Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ τοῦ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ

.              Τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς ἡ Ἐκκλησία δὲν «ἱδρύθηκε», ὅπως ἐσφαλμένα ὑποστηρίζεται, ἀλλὰ ἔγινε Σῶμα Χριστοῦ. Ἡ Ἐκκλησία ὑπῆρχε πρὶν ἀπὸ τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς. Ἡ Ἐκκλησία ὡς κοινωνία τῶν λογικῶν καὶ νοερῶν ὄντων, κτισμένη ἀπὸ τὸν Θεὸ κατ᾽ εἰκόνα καὶ καθ᾽ ὁμοίωσίν Του προϋπῆρχε στὴν προαιώνια βουλὴ τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ (Ἐκκλησία τῶν «πρωτοτόκων», Ἑβρ. ιβ´ 22-23), ἀκόμη καὶ πρὸ τῆς δημιουργίας τοῦ ὁρατοῦ καὶ ὑλικοῦ κόσμου καὶ ἀρχίζει μὲ τὴν δημιουργία τῶν αἰώνων καὶ τῶν ἀγγέλων.
.           Ὡς θεολογικὴ διευκρίνηση παρατίθεται τὸ κατωτέρω ἀπόσπασμα

Νίκου Ματσούκα,
Δογματικὴ καὶ Συμβολικὴ Θεολογία Β´,
ἐκδ. Π. Πουρναρᾶ, Θεσ/νίκη 1985,
σελ. 367-368.
Ἠλ. στοιχ. «ΧΡΙΣΤ. ΒΙΒΛΙΟΓΡ.»

.             «Ἡ Ἐκκλησία ἔχει τὶς ρίζες της στὴν ἀρχικὴ δημιουργικὴ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ καὶ γι᾽ αὐτὸ ἡ ἱστορική της πραγμάτωση εἶναι προορισμένη πρὸ καταβολῆς κόσμου. Μετὰ ἀπὸ διαδοχικὲς φάσεις (Ἐκκλησία τῶν Πρωτοτόκων, Ἐκκλησία τῶν Πρωτοπλάστων, Ἐκκλησία τοῦ περιουσίου Λαοῦ) ἡ ἱστορικὴ πραγμάτωση γίνεται τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς (Ἐκκλησία τοῦ Παρακλήτου).
.             Μιὰ νέα φάση τῆς Ἐκκλησίας ἀρχίζει μὲ τὴν ἐπιφοίτητση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στοὺς Ἀποστόλους, ὁ ὁποῖοι κατὰ τὴν ἡμέρα τῆς πεντηκοστῆς, «ἐν τῷ συμπληροῦσθαι τὴν ἠμέραν» αὐτή, «ἦσαν ἅπαντες ὁμοθυμαδὸν ἐπὶ τὸ αὐτό». Ἐδῶ ἔχουμε τὴν τελειότερη φανέρωση μιᾶς φάσης τῆς Ἐκκλησίας. Θὰ ἔλεγε κανεὶς πὼς μὲ τὴν φάση αὐτὴ ἀποσοβεῖται ἡ ἐκθεμελίωση ἢ μᾶλλον ὁ κίνδυνος τῆς ἐκθεμελιώσεως τοῦ κόσμου, μὲ τὴν κατασκευὴ «καινῶν θεμελίων», «καινῆς κτίσεως». Ἡ ἐνσαρκος πολιτεία τοῦ Λόγου ἔχει συντελέσει ἐν τῷ μεταξὺ στὴ στερέωση τῆς ἐλπίδας γιὰ τὴν τελικὴ εἴσοδο στὴ δόξα τῆς θείας βασιλείας. Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὴν φανέρωση τούτης τῆς δόξας καὶ τὴν τρανότερη ἐλπίδα, καὶ ὁ ἱστορικὸς καὶ οἰκουμενικὸς παράγοντας τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς πῆρε θεμελιακὲς καὶ εὐρύτερες διαστάσεις. Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Παρακλήτου σημαδεύει πιὰ τὸ κέντρο τῆς κτίσης καὶ τῆς ἱστορίας, καὶ τὸ μήνυμα τῆς οἰκουμενικότητας, ἀκόμα καὶ τῆς ἴδιας τῆς συμπαντικότητας, γίνεται περισσότερο ἁπτὸ καὶ συγκεκριμένο. Ὁ ἑνοποιητικὸς ρόλος τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Παρακλήτου στὴν προκειμένη περίπτωση παίρνει στὰ μάτια τῶν ἀνθρώπων τὶς καθολικὲς διαστάσεις. Ἡ Ἐκκλησία ὡς εἰκόνα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, κηρύττει πιὰ ἔντονα καὶ ἀνοιχτὰ τοῦτο τὸν ἑνοποιητικὸ ρόλο, ὅπως ἀκριβῶς ἐπισημαίνει τὸ στόμα τοῦ Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ».

ΠΟΙΝΗ ἢ ΝΟΣΟΣ;

Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ κεφάλαιο
«Τὸ πρόβλημα τοῦ κακοῦ»
στὸ βιβλίο τοῦ Νικ. Ματσούκα
«Δογματικὴ καὶ Συμβολικὴ Θεολογία- Γ´»
(Ἀνακεφαλαίωση καὶ ἀγαθοτοπία),
ἐκδ. Π. Πουρναρᾶ, Θεσ/νίκη 1997, σελ. 219-221

Ἠλ. στοιχειοθ. «Χριστιαν. Βιβλιογρ.».

.          Κατὰ τὴν πατερικὴ θεολογία τὸ κακὸ δὲν εἶναι ποινή, ὕστερα ἀπὸ παράβαση δικαιϊκῆς τάξεως· πρόκειται γιὰ νόσο, γιὰ ἀλλοίωση ἢ διάβρωση τῆς κάθε ἀγαθῆς κτιστῆς πραγματικότητας. Ἐπειδὴ κάθε κτίσμα, σὲ ὁποιαδήποτε διαβάθμιση καὶ ἂν βρίσκεται, προέρχεται ἀπὸ τὸ μὴ ὄν, κατὰ τὴν μηχανική (σ. γιὰ τὰ ἄλογα κτίσματα) ἢ ἐθελότρεπτη κίνησή του (γιὰ τὰ λογικά/αὐτεξούσια κτίσματα) κατευθύνεται ἢ στὴν τελειωτικὴ ὁλοκλήρωση ἢ στὴν μηδενιστικὴ ἀλλοίωση. Τὰ αὐτεξούσια ὄντα δοκιμάζουν τὴν στέρηση κατὰ τρόπο συνειδητό, ὅταν χάνουν τὸ δρόμο τῆς τελειωτικῆς πορείας. Ἑπομένως, ἐκ τοῦ μηδενὸς ἡ δημιουργία, καὶ ἐκ τῆς δημιουργίας τὸ μηδέν. Καὶ ἀφοῦ ὅλα εἶναι ἀγαθά, τὸ κακὸ ὡς ὀφειλόμενο στὴν παραμορφωτικὴ ἀλλοίωση τοῦ ὅποιου ἀγαθοῦ δὲν μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ πράγμα· μὲ ἄλλα λόγια, δὲν ἔχει ὑπόσταση. Ἔτσι τὸ κακὸ «κλέβει» τὴν ὑπόσταση τοῦ ἀγαθοῦ, μιὰ καὶ ἡ ὁποιαδήποτε διαβρωμένη (ἀγαθὴ) ὑπόσταση κυριαρχεῖται ἀπὸ τὴν παρασιτικὴ διάβρωση τοῦ κακοῦ. Εἶναι λοιπὸν τὸ κακὸ μὴ ὄν, ἐπειδὴ δὲν εἶναι πράγμα μήτε ὑπόσταση, ἀλλὰ «ὑπάρχει» ὡς διάβρωση στὴν ὅποια παραμορφωμένη ἀγαθὴ πραγματικότητα. Γιὰ αὐτό, ἐνῶ εἶναι μὴ ὄν, προσωρινὰ προξενεῖ μεγάλη ὀδύνη σὲ ὅλα τὰ ἀγαθὰ ὄντα, ὄχι ὡς ὑπόσταση, ἀλλὰ ὡς παρυπόσταση.
.               Κάθε φορὰ ποὺ ἀστοχεῖ ὁ ἄνθρωπος στὴν ἐπιτέλεση ὁποιουδήποτε ἀγαθοῦ καὶ ὁποιασδήποτε ἀγαθῆς πράξεως ἢ σχέσεως ἁπλῶς βρίσκεται σὲ πλάνη· ἐπιθυμεῖ μονάχα τὸ ἀγαθὸ καὶ τοῦτο μόνο εἶναι τὸ κίνητρό του, ἀλλὰ ἀπὸ ἀστοχία πράττει τὸ νομιζόμενο ἀγαθό, δημιουργώντας ἕνα ἀγαθὸ διαβρωμένο καὶ παραμορφωμένο. Πάντως παρ᾽ ὅλη τὴν παραμόρφωση ποτὲ δὲν ἐπιτρέπει ὁ Θεὸς μία ἀγαθὴ πραγματικότητα νὰ ἐκλείψει τελείως. Ἀκόμη καὶ οἱ δαίμονες ἔχουν μοίρα ἀγαθοῦ. Ἡ θέση αὐτή, ὅτι κατ᾽ ἀρχὴν τὰ πάντα εἶναι ἀγαθὰ καὶ θετικά, συμφωνεῖ μὲ σύγχρονες σχετικὲς ἀντιλήψεις τῆς ἐπιστήμης. Ἔτσι τὸ κακὸ ἐννοεῖται πάντοτε ὡς ἀστοχία, μιὰ καὶ τέτοια ἀστοχία ἦταν καὶ τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ καθορίζει καὶ τὴν τραγωδία τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς καὶ τῆς ἱστορίας. Ἐπηρεασμένος ὅμως ὁ ἄνθρωπος, κυρίως ἀπὸ τὸ νομικὸ πνεῦμα καὶ τὴν δικαιικὴ τάξη, στὸ ἐκδηλούμενο κακὸ θέλει πάντοτε νὰ ἀναζητεῖ εὐθύνη καὶ τιμωρία. Ὡστόσο πάρα πολλὴ ὀδύνη καὶ κακὸ ὑποφέρουμε χωρὶς νὰ φταῖμε. Ζοῦμε σὲ μία τραγωδία ποὺ μόνο ἡ μετάνοια, ἡ ἄσκηση καὶ ἡ ἀναζήτηση τῆς θείας Βασιλείας μᾶς σώζει (Λουκ. ιγ´ 1-3). Μὲ τὸ κακὸ καὶ τὰ δεινοπαθήματα δὲν μποροῦμε νὰ βγάζουμε συμπεράσματα γιὰ τὴν ἁμαρτωλότητα τοῦ Α ἢ τοῦ Β μιὰ καὶ τὸ κακὸ ἀποτελεῖ τραγωδία καὶ πολλὲς φορὲς –γιὰ τὴ θεία πρόνοια πάντοτε– μέσο παιδαγωγίας καὶ κράτυνσης γιὰ τὴν ἐπιτέλεση τοῦ ἀγαθοῦ μὲ τὸ ξεπέρασμα τοῦ κακοῦ.

 

Η ΕΝΑΝΘΡΩΠΗΣΗ εἶναι ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ἀπόσπασμα ἀπὸ τὴν ἐργασία

«Ἡ Δημιουργία καὶ ἡ Πτώση τοῦ Ἀνθρώπου
κατὰ τὸ Νίκο Ματσούκα»

τοῦ Δημ. Παπανικολάου
Θεσσαλονίκη 2015
Ἠλ. στοιχ. «Χριστ. Βιβλιογρ.»

.         [Ὁ καθηγ. Ματσούκας ἑρμηνεύοντας τὴν πατερικὴ σκέψη μὲ ὀρθόδοξα κριτήρια τονίζει πὼς] στὸ κέντρο τῆς θείας οἰκονομίας δὲν τίθεται ἡ πτώση, ἡ ὁποία οὕτως ἢ ἄλλως ἐκλαμβάνεται ὡς ἕνα συμβάν, ποὺ δὲν ἄλλαξε τὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Στὸ κέντρο τίθεται τὸ γεγονὸς τῆς θείας ἐνανθρώπησης, ἡ ὁποία ἐγγυᾶται τὴν ἕνωση τοῦ ἀκτίστου τριαδικοῦ Θεοῦ μὲ τὸν κτιστὸ ἄνθρωπο. Ὁ σκοπὸς τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου ἦταν ἀκριβῶς ἡ δυναμική του πορεία γιὰ τὸ μελλοντικὸ ἀγαθὸ τῆς κατὰ χάριν κοινωνίας μὲ τὸν Θεό, ποὺ συνιστᾶ τὴ θέωση. Αὐτὸς ὁ σκοπὸς σὲ καμία περίπτωση δὲν καταλύθηκε ἀπὸ τὴν πτώση. Τὸ σχέδιο τῆς θείας οἰκονομίας δὲν μποροῦσε νὰ ἐξαρτηθεῖ ἀπὸ μία ἄστοχη πρωτοβουλία τοῦ κτίσματος. Ὁ τελικὸς προορισμὸς τοῦ πρώτου Ἀδὰμ θὰ ἐκπληρωθεῖ ἀπὸ τὸν Χριστό, τὸν δεύτερο Ἀδάμ. Ἡ ἐνανθρώπηση ἄνοιξε στὸν ἄνθρωπο καὶ πάλι τὴν ὁδὸ τῆς θέωσης, ἡ ὁποία εἶναι καὶ ὁ τελικὸς προορισμὸς τοῦ ἀνθρώπου ὡς δημιούργημα κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ. Ἡ ἐνανθρώπηση, δηλαδή, καὶ ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου δὲν μποροῦν νὰ ἐξεταστοῦν ἀπὸ τὴν ὀρθόδοξη θεολογία ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴν κοσμολογία της. Ὁ ἄνθρωπος, ὡς κτιστὸ καὶ τρεπτὸ ὄν, βρισκόταν πάντα στὴν ὁριακὴ κατάσταση τῶν ὄντων, ἔχοντας λάβει ὅμως τὴν ὑπόσχεση γιὰ τὴν τελείωσή του. Ἑπομένως, ἡ ἐνανθρώπηση καὶ ἡ σωτηρία εἶναι ἡ συνέχιση τοῦ σκοποῦ τῆς δημιουργίας. «Ἡ σωτηρία ὡς θεραπεία τῆς διάβρωσης καὶ συνέχιση τοῦ σκοποῦ τῆς δημιουργίας ἐπιτυγχάνεται κατ᾽ ἐξοχὴν μὲ τὴν ἐνανθρώπηση, ἡ ὁποία, καθὼς ὁλοκληρώνεται μὲ τὸ σταυρὸ καὶ τὴν ἀνάσταση, συνεχίζει τὸν πρωταρχικὸ σκοπὸ τῆς θέωσης καὶ τῆς τελείωσης τῶν πάντων. Ὁ χῶρος καὶ ὁ χρόνος, ὁριακὲς καταστάσεις τῶν κτιστῶν ὄντων, ἀδήριτοι παράγοντες τῆς ἴδιας τῆς κτιστότητας, ἐνῶ ἀπὸ τὴ φύση τους εἶναι ἀποσπασματικοί, εὔθραυστοι καὶ ἀλλοιωτοί, στὴ σχέση τους μὲ τὶς θεωτικὲς ἐνέργειες τοῦ τριαδικοῦ Θεοῦ γίνονται γέφυρες ποὺ μηδενίζουν τὴν ἀπόσταση ἀνάμεσα στὸν Θεὸ καὶ τὰ δημιουργήματα. Ἔτσι ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου ἐντάσσεται σ’ αὐτὴ τὴ γενικὴ καὶ ὁλοκληρωτικὴ σχέση Θεοῦ καὶ δημιουργίας».
.               Ἡ ἐνανθρώπηση καὶ ὅλη ἡ ἱστορία τῆς σωτηρίας ἐκλαμβάνεται στὰ πλαίσια αὐτῆς τῆς γενικῆς καὶ ὁλοκληρωτικὴ ς σχέσης Θεοῦ καὶ δημιουργίας. Ὁ Ματσούκας, στέκει ἰδιαίτερα ἐπικριτικὸς ἀπέναντι στὰ ἐγχειρίδια τῆς Δογματικῆς ποὺ πραγματεύονται τὴ Χριστολογία, ἀρχίζοντας ἀπὸ τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Λόγου. Ὁ ἴδιος παραμένει πιστὸς στὴ γραμμὴ ποὺ χάραξε ἡ πατερικὴ θεολογία, ἡ ὁποία δὲν χωρίζει τὴν ἄσαρκη παρουσία τοῦ Λόγου στὴν ἱστορία τῶν σωτηριωδῶν γεγονότων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀπὸ τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Λόγου κατὰ τὴν περίοδο τῆς Καινῆς Διαθήκης. Σκοπός του ἡ ἀνάδειξη αὐτῆς τῆς ἑνότητας καὶ ταυτότητας τῶν δύο Διαθηκῶν, ὅπως καὶ τῆς συνεχοῦς καὶ ἑνιαίας πορείας τῆς θείας οἰκονομίας.
.               Ὁ Λόγος, τὸ δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδας, ποὺ ἐνδημοῦσε στοὺς πατριάρχες καὶ τοὺς προφῆτες, βρίσκεται στὸ προσκήνιο τῆς θείας οἰκονομίας. Ὡς ἄσαρκος Λόγος ἐνεργεῖ τὶς θεοφάνειες στὰ χρόνια τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καὶ εἶναι ὁ ἴδιος ποὺ ἐνανθρωπεῖ καὶ ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο στὴν κατὰ χάρη θέωση. Ὁ δεσμὸς αὐτὸς μεταξὺ ἄσαρκης καὶ ἔνσαρκης παρουσίας του, στὴν ἴδια τὴ συνέχεια τῆς ἱστορίας τῆς θείας οἰκονομίας, εἶναι ἄρρηκτος. Ὁ ἴδιος Λόγος ἀποκαλύπτει τὴ δόξα τοῦ τριαδικοῦ Θεοῦ, τὴν ὁποία βλέπουν τὰ μέλη τῆς κοινότητας μέσα στὶς συγκεκριμένες ἱστορικὲς σχέσεις καὶ περιπέτειες. Ὁλόκληρη ἡ ἱστορικὴ πορεία τῆς Ἐκκλησίας φανερώνει τὴν παραπάνω πεποίθηση γιὰ τὴν ὀργανικὴ ἑνότητα μεταξὺ ἄσαρκης καὶ ἔνσαρκης παρουσίας τοῦ Θεοῦ Λόγου. Ὁ Ματσούκας, γιὰ νὰ ἐνισχύσει τὴν παραπάνω ἄποψη, ἀναφέρει ὡς παράδειγμα τὰ πρῶτα βαπτιστήρια σύμβολα, τὰ ὁποῖα ἦταν καθαρὰ χριστολογικά, καὶ ἐξέφραζαν τὴν πίστη στὸν Υἱὸ τοῦ Θεοῦ, τὸν Χριστό, ὁ ὁποῖος ἀποκαλύπτει τὴν Ἁγία Τριάδα. Τὰ σύμβολα αὐτὰ ἀναπτύσσονται ἀργότερα, σ’ αὐτὸ ποὺ εἶναι σπερματικά, καὶ γίνονται διμερῆ καὶ τριμερῆ, μνημονεύοντας καὶ τὰ τρία πρόσωπα. Ἡ ἐκκλησιαστικὴ δηλαδὴ κοινότητα, ἀπὸ τὰ πρῶτα της βήματα βίωσε αὐτὴ τὴν ἀλήθεια τῆς ἐνανθρώπησης ὡς τὸ κεντρικότερο γεγονὸς τοῦ μυστηρίου τῆς θείας οἰκονομίας καὶ τὴν ἑνότητα αὐτοῦ τοῦ μυστηρίου ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ διασπαστεῖ. «Ἡ Ἐκκλησία στὶς ἀρχὲς τοῦ ἱεραποστολικοῦ κηρύγματος, μέσα σὲ μία χοάνη ποικίλων τάσεων ἰουδαϊκῶν, ἑλληνικῶν καὶ ἀνατολικῶν, διαμόρφωσε μία συνείδηση καθαρὰ ἱστορικὴ ὡς πρὸς τὴν προέλευση τοῦ Χριστοῦ, τὴν ὁποία συνέδεσε ἁρμονικὰ καὶ ὀργανικὰ μὲ ὁλόκληρη τὴν δραματικὴ ἱστορία τῶν βιβλικῶν γεγονότων, τῆς Παλαιᾶς καὶ Καινῆς Διαθήκης, τῆς ἄσαρκης καὶ τῆς ἔνσαρκης ἐνδημίας τοῦ Λόγου. Ἐξ οὗ καὶ ἡ μοναδικὴ ἔμφαση στὸ ρόλο τῶν ἱστορικῶν θεοφανειῶν καὶ φωτοφανειῶν τῆς Ἁγίας Τριάδας. Τοῦτος ὁ κορμὸς τῆς ἱστορικῆς ἀλήθειας, ὅσα ἐνδύματα κι ἂν φόρεσε ἀπὸ τὴν περιρρέουσα ἀτμόσφαιρα τῶν ποικίλων ρευμάτων, ἔμενε ὁ ἴδιος στὴ συνείδηση τῆς ζωῆς». Ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Λόγου ἀποτελεῖ ἔργο τῆς θείας φιλανθρωπίας. Ἡ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ ἐντοπίζεται κατ᾽ ἀρχὴν στὴ δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωσιν τοῦ Δημιουργοῦ, ὅπως καὶ σὲ ὅλες τὶς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ στὴν ἱστορικὴ πορεία τοῦ περιούσιου λαοῦ τοῦ Ἰσραήλ, οἱ ὁποῖες εἶναι προπαρασκευαστικές τοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἐνανθρώπηση συνιστᾶ τὸ ἀποκορύφωμα τῆς φιλανθρωπίας καὶ τῆς ἀγαπητικῆς ἐνέργειας τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸ δικό του κτίσμα.