ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ
Ἡ ζωντανὴ σημαία τοῦ Γένους

Α´ Μέρος. Τὰ χρόνια τῆς Ἐπανάστασης

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

 

.                       Ὁ Κωνσταντῖνος Κανάρης εἶναι, κατὰ τὸν ποιητὴ Ἀριστοτέλη Βαλαωρίτη, «Ἡ ζωντανὴ σημαία τοῦ Γένους». Ὁ θρυλικὸς πυρπολητὴς τῆς Ἐπανάστασης ἀνάλωσε τὴ ζωή του, ἀπὸ τὴ νεαρή του ἡλικία ἕως βαθειὰ γεράματα, στὶς ὑπηρεσία τῆς Πατρίδας ἀπὸ διάφορες ἐπάλξεις. Πέραν τῶν ἄλλων, ποὺ ἐν συντομίᾳ θὰ παρατεθοῦν, διετέλεσε πέντε φορὲς πρωθυπουργὸς τῆς Ἑλλάδος, σὲ δύσκολες περιστάσεις καὶ ἀπεβίωσε ὡς ἐν ἐνεργείᾳ πρωθυπουργός.
.                       Γεννιέται τὸ 1793, κατ’ ἄλλους τὸ 1790, στὰ ἔνδοξα Ψαρά, στὸ ἐλάχιστο κατὰ τὸ μέγεθος , ἀλλὰ μέγιστο κατὰ τὸν ἡρωισμὸ   νησὶ τοῦ βορειοανατολικοῦ Αἰγαίου. Σὲ αὐτὸ δὲν ζοῦνε Ὀσμανίδες. Λόγῳ τῆς καταστροφῆς τοῦ νησιοῦ ἀπὸ τοὺς Τούρκους, τὸ 1824, δὲν ὑπάρχουν ἀρχεῖα γιὰ τὴν καταγωγὴ τοῦ ἥρωα. Σύμφωνα μὲ κάποιες μαρτυρίες κρατᾶ ἀπὸ τὴν Χειμάρα ἢ τὴν Πάργα τῆς Ἠπείρου. Ἄλλοι ὑποστηρίζουν ὅτι εἶναι γνήσιος Ψαριανός. Τὸ Κανάρης εἶναι ψευδώνυμο. Σπηλιωτέας εἶναι τὸ πραγματικό του.
.                       Ἡ ζωή του, ἀπὸ μικρὸ παιδί, εἶναι ἡ θάλασσα, ποὺ μαθαίνει ὅλα τὰ μυστικά της. Ζωή του ἐπίσης ἡ Ἐκκλησία καὶ ἡ Πατρίδα. Εἶναι τακτικότατος στὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Νικολάου, ποὺ τὸν ἔχει προστάτη του. Ὁ Γεώργιος Τερτσέτης γράφει πὼς ἀπὸ τὸ ἴδιο τὸ στόμα τοῦ Κανάρη ἄκουσε πὼς «ναύτης, νεώτατος ἀκόμη τὴν ἡλικίαν, ὅταν ἄραζεν εἰς λιμένα, ἰδιάλεγεν ἔρημο παραθαλάσσιο καὶ καθήμενος εἰς ἄγριο λιθάρι ἐδιάβαζεν ἔργα καὶ βίον τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ εἰς τὴν ἀνάγνωσιν ἔτρεχαν δάκρυα βρύση οἱ ὀφθαλμοί του. Ἡ διήγησις ηὗρεν ἀντίλαλον εἰς τὴν καλοπλασμένην καρδίαν τοῦ νέου Ψαριανοῦ» (Γ. Τερτσέτη «Λόγοι καὶ Δοκίμια», Ἔκδ. Ἐταιρία Ἰω. Καμπανᾶς Α.Ε., Ἀθήνα, 1969, σελ. 209).
.                       Ἄγνωστο ποία ἐκπαίδευση ἔλαβε. Πιθανότατα μαθαίνει τὰ πρῶτα γράμματα ἀπὸ τοὺς ἐγγραμμάτους ἱερεῖς τοῦ νησιοῦ καὶ στὴ συνέχεια μόνος του τὰ καλλιεργεῖ, ἔτσι ὥστε μπορεῖ καὶ ἀνταποκρίνεται στὰ ὕπατα ἀξιώματα ποὺ ἀνέλαβε στὸ ἐλεύθερο κράτος.
.           Παντρεύεται στὰ 24 (;) του, τὸ 1817, τὴν Δέσποινα, ὄμορφη θυγατέρα τοῦ εὔπορου Ψαριανοῦ πλοιοκτήτη καὶ μετὰ ἀγωνιστὴ τῆς Ἐπανάστασης Δέσποινα Μανιάτη. Ἦσαν μαζὶ γιὰ ἑξήντα χρόνια ἕως τὸν θάνατο τοῦ Κανάρη – καὶ ἀπέκτησαν ἑπτὰ παιδιά, ἕξι ἀγόρια (Νικόλαο, Θεμιστοκλῆ, Θρασύβουλο, Μιλτιάδη, Λυκοῦργο καὶ Ἀριστείδη) καὶ μία θυγατέρα, τὴ Μαρία. Μὲ χριστιανικὴ πνευματικότητα ἀντιμετώπισαν τὸν πρόωρο θάνατο τῆς θυγατέρας τους στὰ 19 της χρόνια (1828-1847), καὶ τῶν τεσσάρων ἀπὸ τὰ ἕξι ἀγόρια τους, ἐκ τῶν ὁποίων τὰ τρία (Νικόλαος, Θεμιστοκλῆς καὶ Ἀριστείδης) σκοτώθηκαν κατὰ τὴν ἐκτέλεση τῶν στρατιωτικῶν τους καθηκόντων. Ὁ Λυκοῦργος ἀπεβίωσε 39ετής (1826-1865) ἀπὸ φυσικὰ αἴτια. Ἀπὸ τοὺς δύο ποὺ ἀπεβίωσαν μετὰ τὸν πατέρα τους ὁ Μιλτιάδης (1822-1899) ἐξελίχθη σὲ ναύαρχο καὶ πολιτικὸ καὶ ὁ Θρασύβουλος (1834-1898) σὲ ναύαρχο. Σημειώνεται ὅτι στὸ πρῶτο του παιδὶ ἔδωσε τὸ ὄνομα τοῦ προστάτη του Ἁγίου Νικολάου καὶ στὴν πρώτη (καὶ μοναδική) του κόρη τὸ ὄνομα τῆς Παναγίας. Στὰ ὑπόλοιπα ἀγόρια του ἔδωσε ἀρχαιοελληνικὰ ὀνόματα.

Ἡ ναυτική του δράση

.                       Ὁ Κανάρης ἐπιλέγει νὰ πολεμήσει τοὺς Ὀσμανίδες μὲ τὰ πυρπολικά. Κατὰ τὴν ἄποψή του τὰ μεγάλα τους δυσκίνητα καράβια μὲ τὰ πολλὰ κανόνια εἶναι πιὸ εὔκολο νὰ ἀντιμετωπιστοῦν μὲ τὰ εὐέλικτα πυρπολικά, δηλαδὴ μὲ τὶς πλωτές, ἐμπρηστικὲς καὶ μεγάλης καταστροφικῆς δυνατότητας βόμβες. Σὲ αὐτὰ ἐπιδίδεται μὲ ἐπιτυχία καὶ μὲ αὐτὰ ἀποκτᾶ τὴν παγκόσμια φήμη τοῦ μπουρλοτιέρη, ἢ πυρπολητῆ. Τὰ ὅπλα του εἶναι ἡ εὐστροφία του, ἡ δεινότητά του ὡς ναυτικοῦ, ἡ τόλμη του καί, κυρίως, ἡ πίστη του στὸν Θεό. Τὸ 1822, πρὶν ἀναχωρήσει ἀπὸ τὰ Ψαρὰ γιὰ τὸ λιμάνι τῆς Χίου, μὲ σκοπὸ νὰ καταστρέψει τὸν τουρκικὸ στόλο, σὲ ἀντίποινα γιὰ τὴν καταστροφὴ τοῦ νησιοῦ καὶ τὴν γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων κατοίκων του, ὅπως καὶ σὲ ὅλες τὶς παράτολμες ναυτικές του ἐνέργειες, ἐκκλησιάζεται καὶ κοινωνεῖ τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων, μαζὶ μὲ ὅλο τὸ 20μελές πλήρωμά του.
Ἡ δρ Μαρία Γ. Γιατράκου στὸ περιοδικὸ «Παρνασσὸς» (Τόμ. ΚΗ΄ – 1986, σσ. 558 – 576) παρουσιάζει τὸ βιβλίο τοῦ Χριστοφόρου Καστάνη «The Greek exile», ποὺ ἐξεδόθη στὴ Φιλαδέλφεια τῶν ΗΠΑ τὸ 1851. Ἡ πηγὴ εἶναι ἀξιόλογη, γιατί ὁ συγγραφέας εἶναι Χιώτης καὶ αὐτόπτης μάρτυρας τόσο τοῦ ὁλοκαυτώματος τῆς Χίου, τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1822, ὅσο καὶ τῆς πυρπόλησης τῆς τουρκικῆς ναυαρχίδας ἀπὸ τὸν Κανάρη, τὸν Ἰούνιο τοῦ ἰδίου ἔτους. Γράφει ὁ Καστάνης:
.                       «Μὲ ἐπιδέξιους χειρισμούς…ὁ Κανάρης στάθηκε πάνω στὴν πλώρη καὶ ἐνθάρρυνε τοὺς ἄντρες του νὰ προχωρήσουν πρὸς τὰ μπρός. Τὸ μπουρλότο ἔτρεξε γρήγορα σὰν ἕνα βέλος μέσα στὴ δροσερὴ αὔρα….Ὁ Κανάρης τὸ κόλλησε μὲ ἐπιδεξιότητα στὴ ναυαρχίδα, ἔβαλε φωτιά, ἀνέβηκε στὸ πλοῖο ποὺ συνόδευε τὸ πυρπολικὸ καὶ ἀπομακρύθηκε γρήγορα μὲ τοὺς ναῦτες του, ποὺ στὴν ἀρχὴ κωπηλάτησαν μὲ ὅλη τους τὴ δύναμη. Οἱ εὔφλεκτες οὐσίες τοῦ μπουρλότου ποὺ ἐξερράγη ἁπλώθηκαν πάνω ἀπὸ τὰ καταστρώματα τοῦ θύματός του…Ἕνα θραῦσμα τοῦ ἱστοῦ ποὺ ἐξακοντίστηκε κατάφερε θανάσιμο τραῦμα στὸν καπουδὰν πασὰ (ἀρχιναύαρχο) Καρὰ Ἀλή… Ἡ καταστροφὴ μαινόταν σὲ ὁλόκληρη τὴν ἁρμάδα…Ποτὲ δὲν θὰ ξεχάσω τὴν ὥρα ποὺ ἡ μητέρα μου φώναξε τὴν οἰκογένειά της. γιὰ νὰ δεῖ τὴν πυρκαϊά…Ἡ ναυαρχίδα φώτιζε τὸ Αἰγαῖο καὶ σὲ κάθε λεπτὸ ἀναμέναμε τὴν ἔκρηξη τῶν πυριτιδαποθηκῶν. Ξαφνικὰ ἐκεῖνο τὸ πλωτὸ πανδαιμόνιο ἐξερράγη σὰν ἕνα ἡφαίστειο…Μία νύχτα χωρὶς ὕπνο πέρασε… Ἡ εὐχαρίστηση τῆς θέας τῶν Ἑλλήνων νικητῶν τῆς θάλασσας ἦταν ἡ ὕψιστη σὲ ὅλη τὴν παρηγορητικὴ ἠρεμία. Δὲν τολμήσαμε νὰ ἐκφράσωμε τὴ χαρά μας ἀνοιχτὰ ἐξ αἰτίας τοῦ φόβου τῶν ντόπιων Φράγκων καὶ τοῦ Τούρκου Καβάση».
.                       Ὁ Γ. Τερτσέτης σὲ ὁμιλία του, τὸν Μάϊο τοῦ 1858, γράφει τὸ ἀκόλουθο, ποὺ ἀφορᾶ τὴν πίστη τοῦ Κανάρη: «Ὅταν ὁ μεγαλόψυχος Κανάρης ἔλαμνε (προχώρησε) μὲ τοὺς συντρόφους του εἰς τὸ λιμάνι τῆς Χίου, ἄρα(γ)μένο τὸ χιλιάρμενο τοῦ ἐχθροῦ, νύχτα ἦτον καί, μὴ ξεχωρίζοντας καθαρά, ποῦ, ποῖο τὸ ἄρα(γ)μα τοῦ ναυάρχου ἐσυλλογίζετο, ἄστρο φωτεινό, κατεβαίνοντας ἀπὸ τὸν οὐρανό, τοῦ ἐσημάδευσε τὴ ναυαρχίδα, καὶ τὴν ἔκαυσε» (Αὐτ. σελ. 93).
.                       Σὲ πολλὲς ἀνατινάξεις τουρκικῶν πολεμικῶν πλοίων προβαίνει μὲ τὰ πυρπολικά του ὁ Κανάρης. Μεταξὺ αὐτῶν: Τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1822, μεταξὺ Τενέδου καὶ Τρωάδας, ἀνατινάζει τὴν τουρκικὴ ὑποναυαρχίδα, τοῦ νέου ἀρχιναυάρχου Κακλαμάν Μεχμὲτ Πασᾶ, τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1824, ἀνοιχτὰ τῆς Μυτιλήνης, τουρκικὴ κορβέτα, τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1824, στὴ Σάμο, τουρκικὴ φρεγάτα… Ἡ τολμηρότερη ἐνέργειά του θεωρεῖται ἡ ἀπόπειρά του νὰ πυρπολήσει μέσα στὸ λιμάνι τῆς Ἀλεξανδρείας τὸν Αἰγυπτιακὸ στόλο, τὸν Ἰούλιο τοῦ 1825. Ἡ ἀποτυχία ὀφείλεται στὴν αἰφνίδια ἀλλαγὴ τῶν καιρικῶν συνθηκῶν.-