ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΣ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ τῆς Θεοτόκου

Ἡ εἰκόνα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ
τῆς Θεοτόκου

Ἀπὸ τὸ βιβλίο
τοῦ Χρήστου Γκότση
«Ὁ Μυστικὸς κόσμος τῶν βυζαντινῶν εἰκόνων»
ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας

ΠΗΓΗ ἠλ. κειμ. «Η ΑΛΛΗ ΟΨΙΣ»

.                          Τὸ πρόσωπον τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου ἀναφέρεται πολλάκις καὶ ποικιλοτρόπως εἰς τὴν Θείαν Λατρείαν. Οἱ ἱεροὶ ὑμνογράφοι συναγωνίζονται εἰς τὴν εὕρεσιν τῶν καλλιτέρων ποιητικῶν ἐκφράσεων διὰ νὰ τονίσουν τὴν θέσιν, τὴν ὁποίαν κατέχει ἡ Μητέρα τοῦ Θεοῦ εἰς τὸ Μυστήριον τῆς Ἐνσαρκώσεως τοῦ Χριστοῦ, τὴν ζωὴν τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὴν καρδίαν τῶν πιστῶν.
.                          Εἰς τὴν τιμητικὴν προσκύνησιν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου ἔχει ἀφιερώσει ἡ Ἐκκλησία μας ἰδιαιτέρας ἱερᾶς Ἀκολουθίας καὶ πανηγύρεις. Εἶναι γνωστοὶ οἱ Παρακλητικοὶ Κανόνες (Μικρὸς καὶΜέγας), ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος καὶ αἱ λεγόμεναι Θεομητορικαὶ ἑορταί, μὲ τὰς ὁποίας οἱ πιστοὶ ἐκφράζουν τὰ αἰσθήματα ἀγάπης, εὐγνωμοσύνης καὶ ἀφοσιώσεως εἰς τὴν «ἄσπιλον, ἀμόλυντον, ἄφθορον, ἄχραντον, ἁγνὴν Παρθένον, Θεόνυμφον Δέσποιναν».
.                          Τέλος πρὸς τιμὴν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου ἔχομεν πολλὰς εἰκόνας καὶ πολλοὺς ἱεροὺς ναούς. Φέρουν διάφορα ὀνόματα ἀπὸ τὰς ἰδιότητας, τὰς ὁποίας ἀπέδωκεν ἡ Ἐκκλησία εἰς τὴν Παναγίαν, ὅπως Γοργοεπήκοος, Ἐλεοῦσα, Παμμακάριστος, Ὁδηγήτρια, Παρηγορίτισσα, Παντάνασσα, Περίβλεπτος κ.ἄ.
.                          Τὰ διάφορα γεγονότα τῆς ζωῆς τῆς Θεοτόκου ἀπεικονίζονται ἄριστα εἰς τὰς βυζαντινᾶς μᾶς εἰκόνας. Εἰς αὐτᾶς ἡ στάσις τοῦ σώματός της καὶ τὰ χαρακτηριστικά του προσώπου τῆς ἐκφράζουν τὰ αἰσθήματα τῆς ἁγνῆς καὶ πλούσιας καρδίας της καὶ μᾶς ὑπενθυμίζουν τὴνἁγνότητά της, τὴν πίστιν της καὶ τὴν ταπεινοφροσύνην της, καθὼς καὶ τὸν ρόλον τῆς Παναγίας εἰς τὴν Ἐνανθρώπησιν τοῦ Κυρίου.
.                          Τὸν ρόλον τῆς Θεοτόκου εἰς τὴν Ἐνανθρώπησιν τοῦ Κυρίου φέρει ἡ Ἐκκλησία μας εἰς τὴν μνήμην τῶν πιστῶν ἰδιαιτέρως μὲ τὴν ἑορτὴν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ.
.                          Ἡ Ἀκολουθία τῆς ἑορτῆς εἶναι στηριγμένη εἰς τὴν ἀφήγησιν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ: «᾿Εν δὲ τῷ μηνὶ τῷ ἕκτῳ ἀπεστάλη ὁ ἄγγελος Γαβριὴλ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ εἰς πόλιν τῆς Γαλιλαίας, ᾗ ὄνομα Ναζαρέτ, πρὸς παρθένον μεμνηστευμένην ἀνδρί, ᾧ ὄνομα Ἰωσήφ, ἐξ οἴκου Δαυίδ, καὶ τὸ ὄνομα τῆς παρθένου Μαριάμ. Καὶ εἰσελθὼν ὁ ἄγγελος πρὸς αὐτὴν εἶπε· χαῖρε, κεχαριτωμένη· ὁ Κύριος μετὰ σοῦ· εὐλογημένη σὺ ἐν γυναιξί. Ἡ δὲ ἰδοῦσα διεταράχθη ἐπὶ τῷ λόγῳ αὐτοῦ, καὶ διελογίζετο ποταπὸς εἴη ὁ ἀσπασμὸς οὗτος. Καὶ εἶπεν ὁ ἄγγελος αὐτῇ· μὴ φοβοῦ, Μαριάμ· εὗρες γὰρ χάριν παρὰ τῷ Θεῷ. Καὶ ἰδοὺ συλλήψῃ ἐν γαστρὶ καὶ τέξῃ υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν. Οὗτος ἔσται μέγας καὶ υἱὸς ὑψίστου κληθήσεται, καὶ δώσει αὐτῷ Κύριος ὁ Θεὸς τὸν θρόνον Δαυὶδ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, καὶ βασιλεύσει ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰακὼβ εἰς τοὺς αἰῶνας, καὶ τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος. Εἶπε δὲ Μαριὰμ πρὸς τὸν ἄγγελον· πῶς ἔσται μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσκω; Καὶ ἀποκριθεὶς ὁ ἄγγελος εἶπεν αὐτῇ· Πνεῦμα Ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σὲ καὶ δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι· διὸ καὶ τὸ γεννώμενον ἅγιον κληθήσεται υἱὸς Θεοῦ. Καὶ ἰδοὺ Ἐλισάβετ ἡ συγγενής σου καὶ αὐτὴ συνειληφυῖα υἱὸν ἐν γήρει αὐτῆς, καὶ οὗτος μὴν ἕκτος ἐστὶν αὐτῇ τῇ καλουμένῃ στείρᾳ· ὅτι οὐκ ἀδυνατήσει παρὰ τῷ Θεῷ πᾶν ῥῆμα. Εἶπε δὲ Μαριάμ· ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ρῆμά σου. Καὶ ἀπῆλθεν ἀπ᾿ αὐτῆς ὁ ἄγγελος.». (Ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιον τῆς ἑορτῆς, Λουκ. Α´ 26-38).
.                          Τὰ ὅσα ἐξιστόρησεν ἀνωτέρω ὁ ἱερὸς Εὐαγγελιστής, συνοψίζονται εἰς τὸ Ἀπολυτίκιον τῆς ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ: «Σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τὸ κεφάλαιον (= ἡ ἀρχή, ἡ βάσις) καὶτοῦ ἀπ’ αἰῶνος μυστηρίου ἡ φανέρωσις· ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, Υἱὸς τῆς Παρθένου γίνεται καὶ Γαβριὴλ τὴν χάριν εὐαγγελίζεται. Διὸ καὶ ἡμεῖς σὺν αὐτῷ τῇ Θεοτόκῳ βοήσωμεν· Χαῖρε, κεχαριτωμένη· ὁ Κύριος μετὰ σοῦ». Τὸ Ἀπολυτίκιον, καθὼς καὶ οἱ λοιποὶ ὕμνοι τῆς ἑορτῆς, ζωντανεύει τὴν σκηνήν, κατὰ τὴν ὁποίαν ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριὴλ ἀναγγέλλει εἰς τὴν Παρθένον Μαρίαν ὅτι μὲ τὴν ἐπισκίασιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος θὰ γίνη ἡ Μητέρα τοῦ Χριστοῦ.
.                          Ἐκεῖνα, ποὺ ἀφηγεῖται ὁ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς καὶ μὲ τὴν ὡραίαν γλῶσσαν τῆς ποιήσεως διαλαλοῦν οἱ ὕμνοι τῆς Ἐκκλησίας, ἡ βυζαντινὴ εἰκὼν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τὸ ἐκφράζει μὲ τὴν στάσιν τῶν προσώπων, τὴν ἔκφρασιν καὶ τὰς χειρονομίας των, καθὼς καὶ μὲ τὰ χρώματα καὶ τὶς λεπτομέρειες τῆς παραστάσεως. Τὰ πρόσωπα τῆς εἰκόνος εἶναι δύο: ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριὴλ καὶ ἡΘεοτόκος.

Περιγραφὴ τῆς εἰκόνος

α) Ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριήλ. Εἶναι ὁ «πρωτοστάτης ἄγγελος», ὁ ἀγγελιαφόρος τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἔφερεν εἰς τὴν ἁγνὴν κόρην τῆς Ναζαρὲτ τὸ χαρμόσυνον μήνυμα. Ἡ στάσις τοῦ σώματός του ἐκφράζει τὴν χαράν, ποὺ ἔφερε τὸ ἄγγελμά του. Παρ’ ὅλον ὅτι ὁ Ἀρχάγγελος εὑρίσκεται ἐπὶ τοῦ ἐδάφους, παρουσιάζεται ἐν κινήσει, ὅπως ἄλλωστε μαρτυρεῖ τὸ ἄνοιγμα τῶν ποδῶν του. Εἰς τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Μονῆς τοῦ Δαφνίου ἡ στάσις τοῦ ἀγγέλου δίδει κατὰ τρόπον ἀριστουργηματικὸν τὴν ἐντύπωσιν,ὅτι ἡ πτῆσις του δὲν ἔχει τελειώσει καθ’ ὃν χρόνον ὁμιλεῖ πρὸς τὴν Θεοτόκον. Ὁ Γαβριὴλ μὲ τὴν ἀριστεράν του χεῖρα κρατεῖ ράβδον, ποὺ εἶναι τὸ σύμβολον τοῦ ἀγγελιαφόρου καὶ ὄχι κρίνον, ὅπως μᾶς ἔχει συνηθίσει ἡ δυτικὴ ζωγραφική. Ἡ δεξιά του χεὶρ ἐκτείνεται μὲ βιαίαν κίνησιν πρὸς τὴν Θεοτόκον. Βοᾶ πρὸς αὐτήν, κατὰ τὸ γνωστὸν τροπάριον: «Ποῖόν σοι ἐγκώμιον προσαγάγω ἐπάξιον; τί δὲ ὀνομάσω σε; ἀπορῶ καὶ ἐξίσταμαι. Διό, ὡς προσετάγην (=διετάχθην), βοῶ σοι· Χαῖρε, ἡ Κεχαριτωμένη».

β) Ἡ Θεοτόκος. Ἡ Μητέρα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ «κεχαριτωμένη», ἡ εὐλογημένη μεταξὺ τῶν γυναικῶν. Ἡ βυζαντινὴ εἰκὼν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τὴν παρουσιάζει ἄλλοτε καθημένην εἰς τὸν θρόνον της καὶ ἄλλοτε ὀρθίαν.
.                          Εἰς τὴν περίπτωσιν ποὺ ἡ Θεοτόκος εἰκονίζεται καθήμενη, ἡ εἰκὼν ὑπογραμμίζει τὴν ὑπεροχὴν τῆς ἔναντί του Ἀρχαγγέλου. Εἰς τὴν Ἐκκλησίαν μας ὑμνοῦμεν, ὡς γνωστόν, τὴν Θεοτόκον, ὡς «τὴν τιμιωτέραν τῶν Χερουβὶμ καὶ ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφὶμ» (τῶν ἀγγελικῶν δηλαδὴ ταγμάτων). Εἰς ἄλλας εἰκόνας ἡ Θεοτόκος εἶναι ὄρθια, διὰ νὰ ἀκούσῃ τρόπον τινὰ καλλίτερα τὸ θεῖον μήνυμα.
.                          Εἰς τὴν περίπτωσιν τῆς Θεοτόκου ἄξια μελέτης εἶναι κυρίως τὰ αἰσθήματά της καὶ αἱ σκέψεις της, ὁ ψυχικός της γενικῶς κόσμος κατὰ τὴν ὥραν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ.
.                          Ἐν πρώτοις ἡ ἐμφάνισις τοῦ Ἀρχαγγέλου καὶ ὁ χαιρετισμός του ἔφεραν εἰς τὴν Θεοτόκον ταραχήν. Τὸ ἀδράκτι, ποὺ κατὰ τὴν παράδοσιν (Πρωτευαγγέλιον τοῦ Ἰακώβου) ἐκράτει εἰς τὴν χείραν της, ἔπεσεν ἀπὸ τὸν φόβον της. Ἐβυθίσθη εἰς σκέψεις. Ἐσκέπτετο τὴν σημασίαν τοῦ ἀγγελικοῦ χαιρετισμοῦ. Τὴν διαβεβαίωσιν τοῦ Ἀρχαγγέλου ὅτι θὰ γίνη Μητέρα τοῦ Θεοῦ, δέχεται ὄχι μὲ ἀμφιβολίαν καὶ ἀπιστίαν, ἀλλὰ μὲ φρόνησιν: «Πῶς ἔσται μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσκω;». Ἐδῶ ἡ Θεοτόκος διαφέρει ἀπὸ τὴν Εὔαν. Ἐκείνη ἄφησε τὸν ἐγωισμὸν νὰ τὴν παρασύρη καὶ ἐδέχθη ἀνεξετάστως ὅσα ὁ Σατανᾶς τῆς ἐπρότεινεν. Ἡ Θεοτόκος, ἀντιθέτως, στολισμένη μὲ ταπεινοφροσύνην καὶ ὑπακοὴν εἰς τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ζητεῖ νὰ μάθη μὲ ποῖον τρόπον θὰ πραγματοποιηθοῦν οἱ λόγοι τοῦ ἀγγελιαφόρου τοῦ Θεοῦ. Ὅταν ὅμως ὁ Ἀρχάγγελος τὴν διεβεβαίωσεν, ὅτι ὅλα θὰ ἐγίνοντο μὲ τὴν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ τὴν δύναμιν τοῦ Θεοῦ (τὸ μαρτυροῦν τὸ τμῆμα τοῦ κύκλου καὶ αἱ ἐκπεμπόμεναι ἐξ αὐτοῦ ἀκτίνες εἰς τὸ ἄνω μέρος τῆς εἰκόνος), ἐκείνη ὁλοψύχως καὶ ἀνεπιφυλάκτως συγκατετέθη: «Ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆμά σου». Εἰς τὸ Δοξαστικὸν τῶν Ἀποστίχων τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς ἡ Ἐκκλησία μας δικαίως ψάλλει: «Ἄγγελος λειτουργεῖ τῷ θαύματι· παρθενικὴ γαστὴρ τὸν Υἱὸν ὑποδέχεται·Πνεῦμα Ἅγιον καταπέμπεται· Πατὴρ ἄνωθεν εὐδοκεῖ καὶ τὸ συνάλλαγμα κατὰ κοινὴν πραγματεύεται βούλησιν». Ὅλα ἔγιναν δηλαδὴ μὲ τὴν «κοινὴν βούλησιν», τὴν συμφωνίαν μεταξὺ τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς Παρθένου, Πλάστου καὶ πλάσματος, διότι «ἡ σάρκωσις τοῦ Λόγου ἦτο ἔργον ὄχι μόνον τοῦ Πατρὸς καὶ τῆς Δυνάμεώς Του καὶ τοῦ Πνεύματος… ἀλλὰ καὶ τῆς θελήσεως καὶ τῆς πίστεως τῆς Παρθένου» (Ἅγ. Νικόλαος Καβάσιλας, βυζαντινὸς ἐκκλησιαστικὸς συγγραφεύς).
.                          Ἡ ἀμηχανία καὶ ἡ φρόνησις τῆς Θεοτόκου, ποὺ μὲ ὑπέροχους διάλογους παρουσιάζουν τὰ τροπάρια τῆς ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, ἐκφράζονται εἰς τὴν εἰκόνα μὲ τὴνἀνοικτὴν παλάμην τῆς δεξιᾶς χειρὸς τῆς Θεοτόκου. Εἶναι ὡς νὰ λέγη: «Γάμου ὑπάρχω ἀμύητος, πῶς οὖν παῖδα τέξομαι;» (β’ Στιχηρὸν τοῦ Ἑσπερινοῦ).
.                          Ἄλλαι εἰκόνες τοῦ Εὐαγγελισμοῦ μᾶς τονίζουν τὴν συγκατάθεσιν τῆς Θεοτόκου εἰς τοὺς λόγους τοῦ Ἀρχαγγέλου. Ἡ Μητέρα τοῦ Θεοῦ εἰκονίζεται μὲ κεκλιμένην τὴν κεφαλήν, ἔχουσα τὴν παλάμην τῆς δεξιᾶς χειρὸς ἐπὶ τοῦ στήθους της. Μᾶς ὑπενθυμίζει, τὸ «ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου…». Εἰς τὴν εἰκόνα μας ὁ ἁγιογράφος συνδυάζει εἰς τὴν στάσιν τῆς Θεοτόκου τὴν ἀμηχανίαν μὲ τὴν συγκατάθεσιν. Παρουσιάζει τὴν Θεοτόκον μὲ τὴν κεφαλὴν κεκλιμένην καὶ τὴν παλάμην ἀνοικτὴν εἰς σχῆμα παρακλητικόν.
.                          Ὁ πιστός, καθὼς ἐνατενίζει καὶ μελετᾶ καὶ προσκυνεῖ τὴν εἰκόνα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, γεμάτος ἀπὸ χαρὰν καὶ εὐγνωμοσύνην πρέπει νὰ λέγῃ πρὸς αὐτήν: «Ἄξιόν ἐστιν, ὡς ἀληθῶς, μακαρίζειν σε τὴν Θεοτόκον, τὴν ἀειμακάριστον καὶ παναμώμητον καὶ μητέρα τοῦ Θεοῦ ἡμῶν».

 

 

«ΣΦΡΑΓΙΣΕ ΤΑ ΧΕΙΛΗ ΤΗΣ ΜΕ ΣΙΩΠΗ»

Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο
τοῦ Ἀρχιμ. Ζαχαρία Ζάχαρου
«Τὸ αἰώνιο διαυγάζει τὸ πρόσκαιρο»
(ψιχία ἀπὸ τὴν τράπεζα τοῦ γέροντος [Ἁγίου] Σωφρονίου)
Ἱ. Σταυροπηγιακὴ Μονὴ Τ. Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας
σελ. 367,
Δεκέμβριος 2019

ἠλ. στοιχειοθ. «Χριστ. Βιβλιογραφίας»

.       […] Τὸ στόµα τῆς Ἁγίας Παρθένου εἶπε τὰ δικά Της προφητικὰ ρήµατα: «Μεγαλύνει ἡ ψυχή µου τὸν Κύριον καὶ ἠγαλλίασε τὸ πνεῦµα µου ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ σωτήρι µου … Ἰδοὺ γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν µακαριοῦσι με πᾶσαι αἱ γενεαί». Παρὰ τὴν ἄκρα ταπείνωσή Της, ἡ Ἁγία Παρθένος ἐκστόµισε χωρὶς δισταγµὸ προφητεῖες καὶ ἀλήθειες, µετ᾽ ἐξουσίας, ἐφ᾽ ὅσον τὸ Ἅγιο Πνεῦµα λαλοῦσε τοὺς λόγους αὐτοὺς στὴν καρδιά Της, ὅπως γιὰ παράδειγµα ὅτι ὅλες οἱ γενεὲς στὸ ἑξῆς θὰ τὴ µακαρίζουν, προφητεία ποὺ ἔκτοτε ἐκπληρώνει ἡ ἁγία Ἐκκλησία σὲ κάθε Θεοµητορικὴ ἑορτή.
.            Ἀφ᾽ ὅτου ἡ Παναγία ἀνέµελψε τὸν προφητικὸ αὐτὸν ὕµνο σπανίως πλέον ἐξέφερε λόγο. Μᾶλλον σφράγισε τὰ ἱερὰ χείλη Της μὲ σιωπή. Ἄλλωστε τί ἐπιπλέον λόγους θὰ µποροῦσε νὰ ἐκφέρει, ὅταν βάστασε στὴ μήτρα Της τὸν ἀγέννητο Λόγο τοῦ Πατρός, ὁ Ὁποῖος μὲ ἕνα λόγο ἔφερε στὸ εἶναι τὰ σύµπαντα; Στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ἀναφέρεται ὅτι ἂν δέκα θεϊκὰ ἐµπνευσµένες σκέψεις γεννηθοῦν στὴν καρδία τοῦ δικαίου, µία θὰ ἀνέβει στὰ χείλη τoυ. Ὡστόσο, ἡ Παναγία ποὺ τηροῦσε στὴν καρδιά Της ὄχι δέκα, ἀλλὰ τοὺς ἀναρίθµητους καὶ ἀκατάληπτου βάθους λόγους τοῦ Υἱοῦ Της, σιωποῦσε. Οὐσιαστικά, δὲν χρειαζόταν νὰ µιλήσει ὄχι µόνο διότι γέννησε τὸν Ἴδιο τὸν Λόγο τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ ἐπειδὴ τὸ πνεῦµα τῆς ἁγιότητας ποὺ ἔφερε ἦταν ρητορικότερο κάθε λόγου. Τίποτε δὲν εὐαρεστεῖ καὶ δὲν ἑλκύει τὸ Πνεῦµα τοῦ Θεοῦ στὴν καρδία τοῦ ἀνθρώπου, ὅσο ἡ ζωὴ τῆς ἁγιότητας καὶ αὐτὴ εἶναι ἐπίσης ποὺ πείθει τὴν καρδία τῶν συνανθρώπων µας μὲ µεγαλότερη εὐκρίνεια ἀπὸ ὁποιαδήποτε ἐπιχειρήµατα.

ΤΟ ΘΕΟΜΗΤΟΡΙΚΟ “ΓΕΝΟΙΤΟ” ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

ΩΡΑ ΜΕΓΑΛΕΙΩΔΗΣ, ΩΡΑ ΜΟΝΑΔΙΚΗ

Ὁ Εὐαγγελισμός τῆς Θεοτόκου

Ἀπὸ τὸ Περιοδικό «Πρὸς τὴ Νίκη»
τ. 697, Μάρτιος 2008

.           Ὥρα μεγαλειώδης καί μοναδική!
.           Ὥρα συναντήσεως τοῦ Οὐρανοῦ μέ τή γῆ!…
.               Αἰῶνες ἀμέτρητοι εἶχαν περάσει ἀπό τή σκοτεινή ἐκείνη ἡμέρα τῆς παρακοῆς τῶν πρώτων ἀνθρώπων –Ἀδάμ καί Εὔας– στόν κῆπο τῆς Ἐδέμ. Μόνο μιά φωτεινή ἀκτίνα τότε ξεγλίστρησε μέσα ἀπό τόν Παράδεισο τοῦ Θεοῦ κι ἔχυνε γλυκό καί ἐλπιδοφόρο τό φῶς της μέσα στά σκοτάδια πού ἔζωναν πλέον τόν ἄνθρωπο. Ἦταν ἡ ὑπόσχεση τοῦ Θεοῦ ὅτι θά ἔπαιρναν τέλος κάποτε τά βάσανά του κι οἱ θλίψεις του ἀπό τήν ὑποδούλωσή του στήν ἁμαρτία. Τότε, ὅταν ὁ ἀπόγονος τῆς Εὔας, Υἱός ἐκλεκτῆς καί ξεχωριστῆς γυναικός, θά κτυποῦσε κατακέφαλα τόν ὄφι, τόν διάβολο, τόν εἰσηγητή τοῦ κακοῦ, τόν αἴτιο τῆς δυστυχίας τοῦ ἀνθρώπου, καί θά συνέτριβε τό κράτος του. Τότε θά ἐλευθερωνόταν καί ὁ ἄνθρωπος καί θά γινόταν καί πάλι κάτοικος τοῦ Παραδείσου. Ἡ Ὑπόσχεση τοῦ Θεοῦ! Τό πρῶτο χαρούμενο ἄγγελμα. Τό Πρωτευαγγέλιο, πού συντρόφευε τόν ἄνθρωπο στήν πολύμοχθη ζωή του.
.             Καί νά! Ὁ καιρός ὁ κατάλληλος εἶχε ἔρθει. Ἡ ἀνθρωπότητα δέν ἄντεχε περισσότερο στήν προσμονή. Ἡ ἀνάγκη γιά λύτρωση εἶχε γίνει ἐπιτακτική. Καί ὁ Θεός, πιστός στίς ὑποσχέσεις Του, θέτει πλέον σέ ἐφαρμογή τό προαιώνιο σχέδιό Του, μέ τρόπο θαυμαστό καί μεγαλόπρεπο: «Ὁ μέγας στρατηγός τῶν ἀΰλων ταγμάτων», ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριήλ, κατέρχεται ἀπό τούς οὐράνιους θόλους, σχίζει τούς αἰθέρες καί σπεύδει νά ἐκπληρώσει τοῦ Θεοῦ τή μυστική ἐντολή. Νά, σταματᾶ στό ταπεινό σπιτάκι τῆς Ναζαρέτ. Ἐκεῖ μέσα ἀνθεῖ «κρίνον τῆς ἁγνότητος», Παρθένος Κόρη, ἡ Μαριάμ. Μπροστά της τώρα στέκεται «μετά δέους», μέ ἄπειρο σεβασμό, ὁ Ἀρχάγγελος καί τῆς ἀπευθύνει οὐράνιο χαιρετισμό: «Χαῖρε, Κεχαριτωμένη˙ ὁ Κύριος μετά σοῦ…». Χαῖρε, Ἐσύ πού ἔχεις πάρει ἀπό τόν Θεό ὅλες τίς χάριτες. Ὁ Κύριος εἶναι μαζί σου… Καί τή στιγμή αὐτή τή μοναδική καί ἀνεπανάληπτη, ἐνῶ ἡ Παρθένος Μαριάμ στέκεται ἔκπληκτη καί μέ ἀπορία ἀκούει ὅσα ὁ Οὐράνιος Ἐπισκέπτης τῆς λέει, ὁ Ἀρχάγγελος τῆς φέρνει τό πιό χαρούμενο ἄγγελμα, τῆς εὐαγγελίζεται «ξένον καί ἀπόρρητον θαῦμα», ὅτι ὁ Θεός ὡς ἄνθρωπος ἀπό αὐτήν θά γίνει βρέφος, μέ τρόπον ἀσυνήθιστο καί ὑπερφυσικό, γιατί θέλει νά ἀναπλάσει, νά ἀναδημιουργήσει πνευματικά ὅλο τό ἀνθρώπινο γένος. Ἡ Παρθένος ἀκούει, θαυμάζει, συγκλονίζεται, δέχεται τή θεία βουλή κι ἀποκρίνεται ταπεινά «ἰδού ἡ δούλη Κυρίου…». Ἡ εὐλογημένη ὥρα τῆς συναντήσεως τοῦ Οὐρανοῦ μέ τή γῆ!
.                Τό Πρωτευαγγέλιο ἔγινε ἤδη Εὐαγγέλιο. Τό Σχέδιο τοῦ Θεοῦ ἐνεργοποιεῖται. Τό σκοτάδι ὑποχωρεῖ. Τό φῶς σέ λίγο θά λάμψει. Ἔρχεται ὁ Ἥλιος τῆς Δικαιοσύνης. Γι᾽ αὐτό «σήμερον χαρᾶς εὐαγγέλια»˙ γι᾽ αὐτό «εὐφραινέσθω ἡ κτίσις (καί) χορευέτω ἡ φύσις».

ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ Η ΕΟΡΤΗ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ τῆς Θεοτόκου;

Ἡ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ

Ἀπὸ τὸ βιβλίο
Γεωργίου Ν. Φίλια, καθηγ. Πανεπ. Ἀθηνῶν:
«Οἱ Θεομητορικὲς Ἑορτὲς στὴ Λατρεία τῆς Ἐκκλησίας»,
ἐκδ. «Γρηγόρη», Ἀθῆναι, 2004,
σελ. 91-99

Ἠλ. στοιχειοθ. «Χριστ. Βιβλιογρ.»

.               Ἡ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου στὶς 25 Μαρτίου εἶναι ἡ μόνη Θεομητορική, τὰ γεγονότα τῆς ὁποίας μαρτυροῦνται ἀπὸ βιβλικὸ κείμενο (Λουκ. α΄, 26-38), συγχρόνως δὲ ἀπὸ τὴν ἀπόκρυφη πηγὴ τοῦ Πρωτευαγγελίου τοῦ Ἰακώβου. Δύο παραμέτρους τῆς ἑορτῆς θὰ προσπαθήσουμε ἀρχικῶς νὰ διερευνήσουμε: τὴν ἐποχὴ συστάσεώς της καὶ τὴν αἰτία καθορισμοῦ της στὶς 25 Μαρτίου.

1. Ἡ ἐποχὴ τῆς συστάσεως

.               Ὁ Εὐαγγελισμὸς ἀποτελεῖ τὸ σωτηριῶδες γεγονὸς τῆς ἀναγγελίας καὶ συλλήψεως τοῦ Κυρίου. Εἶναι σφάλμα νὰ ταυτίζουμε τὸ γεγονὸς αὐτὸ μὲ τὴν ἑορτή. Ἡ διήγηση τοῦ κατὰ Λουκᾶν εἶναι παροῦσα στὰ ἀρχαιότερα Σύμβολα τῆς πίστεως (ἤδη ἀπὸ τὸ 2ο αἰ.), καθὼς καὶ στὶς παλαιοχριστιανικὲς παραδόσεις, σὲ ἐποχή, ὅμως, κατὰ τὴν ὁποία δὲν ὑφίσταται ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Ἀποτελεῖ, ἄλλωστε, κανόνα τῆς ἱστορίας τῶν ἑορτῶν ἡ ὕπαρξη ἑνὸς ἱεροῦ γεγονότος στὴ συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας χωρὶς νὰ συνοδεύεται ἐξ ἀρχῆς ἀπὸ τὴν ἑορτολογικὴ θεσμοθέτηση.
.               Σύνηθες, ἐπίσης, φαινόμενο στὴν ἑορτολογία ἀποτελεῖ τὸ γεγονὸς προελεύσεως μιᾶς ἑορτῆς ἀπὸ τὴν ὕπαρξη ναοῦ σχετικοῦ μὲ τὰ γεγονότα τῆς ἑορτῆς. Γνωρίζουμε ὅτι ἡ ἁγ. Ἑλένη εἶχε ἀνεγείρει βασιλικὴ στὴ Ναζαρέτ, ἐκεῖ ὅπου κατὰ τὴν παράδοση βρισκόταν ὁ οἶκος στὸν ὁποῖο πραγματοποιήθηκε ὁ Εὐαγγελισμός. Εἶναι προφανὲς ὅτι περὶ τὸν ναὸ αὐτὸ θὰ εἶχε διαμορφωθεῖ κάποια τιμὴ πρὸς τὴν Θεοτόκο καὶ τὸ γεγονὸς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, ἡ ὁποία (τιμὴ) ὅμως δὲν συνιστοῦσε θεσμοθετημένη ἡμερολογιακῶς ἑορτή, ὁπωσδήποτε δὲ ἡ ὕπαρξή της θὰ ἐξαντλεῖτο στὰ ὅρια τῆς πόλεως. Ἄν ὄχι γιὰ τὸν συγκεκριμένο τόπο, φαίνεται πάντως ὅτι στὴ Ναζαρὲτ ὑφίστατο τιμὴ πρὸς τὴν Θεοτόκο, ὅπως ἀπέδειξαν οἱ ἀνασκαφὲς στὰ θεμέλια τῆς βυζαντινῆς βασιλικῆς, ὅπου ἀνακαλύφθηκε στήλη, ἐπὶ τῆς ὁποίας ἦσαν χαραγμένες οἱ λέξεις «χαῖρε Μαρία».
.               Ἐφ᾽ ὅσον οἱ ἐξελίξεις αὐτὲς ἐπισυμβαίνουν διαρκοῦντος τοῦ 4ου αἰ., τὸ ἐνδιαφέρον μας στρέφεται πρὸς τὴ μοναδικὴ πηγὴ τοῦ τέλους τοῦ 4ου αἰ., στὴν ὁποία καταγράφονται ἑορτὲς τῶν Ἱεροσολύμων καί, εὐρύτερον, τῆς χριστιανικῆς Παλαιστίνης: τὸ Ὁδοιπορικὸ τῆς Αἰθερίας. Ἡ προσκυνήτρια Αἰθερία καταγράφει ἀναλυτικότατα ἑορτὲς καὶ ἀκολουθίες. Ἐὰν ἡ περὶ τὴ βασιλικὴ τῆς Ναζαρὲτ τιμὴ τῆς Θεοτόκου εἶχε θεσμοθετηθεῖ ἡμερολογιακῶς, ἡ Αἰθερία θὰ ἀναφερόταν ὁπωσδήποτε. Ὅπως, ὅμως, προαναφέρθηκε, ἀπὸ τὴ διήγηση τῆς Αἰθερίας ἐλλείπει τὸ τμῆμα τῆς πρὸ τῶν Χριστουγέννων περιόδου. Θὰ μποροῦσε νὰ ὑπάρχει κατὰ τὸ ἐν λόγῳ τμῆμα κάποια ἑορτὴ τιμῆς τῆς συλλήψεως τοῦ Κυρίου; Σὲ παρόμοια ὑποψία μᾶς εἰσάγει ὁ Θεόδωρος Πέτρας, ὁ ὁποῖος βιογραφώντας περὶ τὸ 530 τὸν Θεοδόσιο Κοινοβιάρχη ἀναφέρει ὅτι, κατὰ περίοδον, ἅπαξ τοῦ ἐνιαυτοῦ, τῆς Θεοτόκου μνήμην ἐπιτελοῦμεν, ἀναφερόμενος ἐμμέσως σὲ Κυριακὴ πρὸ τῶν Χριστουγέννων. Ἡ μαρτυρία αὐτὴ ὁδήγησε κάποιους νὰ ὑποστηρίξουν –ὄχι χωρὶς ἐρείσματα– ὅτι ἡ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, ὡς τιμὴ τοῦ γεγονότος τῆς συλλήψεως τοῦ Χριστοῦ, ἦταν συνυφασμένη μὲ τὴ Γέννησή του, προφανῶς δὲ ἡ ἀπὸ τοῦ 4ου αἰ. καὶ ἐκ τῆς βασιλικῆς τῆς Ναζαρὲτ προελθοῦσα τιμὴ τῆς Θεοτόκου θὰ πρέπει νὰ συνυφαίνεται μὲ τὴν ἑορτὴ τῶν Χριστουγέννων, χωρὶς ὅμως νὰ γνωρίζουμε τὴν ἀκριβῆ ἐπιτέλεσή της (ἐὰν δηλαδὴ ἐτελεῖτο πρὸ ἢ μετὰ τὰ Χριστούγεννα).
.               Μελετώντας τὶς ἑορτὲς στὴν Ἐκκλησία τῆς Ἀντιοχείας μετὰ ἀπὸ τὸν 4ο αἰ., ὁ A. Baumstark ἀποδεικνύει ὅτι ἐκεῖ ὑφίστατο ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ πρὸ τῶν Χριστουγέννων. Ἡ Ἀντιόχεια ἐδέχετο τὴν ἄμεση ἐπίδραση ἀπὸ τὰ Ἱεροσόλυμα ὡς πρὸς τὴ Λατρεία. Θὰ ἦταν, ἑπομένως, ἀπολύτως νόμιμο νὰ συμπεράνουμε ὅτι ὁ παλαιότερος ἑορτασμὸς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ στὸ περιβάλλον τῆς Παλαιστίνης τοποθετεῖται κατὰ τὴν πρὸ τῶν Χριστουγέννων περίοδο. Ὁ M. Jugie ἀπέδειξε ὅτι τὸ ἴδιο ἴσχυε στὶς ἀρχὲς τοῦ 5ου αἰ. στὴν Κωνσταντινούπολη, ἐνῶ τὸ ἴδιο διαπιστώνουμε σὲ μεταγενέστερα ἑορτολόγια τῆς Δύσεως (ὅπως τὸ Μοζαραβικὸ καὶ τὸ Ἀμβροσιανὸ), σύμφωνα μὲ τὰ ὁποῖα ἡ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τοποθετεῖται στὶς 18 Δεκεμβρίου.
.               Περὶ τοῦ θέματος ἑορτασμοῦ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ κατὰ τὴν πρὸ τῶν Χριστουγέννων περίοδο θὰ πρέπει νὰ ἀξιολογηθοῦν δύο ἀπὸ τὶς ἀρχαιότερες θεομητορικὲς Ὁμιλίες ἐκκλησιαστικῶν συγγραφέων, ἀμφότερες τοῦ 5ου αἰ.: πρόκειται περὶ τῆς Ὁμιλίας Εἰς τὴν ἁγίαν Μαρίαν τὴν Θεοτόκον τοῦ ἱεροσολυμίτη πρεσβυτέρου Χρυσίππου (†πρῶτο ἥμισυ 5ου αἰ.) καθὼς καὶ περὶ τῆς ἀντίστοιχης Εἰς τὴν ἁγίαν Μαρίαν τὴν Θεοτόκον καὶ εἰς τὴν ἁγίαν τοῦ Χριστοῦ γέννησιν τοῦ Θεοδότου Ἀγκύρας (†438-446). Ὁ ἐν λόγῳ Θεόδοτος ὑπῆρξε ἐξέχον μέλος τῆς Γ΄Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ἑπομένως ἐκ τῶν Πατέρων οἱ ὁποῖοι ἀγωνίστηκαν γιὰ τὴν περὶ Θεοτόκου ὀρθόδοξη διδασκαλία. Στὴν Ὁμιλία του μᾶς προϊδεάζει ἤδη ἀπὸ τὸν τίτλο περὶ συναφείας κάποιων γεγονότων περὶ τὴν «ἁγία Μαρία» (ἐπεξηγεῖ σαφῶς ὅτι πρόκειται περὶ τῶν γεγονότων τοῦ Εὐαγγελισμοῦ) καὶ τοῦ γεγονότος τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ. Χωρίς, ἑπομένως, νὰ παρέχει πληροφορίες γιὰ ἰδιαίτερη ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, ὑποδηλώνει ὅτι τὰ δύο γεγονότα (Εὐαγγελισμὸς καὶ Χριστούγεννα) ἑορτάζονταν μὲ χρονικὴ ἐγγύτητα.
.               Ἀλλὰ καὶ ὁ Χρύσιππος συνδέει τὸν ἑορτασμὸ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ μὲ τὰ Χριστούγεννα, τὰ ὁποῖα θεωρεῖ ὡς τὸν κατάλληλο χρόνο συναφείας μὲ τὰ γεγονότα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Μαζὶ μὲ τὸν Θεόδοτο Ἀγκύρας ἀπηχοῦν τὴν παλαιὰ παράδοση περὶ ἑορτασμοῦ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ σὲ συνάφεια μὲ τὴν ἑορτὴ τῆς Γεννήσεως τοῦ Κυρίου. Ἡ σύλληψη τοῦ Χριστοῦ (Εὐαγγελισμὸς) καὶ ἡ Γέννησή Του εὑρίσκοντο στὸ σύνδεσμο δύο ἀλληλοδιαδόχων γεγονότων. Καὶ ἐνῶ ἡ λογικὴ θὰ ἐτοποθετοῦσε τὴ σύλληψη ἐννέα μῆνες πρὸ τῆς Γεννήσεως, αὐτὸ φαίνεται ὅτι δὲν ἴσχυε κατὰ τὰ πρῶτα στάδια ἐπιτελέσεως τῆς ἑορτῆς, ἀλλὰ ἀπετέλεσε μεταγενέστερη ἑορτολογικὴ παράμετρο.
.               Τὰ συμπεράσματα περὶ ἑνὸς ἑορτασμοῦ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ κατὰ τὴν πρὸ τῶν Χριστουγέννων περίοδο διαρκοῦντος τοῦ 4ου-5ου αἰ. ἀμφισβήτησε ὁ Dom Cabrol. Παρατηρώντας τὴν ἀναφορὰ τοῦ Ὁδοιπορικοῦ τῆς Αἰθερίας (τέλη 4ου αἰ.) σὲ τέλεση Λειτουργίας στὴ Βηθλεὲμ –καὶ συγκεκριμένως στὸ σπήλαιο τῆς Γεννήσεως– κατὰ τὸν ἑορτασμὸ τῆς Ἀναλήψεως, διετύπωσε τὴν ἄποψη ὅτι ἐπρόκειτο περὶ συνεορτασμοῦ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, μὴ μαρτυρουμένου κατὰ τρόπο ἄμεσο ὑπὸ τῆς Αἰθερίας. Τὸ συμπέρασμα τοῦ Cabrol στερεῖται τεκμηριώσεως, πολὺ περισσότερο ἐφ᾽ ὅσον ἡ Αἰθερία δὲν συνηθίζει νὰ ἀποκρύπτει ἑορτὲς καὶ ἀκολουθίες, οἱ ὁποῖες ὑφίσταντο. Πουθενά, ἄλλωστε, κατὰ τοὺς 4ο καὶ 5ο αἰ. δὲν μαρτυρεῖται ἑορτασμὸς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τὴν περίοδο τῆς ἀνοίξεως (περίπου τότε τοποθετεῖται ἡ ἑορτὴ τῆς Ἀναλήψεως), παρὰ μόνο στὴν ἑορτολογικὴ παράδοση τῆς Ἀρμενικῆς Ἐκκλησίας, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ἡ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ὀνομάζεται «Ἀβεδούκ» καὶ τελεῖται στὶς 7 Ἀπριλίου, ἐννέα μῆνες δηλαδὴ πρὸ τῶν Θεοφανείων (ἡμερομηνία ἑορτασμοῦ τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ κατὰ τὴν ἀρμενικὴ παράδοση).
.                Μικρὴ σύνοψη ὅλων τῶν παραπάνω: Μετὰ τὴν ἀνέγερση ναοῦ στὴ Ναζαρὲτ ἀπὸ τὴν ἁγ. Ἑλένη ἐνεργοποιεῖται ἡ τιμὴ τοῦ γεγονότος τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, χωρὶς ὅμως νὰ ὑπάρχει ἀκόμα συγκεκριμένος κατ᾽ ἔτος ἑορτασμός. Ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 5ου αἰ. ὑπάρχουν ἐνδείξεις ὅτι παρόμοιος ἑορτασμὸς συνδυάζεται μὲ τὴν ἑορτὴ τῶν Χριστουγέννων, χωρὶς ὅμως πάλι νὰ γίνεται λόγος «expressis verbis» περὶ ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Ὁ 51ος κανόνας τῆς Συνόδου τῆς Λαοδικείας (4ος αἰ.) ἀπαγορεύει τὴν τέλεση Θείας Λειτουργίας κατὰ τὴ Μ. Τεσσαρακοστὴ σὲ ἡμέρες ἑορτῶν, ἐκτὸς Σαββάτου καὶ Κυριακῆς). Στὶς ἑορτὲς δὲν γίνεται μνεία τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Σὲ ἀναλόγου περιεχομένου ὅμως κανόνα, τὸν 52ο τῆς ἐν Τρούλλῳ (692) καθορίζεται ὅτι «κατὰ τὴν ἡμέρα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ δὲν τελεῖται Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων». Στὸ χρονικὸ διάστημα μεταξὺ τῶν δύο Συνόδων (Λαοδικείας καὶ ἐν Τρούλλῳ) θεσμοθετεῖται ἡ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. […]
.               Ἡ σαφὴς μαρτυρία –καὶ συγχρόνως ἡ πρώτη χρονολογικῶς– περὶ ἑορτασμοῦ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τὴν 25η Μαρτίου παρέχεται ἀπὸ τὸ Πασχάλιο Χρονικὸ (624), στὸ ὀποῖο παρέχεται ἡ πληροφορία ὅτι ἡ ἑορτὴ «συνεστήθη τὴν 25η Μαρτίου ὑπὸ τῶν ἁγίων Πατέρων». […] Γι᾿αὐτὸ εἶναι ὀρθὴ ἡ παρατήρηση τοῦ Δ. Μωραΐτη ὅτι ὑπῆρξε σταδιακὴ διαμόρφωση τῆς ἑορτῆς ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ 5ου αἰ., γεγονὸς τὸ ὁποῖο δικαιολογεῖ τὴ μαρτυρία τοῦ Χρονικοῦ περὶ συστάσεως τῆς ἑορτῆς ἀπὸ ποικίλους ἐκκλησιαστικοὺς ἄνδρες. Ἐὰν στὰ δεδομένα αὐτὰ προσθέσουμε τὴν παρατήρηση τοῦ Ἰ. Καλογήρου ὅτι «ἡ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ σχετίζεται μὲ τὴν ἐκ τοῦ περιεχομένου αὐτῆς προέλευση τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου, διὰ τῆς ἀναπτύξεως τοῦ σχετικοῦ κοντακίου τοῦ Ρωμανοῦ Μελωδοῦ», θέση τὴν ὁποία ἐπιβεβαιώνει ἡ ἐξειδικευμένη μελέτη τοῦ Fletcher, θὰ πρέπει νὰ δεχθοῦμε τὴ θεσμοθέτηση τῆς ἑορτῆς κατὰ τὴν 25η Μαρτίου στὸ μεταίχμιο 6ου-7ου αἰ.

2. Ἡ ἡμερομηνία τῆς 25ης Μαρτίου

.               Εἶναι ἀξιοσημείωτο ὅτι, ὅταν ἡ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ἐμφανίζεται στὴ Ρώμη περὶ τὸν 7ο αἰ., λαμβάνει τὸν τίτλο «Annunciatio Domini» («ἀναγγελία τοῦ Κυρίου»). Ὁ τίτλος αὐτὸς εἶναι ἐνδεικτικὸς τοῦ περιεχομένου τῆς ἑορτῆς, ὅτι δηλαδὴ ἑορτάζεται ἡ σύλληψη τοῦ Κυρίου, ἡ ἀναγγελία τῆς μετὰ ἐννεάμηνο Γεννήσεώς Του.
.               Ἐπισημάναμε τὴν παραπάνω διάσταση διότι ἀποτελεῖ τὴν αἰτία καθορισμοῦ τῆς 25ης Μαρτίου ὡς ἡμερομηνίας ἑορτασμοῦ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Εὔλογο εἶναι, ἑπομένως, ἕνα πρῶτο συμπέρασμα ὅτι, μετὰ τὸν κατὰ τὰ τέλη τοῦ 4ου αἰ. καθορισμὸ τῶν Χριστουγέννων τὴν 25η Δεκεμβρίου ὑπολογίστηκε ἡ κατὰ ἐννέα μῆνες ἐνωρίτερον σύλληψις τοῦ Κυρίου, δηλαδὴ ὁ Εὐαγγελισμός. Οὐδόλως, ἑπομένως, ἐκπλησσόμαστε ἀπὸ τὴ μαρτυρία τοῦ Αὐγουστίνου στὶς ἀρχὲς τοῦ 5ου αἰ. ὅτι ὁ ἑορτασμὸς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ἐτελεῖτο στὶς 8 Ἀπριλίου τοῦ Ἰουλιανοῦ ἡμερολογίου (25η Μαρτίου τοῦ Γρηγοριανοῦ). Ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ὁ ἡμερολογιακὸς καθορισμὸς εἶχε ἀρχίσει νὰ παγιώνεται, ἐνῶ ἀκόμα δὲν εἶχε διαδοθεῖ ὁ ἑορτασμός. Φαίνεται ὅτι ὑφίστανται τελικῶς τρία στάδια διαμορφώσεως τῆς ἑορτῆς: ἡ παλαιοχριστιανικὴ τιμὴ πρὸς τὴν Θεοτόκο καὶ τὰ γεγονότα τῆς ζωῆς της, ὁ καθορισμὸς τῆς 25ης Μαρτίου ὡς ἡμέρας συλλήψεως τοῦ Κυρίου, ἐννέα μῆνες πρὸ τῆς κατὰ τὸν 4ο αἰ. καθορισθείσας στὶς 25 Δεκεμβρίου Γεννήσεως τοῦ Κυρίου καί, τέλος, ἡ ὁριστικὴ θεσμοθέτηση καὶ διάδοση τῆς ἑορτῆς στὰ τέλη τοῦ 6ου-ἀρχὲς τοῦ 7ου αἰ.

βλ. σχετ.:

ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ Η ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ τῆς Θεοτόκου; (παρὰ τὴν παντελῆ ἀπουσία καινοδιαθηκικῶν μαρτυριῶν)

 ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ Η ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ τῆς Θεοτόκου; (παρὰ τὴν παντελῆ ἀπουσία καινοδιαθηκικῶν μαρτυριῶν)-2

ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ Η ΕΟΡΤΗ ΤΟΥ ΓΕΝΕΣΙΟΥ τῆς Θεοτόκου;

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ «Αὐτὴ τὴν “εὔλαλη σιωπὴ” ἔμαθε ἡ Θεοτόκος στὰ “ἅγια τῶν Ἁγίων”, ἐκεῖ ἐκπαιδεύθηκε στὸ νὰ ἀντέξη αὐτὴν τὴν σιωπὴ ἐνώπιον τῶν μυστηρίων καὶ γι᾽ αὐτὸ μπόρεσε καὶ μετὰ τὸν Εὐαγγελισμὸ νὰ ζήσει τὸ μυστήριο τῆς σιωπῆς»

Τὸ μυστήριο τῆς σιωπῆς τῆς Θεοτόκου

Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ νέο βιβλίο
τοῦ Μητρ. Ναυπάκτου Ἱεροθέου
«ΟΙ ΘΕΟΜΗΤΟΡΙΚΕΣ ΕΟΡΤΕΣ»
– Τὰ ἱστορικὰ καὶ θεολογικὰ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου,

ἔκδ. Ἱ. Μ. Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), 2016,
σελ. 262-265

Ἠλ. στοιχειοθ. «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ»

βλ. σχετ.: ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ Η ΓΑΣΤΕΡΑ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ «Στὴν μήτρα τῆς Θεοτόκου ἐτελεσιουργεῖτο μία μεγαλειώδης θεία Λειτουργία»

.                 Τὸ ἐκπληκτικότερο ὅλα εἶναι ὅτι ἡ Θεοτόκος, καὶ καίτοι ζοῦσε ὅλο αὐτὸ τὸ μεγάλο μυστήριο μέσα, καίτοι κατάλαβε ἐμπειρικῶς ὅτι ἔγινε ὁ γάμος της μὲ τὸν Θεό, ἐν τούτοις σιωποῦσε, δὲν ἀνέφερε τὸ γεγονὸς αὐτὸ οὔτε στὸν Ἰωσήφ. Καὶ στὴν Ἐλισάβετ, ποὺ τὴν ἀποκάλεσε Μητέρα τοῦ Κυρίου της, δὲν τῆς τὸ ἀποκάλυψε, ἀλλὰ ἀμέσως ὕμνησε τὸν Θεό. Αὐτὴ ἡ σιωπὴ τῆς Θεοτόκου ἀποτελεῖ ἕνα μεγάλο μυστήριο. Πῶς μπόρεσε νὰ ἀντέξει μία τέτοια μεγάλη καὶ καταπληκτικὴ ἐμπειρία!
.                 Ἡ ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ, ποὺ γίνεται ὑπὲρ λόγον, εἶναι μεγαλειώδης καὶ ὑπὲρ αἴσθηση. Οἱ μαθητὲς στὸ ὄρος Θαβώρ, μόλις ἄκουσαν τὴν φωνὴ τοῦ Πατρός, ἔπεσαν στὴν γῆ, γιατί δὲν μπόρεσαν νὰ ἀντέξουν ὅλο αὐτὸ τὸ μυστήριο. Ἀλλὰ καὶ ἡ σιωπὴ ἀποτελεῖ μεγάλη ἀποκάλυψη καὶ φοβερὸ μυστήριο. Καὶ ὅταν ὁ ἄνθρωπος θέλει νὰ ἐκφράσει κάποια ἐμπειρία μὲ τὸν λόγο, δὲν μπορεῖ νὰ τὸ πράξη κι αἰσθάνεται ἀμηχανία, γιατί «Θεὸν φράσαι ἀδύνατον, νοῆσαι ἀδυνατότερον», κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν θεολόγο· ὁ ἄνθρωπος στὴν κατάσταση αὐτὴ προτιμᾶ νὰ σιωπᾶ.
.                Ὅμως, εἶναι εὐκολότερη ἡ σιωπὴ στὴν κατάσταση αὐτή, γιατί ὁ ἄνθρωπος εἰσέρχεται στὴν ζωὴ τῆς αἰωνιότητος καὶ ἐκεῖ ὑπάρχει ἡ ἀτελεύτητη ἐμπειρία τῆς ὑπὲρ λόγον καὶ ὑπὲρ αἴσθηση ζωῆς. Ἄλλο εἶναι νὰ περιγράφει κανεὶς τὴν ὡραιότητα τῆς θαλάσσης, χρησιμοποιώντας λόγους, ἐπίθετα, προσδιορισμούς, καὶ ἄλλο εἶναι νὰ κολυμπᾶ μέσα στὴν θάλασσα καὶ νὰ ἀπολαμβάνει αὐτὸ τὸ γεγονός, χωρὶς λόγια. Πολλὲς φορὲς τὰ λόγια στὴν περιγραφὴ ἀδικοῦν ἕνα μεγάλο γεγονός, ἐνῶ ἡ σιωπὴ τὸ τιμᾶ.
.                 Ὁ ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Σύρος γράφει γιὰ τὴν σιωπή: «Ἡ σιωπὴ μυστήριον ἐστὶ τοῦ αἰῶνος τοῦ μέλλοντος, οἱ δὲ λόγοι ὄργανόν εἰσι τούτου τοῦ κόσμου». Ὁ νηστευτὴς μὲ τὴν σιωπὴ καὶ τὴν ἀδιάλειπτη προσευχὴ προσπαθεῖ νὰ ἀφομοιώση τὴν ψυχή του μὲ τὴν πνευματικὴ φύση τῶν ἀγγέλων. Ἡ ἡσυχαστικὴ αὐτὴ ζωὴ ὀνομάζεται «θεϊκὴ ἐργασία», ὁ ἄνθρωπος αὐτῆς τῆς θεϊκῆς ἐργασίας διαμένει «ἐν τῷ κρυπτῷ ἑαυτοῦ» καὶ «ἐν τούτοις τοῖς μυστηρίοις τελειοῦται». Ἡ πνευματικὴ τελείωση γίνεται μέσα στὸ μυστήριο.
.                 Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης γράφει ὅτι ἡ σιωπηλὴ ἀνάγνωση εἶναι μεγάλη ἀρετὴ καὶ προξενεῖ πολλὰ καλὰ στὸν ἄνθρωπο. Γράφει: «σιωπὴ ἐν γνώσει, μήτηρ προσευχῆς· αἰχμαλωσίας ἀνάκλησις· πυρὸς φυλακή· λογισμῶν ἐπίσκοπος· σκοπὸς πολεμίων… ἡσυχίας σύζυγος· φιλοδιδασκαλίας ἀντίπαλος· γνώσεως προσθήκη· θεωρημάτων δημιουργός· ἀφανὴς προκοπή· λεληθυῖα ἀνάβασις».
.                 Ἡ σιωπὴ δὲν εἶναι ἀλαλία, ἀλλὰ νοερὸς λόγος. Οἱ ἔμπειροι τῆς πνευματικῆς ζωῆς σιωποῦν γιὰ νὰ ἔχουν τὴν δυνατότητα νὰ ἀναπτύξουν τὸν νοερὸ λόγο, ποὺ εἶναι ἐπικοινωνία μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὸν οὐράνιο κόσμο, καὶ αὐτὸ λέγεται «θεία ἀδολεσχία». Στὴν πραγματικότητα πρόκειται γιὰ τὴν σιωπὴ ποὺ εἶναι «ἱερὰ ἀφθεγξία» καὶ καρδιακὸς λόγος. Αὐτὴ τὴν «εὔλαλη σιωπὴ» ἔμαθε ἡ Θεοτόκος στὰ «ἅγια τῶν Ἁγίων», ἐκεῖ ἐκπαιδεύθηκε στὸ νὰ ἀντέξη αὐτὴν τὴν σιωπὴ ἐνώπιον τῶν μυστηρίων καὶ γι᾽ αὐτὸ μπόρεσε καὶ μετὰ τὸν Εὐαγγελισμὸ νὰ ζήσει τὸ μυστήριο τῆς σιωπῆς. Ἀφοῦ ἡ σιωπὴ εἶναι τὸ μυστήριο τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, γι᾽ αὐτὸ ἡ Θεοτόκος ἔζησε τὴν παρουσία τοῦ ἀϊδίου λόγου μέσα στὴν αἰώνια σιωπή.
.                 Ἡ πνευματικὴ ζωὴ εἶναι ἕνα ἐκπληκτικὸ γεγονός, εἶναι μέθεξη τῆς αἰώνιας ζωῆς, εἶναι γεύση τοῦ παραδείσου, εἶναι μία ἐμπειρία τῆς ζωῆς τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν. Ὅταν κανεὶς προσεύχεται, τότε ἀγγίζει τὴν αἰωνιότητα. Δέχεται μέσα στὴν καρδιά του τὸ πνευματικὸ πῦρ, τὸ ὁποῖο τὸν καθαρίζει καὶ τὸν πυρπολεῖ. Στὴν ἀρχὴ αὐτὸ τὸ πῦρ καίει ὅλες τὶς ἐσωτερικὲς ἀκαθαρσίες, «τὰ εἴδωλα τῶν παθῶν», ὅπως λέει ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, καὶ στὴν συνέχεια αὐτὸ τὸ πῦρ μετατρέπεται σὲ φῶς αἰωνίου ζωῆς. Τότε ἡ προσευχὴ στὸν Χριστὸ γίνεται μὲ ἐρωτικὸ τρόπο, ἡ καρδιὰ εἶναι μεθυσμένη ἀπὸ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ.
.             Οἱ μεγαλύτερες ἀγάπες εἶναι μυστικές. Δὲν μποροῦν νὰ ἐκφρασθοῦν, δὲν μποροῦν νὰ περιγραφοῦν. Ἡ μεγάλη ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ στὸν ἄνθρωπο, ποὺ βιώνεται μέσα στὸ βάθος τῆς καρδιᾶς του, εἶναι μυστική, ἄρρητη, ἀνέκφραστη. Δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ ὁμιλήση γιὰ αὐτή, δὲν μπορεῖ νὰ τὴν περιγράψει, δὲν ὑπάρχουν λόγια γιὰ νὰ τὴν μεταδώσει, ἀφοῦ οἱ λέξεις εἶναι πολὺ πτωχές, ἀλλὰ δὲν μποροῦν καὶ οἱ ἀκροατές, ἂν θελήσει κανεὶς νὰ πεῖ κάτι, νὰ τὴν καταλάβουν, ἀφοῦ θὰ τὴν παρερμηνεύσουν. Ἔτσι, αὐτὸς ὁ θεῖος ἔρωτας παραμένει ἄρρητος, μυστικός, ἀνέκφραστος καὶ πολλὲς φορὲς ὁ ἄνθρωπος τὸν παίρνει μαζί του, ὅταν φεύγει ἀπ᾽ αὐτὴ τὴν ζωή.
.                 Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς γράφει: «ἄπειρον οὖν τὸ θεῖον καὶ ἀκατάληπτον, καὶ τοῦτο μόνον αὐτοῦ καταληπτόν, ἡ ἀπειρία, καὶ ἡ ἀκαταληψία». Καὶ ὅσα λέμε καταφατικῶς περὶ τοῦ Θεοῦ δὲν φανερώνουν τὴν φύση Του, ἀλλὰ τὰ περὶ τὴν φύση, δηλαδὴ τὴν ἐνέργεια Του. Οἱ θεόπτες καὶ ὅταν θέλουν νὰ ὁμιλήσουν γιὰ τὸν Θεό, χρησιμοποιοῦν ἀποφατικὴ ὁρολογία («ἀόρατος, ἀπερίγραπτος, ἀκατάληπτος»), ὥστε καὶ μιλοῦν γιὰ τὴν πραγματικὴ ἐμπειρία καὶ δηλώνουν ὅτι αὐτὴ ἡ ἐμπειρία εἶναι πέρα ἀπὸ κάθε περιγραφή.
.                 Ἔτσι, σὲ τέτοιες καταστάσεις, ὅσοι εἶναι θεούμενοι καὶ δὲν ἀσκοῦν μία συγκεκριμένη ποιμαντικὴ διακονία, προτιμοῦν τὴν «εὔλαλη σιωπὴ» καὶ τελειοποιοῦνται μέσα στὸ μυστήριο τῆς σιωπῆς, ποὺ εἶναι ἡ γλῶσσα τοῦ μέλλοντος αἰῶνος. Αὐτὸ ἔκανε καὶ ἡ Θεοτόκος Μαρία. Παρὰ ταῦτα παραμένει ἕνα μεγάλο μυστήριο: πῶς μπορεῖ ὁ χοϊκὸς ἄνθρωπος νὰ σιωπήσει μετὰ ἀπὸ μία τέτοια μεγάλη ἐμπειρία; Εἶναι τὸ μυστήριο τῆς σιωπῆς, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἑρμηνευθῆ ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη διάνοια. Αὐτὸ συνδέεται μὲ τὸ μεγάλο μυστήριο τῆς Θεοτόκου, γιὰ τὴν ὁποία μπορεῖ κανεὶς πολλὰ νὰ πῆ καὶ νὰ τὴν ἑρμηνεύση ἐλάχιστα. Ἡ Θεοτόκος Μαρία εἶναι τὸ μεγαλύτερο μυστήριο μετὰ τὸν Θεό, τὸ μεγαλύτερο πρόσωπο μετὰ τὸ πρόσωπο τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ. Ἑπομένως, «ῥᾷον σιωπή». Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς λέγει: «Αὕτη μου τὸν νοῦν εἷλεν αἰχμάλωτον· τὴν γλῶσσαν αὕτη ἐληΐσατο, ταύτην ὕπαρ τε καὶ ὄναρ φαντάζομαι…».

ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ Η ΓΑΣΤΕΡΑ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ «Στὴν μήτρα τῆς Θεοτόκου ἐτελεσιουργεῖτο μία μεγαλειώδης θεία Λειτουργία»

«Παράδεισος καὶ γὰρ ἡ ἐκείνης γαστὴρ»

Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ νέο βιβλίο
τοῦ Μητρ. Ναυπάκτου Ἱεροθέου
«ΟΙ ΘΕΟΜΗΤΟΡΙΚΕΣ ΕΟΡΤΕΣ»
– Τὰ ἱστορικὰ καὶ θεολογικὰ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου,

ἔκδ. Ἱ. Μ. Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), 2016,
σελ. 259-262

Ἠλ. στοιχειοθ. «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ»

.             Ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος σὲ πολλὰ κείμενα Πατέρων, ἀλλὰ καὶ σὲ ὕμνους τῆς λατρείας χαρακτηρίζεται ὡς παράδεισος μέσα στὸν ὁποῖο ὑπῆρχε ὁ Χριστός. Εἶναι γνωστὸς ὁ ὕμνος «Παράδεισος καὶ γὰρ ἡ ἐκείνης γαστήρ, ἐδείχθη νοητός, ἐν ᾧ τὸ θεῖο φυτόν· ἐξ οὗ φαγόντες ζήσομεν, οὐχὶ δὲ ὡς ὁ Ἀδὰμ τεθνηξόμεθα». Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς ἑρμηνεύοντας τὰ σχετικὰ χωρία τοῦ βιβλίου τῆς Γενέσεως λέγει ὅτι στὸν Παράδεισο, ποὺ δημιούργησε ὁ Θεός, ὑπῆρχαν δύο ξύλα, ἤτοι τὸ ξύλο τῆς ζωῆς καὶ τὸ ξύλο τῆς γνώσεως.
.             Τὸ ξύλο τῆς γνώσεως σήμαινε τὴν ἀπόπειρα, τὴν δοκιμὴ καὶ τὴν ἄσκηση γιὰ τὴν ὑποκοὴ ἢ τὴν παρακοὴ τοῦ ἀνθρώπου. Ἐπειδὴ ἦταν ξύλο δοκιμασίας, γι᾽ αὐτὸ ὀνομάστηκε ξύλο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ, ἢ ἀκόμη ὀνομάστηκε ἔτσι γιατί ἔδινε γνωστικὴ δύναμη σὲ ὅσους κοινωνοῦσαν μὲ τὴν φύση του. Ὁ Ἀδὰμ ἔπρεπε νὰ δοκιμασθῆ μὲ τὴν ὑπακοὴ καί, ὅταν ἔφθανε στὴν πνευματικὴ ὡρίμανση, τότε θὰ ἔτρωγε ἀπὸ αὐτὸ τὸ δένδρο, θὰ γνώριζε τὸν Θεό, καὶ θὰ ἔφθανε στὴν θέωση. Ὅμως, ἔφαγε ἀπὸ τὸ ξύλο χωρὶς προετοιμασία, χωρὶς νὰ κάνει ὑπακοὴ καὶ ὑπέστη τὴν πτώση, χωρίσθηκε ἀπὸ τὸν Θεό.
.             Τὸ ξύλο τῆς ζωῆς σημαίνει ἢ τὸ δένδρο, ποὺ ἔχει παρεκτικὴ ἐνέργεια ζωῆς, αὐτὸ ποὺ δίνεται γιὰ βρώση στοὺς ἀξίους τῆς ζωῆς, ἢ σὲ αὐτοὺς μόνον ποὺ δὲν εἶναι ὑποδουλωμένοι στὸν θάνατο.
.                 Ὁ ἄνθρωπος στὸν παράδεισο ζοῦσε μέσα στὴν θεωρία τοῦ Θεοῦ, ὅμως παρήκουσε στὸν Θεό, ἔφαγε ἀπὸ τὸ ξύλο τῆς γνώσεως, καὶ διώχθηκε ἀπὸ τὸν παράδεισο, ὁπότε δὲν ἔφαγε ἀπὸ τὸ ξύλο τῆς ζωῆς. Τώρα, μὲ τὴν ἐνανθρώπησή του ὁ Χριστός, ὁ Ὁποῖος εἶναι τὸ ξύλο τῆς ζωῆς, ἔρχεται ὁ ἴδιος στὴν γῆ καὶ εἰσέρχεται μέσα στὴν μήτρα τῆς Θεοτόκου. Ἡ Παναγία εἶναι ὁ αἰσθητὸς καὶ νοητὸς παράδεισος, ποὺ προσφέρει στοὺς ἀνθρώπους τὸν Χριστό.
.                   Στὴν θεία Λειτουργία μεταβάλλεται ὁ ἄρτος καὶ ὁ οἶνος σὲ Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ καὶ ὁ ἄνθρωπος, ποὺ προετοιμάζεται κατάλληλα, τρώγει αὐτὴν τὴν πνευματικὴ καὶ οὐράνια τροφὴ καὶ μετέχει τῆς αἰωνίου ζωῆς. Γι᾽ αὐτὸ ὅσοι κοινωνοῦν τοῦ Σώματος καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ δοξάζουν καὶ εὐγνωμονοῦν καὶ τὴν Θεοτόκο, γιατί αὐτὴ μᾶς ἑτοίμασε αὐτὸν τὸν μεγάλο θησαυρό, αὐτὴ μᾶς προσέφερε τὸν Θεάνθρωπο Χριστό, τὸν ὁποῖο ἐμεῖς κοινωνοῦμε στὴν θεία Εὐχαριστία.
.             Τὸ σπουδαιότερο ἀπὸ ὅλα εἶναι ὅτι ἡ Θεοτόκος στοὺς ἐννέα μῆνες, ποὺ κυοφοροῦσε τὸν Χριστό, εἶχε μέσα της τὸν ἴδιο τὸν Παράδεισο, ὅπου «περιπατοῦσε» ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, καὶ μάλιστα σὲ ἀνώτερη κατάσταση ἀπὸ ἐκείνη ποὺ εἶχαν οἱ Πρωτόπλαστοι πρὶν τὴν ἁμαρτία. Ὅπου εἶναι ὁ Χριστὸς ἐκεῖ εἶναι ὁ Τριαδικὸς Θεός, ἀφοῦ τὰ τρία Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος εἶναι ὁμοούσια καὶ ὁμοδύναμα. Καὶ ὅπου εἶναι ὁ Θεάνθρωπος Χριστὸς ἐκεῖ εἶναι καὶ ὅλοι οἱ ἄγγελοι ποὺ τὸν ἀνυμνοῦν. Ὅλη αὐτὴ ἡ Οὐρανία Ἐκκλησία βρισκόταν μέσα στὴν κοιλία τῆς Θεοτόκου καὶ ἐκείνη ζοῦσε ὅλο αὐτὸ τὸ μυστήριο μέσα της πραγματικὰ καὶ μυστικά.
.                 Στὴν πραγματικότητα μέσα στὴν μήτρα τῆς Θεοτόκου γινόταν μία θεία Λειτουργία, ὁπότε ἡ Θεοτόκος ἀπολάμβανε αὐτὴ τὴν οὐράνια κατάσταση. Τί καταπληκτικὲς ἐμπειρίες θὰ ζοῦσε!
.             Κάθε ἔγκυος γυναίκα αἰσθάνεται μεγάλη χαρὰ ποὺ κυοφορεῖ μία ζωή, ἀγάλλεται μὲ τὰ σκιρτήματα τοῦ ἐμβρύου καὶ ζεῖ μία ἰδιαίτερη εὐφροσύνη. Αὐτὸ ζοῦσε ἡ Παναγία στὸν ἄπειρο καὶ ὑπερτέλειο βαθμό, γιατί δὲν εἶχε μέσα της μόνον μία ζωή, ἀλλὰ τὸν δοτήρα τῆς ζωῆς, τὸν Θεάνθρωπο Χριστό. Εἶχε τὴν μοναδικὴ καὶ ἀνυπέρβλητη ἐμπειρία νὰ κυοφορεῖ τὸν Θεάνθρωπο Χριστὸ καὶ νὰ ἀπολαμβάνει τὴν ἐμπειρία μίας οὐρανίας θείας Λειτουργίας. Ἡ ἴδια εἶχε μέσα στὴν μήτρα της ἕναν Ναό, τὸν ἴδιο τὸν Χριστό, μέσα στὸν ὁποῖο ἐτελεσιουργεῖτο, καὶ μὲ τὴν δική της συγκατάθεση, μία μεγαλειώδης θεία Λειτουργία.
.             Τὸ ἐκπληκτικότερο ἀπὸ ὅλα εἶναι ὅτι δὲν παρακολουθοῦσε ὅλη αὐτὴν τὴν θεία Λειτουργία, ἀλλὰ κοινωνοῦσε συνεχῶς ἀπὸ τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Χριστὸς ἦταν τέλειος ἄνθρωπος, συνελήφθη ὑπὲρ φύσιν, ἐκ Πνεύματος Ἁγίου, ἀλλὰ κυοφορεῖτο κατὰ φύσιν, ὅπως ὅλοι οἱ ἄνθρωποι. Ἔτσι, ὑπῆρχε στενὴ σχέση μεταξὺ αὐτοῦ καὶ τῆς μητέρας ποὺ τὸν κυοφοροῦσε. Κατὰ τὴν κυοφορία ὑπάρχει ἐπικοινωνία μεταξύ τῆς μητέρας καὶ τοῦ ἐμβρύου. Ὁπότε, ἡ Παναγία γιὰ ἐννέα μῆνες κοινωνοῦσε συνεχῶς ἀπὸ τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Σὰν νὰ βρίσκεται κανεὶς γιὰ ἐννέα μῆνες, μέρα-νύχτα, μέσα στὸν ναὸ καὶ νὰ κοινωνῆ συνέχεια ἀπὸ τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ σὲ μία συνεχῆ θεία Λειτουργία, ὄχι ἁπλῶς νὰ μετέχει τῆς θείας δόξας, ἀλλὰ νὰ μετέχει καὶ τοῦ δοξασμένου καὶ τεθεωμένου σώματος τοῦ Χριστοῦ.
.             Μόνον οἱ ἅγιοι, ποὺ φτάνουν στὴν θεοπτία καὶ ὄντες θεωμένοι κοινωνοῦν στὴν θεία Λειτουργία τοῦ Σώματος καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, μποροῦν νὰ καταλάβουν λίγο αὐτὴν τὴν μεγάλη δόξα τῆς Παναγίας, τῆς ὁποίας ἡ μήτρα ἦταν πλατυτέρα τῶν οὐρανῶν, ἦταν Παράδεισος, μέσα στὴν ὁποία γινόταν μία συνεχὴς θεία Λειτουργία, καὶ αὐτὴ ἡ ἴδια κοινωνοῦσε συνεχῶς τοῦ Σώματος καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ.

βλ. συνέχεια: ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ «Αὐτὴ τὴν “εὔλαλη σιωπὴ” ἔμαθε ἡ Θεοτόκος στὰ “ἅγια τῶν Ἁγίων”, ἐκεῖ ἐκπαιδεύθηκε στὸ νὰ ἀντέξη αὐτὴν τὴν σιωπὴ ἐνώπιον τῶν μυστηρίων καὶ γι᾽ αὐτὸ μπόρεσε καὶ μετὰ τὸν Εὐαγγελισμὸ νὰ ζήσει τὸ μυστήριο τῆς σιωπῆς»

Ο ΔΙΣΤΑΓΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟ ΤΗΣ

Ο ΣΕΣΟΦΙΣΜΕΝΟΣ ΔΙΣΤΑΓΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟ ΤΗΣ

ΑΡΧΙΜ. ΑΡΣΕΝΙΟΣ ΚΑΤΕΡΕΛΟΣ

.         Κατά τόν Εὐαγγελισμό τῆς Θεοτόκου, ἀπό τήν πλευρά τῆς Παναγίας, δεσπόζει ὁ ἀρχικός θεοφιλής δισταγμός Της στά λόγια τοῦ Ἀρχαγγέλου Γαβριήλ. Ἡ ταραχή Της δέν ἦτο προϊόν ἀπιστίας, ἀλλά ὠφείλετο στόν φόβο μή τυχόν πλανηθῆ, ὅπως ἡ Εὔα παλαιότερα. Ἐάν ἀπιστοῦσε, δέν θά ἔλεγε μετά τό «νά, ἡ δούλη Κυρίου, ἄς μοῦ γίνη κατά τόν λόγο σου».
.         Ἦταν δέ τόσο μεγάλος ὁ συντελεστής ἀσφαλείας πού ἡ Παναγία “ἀπαιτοῦσε” διά τοῦ ἀγγέλου νά ἔχη ὁ ἑαυτός Της, ὥστε ἐρωτᾶ τόν ἄγγελο “πῶς αὐτά θά μοῦ συμβοῦν;” καί ὁ ἄγγελος, χαίρων, βλέποντας τήν σύνεσί Της, γιά νά τήν πείση καί ἑδραιώση μέσα Της τήν ἀλήθεια τῶν λόγων του, Τήν ἔστειλε στήν Ἐλισάβετ, τήν μητέρα τοῦ Τιμίου Προδρόμου πού ἦταν ἕξη μηνῶν ἔγκυος, στήν Ὀρεινή τῆς Ἰουδαίας.
.         Ἐκεῖ, ὅσα θά ἐλάμβαναν χώρα (τό σκίρτημα τοῦ ἐμβρύου Ἰωάννου – τά ἀποκαλυπτικά λόγια τῆς Ἐλισάβετ), ἐπειδή ἡ Παναγία θά ἠμποροῦσε ἀμέσως νά τά διαπιστώση, θά ἦσαν ἡ προσωπική Της ἐγγύησις γιά τήν Σάρκωσι τοῦ Θεοῦ Λόγου μέσα Της. Ἐδῶ βλέπομε πῶς, κάποιες φορές, μεγαλύτεροι Ἅγιοι βοηθοῦνται ἀπό μικροτέρους.
.         Σέ ὅλα τά ἐξαίσια γεγονότα πού συνέβησαν στήν Ὀρεινή, ἐάν κάνωμε μία χρονική ἀποτίμησι, ἐξάγεται τό συμπέρασμα ὅτι ἔχομε ἐκ μέρους τῶν Ἐλισάβετ-Προδρόμου σαφεστάτη προφητεία, ἡ ὁποία ὅμως ἐλέχθη λίγο “μετά” ἀπό τό προφητευόμενο γεγονός. Ὁ Ἰωάννης, πρίν γεννηθῆ, προεφήτευσε ἕνα γεγονός, πού εἶχε μέν συντελεσθῆ μέ τόν Εὐαγγελισμό πρίν ἀπό πολύ λίγο χρονικό διάστημα, δέν εἶχε ὅμως ἐξωτερικευθῆ, οὔτε “ὁλοκληρωθῆ” καί δέν ἦτο ἀκόμα γνωστό σέ κανέναν.
.         Ἀπό αὐτόν τόν δισταγμό τῆς Θεοτόκου ἐκπηγάζουν ἀπειράριθμα πνευματικά μηνύματα γιά τό πῶς πρέπει νά εἶναι ἡ ἰδική μας στάσι στά διάφορα πνευματικά προβλήματα, διλήμματα, συμπτώσεις καί φαινόμενα πού μᾶς συμβαίνουν. Ἄν ἡ Παναγία ἐνήργησε ἔτσι, πόσες φορές ἀσυγκρίτως περισσότερο διστακτικοί πρέπει νά εἴμεθα ἐμεῖς, ὥστε νά ἀποφεύγωμε τούς ἐκ δεξιῶν καί ἐξ ἀριστερῶν πειρασμούς, κλπ.!

ΠΗΓΗ: thriskeftika.blogspot.gr

«ΙΔΟΥ Η ΔΟΥΛΗ ΚΥΡΙΟΥ»

«Ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου»

.                  Κάθε φορὰ ποὺ γιορτάζουμε οἱ πι­­στοὶ χριστιανοὶ τὴ ­μεγάλη γιορ­τὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Ὑ­­­περ­α­γίας Θεοτόκου, τῆς Παναγίας μας, μὲ εὐ­­γνωμοσύνη ­στρεφόμαστε πρὸς τὸ σε­­πτὸ πρόσωπό της, γιατὶ πανηγυρίζου­με τὸ μέγιστο γεγονὸς ποὺ ­συνδέθηκε ἄρρηκτα μὲ Αὐτήν, τὴν ἀρχὴ τοῦ μυστηρίου τῆς σωτηρίας μας. Αὐτὴ τὴ μέρα ἀ­­­ποκαλύπτεται ἀπὸ τὸν Ἀρχάγγελο Γαβριὴλ στὴν «εὐλογημένη» ἀνάμεσα σὲ ὅ­­­­λες τὶς γυναῖκες, στὴν «Κεχαριτωμένη» Κόρη τῆς Ναζαρέτ, τὴ Μαριάμ, τὸ μυστήριο τῆς σαρκώσεως τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ.
.                    «Μὴ φοβᾶσαι, Μαριάμ, ἀλλὰ νὰ χαίρεσαι», τῆς εἶπε ὁ Ἀρχάγγελος. «Νὰ χαίρεσαι, διότι ὁ Θεὸς σὲ ἔκρινε ἄξια νὰ δεχθεῖς τὴν ἐξαιρετικὴ εὔνοια καὶ χάρη Του, τέτοια ποὺ δὲν τὴν ἔλαβε ποτὲ καμία ἄλλη γυναίκα, ἀλλὰ Ἐσὺ μόνο ἀξιώθηκες νὰ λάβεις… Θὰ ἔλθει σὲ Σένα τὸ Πνεῦ­μα τὸ Ἅγιο. Αὐτὸ θὰ σὲ καθαρίσει καὶ θὰ σὲ ἐξαγιάσει. Καὶ ἡ δύναμη τοῦ Ὑψίστου θὰ ρίξει τὴ δημιουργικὴ καὶ προστα­τευτικὴ σκέπη της πάνω σου. Γι᾿ αὐτὸ καὶ τὸ ἀπολύτως ἀναμάρτητο καὶ ἅγιο Βρέφος ποὺ θὰ γεννηθεῖ μὲ τὸν ὑπερφυσικὸ αὐτὸ τρόπο, θὰ ἀναγνωρισθεῖ ὅτι εἶναι ὁ ἴ­­διος ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ. Καὶ θὰ τοῦ δώ­σεις τὸ ὄνομα “Ἰησοῦς”» (Λουκ. α´ 26-35).
.                  Ἐὰν γνώριζε ἡ γῆ καὶ ὁ οὐρανὸς τὸ τί συνέβαινε ἐκείνη τὴ στιγμὴ ποὺ ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριὴλ μετέφερε τὸ μήνυμα τοῦ Θεοῦ, θὰ παρακολουθοῦσαν μὲ κομμένη τὴν ἀναπνοή, περιμένοντας μὲ ἀγωνία τὴν ἀπάντηση τῆς Παναγίας. Γιατὶ χωρὶς τὴ δική της συγκατάθεση, δὲν θὰ ἦταν δυνατὸν νὰ πραγματοποιηθεῖ τὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ κόσμου.
.                  «Ὁ Ἄγγελος περιμένει τὴν ἀπάντησή σου, Παρθένε, γιατὶ εἶναι καιρὸς νὰ ἐπιστρέψει καὶ πάλι στὸ Θεό… Ἀλλὰ κι ἐμεῖς ἀναμένουμε, Δέσποινα, ἕνα λόγο ποὺ θὰ μᾶς φέρει τὸ ἔλεος… Αὐτὸ ζητεῖ ἀπὸ Σένα μὲ θερμὲς ἱκεσίες, εὐλαβικὴ Κόρη, ὁ πτωχὸς Ἀδὰμ μὲ τοὺς δυστυχισμένους ἀπογόνους του, ποὺ ἐκδιώχθηκαν ἀπὸ τὸν παράδεισο. Αὐτὸ ἐκλιπαρεῖ ὁ Ἀβραὰμ καὶ ὁ Δαβὶδ καὶ οἱ ἄλλοι πατέρες, οἱ πρόγονοί σου… Δῶσε, Παρθένε, χωρὶς ἀργοπορία τὴν ἀπάντησή σου! Δέσποινα, ἀπάντησε, καὶ ἡ ἀπάντησή σου νὰ εἶναι ἡ λέξη ποὺ περιμένει ἡ γῆ, ποὺ περιμένει ὁ Ἅδης, ποὺ περιμένουν αὐτοὶ ἀκόμη οἱ οὐρανοί… Ἄνοιξε, Κεχαριτωμένη Κόρη, τὴν καρδιά σου καὶ πίστευσε. Ἄνοιξε τὰ χείλη σου καὶ πὲς τὸ “ναί”» (Ἐκκλ. συγγραφέας τοῦ Μεσαίωνα. Παρὰ Ἀρχιμ. Πέτρου Χριστοδουλιᾶ, Ἡ Παναγία, ἔκδ. «Ζωή», σελ. 51).
.                  Ἔτσι ἦρθε ἡ εὐλογημένη ἀπάντηση: «Ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ρῆμά σου» (Λουκ. α´ 38). Ἰδοὺ εἶμαι ἡ δούλη τοῦ Κυρίου, πρόθυμη νὰ ὑπηρετήσω τὶς βουλές Του. Μακάρι νὰ γίνει σὲ μένα ὅπως τὸ εἶπες. Καὶ ὁ Ἄγγελος ἔφυγε.
.                  «Ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου». Μία ἀπάντηση μὲ τὴν ὁποία ἐκδήλωσε ἡ Κόρη τῆς Ναζαρὲτ ταπεινὰ τὴν ὑποταγή της στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, τὴν προθυμία της νὰ διακονήσει στὸ ἀκατάληπτο καὶ ὑπερφυὲς μυστήριο τῆς σαρκώσεως τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ.
.                  Τὴν καλοῦσε ὁ Ἀρχάγγελος νὰ ὑπακούσει σὲ πράγματα ποὺ ἦταν τελείως ἀκατάληπτα στὴν ἀνθρώπινη λογικὴ καὶ ἀντίθετα στοὺς φυσικοὺς νόμους. Ἐντούτοις Ἐκείνη συγκατατίθεται χωρὶς τὴν παραμικρὴ ἐπιφύλαξη καὶ ἐμπιστεύεται τὸν ἑαυτό της στὴν πανάγαθη πρόνοια τοῦ Θεοῦ.
.                  Ἡ προθυμία τῆς Παναγίας μας νὰ ὑπηρετήσει στὸ μέγιστο γεγονὸς τῆς σαρκώσεως τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ φανερώνει ὅλο τὸ ψυχικὸ μεγαλεῖο της. Καὶ ἀπετέλεσε τὴ σφραγίδα τῆς νέας ἐποχῆς, ἐκείνης ποὺ θὰ ἄρχιζε μὲ τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Σωτῆρος μας Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ.
.                  Τὸ παράδειγμα τῆς ὑπακοῆς καὶ ὑποταγῆς τῆς Παναγίας στὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων μᾶς διδάσκει νὰ ἀνοίγουμε καὶ ἐμεῖς πρόθυμα καὶ διάπλατα τὶς πόρτες τῆς ψυχῆς μας καὶ νὰ ἀνταποκρινόμαστε στὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ ποὺ ἀφορᾶ στὴν πορεία τῆς ζωῆς μας. Νὰ ὑποτασσόμαστε μὲ ὑπακοὴ καὶ ὑποταγὴ στὸ ἅγιο θέλημά Του, ὅπως αὐτὸ ἀποκαλύπτεται στὴν καθημερινή μας ζωή. Πιθανὸν ἀρκετὲς φορὲς νὰ φαίνεται τὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ ἀκατάληπτο καὶ ἀνεξήγητο στὴ φτωχὴ ἀνθρώπινη λογική μας. Ὅμως ἐφόσον μὲ ἐμπιστοσύνη ἀφήνουμε τὸν ἑαυτό μας στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ, νὰ εἴμαστε βέβαιοι ὅτι θὰ φθάσουμε μὲ ἀσφάλεια στὸ τέρμα τῆς πορείας μας.
.                  Ἂς μᾶς ἐμπνέει πάντοτε μὲ τὴν ἁγία ζωή της ἡ φιλόστοργη μητέρα μας Παν­αγία καί, μαζὶ μὲ τὴν ὑπακοή μας στὰ λόγια του Υἱοῦ της, νὰ ψάλλουμε ἀπὸ τὰ βάθη τῆς ψυχῆς μας μὲ εὐγνωμοσύνη κατὰ τὴ μεγάλη χαρμόσυνη μέρα τῆς ἑορτῆς της: «Σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τὸ κεφάλαιον… Χαῖρε, Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ».

ΠΗΓΗ: osotir.org

 

ΕΙΠΕ ΜΕΝ Ο ΘΕΟΣ, ΕΚΥΡΩΣΕ ΔΕ Η ΠΑΡΘΕΝΟΣ (Ἅγ. Νικόλαος Καβάσιλας)

ΕΙΠΕ ΜΕΝ Ο ΘΕΟΣ, ΕΚΥΡΩΣΕ ΔΕ Η ΠΑΡΘΕΝΟΣ