«ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΑΓΙΟΡ.: ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΑ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΓ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ»-1. Εἰσαγωγή [Νέα ἔκδοση]

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ εἰς τὰ Συγγράμματα

«ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΠΙΝΟΟΥΜΕ ΤΡΟΠΟΥΣ, ΓΙΑ ΝΑ ΓΛΙΤΩΝΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ» (Ἅγ. Νικόδημος Ἁγιορείτης)

ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ Ο ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης:
Πνευματικὸς εὐεργέτης τῶν Ἑλλήνων

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 .               Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης (1749-1809), κατὰ τὸν  ἱστορικό μας Κωνσταντῖνο Σάθα, «κατατάσσεται πρεπόντως μεταξὺ τῶν λογιωτέρων τοῦ καιροῦ του, πάντων ὑπέρτερος κατὰ τὴν φιλοπονίαν ὁ χαλκέντερος ἀναδειχθείς, τὰ δὲ πολυάριθμα αὐτοῦ συγγράμματα οὐκ ὀλίγον συνετέλεσαν εἰς κραταίωσιν τῆς Ὀρθοδοξίας, ὠφελείας ἀνυπολογίστου τοῦ ἡμετέρου ἔθνους προξένα γενόμενα» (Κων. Σάθα «Βιογραφίαι τῶν ἐν τοῖς γράμμασι διαλαμψάντων Ἑλλήνων (1453-1821), Ἐν Ἀθήναις, 1868, Ἔκδ. Ι. Χιωτέλλη, σελ. 626).

  .               Ἡ προσφορά του στὸ Ἔθνος, μαζὶ μὲ τὸν Μακάριο τὸν Νοταρὰ καὶ τοὺς ἄλλους ταπεινοὺς λογίους μοναχούς, τοὺς ἐπιλεγομένους Κολλυβάδες,  εἶναι ἀνεκτίμητη. Τὴν ὥρα ποὺ οἱ περισσότεροι Ἕλληνες λόγιοι ἀσχολοῦνταν σχεδὸν ἀποκλειστικὰ μὲ τοὺς ἀρχαίους Ἕλληνες συγγραφεῖς, ἐκεῖνοι ἀσχολήθηκαν μὲ τὴν πνευματικὴ καὶ πατερικὴ Παράδοση τῶν Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων. Ὅπως γράφει ὁ Σάθας, ὁ Ἅγιος Μακάριος ὁ Νοταρᾶς παρέδωσε πρὸς ἐπιθεώρηση στὸν Ἅγιο Νικόδημο τὴν «Φιλοκαλία», ἤτοι κείμενα Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας ἡσυχαστικῆς παράδοσης, ποὺ γράφτηκαν ἀπὸ τὸν τέταρτο ἕως τὸν 15ο αἰώνα. Ἐκεῖνος συνέθεσε τὸ προοίμιο καὶ συνοπτικὰ τοὺς βίους τῶν σὲ αὐτὴν περιεχομένων συγγραφέων. Μεταξὺ αὐτῶν οἱ Ἅγιοι Ἀντώνιος ὁ Μέγας, Θεόδωρος Στουδίτης, Ἐφραὶμ ὁ Σύρος, Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος, Νικήτας Στηθάτος καὶ Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης. Τὸ ἔργο ἐκδόθηκε τὸ 1782 καὶ ἔκτοτε ὠφελεῖ πνευματικὰ ὅσους τὸ μελετοῦν.

  .               Ἄλλο, παρόμοιο, σπουδαῖο ἔργο, ποὺ ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἐπεξεργάσθηκε καὶ ἐξέδωσε, ἦταν ὁ «Εὐεργετινός», ποὺ θεωρεῖται ἡ πληρέστερη συλλογὴ ἀποφθεγμάτων τῶν Ἀσκητῶν Πατέρων τῆς Ἐρήμου. Τὸ ἔργο συνεγράφη ἀπὸ τὸν λόγιο μοναχὸ Παῦλο τὸν 11ο αἰώνα καὶ ὁ Ἅγιος Νικόδημος τὸ ἐξέδωσε τὸ 1783 στὴν Βενετία. Στὰ ἔργα του ἐπίσης εἶναι ἡ ἐπιμέλεια καὶ ἡ ἔκδοση τῶν ἔργων τῶν Ἁγίων Συμεὼν τοῦ Νέου Θεολόγου καὶ Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Τὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου εἶναι τόσα, ποὺ μόνον αὐτὰ θὰ γέμιζαν τὴν σελίδα. Ὅποιος ἐνδιαφέρεται μπορεῖ νὰ δεῖ τοὺς τίτλους τους στὸ ἔργο τοῦ Κων. Σάθα. Σημειώνεται ὅτι ἔγραψε τὴ σημαντικὴ καὶ ὀγκωδέστατη ἐργασία του  σὲ περίπου 23 χρόνια (1782 – 1805) μὲ πρωτόγονες γραφίδες σὲ κακὴ ποιότητα χάρτου καὶ σὲ δύσκολες συνθῆκες,  στὸ Ἅγιον Ὄρος.

  .               Ὁ Ἅγιος Νικόδημος γεννήθηκε στὴν Νάξο καὶ ἀπὸ τὰ παιδικά του χρόνια φάνηκε ὁ πόθος του νὰ καρεῖ μοναχὸς καὶ ἡ ἐξαιρετική  του ἐπίδοση στὰ γράμματα στὰ σχολεῖα ποὺ πῆγε, στὴ Νάξο καὶ στὴ Σμύρνη, καθὼς καὶ στὴν ἐκμάθηση ξένων γλωσσῶν. Μοναχὸς ἐκάρη τὸ 1775. Ὁ Κων. Σάθας ἔτσι περιγράφει τὸν Ἅγιο Νικόδημο: «Ἦταν ὁ μακάριος, τὸν τρόπον ἁπλοῦς καὶ ἀνεξίκακος, τὸ ἦθος γλυκὺς καὶ χαρίεις, ἀκτήμων καὶ λίαν ἀπερίσπαστος» (Αὐτ. σελ. 625). Ἦταν δὲ τόσης δυνατότητος ἡ μνήμη του, ὥστε εἶχε ἀποστηθίσει ὁλόκληρη τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ  γνώριζε ἀπέξω πλεῖστες μαρτυρίες καὶ γνῶμες πατέρων καὶ θυμόταν σὲ ποιὰ συγγράμματα θὰ τὶς εὕρισκε.

 .                Σημαντικὴ προσφορά του στὸ ὑπόδουλο Ἔθνος ἦταν τὸ ὅτι συγκέντρωσε μὲ ἐπιμέλεια κείμενα ἀπὸ διαφόρους συγγραφεῖς καὶ συνέγραψε τὸ «Νέον Μαρτυρολόγιον, ἤτοι μαρτυρία τῶν νεοφανῶν μαρτύρων τῶν μετὰ τὴν ἅλωσιν τῆς Κωνσταντινουπόλεως μαρτυρησάντων». (Σημ. Ἔχει ἐκδοθεῖ ἀπὸ τὸν ἐκδ. Οἶκο «Ἀστήρ», Ἀθήνα). Γιὰ πρώτη φορὰ ἐκδόθηκε τὸ 1794 «διὰ συνδρομῆς Φιλοχρίστων καὶ Φιλομαρτύρων Χριστιανῶν, τῶν ἐν τῇ Δυτικῇ Εὐρώπῃ πραγματευομένων».

 .               Καθ’ ὅλη τὴ διάρκεια τῆς ὀθωμανικῆς τυραννίας πλεῖστοι ἦσαν οἱ Ἕλληνες ποὺ μαρτύρησαν, γιατί δὲν δέχθηκαν νὰ γίνουν μουσουλμάνοι, ἢ παρασυρθέντες μὲ διάφορους τρόπους στὸ Ἰσλὰμ μετανίωσαν καὶ δήλωσαν στοὺς ἀλλόθρησκους τυράννους ὅτι ἦσαν Χριστιανοί. Ἡ ὕπαρξη, τὰ βασανιστήρια καὶ ὁ θάνατος τῶν μαρτύρων ἦταν μία συνεχὴς ὑπόμνηση στοὺς σκλαβωμένους Ἕλληνες τῆς διαφορετικότητάς τους ἀπὸ τοὺς Ὀσμανῆδες. Αὐτὲς οἱ θυσίες καὶ τὸ αἷμα τῶν Νεομαρτύρων διατήρησαν ζωντανὴ τὴν ἰδιοπροσωπία τῶν Ἑλλήνων καὶ ὁδήγησαν στὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1821. 

  .               Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ἐξηγεῖ ὅτι γιὰ πέντε λόγους ἔγραψε τοὺς βίους τῶν ἐπὶ ὀθωμανικῆς τυραννίας Νεομαρτύρων: Ὁ πρῶτος ἦταν γιὰ νὰ ἀνακαινιστεῖ ἡ Ὀρθόδοξη Πίστη τῶν σκλαβωμένων, ὁ δεύτερος γιὰ νὰ μένουν ἀναπολόγητοι οἱ ἀλλόπιστοι μουσουλμάνοι, ὁ τρίτος  γιὰ νὰ εἶναι αὐτοὶ ποὺ χύσανε τὸ αἷμα τους γιὰ τὸν Χριστὸ δόξα καὶ καύχημα τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἔλεγχος καὶ καταισχύνη στοὺς τυράννους, ὁ τέταρτος γιὰ νὰ εἶναι παραδείγματα ὑπομονῆς σὲ ὅλους τοὺς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς, οἱ ὁποῖοι τυραννοῦνταν κάτω ἀπὸ τὸν βαρὺ ζυγὸ τῆς αἰχμαλωσίας καὶ πέμπτος, γιὰ νὰ εἶναι θάρρος καὶ παρακίνηση νὰ μὴν ἀποστοῦν τῆς πίστης τους οἱ Χριστιανοί, ἀλλὰ νὰ εἶναι ἕτοιμοι γιὰ τὸ μαρτύριο καὶ αὐτοί.

  .               Πρῶτο νεομάρτυρα ποὺ ἀναφέρει στὸ πόνημά του ὁ Ἅγιος Νικόδημος εἶναι ὁ ἐκ Τραπεζούντας τοῦ Πόντου Ἅγιος Ἰωάννης ὁ ἐν Ἀσπροκάστρῳ (Σημ. Σήμερα Ἄκερμαν στὴν Οὐκρανία). Μαρτύρησε τὸ 1492. Ὅταν οἱ Τοῦρκοι τοῦ ἔταξαν ἀξιώματα καὶ πλούτη, ἂν ἀλλαξοπιστοῦσε, ἐκεῖνος σήκωσε τὰ χέρια καὶ τὰ μάτια στὸν οὐρανὸ καὶ εἶπε σὲ ἐπήκοό τους: «Μὴ γένοιτο Κύριέ μου νὰ σὲ ἀρνηθῶ ποτέ. Ἐγὼ χριστιανὸς γεννήθηκα καὶ χριστιανὸς θέλω νὰ ἀποθάνω». Μετὰ ἀπὸ αἰῶνες, τὸ 1821, τὸν λόγο τοῦ Τραπεζούντιου Ἰωάννη ἐπανέλαβε ὁ Ἀθανάσιος Διάκος. Στὴν ἀρχὴ καὶ στὸ τέλος τῆς τουρκοκρατίας ἡ ἴδια πίστη, ὁ ἴδιος ἡρωισμός, τὰ ἴδια λόγια. Χωρὶς διαφωτισμὸ φυσικά.

  .               Τὸ 1520, πρὶν ἀπὸ πεντακόσια χρόνια, τὴν 1η Νοεμβρίου, μαρτύρησαν ὁ ἀπὸ τὴν Καστοριὰ  Ὁσιομάρτυρας Ἰάκωβος, μαζὶ μὲ  δύο μαθητές του, τοὺς Ἰάκωβο διάκονο καὶ Διονύσιο μοναχό. Ἦταν πλούσιος,  μοίρασε τὰ πλούτη του –τριακόσιες χιλιάδες γρόσια– στοὺς πτωχούς, πῆγε στὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ ἐκάρη μοναχὸς στὴ Μονὴ Δοχειαρίου. Βγῆκε ἀπὸ τὸ Ὄρος καὶ κήρυξε στὶς περιοχὲς τῆς Αἰτωλίας καὶ Μετεώρων. Πλῆθος χριστιανῶν ἔτρεχε σὲ αὐτὸν γιὰ νὰ ἀκούσουν τὸ κήρυγμά του, κάτι ποὺ ἔκανε τὸν ἀρχιερέα τῆς Ἄρτας Ἀκάκιο νὰ τὸν φθονήσει καὶ νὰ προδώσει τὸ ἔργο του στοὺς ἐξουσιαστές.

 .               Οἱ Ὀθωμανοὶ δὲν ἔχασαν τὴν εὐκαιρία. Τὸν φυλάκισαν καὶ τὸν βασάνισαν. Μετὰ τὰ βασανιστήρια ἐρώτησαν τὸν Ἅγιο γιὰ τὸν Χριστὸ καὶ τὸν Μωάμεθ καὶ ἐκεῖνος τοὺς εἶπε ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ τέλειος Θεὸς καὶ ὁ τέλειος ἄνθρωπος καὶ ὅτι ὁ Μωάμεθ δὲν εἶναι προφήτης, ἀλλὰ πολέμιος τοῦ Χριστοῦ καὶ Θεοῦ. Τότε  συνέχισαν τὰ βασανιστήρια μέχρι θανάτου καὶ νεκρὸ τὸν κρέμασαν, μαζὶ μὲ τοὺς δύο μαθητές του.

  .               Ἕλληνες λόγιοι  προσέφεραν στοὺς ὑπόδουλους Ἕλληνες τὶς γνώσεις τους, ὁ Ἅγιος Νικόδημος τοὺς γνώρισε τὴν Ὀρθόδοξη πνευματικότητα. Ὅπως γράφει ὁ Χρῆστος Γιανναρᾶς τροφοδότησε τὸ ὑπόδουλο Γένος μὲ θεμελιώδη κείμενα πνευματικῆς καὶ πολιτισμικῆς αὐτοσυνειδησίας. Προσθέτει ἐπίσης ὅτι οἱ Κολλυβάδες δὲν ἀντέταξαν στὸν δυτικῆς προέλευσης νεωτερισμὸ μίαν ἀντίπαλη ἰδεολογία, ἀλλὰ ἕνα λόγο ὑπαρκτικῆς ἀφύπνισης στὶς οὐσιώδεις καὶ πρωταρχικὲς ἀνάγκες τοῦ ἀνθρώπου, ὅπως τὶς φώτισε τὸ ἦθος καὶ ἡ ἐμπειρία τῶν Πατέρων τῆς ἐκκλησιαστικῆς Παράδοσης. (Χρ. Γιανναρᾶ «Ὀρθοδοξία καὶ Δύση στὴ Νεώτερη Ἑλλάδα», ἐκδ. «Δόμος», Ἀθήνα, 2006, σελ. 188 – 189).-   

ΚΑΤΟΠΤΡΟΝ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ – «ΟΙ ΚΟΛΛΥΒΑΔΕΣ ΚΑΙ Ο ΔΩΡΟΘΕΟΣ ΒΟΥΛΗΣΜΑΣ» [ΝΕΑ ΕΚΔΟΣΗ]

Κυκλοφορήθηκε ἀπὸ τίς Ἐκδόσεις “Ἔρεισμα”
(τῆς Ἱ. Μονῆς Παναγίας Χρυσοποδαριτίσσης – Νεζερῶν)
στήν σειρά “Κολλυβαδική Γραμματεία”
τό βιβλίο “Οἱ Κολλυβάδες καὶ ὁ Δωρόθεος Βουλησμάς -Τὸ ζήτημα τῆς «ἀνακρίσεως» τοῦ Πηδαλίου καὶ τοῦ Κανονικοῦ“

ΚΟΛ. καὶ ΒΟΥΛ

ΠΗΓΗ: alopsis.gr

«ΝΟΕΡΩΣ καὶ ΑΦΑΝΩΣ καὶ ΑΟΡΑΤΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΕΙ εἰς αὐτοὺς τὸν ἐκ τῶν μυστηρίων ἁγιασμόν, κατὰ τὸν τρόπον, ὁποῦ αὐτὸς ἠξεύρει»

Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου
«Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ»
Μέρος Β´
Κεφάλαιον Δ´
Περὶ πνευματικῆς καὶ νοερᾶς Κοινωνίας·
ἤτοι πῶς κοινωνεῖται νοερῶς καὶ πνευματικῶς ὁ Χριστός

ἠλ. στοιχειοθ. «Χριστ. Βιβλιογρ.»

…Ὅσοι συχνάκις καὶ ὅταν θέλουν, δὲν δύνανται νὰ λάβουν τὴν μυστηριώδη κοινωνίαν, ἤτοι νὰ μεταλάβουν τὸν ἐν τοῖς Μυστηρίοις εὑρισκόμενον Χριστόν, ἢ διατὶ εὑρίσκονται εἰς ἔρημον τόπον, ὅπου οὔτε ἱερεὺς εἶναι [ὑπάρχει], οὔτε θυσιαστήριον καὶ ἐκκλησία· ἢ διατὶ εὑρίσκονται μὲν εἰς τὸν κόσμον, ἐμποδίζονται ὅμως ἀπὸ τοὺς πνευματικούς, ὄχι διὰ κανένα των σφάλμα, ἀλλὰ διὰ τὴν ἐπικρατοῦσαν πονηρὰν καὶ διεστραμμένην συνήθειαν· οὗτοι λέγω, ἐπειδὴ καὶ ἔχουν ἐπιθυμίαν καὶ ἀγάπην νὰ κοινωνήσουν μυστηριωδῶς τὸν Χριστόν, διὰ δὲ τὰ εἰρημένα ἢ ἄλλα ἀναγκαῖα αἴτια, δὲν δύνανται, νὰ λαμβάνουν νοερῶς καὶ πνευματικῶς τὸν Χριστόν εἰς τὸν ἑαυτόν τους, καθὼς λέγει ὁ ἱερὸς Νικόλαος ὁ Καβάσιλας ἐν τῇ ἑρμηνείᾳ τῆς λειτουργίας (κεφ. μβ´)· διότι, ὁ ἐν τοῖς μυστηρίοις εὑρισκόμενος Χριστός, νοερῶς καὶ ἀφανῶς καὶ ἀοράτως μεταδίδει εἰς αὐτοὺς τὸν ἐκ τῶν μυστηρίων ἁγιασμόν, κατὰ τὸν τρόπον, ὁποῦ αὐτὸς ἠξεύρει.

«ΙΔΟΥ, ΣΗΜΕΡΑ ΒΛΕΠΕΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΚΕΙΝΟ ΠΟΥ ΓΙΑ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΧΡΟΝΙΑ ΕΠΙΘΥΜΟΥΣΕ»

ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο:

Ἁγίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου
ΛΟΓΟΣ ΕΓΚΩΜΙΑΣΤΙΚΟΣ
ΕΙΣ ΤΑ ΕΙΣΟΔΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΣ ΗΜΩΝ ΘΕΟΤOΚΟΥ
ἐκδ. «Ἔρεισμα» (Ἱ. Μ. Χρυσοποδαριτίσσης Πατρῶν),
σειρὰ: “Κολλυβαδικὴ Γραμματεία-1”,
Ἀθῆναι, Nοέμβριος 2018

ἠλ. στοιχειοθ. «Χριστιαν. Βιβλιογρ.»

.                   […] Ἔμεινε λοιπὸν ὅλη ἡ αἰσθητὴ κτίσις δουλεύουσα εἰς τὴν φθοράν, καὶ μάλιστα ὅλον τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων μακρὰν ἀπὸ τοῦ Θεοῦ, πέντε ἥμισυ χιλιάδας χρόνων, χωρὶς νὰ ἠμπορῇ ποτε νὰ λάβῃ κᾀμμίαν ἐλπίδα ἐπιστροφῆς τε καὶ ἀνακλήσεως. Δὲν ἔπαυσεν ὁ Θεὸς ἀπὸ τὸ νὰ προσκαλῇ τοὺς ἀνθρώπους νὰ ἐπιστραφοῦν πρὸς τοῦ λόγου Του δίδωντας νόμον, ἀποστέλλων προφήτας. Καὶ ποτὲ μὲν μὲ τὸν ἕνα ἐφώναζεν· «ἐπιστράφητε πρός με, καὶ ἐπιστραφήσομαι πρὸς ὑμᾶς», ποτὲ δὲ μὲ τὸν ἄλλον τοὺς ἐφοβέριζεν, ὅτι ἂν δὲν ἐπιστραφοῦν εἰς τοῦ λόγου Του, θέλει ἀκονήσει τὴν μάχαιράν Του ἐναντίον τους, καὶ θέλει τεντώσει τὸ τόξον Του διὰ νὰ τοὺς τοξεύσῃ· «ἐὰν μὴ ἐπιστραφῆτε, τὴν ῥομφαίαν αὑτοῦ στιλβώσει, τὸ τόξον αὑτοῦ ἐνέτεινε καὶ ἡτοίμασεν αὐτό, καὶ ἐν αὐτῷ ἡτοίμασε σκεύη θανάτου» –ἀλλὰ εἰς μάτην ὅλα τοῦτα ἐγίνοντο. Ὁ κόσμος δὲν ἤθελε νὰ ἐπιστραφῇ καὶ νὰ γυρίσῃ ὀπίσω ἀπὸ ἐκεῖ, ὁποῦ ἔπεσεν. Ὄχι· ἀλλὰ φαίνεται ὅτι ἐκαρτέρει νὰ ἐπιστραφῇ πρῶτον ἡ ἄκρα του, ἡ γυνὴ δηλαδή, καὶ τότε μὲ αὐτὴν νὰ ἐπιστραφῇ καὶ αὐτός, καθὼς καὶ μὲ αὐτὴν ἔπεσε πρότερον εἰς τὸν θάνατον.
.                   Καὶ ἰδού, ἰδοὺ σήμερον βλέπει ὁ κόσμος ἐκεῖνο ὁποῦ εἰς τοσούτων χιλιάδων χρόνων διάστημα ἐπεθύμησεν. Ἰδοὺ ὁποῦ ἀπολαμβάνει ἐκεῖνο, ὁποῦ παλαιὰ ἐκαρτεροῦσε νὰ ἀπολαύσῃ. Ἰδού, λέγω, βλέπει σήμερον τὴν γυναῖκα, τὴν ἄκραν τὴν ἐδικήν του, ἤτοι τὴν Κυρίαν ἡμῶν Θεοτόκον, μέσα ἀκόμη ἀπὸ τὰ βρεφικὰ σπάργανα, ἀκόμη σχεδὸν ἔχουσαν εἰς τὸ στόμα τὸ μητρικὸν βυζί, τριῶν χρόνων βρεφύλλιον, νὰ παραιτῇ γονεῖς, συγγενεῖς, συνηλικιώτισσας, κάθε ἡδονὴν καὶ προσπάθειαν, καὶ νὰ ἐπιστρέφῃ μὲ ὅλην της τὴν ψυχὴν καὶ καρδίαν πρὸς τὸν Θεόν. Ἰδοὺ βλέπει ταύτην νὰ καταφρονῇ μητρικὰς ἀγκάλας καὶ πατρικὸν οἶκον, καὶ ὁλοπρόθυμος νὰ τρέχῃ, καθάπερ διψῶσα ἔλαφος, μέσα εἰς τὰς ἀγκάλας τοῦ Θεοῦ· καὶ νὰ μένῃ μέσα εἰς τὸν θεῖον ναὸν δώδεκα ὁλοκλήρους χρόνους, χωρὶς κᾀμμίαν συντροφίαν ἢ παρηγορίαν ἄλλου τινός. Καὶ διὰ νὰ εἰπῶ μὲ συντομίαν, ἰδοὺ βλέπει ταύτην ὅλος ὁ κόσμος νὰ καταφρονῇ μὲν τὴν εἰς τὰ ἔξω καὶ τὰ αἰσθητὰ εὐθεῖαν κίνησιν τοῦ νοός, νὰ καταγίνεται δὲ ὅλως διόλου μέσα εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων, εἰς τὸ νὰ ἐπιστρέψῃ τὸν νοῦν της εἰς τὸν ἑαυτόν του μὲ τὴν κυκλικὴν κίνησιν, καὶ μὲ τὴν ἐπιστροφὴν αὐτὴν νὰ ἀναβαίνῃ μὲν ἐπάνω ἀπὸ ὅλα τὰ πάθη καὶ τὰς φαντασίας τῶν ὑλικῶν, νὰ ἑνόνεται δὲ μὲ τὸν Θεόν καί, διὰ μέσου τῆς ἑνώσεως ταύτης, νὰ ἀξιωθῇ νὰ γένῃ κατοικητήριον τῆς Ἁγίας Τριάδος, ναὸς ἔμψυχος τῆς Θεότητος, ὄχημα πυρίμορφον, βασιλικὸς θάλαμος καί, τὸ μεγαλίτερον, νὰ ἀξιωθῇ νὰ γένῃ, εἰς ὅλον τὸ ὕστερον, καὶ Μήτηρ ἀληθὴς τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ.

βλ. σχετ.: ΛΟΓΟΣ ΕΓΚΩΜΙΑΣΤΙΚΟΣ ΕΙΣ ΤΑ ΕΙΣΟΔΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΣ ΗΜΩΝ ΘΕΟΤOΚΟΥ (Ἁγ. Νικοδήμου Ἁγιορείτου) «Εἶναι ἀδύνατον ἡ θεία χάρις νὰ προσεγγίσῃ τὸ ψευδές, τὸ πλαστὸν προσωπεῖον τοῦ συναισθηματικῶς πεφορτισμένου ἀνθρώπου».

ΛΟΓΟΣ ΕΓΚΩΜΙΑΣΤΙΚΟΣ ΕΙΣ ΤΑ ΕΙΣΟΔΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΣ ΗΜΩΝ ΘΕΟΤOΚΟΥ (Ἁγ. Νικοδήμου Ἁγιορείτου) «Εἶναι ἀδύνατον ἡ θεία χάρις νὰ προσεγγίσῃ τὸ ψευδές, τὸ πλαστὸν προσωπεῖον τοῦ συναισθηματικῶς πεφορτισμένου ἀνθρώπου».

 

ΛΟΓΟΣ ΕΓΚΩΜΙΑΣΤΙΚΟΣ
ΕΙΣ ΤΑ ΕΙΣΟΔΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΣ ΗΜΩΝ ΘΕΟΤOΚΟΥ

ἐκδ. «Ἔρεισμα» (Ἱ. Μ. Χρυσοποδαριτίσσης Πατρῶν),
σειρὰ: “Κολλυβαδικὴ Γραμματεία-1”,
Ἀθῆναι, Nοέμβριος 2018

Ἀπόσπασμα τοῦ Προλόγου

Ἀρχιμανδρίτης Νικόδημος,
Ἱ. Μ. Παναγίας Χρυσοποδαριτίσσης – Νεζερῶν

ἠλ. στοιχειοθ. «Χριστιαν. Βιβλιογρ.»

.             […] Ἡ Ἑορτὴ αὐτὴ εἶναι «τὸ προοίμιον τῆς εὐδοκίας τοῦ Θεοῦ», διὰ τοῦτο καὶ ἐνέπνευσε τοὺς ἱεροὺς ὑμνογράφους καὶ ρήτορας τῆς Ἐκκλησίας νὰ συνθέσουν ὑπέροχα τροπάρια καὶ θεολογικὰ ἐγκώμια, ἐμπνευσμένα μεγαλυνάρια τῆς Παναγίας.

.             Ἕνας ἐξ αὐτῶν ἦτο καὶ ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης (1749-1809). Σκοπὸς τοῦ Ἁγίου, ὅπως καὶ τῶν ἄλλων, δὲν ἦσαν τὰ ἐγκώμια καθ’ ἑαυτά, ἀλλ’ ἡ ἀπόκτησις τῆς ἀδιαλείπτου εὐχῆς καὶ καθαρᾶς προσευχῆς, ἐφ’ ὅσον μόνη αὐτὴ ἠμπορεῖ νὰ ἐνεργοποιήσῃ τὴν θείαν χάριν καὶ νὰ ἑνώσῃ τὸν ἄνθρωπον μὲ τὸν Θεόν. Ἐγνώριζεν ὁ Ὅσιος ὅτι ὁ διασκορπισμὸς τοῦ ἀνθρώπου, εἰς ὅσα τὸν περιβάλλουν, εἶναι παράγων ἀκυρωτικὸς τῆς προσευχῆς. Ὅμως, δὲν τοῦ διέφευγε καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ ἄνθρωπος δυσκόλως παραμένει «λογισμοῖς ἀνεπίβατος».

.             Κατὰ κανόνα, ὁ νοῦς μεταβαίνει ἀπὸ τοῦ ἑνὸς νοήματος εἰς τὸ ἄλλο καὶ ἔτσι σχηματίζει συλλογισμούς, τοὺς ὁποίους συγκρατεῖ εἰς τὴν μνήμην διὰ τῆς φαντασίας. Οἱ συλλογισμοὶ αὐτοὶ εἶναι εἴτε θεοφιλεῖς, εἴτε ἁμαρτωλοί, ὁποὺ θὰ πρέπῃ νὰ ἀποβληθοῦν. Ἡ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τοὺς λογισμοὺς τῆς πονηρίας εἶναι εὔκολος καὶ ἀποτελεσματική, ἂν ὁ χριστιανὸς στρέψῃ τὸν νοῦν «εἰς ἑαυτόν», ὁπότε διὰ τῆς στροφῆς αὐτῆς ἐπιστρέφει εἰς τὸν Θεὸν καὶ ἀναπαύεται.
.             Ὅμως, ἡ στροφὴ αὐτὴ προϋποθέτει πνευματικὴν ὡριμότητα, τὴν ὁποίαν δὲν ἔχει ὁ ἄνθρωπος κατὰ τὰ πρώιμα στάδια τῆς πνευματικῆς του ἡλικίας. Τότε λοιπὸν πρέπει νὰ καταφύγῃ εἰς θεαρέστους λογισμούς, προκειμένου νὰ ἐξουδετερωθοῦν οἱ ἐφάμαρτοι λογισμοὶ διὰ τῆς λεγομένης «εὐπρεποῦς» φαντασίας.
.             Μία βασικὴ πηγὴ «εὐπρεποῦς» φαντασίας καὶ θεοφιλῶν συλλογισμῶν εἶναι ἡ ἑορτὴ τῶν Εἰσοδίων, ἐφ’ ὅσον ἡ Παναγία, διὰ τῆς παραμονῆς της εἰς τὸν Ναὸν τῶν Ἱεροσολύμων, κατενόησε τὰ μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ ὡς ἕνας ἀσώματος Ἄγγελος, καὶ ἔτσι ἐμεγάλυνε τὸν Θεόν, Τοῦ προσέφερε δηλαδὴ τὴν μεγαλυτέραν δόξαν, ὁποὺ ἠμπορεῖ νὰ Τοῦ προσφέρῃ ἄνθρωπος· καὶ ἀντιστοίχως ἐμεγάλυνε τὸν ἄνθρωπον, προσφέροντάς του τὴν ὑψηλοτέραν ἀποστολήν του.
.             Ὅμως, ὁ ἅγιος Νικόδημος ἐγνώριζε πόσον εὔκολος εἶναι ἡ αἰχμαλωσία τοῦ ἀνθρώπου εἰς συναισθηματισμοὺς καὶ κατ’ αὐτὴν ἀκόμη τὴν μελέτην τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Θεοτόκου, ὁπότε ἀντὶ καλοῦ προκύπτει κακόν, ἀντὶ ἀναγωγῆς εἰς τὸν Θεὸν ἀπομάκρυνσις ἀπ’ Αὐτοῦ, καθόσον εἶναι ἀδύνατον ἡ θεία χάρις νὰ προσεγγίσῃ τὸ ψευδές, τὸ πλαστὸν προσωπεῖον τοῦ συναισθηματικῶς πεφορτισμένου ἀνθρώπου.
.             Διὰ τοῦτο ἔσπευσεν ὁ Ἅγιος νὰ ἐξαγάγῃ ἐκ τοῦ θησαυροῦ τῆς ἡγιασμένης ψυχῆς του καὶ νὰ προσφέρῃ εἰς τὸ πλήρωμα τῶν πιστῶν ἀπλανῆ «ὑποδείγματα» νοερᾶς ἀδολεσχίας εἰς τὰ ἱερὰ γεγονότα τῆς θείας Οἰκονομίας. Ἔτσι, μεταξὺ ἄλλων ὁποὺ συνέταξεν ἢ μετέφρασε, συνέγραψε καὶ τὸν παρόντα ἐγκωμιαστικὸν λόγον «εἰς τὰ Εἰσόδια τῆς Κυρίας ἡμῶν Θεοτόκου».

.             Ὁ Λόγος αὐτός, «εἰσοδικὸς» τῆς νέας ἐκδοτικῆς σειρᾶς Κολλυβαδικὴ Γραμματεία, δυστυχῶς παρέμεινεν ἕως σήμερον ἄγνωστος ὡς λόγος εἰς τὰ Εἰσόδια. Ἐν τούτοις εἶναι πρωτότυπος καὶ κατὰ συνέπειαν ἐνδιαφέρων, ὄχι μόνον διὰ τοὺς φιλολόγους, ἀλλὰ πρωτίστως δι’ ὅσους ἐπιμελοῦνται τῆς προσευχῆς. Ὁ Ἅγιος ἐκφράζεται μὲν μὲ ἄπειρον θαυμασμὸν διὰ τὴν Παναγίαν καὶ εἰς ἄλλα θεομητορικά του συγγράμματα, ὅμως ἡ ἔξαρσις τῶν αἰσθημάτων του δι’ Αὐτὴν εἰς τὸν παρόντα Λόγον ἐντυπωσιάζει ἰδιαιτέρως καὶ μεταδίδει εἰς τὸν ἀναγνώστην ἐνθουσιασμὸν καὶ συγκίνησιν ὄχι τυχαίαν, καθὼς αἰσθάνεται τὸν ἱερὸν νοῦν τοῦ συγγραφέως ὄντως ἁρπαζόμενον «εἰς τὸν ἄπειρον ὠκεανὸν τῶν ἀπορρήτων Της θαυμασίων».
.             Ὁ ἅγιος Νικόδημος, ὡς ὀρθόδοξος θεολόγος, γνωρίζει νὰ προσεγγίζῃ τοὺς Πατέρας ὄχι φιλοσοφικῶς ἢ ἠθικιστικῶς, ἀλλὰ ἀναγωγικῶς, πρὸς οἰκοδομὴν καὶ ἐνίσχυσιν τοῦ ἀγωνιζομένου εἰς τὴν προσευχήν. Μεταδίδει εἰς τὸν ἀκροατήν του τὴν συγκίνησίν του διὰ τὴν θέσιν τῆς Παναγίας εἰς τὸ μυστήριον τῆς σωτηρίας, διὰ νὰ τοῦ ἐμπνεύσῃ τὴν ἔξαψιν τῆς «εὐπρεποῦς» φαντασίας. Γνωρίζει πώς ὅταν ἡ δυσκίνητος εἰς τὸ ἀγαθὸν καρδία τοῦ ἀνθρώπου αἰσθανθῇ κάτι διὰ τὴν σημασίαν τῆς Παναγίας εἰς τὴν ζωήν του, τότε οἱ διασπαστικοὶ λογισμοὶ καὶ αἱ «ῥαθυμοτόκοι μέριμναι» ὑποχωροῦν· τότε ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου κινεῖται ἀφ’ ἑαυτῆς εἰς προσευχήν· τότε ἀρχίζει νὰ λαμβάνῃ κάποιαν ἀληθῆ ἐμπειρίαν τῆς μετὰ τοῦ Θεοῦ ἐπικοινωνίας καὶ τῆς καταστάσεως τῶν μακαρίων.
.             Τότε πλέον, ὁ πιστὸς ἀρχίζει νὰ γνωρίζῃ τὸν Θεὸν «καθώς ἐστι», ὁπότε κάθε φαντασία ἀπορρίπτεται ἀσυζητητὶ ὡς ἐμπόδιον τῆς θείας ἐπικοινωνίας. Τότε πλέον τὸ οἰκοδόμημα τῆς προσευχῆς ἔχει στηθῆ καὶ κάθε βοηθητικὸν μέχρι τότε ἰκρίωμα μεταβάλλεται ἐφεξῆς εἰς ἐνοχλητικὸν πρόσκομμα, διὸ καὶ καθαιρεῖται. Τότε πλέον κάθε συλλογισμὸς καὶ φαντασία παύουν, κάθε λόγος ἐγκωμιαστικὸς σιγᾶ, πᾶσα σκιὰ παρέρχεται· «ἰδού, πάντα καινά»…

 

ΒΙΟΣ ΑΓ. ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ [Νέα ἔκδοση]

Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ Ο ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ
(Βίος καὶ Παρακλητικὸς Κανών)
ἔκδοση Ἱ. Κοινοβίου ὁσ. Νικοδήμου
Πεντάλοφος Κιλκίς, 2019

Πρόλογος

.                 Ὁ συμπατριώτης τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, Νάξιος στήν καταγωγή, ἀρχιμανδρίτης Νικόδημος Παυλόπουλος (1942-2016), τέως ἡγούμενος τῆς ἱστορικῆς καί περιώνυμης Ἱερᾶς Μονῆς Λειμῶνος Μυτιλήνης, συνέγραψε, πρό πεντηκονταετίας περίπου (τό 1971), ἀξιόλογη βιογραφία τοῦ φερωνύμου Ἁγίου του μέ τίτλο Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης. Τό βιβλίο αὐτό περιέχει σύντομη ἀλλά περιεκτική βιογραφία τοῦ νεωτέρου Διδασκάλου τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Γένους, ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου. Παρουσιάζει σέ ἁδρές γραμμές τό μεγαλεῖο τῆς θείας φυσιογνωμίας του, τούς ἀσκητικούς καί συγγραφικούς ἀγῶνες του στό Ἅγιον Ὄρος, τό ὁσιακό τέλος του καί τή μεγάλη προσφορά του στό δοῦλον Γένος (τό συγγραφικό ἔργο τοῦ Ἁγίου βοήθησε ὄχι μόνο στήν πνευματική ἀφύπνιση ἀλλά προετοίμασε καί τήν ἐθνική ἀνάσταση τῶν ὑπόδουλων Ἑλλήνων).
.                 Παρά τήν βραχύτητα τῆς ἔκτασής του, τό ἐν λόγῳ πόνημα, κρίνεται ἀξιόλογο ἕνεκα τῆς πετυχημένης συνθετικῆς μορφῆς του. Παραβλέποντας συνάμα καί τίς κάποιες, μή φανερές ἔστω ἐλλείψεις του, θά μποροῦσε νά ὁμολογήσει κανείς ὅτι εἶναι γραμμένο μέ ἔμπνευση, ἀληθινή ἀγάπη καί σεβασμό πρός τόν βιογραφούμενο Ἅγιο. Στήν περιεκτική αὐτή βιογραφία γιά τόν ἅγιο Νικόδημο εἶναι ἔκδηλη ἡ βιωματική μέθεξη τοῦ συγγραφέα. Αὐτό τό χαρακτηριστικό στοιχεῖο εἶναι ἕνα ἐπιπλέον θετικό προσόν πού καθιστᾶ τό βιβλίο ἑλκυστικό καί ἐνδιαφέρον γιά τόν ἀναγνώστη.
.                 Τόν ἀείμνηστο π.Νικόδημο Παυλόπουλο τόν γνωρίσαμε προσωπικῶς, πρό εἰκοσαετίας ἀκριβῶς, τό ἔτος 1999. Ἦταν ἕνας ἐκ τῶν προσκεκλημένων εἰσηγητῶν πού συμμετεῖχε στό, ὑπό τοῦ Ἱεροῦ ἡμῶν Κοινοβίου, διοργανωθέν Α′ Ἐπιστημονικό Συνέδριο μέ ἀφορμή τήν συμπλήρωση 250 χρόνων ἀπό τήν γέννηση καί 190 χρόνων ἀπό τήν ὁσιακή κοίμηση τοῦ Ἐφόρου καί προστάτου μας ὁσίου Νικοδήμου.
.                 Tό ἔτος 2019 θά ἑορτάσουμε τήν ἐπέτειο 270 χρόνων ἀπό τήν γέννηση καί 210 χρόνων ἀπό τήν κοίμηση τοῦ ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου. Συμπληρώνεται ἐπίσης μισός σχεδόν αἰώνας ἀπό τήν πρώτη ἔκδοση τοῦ ἐγχειριδίου περί τοῦ Ἁγίου πού συνέγραψε, σέ γλῶσσα καθαρεύουσα τότε καί μέ ἀρκετές ἀρχαιοπρεπεῖς φράσεις καί ἐκφράσεις, ὁ μακαριστός ἀρχιμανδρίτης Νικόδημος Παυλόπουλος. Μέ ἀφορμή λοιπόν αὐτές τίς δύο χρονικές συμπτώσεις καί ἐπιθυμώντας παράλληλα νά ἀποτίσουμε μικρό φόρο τιμῆς καί σεβασμοῦ πρός τόν προσφάτως ἐκδημήσαντα π.Νικόδημο, προβαίνουμε στήν ἔκδοση ‒εἰς μνημόσυνον αἰώνιον‒ τοῦ πρώτου, ἀπό τά δύο μέρη, τοῦ ὡς ἄνω βιβλίου τό ὁποῖο ἀναφέρεται στή ζωή τοῦ Ἁγίου. Ἐπιγράφεται «Βίος καί Πολιτεία τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου» καί προσφέρεται μεταγλωττισμένο στή Νεοελληνική χάριν τῶν ἁπλουστέρων, ἕνεκα τῆς γλωσσικῆς δυσκολίας πού παρουσιάζει τό ἀρχικό κείμενο.
.                 Ὁλοκάρδια εὐχή μας εἶναι ἡ μελέτη τοῦ βίου τοῦ διαχρονικοῦ Διδασκάλου τῆς Ὀρθοδοξίας καί τοῦ Γένους καί ἐφάμιλλου τῶν μεγάλων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, μαζί μέ τό χρονικό τῆς θαυμαστῆς εὕρεσης καί ἐπιστροφῆς τοῦ κλαπέντος ἱεροῦ λειψάνου του πού ἐπίσης δημοσιεύεται, μαζί μέ τόν «Παρακλητικό Κανόνα» του πού ἐνσωματώνεται στήν ἔκδοση αὐτή, νά συντελέσουν στήν ψυχική καί πνευματική ὠφέλεια πάντων τῶν εὐλαβῶν φιλαγιονικοδημιτῶν ἀναγνωστῶν, ἐν ἑνί δέ λόγῳ νά ἀποβεῖ «εἰς κοινήν ἁπάντων τῶν ὀρθοδόξων ὠφέλειαν».

Ὁ Καθηγούμενος
τοῦ Ἱεροῦ Κοινοβίου Ὁσίου Νικοδήμου
Ἀρχιμανδρίτης Χρυσόστομος

«Η ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ καὶ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ AΓΙΟ ΝΙΚΟΔΗΜΟ τὸν AΓΙΟΡΕΙΤΗ» [Νέα ἔκδοση]

 

ΝΕΑ ΕΚΔΟΣΗ

Μαρίας Βασιλειάδου,
Ἀναπλ. Καθηγητρίας Θεολογικῆς Σχολῆς Ε.Κ.Π.Α.
«Ἡ Ψυχοσωματική Φυσιολογία καί Παθολογία
κατά τόν ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη»
ἔκδ. Ἱ. Κοινοβίου ὁσίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου,
Πεντάλοφος Παιονίας Κιλκίς
Σεπτέμβριος 2019

.          Στό νέο αὐτό βιβλίο, πού ἐξέδωσε τό Ἱερό Κοινόβιο Ὁσ. Νικοδήμου, ἡ ἰατρός καί Ἀναπληρώτρια Καθηγήτρια τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν Μαρία Σ. Βασιλειάδου παρουσιάζει τίς θεμελιώδεις ἀρχές ἐπί τῶν ὁποίων οἰκοδομεῖται ἡ ἀνθρωπολογία τοῦ ἁγίου Νικοδήμου σέ συνάφεια μέ τά πορίσματα τῆς σύγχρονης ἰατρικῆς ἐπιστήμης. Βασικές πηγές ἄντλησης ὑλικοῦ γιά τό ἔργο τῆς συγγραφέως ἀποτέλεσαν τά δύο βιβλία τοῦ Ἁγίου, τό ἀριστουργηματικό Συμβουλευτικόν Ἐγχειρίδιον καί τό Ἐξομολογητάριον.
.             Ὑπό τό φῶς τῆς «κατά Χριστόν» ζωῆς καί φιλοσοφίας τοῦ ἁγίου Νικοδήμου στό βιβλίο αὐτό ἐξετάζονται οἱ λειτουργίες τοῦ ἀνθρώπινου ὀργανισμοῦ καί ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος, κάνοντας ὀρθή χρήση τῶν ψυχοσωματικῶν του δυνάμεων νά ὁδηγηθεῖ ἀπό τό «κατά φύσιν» (ἤ τό «παρά φύσιν») στό «ὑπέρ φύσιν».
.                Ὁ πολύσοφος ἅγιος Νικόδημος, ἐκτός ἀπό μέγας θεολόγος ἦταν συγχρόνως καί μεγάλος ψυχολόγος, ἕνας ἀνατόμος τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς. Ὑπερβαίνοντας τά ὅρια τῆς ἰατρικῆς Φυσιολογίας καί Παθολογίας, οἱ ὁποῖες ἀσχολοῦνται μέ τή λειτουργικότητα τοῦ «ὑγιοῦς» ἤ «νοσοῦντος» ἀντίστοιχα ἀνθρωπίνου ὀργανισμοῦ, ὁ Ἅγιος προχωρεῖ ἕνα ἀκόμη βῆμα παραπέρα περιγράφοντας τήν ψυχοσωματική λειτουργικότητα τοῦ ἐν πτώσει ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος μπορεῖ νά ἐπιλέξει μεταξύ σωτηρίας καί φθορᾶς, ἤ ἀλλιῶς τοῦ «ὑπέρ φύσιν» καί τοῦ «παρά φύσιν» προσανατολισμοῦ τῆς ἐπίγειας πορείας του.
.              Στό βιβλίο αὐτό συναντῶνται, σέ μιά ἀγαστή συμφωνία, τά πορίσματα τῆς σύγχρονης ἰατρικῆς ἐπιστήμης (Ψυχιατρικῆς, Νευρολογίας, Νευροφυσιολογίας) μέ τήν θεοφώτιστη σκέψη τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου. Ὑπάρχει πλούσια παράθεση βιβλιογραφίας, ξένης καί ἑλληνικῆς, ὅπου ἡ κυρία Μ.Βασιλειάδου στηρίζει τίς ἀπόψεις της σέ παραλληλισμό μέ τίς ἀπόψεις πού ἐκφράζει ἡ θεόπνευστη γραφίδα τοῦ ἁγίου Νικοδήμου.
.              Ἡ μελέτη τοῦ ἔργου ἀναδεικνύει μιά ἀκόμη πτυχή -ἄγνωστη ἴσως στούς περισσότερους- τῆς προσωπικότητας τοῦ ἁγίου Νικοδήμου, αὐτήν τοῦ ἀνατόμου τῆς ψυχῆς.
.              Ὁ ἀναγνώστης κρατάει στά χέρια του ἕνα ἐπιστημονικό ἔργο καί μέ τή μελέτη του ὁδηγεῖται σέ χρήσιμα καί ἀσφαλῆ συμπεράσματα, τά ὁποῖα ἔχουν ἄμεση σχέση μέ τή σωτηρία του.
.              Ἡ Ψυχοσωματική Φυσιολογία καί Παθολογία κατά τόν ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη εἶναι λοιπόν ἕνα βιβλίο ἀπαραίτητο γιά τόν πιστό πού ἔχει θέσει ὡς στόχο στή ζωή του τή θέωση καί ἀγωνίζεται νά τήν πετύχει. Αὐτός εἶναι, ἄλλωστε, καί ὁ ἀληθινός σκοπός τοῦ ἀνθρώπου στή γῆ, ἡ ὁμοίωσή του μέ τόν Θεό.

«Ο ΚΥΡΙΟΣ ΜΑΣ ΕΧΑΡΙΣΕ ἕνα ΝΙΚΟΔΗΜΟΝ φορέα ἁπάσης τῆς πολυποικίλου ὀρθοδόξου πνευματικότητος»

Τό Σάββατο 5 Ὀκτωβρίου 2019, πραγματοποιήθηκε στήν Ναύπακτο καί στό Πνευματικό Κέντρο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, τό Ε´Θεολογικό Συνέδριο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου μέ γενικό θέμα «Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης∙ φορέας τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Παραδόσεως».

Εἰσαγωγική ὁμιλία τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου

.             «Τό Θεολογικό Συνέδριο τό ὁποῖο ἀρχίζει σήμερα εἶναι τό πέμπτο κατά σειρά καί δοξάζω τόν Θεό γιά τό γεγονός αὐτό. Εἶναι σημαντικό νά ἀκούγεται ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας πάνω σέ διάφορα σύγχρονα θέματα. Σέ μιά ἐποχή πού οἱ ἄνθρωποι χρησι­μο­ποιοῦν διάφορα ἄλλα ἀνθρωποκεντρικά συστήματα γιά νά ἑρμηνεύουν τόν κόσμο, ὅπως τήν φιλοσοφία, τήν κοινωνιολογία, τήν πολιτική, τήν ἠθική κλπ. εἶναι ἀρκετά ἐνδιαφέρον νά ἐξε­τάζουμε τήν ὀρθόδοξη θεολογία ὡς ἑρμηνευτικό κλειδί γιά νά ἀντιμε­τωπίζουμε τά προβλήματά μας καί ὅσα σχετίζονται μέ τήν ζωή μας.
.             Τό φετεινό Θεολογικό Συνέδριο ἔχει ὡς κεντρικό θέμα τόν ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη, πού γεννήθηκε στήν Νάξο τό ἔτος 1749, ἐμόνασε στό Ἅγιον Ὄρος καί ἐκεῖ ἐκοιμήθη τό 1809. Τό θέμα αὐτό δέν τέθηκε τυχαίως, ἀλλά ἔχει ἕναν ἰδιαίτερο σκοπό.
.             Τό ἔτος 2021, δηλαδή ὕστερα ἀπό δύο χρόνια, θά ἑορτασθοῦν τά 200 χρόνια ἀπό τήν ἔναρξη τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821. Ὅλοι ἑτοιμάζονται γι’ αὐτόν τόν ἑορτασμό, αὐτό κάνει καί ἡ Ἐκκλησία. Ἀλλά δέν πρέπει νά ἐξαφανισθῆ ἀπό τήν μνήμη μας, ποιός ἦταν ὁ χαρακτήρας τῶν Ἑλλήνων ἐπαναστατῶν, καί πῶς παρέμεινε ἄσβεστο τό φῶς τῆς πίστεως καί τῆς ρωμηοσύνης πάνω ἀπό τετρακόσια χρόνια σκλαβιᾶς. Γιατί δέν εἶναι μόνο ἡ Τουρκο­κρατία, ἀλλά καί αὐτό πού προηγήθηκε, δηλαδή ἡ Φραγκοκρατία καί ἡ Ἑνετοκρατία. Αὐτό τό ἔκανε ἡ Ἐκκλησία μέ τήν ὅλη θεολογία καί ζωή της.
.             Ἕνα μεγάλο τέκνο τῆς Ἐκκλησίας μας πού ἔπαιξε σημαντικό ρόλο γιά τήν διατήρηση τῆς ρωμαίικης παράδοσης τοῦ Γένους μας τήν περίοδο αὐτήν, ἀλλά καί τήν ἀφύπνησή της εἶναι ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης.
.             Ὁ ἴδιος ὡς ἐργατική μέλισσα συγκέντρωσε ὅ,τι ἐκλεκτό ὑπάρχει ἀπό τήν ὅλη παράδοσή μας καί τό παρουσίασε μέ κείμενα πού ἦταν παρηγοριά στόν λαό. Ὁ ἴδιος ἦταν μιά ὀλόκληρη Θεολογική Σχολή στήν περίοδο τῆς δουλείας, ἀλλά καί ἕνας φωτεινός φάρος πού ἔδειχνε τό φῶς μέσα στό σκοτάδι τῆς σκλαβιᾶς.
.             Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἦταν ὁ κορυφαῖος Πατέρας τῆς φιλοκα­λικῆς-ἡσυχαστικῆς κίνησης τοῦ 18^ου αἰῶνος, πού ἀντιστά­θηκε στό ρεῦμα τοῦ δυτικοῦ διαφωτισμοῦ καί παρουσίασε τόν πλοῦτο τῆς Ὀρθοδόξου θεολογίας.
.             Ὁ μοναχός π. Θεόκλητος Διονυσιάτης, Ναυπάκτιος κατά τήν καταγωγή, ἤδη ἀπό τό ἔτος 1958, ὅταν ἤμουν μαθητής δευτέρας Γυμνασίου, συνέγραψε σέ ἕνα βιβλίο τόν βίο, τήν πολιτεία καί τήν συγγραφική παραγωγή τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου. Τό βιβλίο αὐτό ἐπιγράφεται «ἅγιος Νικόδημος ὁ ἁγιορείτης, ὁ βίος καί τά ἔργα του», καί ὅπως φαίνεται ἀπό τόν τίτλο καί τόν ὑπότιτλό του ἀναλύει τόσο τόν βίο του ὅσο καί τά βιβλία πού συνέγραψε. Ἐκπλήσσεται κανείς ἀπό τήν ὅλη αὐτήν ἀνάλυση μέ τήν θεολογική κατάρτιση καί τήν σοφία τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου.
Στό Θεολογικό αὐτό Συνέδριο θά γίνουν οἱ ἀκόλουθες εἰσηγήσεις:

• Ἀρχιμανδρίτης Βενέδικτος Νεοσκητιώτης, Γέρων Ἱ. Κ. Ἁγ. Σπυρίδωνος, μέ θέμα: Βίος καί ἔργα τοῦ ἁγίου Νικοδήμου.

• Ἀρχιμανδρίτης Ἀρίσταρχος Γκρέκας, Ἐπίκουρος Καθη­γητής Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν, μέ θέμα: Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὡς ἑρμηνευτική κλείδα τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως τῶν Πατέρων τῆς πρώτης χιλιετίας.

• Ἀρχιμανδρίτης π. Γρηγόριος Παπαθωμᾶς, Καθηγητής Θε­ο­λογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν, μέ θέμα: Λόγοι συγγραφῆς καί μεθοδο­λογία τῆς κατάρτισης τοῦ Πηδαλίου.

• Συμεών Πασχαλίδης, Καθηγητής Θεολογικῆς Σχολῆς Θεσ­σα­λονίκης, μέ θέμα: Ἡ ὁμολογία τῆς πίστεως καί οἱ προϋπο­θέσεις αὐτῆς στούς Νεομάρτυρες κατά τό ἁγιολογικό ἔργο τοῦ ἁγίου Νικοδήμου. Μπορεῖ κάθε μάρτυρας νά εἶναι μάρ­τυρας πίστεως;

• Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος: Τό αὐτεξούσιο στήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ ἁγιορείτου.

• Πρωτοπρεσβύτερος Θωμᾶς Βαμβίνης, μέ θέμα: Ἡ ἐν Χριστῷ ζωῇ (μυστήρια καί ἄσκηση): ἡ διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγο­ρίου τοῦ Παλαμᾶ στά συγγράμματα τοῦ ἁγίου Νικοδήμου.

.             Ἡ θεματολογία αὐτή δέν καλύπτει ὅλο τό εὗρος τῆς προσφορᾶς καί τῆς προσωπικότητος τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, ἀλλά τονίζει μερικά ἐνδεικτικά σημεῖα ἀπό τόν βίο, τήν πολιτεία του καί τήν συγγραφική παραγωγή του. Ὁ π. Θεόκλητος Διονυσιάτης στόν Ἐπίλογο τοῦ βιβλίου πού προαναφέρθηκε, γράφει: «Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὑπῆρξε μέγας ἅγιος καί κατ’ ἐξοχήν διδάσκαλος τῆς οἰκουμενικῆς Ἐκκλησίας. Ἐκεῖ ὅπου ἤγγισεν ὁ κάλαμός του, κατέλιπεν ἀνεξίτηλα τά ἴχνη τῆς μεγάλης καί φωτεινῆς προσωπικότητός του. Ἀλλά δέν ἦτο μόνον προσω­πικότης κατά τήν σημερινήν ἀντίληψιν. Ὑπῆρξεν ἱερός μυστα­γωγός τοῦ πνευματικοῦ κόσμου καί τῶν “μυστηρίων τοῦ Χρι­στοῦ”».
«Ἐν ἑαυτῷ συνεδύασεν εἰς μίαν ἁρμονικήν ἑνότητα, τόν ὅσιον, τόν φιλόσοφον, τόν μαχητήν, τόν διδάσκαλον, τόν ἀπο­λογητήν, τόν συγγραφέα, τόν ὁμολογητήν καί μάρτυρα τῆς ἀληθείας, τόν ἐθνικόν ἄνδρα, τόν βαθυστόχαστον ἐργάτην καί ὁραματιστήν τῆς ἀναστάσεως τοῦ δουλεύοντος γένους».
.             «Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, ὀλίγους ἔχει νά ἐπιδείξῃ Ὁσί­ους καί ἐν ταὐτῷ συγγραφεῖς πολυγραφωτάτους».
.             «Ἦτο μέγας θεολόγος, ὑπό τήν εὑρυτέραν τοῦ ὅρου ἐκδο­χήν, καταλιπών ἔργον τεράστιον, προσωπικόν, ἑνιαῖον, ὑπεύ­θυνον, ἀλλ’ οὐδέποτε εἶπεν ὅτι εἶναι ὁ ἴδιος θεολόγος, λέγων πάντοτε: “λέγουν οἱ θεολόγοι”, ἐννοῶν τούς Πατέρας».
.             «Ὁμολογουμένως, ἡ Ἁγιωτάτη Ἐκκλησία μας ἀπό τοῦ Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ καί ἐντεῦθεν σπανίζει ὀρθοδόξων ἀναστημάτων. Διό καί ὁ Κύριος, ἐπικαμφθείς εἰς τάς ἱκεσίας τῆς Ἐκκλησίας, ἐχάρισεν εἰς ἡμᾶς καί ἕνα Νικόδημον, φορέα ἁπάσης τῆς πολυποικίλου ὀρθοδόξου πνευματικότητος, ὅστις, εἰς μέν τήν ἀχλυωπόν περίοδον τῆς δουλείας τοῦ Γένους, ἀφύπνισε τήν νεναρκωμένην συνείδησιν τῶν Ὀρθοδόξων, εἰς δέ τούς μετέπειτα χρόνους, τῆς Ἐθνικῆς ἐλευθερίας, ᾖρε τό βαρύ τῆς ἀγνοίας παραπέτασμα, διαπορθμεύσας ὅλον τόν κεκτημένον πλοῦτον τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας μας, πρός τήν ἀγωνιῶσαν στρατευομένην Ἐκκλησίαν μας, ἐκ τῶν ὑπούλων τῆς Δύσεως διεισδύσεων».
.             Οἱ λόγοι αὐτοί τοῦ π. Θεοκλήτου Διονυσιάτου, μελετητοῦ τοῦ ἔργου τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, εἶναι σημαντικοί.
.             Πρίν κλείσω αὐτήν τήν εἰσαγωγική μου προσφώνηση, θά ἤθελα νά εὐχαριστήσω τούς εἰσηγητές τοῦ Θεολογικοῦ Συνε­δρίου, τούς χορηγούς καί τούς παντοιοτρόπως βοηθήσαντας γιά τήν πραγματοποίησή του, καθώς, ἐπίσης, ὅλους τούς παρόντας. Καί νά μοῦ ἐπιτρέψετε νά πῶ κάτι. Ἐπειδή ὑπάρχουν μερικοί οἱ ὁποῖοι κρίνουν καί ἐπικρίνουν ἐπιπολέως καί ἀδίκως μερικές θέσεις τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, ὅτι δῆθεν ἐπηρεάσθηκε ἀπό τόν δυτικό Χριστιανισμό καί μετέφερε στήν Ὀρθόδοξη θεολογία τόν δυτικό νομικισμό καί τήν δυτική ἠθική, ἀγνοοῦντες ὅμως τό ὅλο ἔργο του, θά εὐχόμουν πρίν φύγουν ἀπό τόν κό­σμο αὐτόν νά μετανοήσουν καί νά καταλάβουν τό λάθος τους, γιατί ὁ ἅγιος Νικόδημος ἦταν καί εἶναι ἕνα μεγάλο ἀστέρι τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».

 

ΠΗΓΗ: parembasis.gr