρότερη, κατανυκτικώτερη, πιὸ ζωντανὴ καὶ πιὸ μεγάλη θεία Λειτουργία. Ἀπὸ τὰ μάτια του ἔβγαινε θεία φεγγοβολή. Ὁ Πατριάρχης μέσα σὲ μία ἀτμόσφαιρα χαρμολύπης εὐλογεῖ τὸ ἐκκλησίασμα, κι εὔχεται τὸ “Χριστὸς Ἀνέστη”. Μέσα του εὔχεται καὶ τὸ “Ἀναστήτω τὸ Ἔθνος”».

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ: https://christianvivliografia.wordpress.com/2013/04/13/ἅγ-γρηγόριος-ε-πατρ-κωνλεως-4/