«ΑΥΤΑ ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΔΕΝ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΝΤΑΙ»(π. Ἐπιφάνιος)

Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο


Ἀρχιμ. Ἐπιφανίου Θεοδωροπούλου
«Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα»

ἔκδ. Ἱ. Ἡσυχ. Κεχαριτωμένης Τροιζῆνος,
 2003,
σελ. 151–155

 Ἐπιμέλεια «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ»

ΕΙΣΑΓ. ΣΧΟΛΙΟ «ΧΡ. ΒΙΒΛΙΟΓΡ.»: Ἡ πρόσκαιρη νηνεμία στὸ θέμα τῶν μεταφράσεων τῶν λειτουργικῶν κειμένων (δηλ. τῆς μόνιμης ἀντικαταστάσεως τῶν κειμένων μὲ μεταφρασμένα) εἶναι μόνον πρόσκαιρη καὶ τακτικιστική, ἀπὸ πλευρᾶς τῶν «μεταφραστῶν». Λίαν συντόμως θὰ «ἀναζωπυρωθεῖ» ἐξ ἀφορμῆς συνοδικῆς πρωτοβουλίας.
.    Ἄλλωστε τὸ τελευταῖο βιβλίο τοῦ Μητρ. Νικοπόλεως -ἐκεῖνο τὸ ἀκατανόητο περὶ κατανοήσεως καὶ ἄλλων συναφῶν ἐκπλήξεων- δείχνει ὅτι ὁ ζῆλος τῶν μεταφραστῶν παραμένει ἀφ᾽ ἑνὸς μὲν ἀμείωτος, ἀφ᾽ ἑτέρου δὲ ὁλοένα καὶ πιὸ παράλογος.
.     Κατωτέρω παρατίθενται οἱ ΟΛΟΚΑΘΑΡΕΣ καταγεγραμμένες σκέψεις τοῦ π. Ἐπιφανίου Θεοδωροπούλου (σημειωτέον, πνευματικοῦ ἀδελφοῦ τοῦ Σεβ. Νικοπόλεως!), ὄχι φυσικὰ γιὰ νὰ ἀναθεωρήσουν τὶς ἀπόψεις τους οἱ ἐπίδοξοι «μεταφραστές» τῆς «νεοπατερικῆς δεκάρας», ὅσο γιὰ νὰ ἐνημερωθοῦν οἱ καλοπροαίρετοι.

Αὐτὰ δὲν μεταβάλλονται

.    Κάποιοι μετέφρασαν τὴν Καινὴ Διαθήκη σὲ τελείως σύγχρονη γλῶσσα. Χρησιμοποίησαν μάλιστα καὶ μονοτονικό. Ἐκεῖ μέσα μεταφράζουν τὸ «Λάβετε, φάγετε» = «Πάρτε καὶ φᾶτε». Συγχωρήσατέ με, ἀλλὰ ἔτσι ἐκχυδαΐζονται τελείως καὶ χάνουν τὴν ἱερότητά τους τὰ λόγια του Κυρίου. Λὲς καὶ δίνουμε νὰ φᾶνε μπριζόλες ἢ τυρόπιττες! Αὐτὰ τὰ λόγια, θὰ μείνουν ὅπως τὰ ἔγραψαν οἱ Εὐαγγελισταί. «Λάβετε φάγετε. Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες». Αὐτὰ δὲν μεταβάλλονται.
.    Δὲν θὰ μεταφράσουμε τὰ λόγια τῆς Λατρείας σ᾽ αὐτὸ τὸ γλωσσικὸ ἐξάμβλωμα, τὸ ὁποῖο ἀκοῦμε ἀπὸ τὰ μέσα τῆς λεγομένης μαζικῆς ἐνημερώσεως. Θὰ καταντήσουν νὰ μὴν ἔχουν «εἶδος οὐδὲ κάλλος». Τὰ κείμενα αὐτὰ εἶναι κλασσικὰ καὶ δὲν μποροῦν νὰ ἀποδοθοῦν, δὲν μποροῦν νὰ μεταφρασθοῦν. Καὶ οἱ ἐργασίες οἱ μεταφραστικές, ποὺ γίνονται, ὑστεροῦν ἀπείρως ἀπὸ τὸ κάλλος τοῦ πρωτοτύπου. Ἀλλὰ προκειμένου νὰ μὴ τὸ καταλαβαίνη κανείς, τί νὰ κάνουμε; Δὲν θὰ ἔχη τὸ προνόμιο κάποιος νὰ τὸ χαρῆ στὸ πρωτότυπο, ἐφ᾽ ὅσον δὲν ξέρει τὰ Ἀρχαῖα Ἑλληνικά· τουλάχιστον ἂς τὸ κατανοήση. Ἂς πάρη μία ἰδέα μὲ τὴν βοήθεια τῆς μεταφράσεως. Ἀλλὰ τὰ κείμενα, αὐτὰ καθ᾽ ἑαυτά, ἂς μείνουν, διότι, ἐπαναλαμβάνω, εἶναι κλασσικά. Δὲν μποροῦμε νὰ εἰσαγάγουμε στὴ Λατρεία τὴν γλῶσσα τὴν ὁποία ὁμιλοῦμε.

 Πόσο φτωχά!

.       Κάποιος κυκλοφόρησε βιβλίο μὲ μετάφρασι πολλῶν ὕμνων στὴν δημοτική. Καὶ μάλιστα ποιητικὴ μετάφρασι· στὰ μέτρα τῶν ὕμνων γιὰ νὰ ψάλλεται στὴν Ἐκκλησία. Καὶ νόμισε ὅτι ἔκανε κάποιο σπουδαῖο κατόρθωμα. Διαβάζοντάς το θὰ αἰσθανθῆτε, ὡς ἐὰν ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος ἔχετε ἕνα βαρύτιμο κόσμημα, ἀπὸ ἀδάμαντες καὶ πολυτίμους λίθους (τὸ ἀρχαῖο κείμενο), καὶ ἀπὸ τὸ ἄλλο μέρος ἕνα «τενεκέ», ἕνα «μπάφιλα». Αὐτὴ εἶναι ἡ διαφορὰ μεταξὺ τῶν δύο ὑμνογραφικῶν κειμένων.
.    Σκεφθῆτε δέ, ὅτι αὐτὸς ὁ εὐλογημένος δὲν τὰ δημιούργησε μόνος του. Ἁπλῶς μετέφρασε. Δηλαδή, εἶχε ἕτοιμα μπροστά του τὰ ὑψηλὰ νοήματα. Διότι ἐμεῖς μόνοι μας δὲν μποροῦμε νὰ ἀναχθοῦμε στὰ ὕψη, στὰ ὁποῖα ἀνήχθησαν οἱ ὑμνογράφοι. Δὲν ἔχουμε αὐτὴ τὴν δύναμι. Αὐτοὶ ἦσαν μεγαλοφυεῖς καί, τὸ κυριώτερο, ἅγιοι. Δὲν ἔκανε, λοιπόν, κάτι ἐξ ἀρχῆς, κάτι ἰδικό του, γιὰ τὸ ὁποῖο νὰ ποῦμε, «Αἴ, φτωχὸς ἦταν ὁ ἄνθρωπος, φτωχὰ κείμενα μᾶς ἔδωσε». Εἶχε ἐνώπιόν του τὰ μεγαλειώδη ἐκεῖνα κείμενα τῶν παλαιῶν ὑμνογράφων. Καὶ ἂν δῆτε πῶς τὰ ἀποδίδει!… Πόσο φτωχὰ εἶναι !…

 Προφάσεις

 .       – Εἶναι λοιπὸν καλύτερο νὰ πηγαίνουμε στὴν Ἐκκλησία καὶ νὰ μὴ καταλαβαίνουμε τί λέει ὁ ἱερεὺς ἢ ὁ ψάλτης;
.        -Αὐτὰ εἶναι προφάσεις. Ὑπάρχουν ἀρκετὲς ἀξιόλογες ἑρμηνευτικὲς ἐργασίες, τὶς ὁποῖες ὁ ἐνδιαφερόμενος πιστὸς μπορεῖ νὰ ἔχη στὸ σπίτι του καὶ νὰ τὶς διαβάζη. Ὑπάρχουν βιβλία, ποῦ μὲ ὄμορφο καὶ ἁπλὸ τρόπο μιλοῦν γιὰ τὰ μυστήρια: τὴν Θεία Εὐχαριστία, τὸ Βάπτισμα κ.λπ. Τόσες ὧρες χάνουμε χαζεύοντας στὴν τηλεόρασι, ἢ ξεφυλλίζοντας περιοδικὰ καὶ ἐφημερίδες. Ἂς ἀφιερώσουμε, λοιπόν, ὄχι πολύ, ἀλλὰ μία ὥρα κάθε ἑβδομάδα, τὸ βράδυ Π.χ. τοῦ Σαββάτου, νὰ διαβάσουμε τὰ βιβλία, τὰ ὁποῖα ἑρμηνεύουν τὰ δύσκολα τουλάχιστον κείμενα τῆς Ἐκκλησίας μας, ἢ ἀκόμη τὸν Ἀπόστολο καὶ τὸ Εὐαγγέλιο. Τὴν ἄλλη ἡμέρα, ποὺ θὰ πᾶμε στὸ ναό, θὰ κατανοοῦμε πολλὰ ἀπὸ αὐτὰ που θὰ ἀκοῦμε.Ὑπάρχουν ἄλλωστε καὶ ἱερεῖς, ποὺ κάνουν λειτουργικὰ κηρύγματα. Ἐξηγοῦν τὴν θεία Λειτουργία, ἐξηγοῦν τὰ Μυστήρια.
.     Ἑπομένως μποροῦμε νὰ ἀναπληρώσουμε τὶς ἐλλείψεις μας μὲ ἑρμηνευτικὲς ἐργασίες, μὲ ἑρμηνευτικὰ βιβλία. Ὅσοι θέλουν, μποροῦν νὰ μάθουν τὰ τῆς Ἐκκλησίας. Λίγο ἐνδιαφέρον χρειάζεται καὶ κάποια συνέπεια στὴ χριστιανική μας ζωή. Γι᾽ αὐτὸ βλέπει κανεὶς ἀνθρώπους ὀλιγογραμμάτους νὰ καταλαβαίνουν πάρα πολλὰ ἀπ᾽ ὅσα τελοῦνται, νὰ ἀπολαμβάνουν κυριολεκτικὰ τὴν λατρεία. Ἀλλὰ δυστυχῶς ὁ περισσότερος κόσμος δὲν ἐνδιαφέρεται.

Δὲν εἶναι θέατρο ἡ Ἐκκλησία

.     Πολλοὶ κάνουν ἕνα βασικὸ λάθος. Βλέπουν τὴν Ἐκκλησία ὡς ἕνα πολιτισμικὸ στοιχεῖο. Ὅπως εἶναι τὸ θέατρο, ὁ κινηματογράφος, ἢ τυπικὴ ἐπίσκεψις ποὺ θὰ κάνουμε, γιατί γιορτάζει ὁ ἄλλος, αἴ, ἔτσι νομίζουν καὶ τὴν Ἐκκλησία. Θὰ πᾶμε νὰ παρακολουθήσουμε τὸ τάδε θέαμα. Αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι, ὅσα καὶ νὰ τοὺς πῆ κανεὶς κι ὅσα βιβλία καὶ νὰ κυκλοφορήσουν, δὲν πρόκειται ν᾽ ἀλλάξουν νοοτροπία.
.    Ἀκοῦς ὡρισμένους, ποὺ λέγουν: «Ἄ, πᾶμε στoὺς Χαιρετισμούς». Στὴ Λειτουργία δὲν πηγαίνουν· στοὺς «Χαιρετισμοὺς» πηγαίνουν. Διότι τοὺς συγκινεῖ τὸ «Τῇ Ὑπερμάχῳ», ἢ τὸ «Ἀνοίξω τὸ στόμα μου» ἢ κάτι ἄλλο. Καλοὶ καὶ ἅγιοι εἶναι οἱ Χαιρετισμοί, ἀλλὰ καμμία ἀκολουθία τῆς Ἐκκλησίας δὲν μπορεῖ νὰ συγκριθῆ μὲ τὸ Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. Τὴν Κυριακὴ δὲν λειτουργοῦνται, στοὺς Χαιρετισμοὺς πηγαίνουν. Ἢ πηγαίνουν τὴν Μεγάλη Ἑβδομάδα. Ν᾽ ἀκούσουν τὸ τροπάριο τῆς Κασσιανῆς. Μετροῦν καὶ τὸν χρόνο … Καὶ ἀρχίζουν καὶ τὰ συγχαρητήρια. Ἐπὶ τέλους ἂς τὸ καταλάβουμε ὅλοι, Ἐπίσκoπoι καὶ Ἱερεῖς, ψάλτες καὶ λαϊκοί, δὲν εἶναι θέατρο ἡ Ἐκκλησία!