Ἀποσπάσματα ὁμιλίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου
στὴν ἐκδήλωση μὲ θέμα «Ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα ‘εἰς τὴν Πόλιν’»,
τὴν ὁποία διοργάνωσε τὸ Γενικὸ Προξενεῖο τῆς Ἑλλάδος,
τὸ ἀπόγευμα τῆς Παρασκευῆς, 9 Φεβρουαρίου 2024,
στὸ Πολιτιστικὸ Κέντρο τῆς Ὁμογενείας
στὸ ἱστορικὸ κτήριο τῆς Ἀστικῆς Σχολῆς Γαλατᾶ,
μὲ ἀφορμὴ τὸν ἑορτασμὸ τῆς Παγκόσμιας Ἡμέρας τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας.
. Στὴν ὁμιλία του ὁ Παναγιώτατος ἀναφέρθηκε στὴ σημασία καὶ στὴ συνεισφορὰ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας στὸν παγκόσμιο πολιτισμό, ἐπισημαίνοντας ὅτι αὐτὴ ἔχει χαρακτηριστεῖ ὡς «ἡ μητρικὴ γλῶσσα τοῦ πνεύματος», στὴν ὁποία, πρόσθεσε, γράφτηκαν ἀπαράμιλλα ἔργα ποὺ ἄλλαξαν τὴν πορεία τῆς ἀνθρωπότητας καὶ τὸν ροῦν τῆς ἱστορίας. “Μεταξὺ αὐτῶν ξεχωρίζει ἡ Καινὴ Διαθήκη, «σὰν νὰ διάλεξε ὁ Θεὸς τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα γιὰ νὰ ἀναγγείλει τὸ Εὐαγγέλιό Του», ὅπως ἔχει λεχθῆ”, ἐπεσήμανε.
. Ἡ Ἑλληνικὴ εἶναι ἡ γλῶσσα ποὺ ὑπενθυμίζει ἀενάως ὅτι ὑπάρχει ἀλήθεια καὶ βάθος τῶν πραγμάτων καὶ ὄχι μόνον ἡ τετράγωνη λογικὴ τῆς χρησιμοθηρίας. Μία γλῶσσα ποιητικὴ καὶ στοχαστικὴ ποὺ ἀντιπαθεῖ τὴν πεζότητα, ποὺ ὅταν τὴ γνωρίζης δὲν μπορεῖς παρὰ νὰ φιλοσοφῆς καὶ νὰ θεολογῆς, νὰ νοιώθης ποιητής. Εἶναι ἡ γλῶσσα ποὺ βαθαίνει τὸ μυστήριο τοῦ κόσμου, ἀποκαλύπτει τὴν ἁρμονία, ἡ ὁποία «κρύπτεσθαι φιλεῖ», ποὺ ξέρει ὅτι ἡ σοφία καὶ ἡ ἀλήθεια βρίσκονται «ἐν βυθῷ». Μία γλῶσσα ποὺ δὲν προσαρμόζεται στὴν προκρούστεια λογικὴ καὶ στὶς σολομώντειες λύσεις, ποὺ δὲν συμφιλιώνεται μὲ ἀντικειμενοποιήσεις καὶ μὲ τὴν προτεραιότητα τῶν μέσων.
. Ἡ γλῶσσα μας εἶναι τὸ κλειδὶ γιὰ νὰ εἰσέλθουμε στὸν μεγαλύτερο πνευματικὸ παράδεισο τῆς οἰκουμένης. Ἡ Ἑλληνική, ὅπως γράφει ὁ Καθηγητὴς κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης, «σμιλεύτηκε ἐπὶ 30 καὶ πλέον αἰῶνες στὴν ἔκφραση λεπτῶν ἐννοιῶν τῆς φιλοσοφίας καὶ τῆς ἐπιστήμης, ἁδρῶν ἐννοιῶν τοῦ πολιτικοῦ λόγου καὶ τῶν πολιτειακῶν θεσμῶν, σύνθετων ἐννοιῶν τοῦ εὐαγγελικοῦ λόγου καὶ τῆς πατερικῆς θεολογίας, καθὼς καὶ βαθιῶν στοχαστικῶν ἐννοιῶν τοῦ ἀρχαίου δράματος, τῆς πεζογραφίας καὶ τῆς ποίησης» (Λεξικὸ τῆς Νέας Ἑλληνικῆς Γλώσσας, Ἀθήνα 2012, Εἰσαγωγή: Ἡ ἰδιαιτερότητα τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας, σ. 13). Πόσο τυχαῖο εἶναι ἄραγε ὅτι ἡγλῶσσα μας ἔχει «προνομιακὴ θέση» ἀνάμεσα στὶς γλῶσσες τοῦ κόσμου, ὅτι «ἡ ἔννοια τῆς συνέχειας, προκειμένου γιὰ τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα, δὲν εἶναι ἰδεολόγημα, ἀλλὰ ἁπτὴ γλωσσικὴ πραγματικότητα»;
. Αὐτὴ ἡ γλῶσσα εἶναι ἐπὶ μακροὺς αἰῶνες ἡ λαλιὰ τῶν γηγενῶν κατοίκων αὐτῆς τῆς Πόλης, τῆς Πόλης τῶν Ἀρχιεπισκόπων Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, τοῦ ποιητοῦ τῆς θεολογίας, καὶ τοῦ «χρυσοῦ τὴν γλῶτταν» Ἰωάννου, τοῦ«Δημοσθένους τῆς Ἐκκλησίας», τῆς Πόλης τοῦ πολυΐστορος Φωτίου τοῦ Μεγάλου, τῶν ὑμνογράφων, τῶν ποιητῶν καὶ φιλοσόφων. Ἐδῶ ἔδρασαν οἱ Λογάδες τοῦ Γένους, ἡ Κεντρικὴ Ἐκπαιδευτικὴ Ἐπιτροπὴ καὶ ὁ Ἑλληνικὸς Φιλολογικὸς Σύλλογος, ἀναδείχθηκαν πρωτοπόροι ἄνδρες καὶ γυναῖκες στὰ γράμματα καὶ τὴ λογοτεχνία, ἐδῶ, ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰώνα, ἐκτυλισσόταν ζωηρὴ συζήτηση γιὰ τὴ δημοτικὴ καὶ τὴν καθαρεύουσα.”
Στὴ συνέχεια ὁ Πατριάρχης ὑπενθύμισε τὴν καθοριστικὴ συμβολὴ τῆς Ἐκκλησίας στὴ διάσωση τῆς γλωσσικῆς ταυτότητάς μας.
. Ἵδρυσε σχολεῖα, μὲ τὴ βεβαιότητα ὅτι γνώση καὶ χριστιανικὴ πίστη συγκροτοῦν τὸν πυρήνα τῆς ἰδιοπροσωπίας μας. Ἀτενίζουμε καθημερινὰ στὸ Φανάρι τὴ Μεγάλη τοῦ Γένους Σχολή, ποὺ συμβολίζει αὐτὴ τὴν τιτάνια προσπάθεια τῆς Ἐκκλησίας σὲ δύσκολους καιρούς, καὶ τὴν πεποίθηση ὅτι ἡ γνώση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας ἀπὸ μόνη της εἶναι εἰσαγωγὴ σὲ μία ὑψηλὴ κουλτούρα, σὲ ἕνα ἦθος ἐλευθερίας, σὲ ἕνα μοναδικὸ τρόπο ὕπαρξης καὶ συνύπαρξης, σκέψης καὶ πράξης. Καὶ σήμερα, τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο συνεχίζει αὐτὴν τὴν παράδοση ὡς ὑπερασπιστὴς τῆς γλωσσικῆς μας ταυτότητας.
. Ποτὲ ἡ ἐκμάθηση τῆς γλώσσας μας δὲν ὑπῆρξε εὔκολο ἐγχείρημα. Ἀπαιτοῦσε καὶ ἀπαιτεῖ εὐφυία, προσπάθεια καὶ κόπο. Ὅμως, ἡ προσπάθεια αὐτὴ ἀπέδιδε καρπόν ἑκατονταπλασίονα, συνέβαλλε στὴν ἀνάπτυξη τῆς προσωπικότητας, μᾶς ἔδινε τὴν ἱκανοποίηση νὰ χαιρόμαστε τὸν πολιτισμικὸ καὶ τὸν πνευματικό μας πλοῦτο, τὴν ποίηση καὶ τὰ ἄλλα λογοτεχνήματα, τὴν ἐκκλησιαστικὴ ὑμνολογία, νὰ ξεφεύγουμε ἀπὸ τὶς παγίδες τοῦ στείρου ὠφελιμισμοῦ. Ὁ «ἐγκλωβισμὸς στὸ χρήσιμο» στὴν ἐποχή μας, κατὰ τὴν ὁποία, ὅπως λέγει ὁ Ὀδυσσέας Ἐλύτης, «ἐὰν δὲν ἔχεις τίποτε νὰ κερδίσεις ἀπ’ αὐτὸ ποὺ κάνεις, σὲ κοιτάζουν ὅλοι μὲ ἀνοιχτὸ στόμα» (Ἡ Ἑλλάδα τοῦ Ἐλύτη, Ἀθήνα 2021, σ. 120), ἐπιτείνεται ἀπὸ τὴν κυριαρχία τῆς τετράγωνης λογικῆς τῶν ἠλεκτρονικῶν ὑπολογιστῶν καὶ τοῦτεχνοπωλίου, ποὺ κυριαρχεῖ στὸν χῶρο τῆς ἐκπαίδευσης. Θὰ λέγαμε, παραλλάσσοντας μία ἀντίστοιχη φράση, ὅτι «ἡἐκμάθηση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας δὲν εὐδοκιμεῖ ὡς ἀξεσουὰρ μιᾶς τεχνοκρατουμενης ἐκπαίδευσης». Στὸ σημεῖο αὐτὸ εἶναι δύσκολο νὰ βρεθῆ ἡ ζωτικῆς σημασίας λύση.”
. “Καμμία προσπάθεια δὲν εἶναι πολυτέλεια, ὅταν ἀσχολούμαστε μὲ τὸ θέμα τῆς διατήρησης τῆς ἑλληνομάθειας καὶ ἑλληνογλωσσίας στὴν κοιτίδα τοῦ Γένους. Ἕνα εἶναι ἀπολύτως βέβαιο: Δὲν ἔχουμε ἄλλη ἐπιλογὴἀπὸ τὸ νὰ διαφυλάξουμε καὶ νὰ καλλιεργήσουμε τὴ γλωσσική μας κληρονομιά, ἡ παραμέληση τῆς ὁποίας θὰ σημάνη πολλαπλὲς συρρικνώσεις, στένεμα τοῦ πνευματικοῦ μας ὁρίζοντος. Πολλοὶ πολιτισμικοὶ ἀγῶνες κερδήθηκαν ἐδῶ, στὸκέντρο τῆς Ρωμιοσύνης, κάτω ἀπὸ ἀκραία δύσκολες συνθῆκες. Καὶ ὁ προκείμενος ἀγὼν πρέπει νὰ εἶναι νικηφόρος, γιὰ νὰ συνεχίσουμε, ὅπως θὰ μᾶς ἔλεγε πάλι ὁ Ἐλύτης, νὰ λέμε τὴ θάλασσα θάλασσα, τὸν οὐρανὸ οὐρανό, τὸν ἥλιο ἥλιο καὶ τὴν ἐλευθερία ἐλευθερία. Καλούμαστε ὅλοι σὲ κοινὴ προσπάθεια, μὲ αὐτοπεποίθηση, μὲ πίστη στὴν πρόνοια τοῦ Θεοῦ, καὶ μὲ τὴν βεβαιότητα ὅτι ἀπὸ ἐκεῖνον, στὸν ὁποῖο δόθηκαν πολλά, θὰ ἀπαιτηθοῦν πολλά, κατὰ τὸβιβλικὸν «παντὶ ᾧ ἐδόθη πολύ, πολὺ ζητηθήσεται παρ’ αὐτοῦ» (Λουκ. ιβ´, 48).”
ΠΗΓΗ: ec-patr.org
Χριστιανικὴ Βιβλιογραφία 