ΑΓ. ΙΩ. ΒΑΤΑΤΖΗΣ: ΠΡΟΤΥΠΟ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΕΛΛΗΝΑ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ

Ἰω. Βατάτζης: Πρότυπο γιὰ κάθε Ἕλληνα κυβερνήτη!

Κωνσταντῖνος Χολέβας

ἐφημ. «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ», 05.11.2013

.                Στὶς 4 Νοεμβρίου ἡ Ἐκκλησία μας ἑόρτασε τὴ μνήμη τοῦ ἁγίου Ἰωάννη Βατάτζη, αὐτοκράτορα τῆς Νίκαιας ἀπὸ τὸ 1222 ἕως τὸ 1255. Ἰδιαίτερες ἐκδηλώσεις, τὰ «Βατάτζεια», πραγματοποιήθηκαν στὴ γενέτειρά του, στὸ Διδυμότειχο, ὅπου λειτουργεῖ καὶ ἐνοριακὸς ναὸς πρὸς τιμὴν τοῦ ἁγίου. Ἕως τὸ 1922 καὶ τὴ Μικρασιατικὴ Καταστροφὴ οἱ Ἕλληνες τῆς Μαγνησίας, στὰ παράλια της Ἰωνίας, τιμοῦσαν τὸν ἅγιο αὐτοκράτορα, ὁ ὁποῖος εἶχε ταφεῖ ἐκεῖ κοντά, στὴ Μονὴ τῶν Σωσάνδρων. Ὅμως, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία μας, καλὸ θὰ ἦταν νὰ τιμοῦν τὸν σπουδαῖο αὐτὸ ὀρθόδοξο Ἕλληνα καὶ ἡ Πολιτεία καὶ ὁ Στρατὸς καὶ οἱ θεράποντες τῶν φιλολογικῶν καὶ πολιτικῶν ἐπιστημῶν. Θὰ ἐξηγήσω τοὺς λόγους.
.                Ὁ Ἰωάννης Γ´Δούκας Βατάτζης διαδέχτηκε στὸν θρόνο τὸν πεθερό του Θεόδωρο Α´ Λάσκαρη. Ἦταν ἡ περίοδος κατὰ τὴν ὁποία οἱ δυτικοὶ Σταυροφόροι εἶχαν καταλάβει τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ εἶχαν διαμοιράσει μεταξύ τους τὰ ἱμάτια τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, τῆς Ρωμανίας. Ὁ νόμιμος διάδοχος τοῦ αὐτοκράτορα καὶ ὁ κανονικὸς πατριάρχης μεταφέρθηκαν στὴ Νίκαια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Ἡ Νίκαια, ἡ Τραπεζούντα καὶ ἡ Ἤπειρος ἀποτέλεσαν τὰ ἑλληνικὰ κράτη, τὰ ὁποῖα διατήρησαν τὸ ἑλληνορθόδοξο φρόνημα. Μάλιστα, ἡ Αὐτοκρατορία τῆς Νίκαιας εἶχε τὸ προνόμιο νὰ ἀπελευθερώσει τὴν Κωνσταντινούπολη τὸ 1261 μὲ τὸν Μιχαὴλ Παλαιολόγο.
.                Ὁ Ἰωάννης Βατάτζης διακρίθηκε ὡς εὐσεβὴς καὶ δίκαιος κυβερνήτης, ὡς στρατιωτικὸς ποὺ πολέμησε Τούρκους καὶ Σταυροφόρους, ὡς λόγιος, ὡς διπλωμάτης καὶ ὡς γνήσιος Ἕλληνας μὲ ἐθνικὴ ἀξιοπρέπεια. Ἀποκλήθηκε ἐλεήμων, διότι φρόντιζε μὲ ἔργα καὶ μὲ νόμους νὰ ἐλαφρύνει τὰ βάρη τῶν φτωχῶν καὶ νὰ ὑπηρετεῖ πάντα τὰ δίκια τοῦ ἁπλοῦ λαοῦ. Μερίμνησε γιὰ τὴ συγκέντρωση πολλῶν διδασκάλων τοῦ Γένους στὴ Νίκαια, μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν Νικηφόρο Βλεμμύδη. Τοὺς ζήτησε νὰ περισυλλέξουν καὶ νὰ κωδικοποιήσουν ὅλα τὰ κείμενα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γραμματείας, τὰ ὁποία εἶχαν διασωθεῖ, κι ἔτσι βοήθησε στὴν προβολὴ τῆς συνέχειας τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἀπαγόρευσε τὶς εἰσαγωγὲς ἀγαθῶν ἀπὸ τὸ ἐξωτερικό, πράγμα τὸ ὁποῖο σήμερα δὲν εἶναι ἐφικτὸ λόγῳ τῆς διεθνοποιήσεως τοῦ ἐμπορίου καὶ τῆς οἰκονομίας, τότε ὅμως ἦταν μία συνετὴ πράξη προστασίας τῆς ἑλληνικῆς παραγωγῆς. Ἐνοχλεῖτο ἀπὸ τὶς πλούσιες ἐνδυμασίες καὶ ἐπέπληττε ὅσους τὶς φοροῦσαν. Μεταξὺ αὐτῶν ποὺ δέχτηκαν τὶς ἐπιπλήξεις του ἦταν καὶ ὁ γιός του Θεόδωρος Β´ Λάσκαρης.
.                Ὅταν ὁ Πάπας Γρηγόριος Θ´ τοῦ ἔστειλε μία θρασεία ἐπιστολὴ καὶ τοῦ ζητοῦσε νὰ ξεχάσει τὸ ὄνειρο τῆς ἀπελευθερώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὁ Βατάτζης ἀπάντησε μὲ ἀπαράμιλλη ἀξιοπρέπεια συνδυασμένη μὲ ἐλαφρὰ εἰρωνεία. Ὁ ἡγέτης τοῦ τότε ἡττημένου ἀπὸ τοὺς Δυτικοὺς Ἑλληνισμοῦ ἔγραψε στὸν πλανητάρχη τῆς ἐποχῆς ἐκείνης ὡς ἴσος πρὸς ἴσον. Ὁ Ἕλληνας αὐτοκράτορας τόνισε στὸν Πάπα ὅτι οἱ Βυζαντινοὶ μπορεῖ νὰ ἀποκαλοῦνται Ρωμαῖοι, ἀλλὰ εἶναι ἀπόγονοι τοῦ ἀρχαίου γένους τῶν Ἑλλήνων, ἀπὸ τὸ ὁποῖο ἀνθησε καὶ μεταδόθηκε ἡ σοφία σὲ ὅλον τὸν κόσμο. Τοῦ ὑπογράμμισε ὅτι καὶ ἄλλοι αὐτοκράτορες πρὶν ἀπὸ αὐτὸν εἶχαν ἑλληνικὴ καταγωγὴ καὶ ὅτι στὸ γένος τῶν Ἑλλήνων δώρισε ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος τὴ Βασιλεύουσα Κωνσταντινούπολη. Καὶ κατέληγε μὲ φράσεις ποὺ ἐπαναλάμβαναν τὸν παιάνα τῶν Σαλαμινομάχων καὶ τὶς αἰώνιες παρακαταθῆκες τῶν ἀγωνιζομένων Ἑλλήνων. «Δὲν θὰ παύσουμε ποτὲ νὰ πολεμοῦμε ὑπὲρ τῶν ἱερῶν καὶ τῶν ὁσίων, δὲν θὰ σταματήσουμε νὰ ἀγωνιζόμαστε ἐναντίον ἐκείνων ποὺ κατέχουν τὴν Κωνσταντινούπολη», ἐννοώντας τὸν παράνομο αὐτοκράτορα ποὺ ἔστεψαν οἱ Φράγκοι Σταυροφόροι.
.                Στὶς δύσκολες στιγμὲς ποὺ ζοῦμε εἶναι χρήσιμο νὰ γνωρίζουμε καὶ νὰ διδάσκουμε στοὺς νέους μας τέτοια πρότυπα ἡγετῶν, οἱ ὁποῖοι σεβάστηκαν τὸν Θεὸ καὶ τὴν πατρίδα, ἐφάρμοσαν τὴν κοινωνικὴ δικαιοσύνη, ἐλευθέρωσαν ἑλληνικὰ ἐδάφη, κατεῖχαν καλὰ τὴν ἑλληνικὴ παιδεία καὶ στάθηκαν μὲ ἀγέρωχο ὕφος ἀπέναντι σὲ αὐθάδεις ξένους. Τιμώντας τὸν Ἰωάννη Βατάτζη διακηρύσσουμε τὴ διαχρονικὴ συνέχεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ.