«ΜΕ ΜΙΑ ΜΠΟΥΚΙΑ ΨΩΜΙ ΔΕΝ ΧΟΡΤΑΙΝΕΙΣ»

Μὲ μιὰ μπουκιὰ ψωμὶ δὲν χορταίνεις.

Ὅσιος Γέροντας Ἰάκωβος τῆς Βίτσας
( Ὁ Ἅγιος τῶν ἀνέργων)

Δρ Χαραλάμπης Μ. Μπούσιας,
Μέγας Ὑμνογράφος τῆς τῶν Ἀλεξανδρέων Ἐκκλησίας

.                              Ὁ ὅσιος Ἰάκωβος τῆς Βίτσης τοῦ Ζαγορίου, ὁ ἅγιος προστάτης τῶν ἀνέργων, δὲν εἶχε μεριμνήσει ποτὲ γιὰ ἀποθεματικὰ τροφίμων. Βίωνε τὸ «Πάτερ ἡμῶν»! Ζητοῦσε μόνιμα «τὸν ἄρτον τὸν ἐπιούσιον» (Ματθ. ϛ΄ 11) καὶ ἐφάρμοζε ἔμπρακτα τὰ λόγια τοῦ Κυρίου μας: «Μὴ μεριμνᾶτε τῇ ψυχῇ ὑμῶν τί φάγητε καὶ τί πίητε, μηδὲ τῷ σώματι ὑμῶν τί ἐνδύσησθε» (Ματθ. ϛ΄ 19). Ὁ χορτασμός του ἦταν πάντα μὲ πνευματικὴ τροφή.
.                  Στὶς ἱεραποστολικὲς περιοδεῖες του ὁ Γέροντας Ἰάκωβος  στὰ Ζαγοροχώρια δὲν εἶχε ἀξιώσεις φιλοξενίας ὕπνου καὶ τροφῆς. Χόρταινε μὲ τὸν ἄρτο τῆς πίστεως, ποὺ τὸν μοίραζε πλουσιοπάροχα· χόρταινε μὲ τὸν χορτασμὸ τῶν ἄλλων. Καὶ δὲν ἦταν μόνος του. Συνοδευόταν πάντοτε ἀπὸ τὴν γερόντισσα ἀδελφή του, τὴν τυφλή, ποὺ προσπαθοῦσε νὰ τὸν περιποιεῖται βλέποντας ὄχι μὲ τὸ φῶς τῶν κλειστῶν χοϊκῶν ὀφθαλμῶν της, ἀλλὰ μὲ τὸ φῶς τῆς κενωτικῆς της ἀδελφικῆς προσφορᾶς, τῆς προσφορᾶς τῆς ἀγάπης. Ἡ τυφλὴ Γερόντισσα, ἡ παρθενόκλητη Δέσποινα μοναχή, ὅταν ὁ Γέροντας Ἰάκωβος δίδασκε ἢ ἐξομολογοῦσε, ζητιάνευε καὶ τὸ ἀλεύρι ποὺ τῆς ἔδιναν οἱ πτωχοὶ Χριστιανοί, πότε σταρένιο, πότε κριθαρένιο, πότε καλαμποκίσιο, πότε σικάλεως, τὸ ἀνακάτευε καὶ ἔψηνε τὸ ζυμάρι στὴν στάχτη. Αὐτὸ ἦταν τὸ ψωμὶ ποὺ ἔδινε στὸν Γέροντα, ὁ ὁποῖος ποτὲ δὲν διαμαρτυρήθηκε, ἀφοῦ ἡ τυφλὴ ἀδελφή του ὅ,τι μποροῦσε ἔκανε. Ἄλλωστε τὸ αἰσθητήριο τῆς γεύσεως τοῦ Γέροντος ἦταν πολὺ ἁπλό. Ἔτρωγε γιὰ νὰ ζήσει καὶ δὲν ζοῦσε γιὰ νὰ τρώει. Τὸ ἀνακατεμένο μὲ στάχτη ψωμί, μισοψημένο ἢ μισοφουσκωμένο, γιὰ τὸν Γέροντα ἦταν τὸ καλύτερο γλύκισμα. Τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ ποὺ πρόφερε μὲ τὸ στόμα του νοστίμιζε καὶ τὸ πιὸ ἄνοστο παρασκεύασμα τῆς ἀδελφῆς του. Πικρὸ τὸ ψωμί, ἀλλὰ γλυκὺς ὁ Παράδεισος ἔλεγε, τροποποιώντας τὰ λόγια τῶν Ἁγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων ποὺ ἔλεγαν, ὅταν τοὺς ἔρριξαν στὰ παγωμένα νερὰ τῆς λίμνης τῆς Σεβαστείας: «Δριμὺς ὁ χειμών, ἀλλὰ γλυκὺς ὁ Παράδεισος».
.                        Ὅταν πρὸς τὸ τέλος τῆς ζωῆς του ὁ ὅσιος Γέροντας Ἰάκωβος βρισκόταν στὸ νοσοκομεῖο τῶν Ἰωαννίνων, τὸν ἐπισκέφθηκε μιὰ λόγια καὶ εὐσεβὴς ψυχή, ἡ ὁποία ποθοῦσε νὰ γίνει καὶ νύμφη Χριστοῦ ἀκολουθώντας τὴν μοναχικὴ πολιτεία. Ὁ Γέροντας κατὰ τὴν πάντοτε ψυχωφελῆ συζήτηση τὴν ρώτησε:
-Προσεύχεσαι καθημερινά, κόρη, στὸν γλυκύτατό μας Ἰησοῦ;
-Προσεύχομαι, Γέροντα, τοῦ ἀπάντησε μὲ κατεβασμένο ἀπὸ συστολὴ κεφάλι.
-Τὴν εὐχὴ τὴν λές; Συνέχισε.
-Τὴν λέω Γέροντα!
-Πόσες φορὲς τὴν λές;
 -Τὴν λέω, Γέροντα, ἐπανέλαβε ἀμήχανα.
-Ἄκου, κόρη μου, τῆς εἶπε. Τὴν λὲς μιὰ ἢ πολλὲς φορές; Γιατὶ μὲ μὲ μιὰ μπουκιὰ ψωμὶ ὁ ἄνθρωπος δὲν χορταίνει καὶ ἡ εὐχὴ εἶναι ὁ ἄρτος τῆς ψυχῆς. Ὅσο περισσότερες φορὲς τὴν λές, τόσο ἡ γλυκύτητα μένει μόνιμα στὸ στόμα σου καὶ τόσο πιὸ πολὺ αἰσθάνεσαι τὸν τροφοδότη Χριστὸ νὰ σὲ γεμίζει μὲ τὴν χάρη Του.
.                         Καὶ μόνο αὐτὴ ἡ στιχομυθία δείχνει τὴν συνεχῆ τροφοδοσία τοῦ Γέροντος ἀπὸ τὸν ἄρτο τῆς ζωῆς, τὸν ἄρτο «ζωῆς τῆς αἰωνιζούσης», τὸν ἄρτο ποὺ δὲν ξεραίνεται οὔτε μουχλιάζει, τὴν μονολόγιστη εὐχή «Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με». 

ΛΟΓΟΣ ΕΓΚΩΜΙΑΣΤΙΚΟΣ ΕΙΣ ΤΑ ΕΙΣΟΔΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΣ ΗΜΩΝ ΘΕΟΤOΚΟΥ (Ἁγ. Νικοδήμου Ἁγιορείτου) «Εἶναι ἀδύνατον ἡ θεία χάρις νὰ προσεγγίσῃ τὸ ψευδές, τὸ πλαστὸν προσωπεῖον τοῦ συναισθηματικῶς πεφορτισμένου ἀνθρώπου».

 

ΛΟΓΟΣ ΕΓΚΩΜΙΑΣΤΙΚΟΣ
ΕΙΣ ΤΑ ΕΙΣΟΔΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΣ ΗΜΩΝ ΘΕΟΤOΚΟΥ

ἐκδ. «Ἔρεισμα» (Ἱ. Μ. Χρυσοποδαριτίσσης Πατρῶν),
σειρὰ: “Κολλυβαδικὴ Γραμματεία-1”,
Ἀθῆναι, Nοέμβριος 2018

Ἀπόσπασμα τοῦ Προλόγου

Ἀρχιμανδρίτης Νικόδημος,
Ἱ. Μ. Παναγίας Χρυσοποδαριτίσσης – Νεζερῶν

ἠλ. στοιχειοθ. «Χριστιαν. Βιβλιογρ.»

.             […] Ἡ Ἑορτὴ αὐτὴ εἶναι «τὸ προοίμιον τῆς εὐδοκίας τοῦ Θεοῦ», διὰ τοῦτο καὶ ἐνέπνευσε τοὺς ἱεροὺς ὑμνογράφους καὶ ρήτορας τῆς Ἐκκλησίας νὰ συνθέσουν ὑπέροχα τροπάρια καὶ θεολογικὰ ἐγκώμια, ἐμπνευσμένα μεγαλυνάρια τῆς Παναγίας.

.             Ἕνας ἐξ αὐτῶν ἦτο καὶ ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης (1749-1809). Σκοπὸς τοῦ Ἁγίου, ὅπως καὶ τῶν ἄλλων, δὲν ἦσαν τὰ ἐγκώμια καθ’ ἑαυτά, ἀλλ’ ἡ ἀπόκτησις τῆς ἀδιαλείπτου εὐχῆς καὶ καθαρᾶς προσευχῆς, ἐφ’ ὅσον μόνη αὐτὴ ἠμπορεῖ νὰ ἐνεργοποιήσῃ τὴν θείαν χάριν καὶ νὰ ἑνώσῃ τὸν ἄνθρωπον μὲ τὸν Θεόν. Ἐγνώριζεν ὁ Ὅσιος ὅτι ὁ διασκορπισμὸς τοῦ ἀνθρώπου, εἰς ὅσα τὸν περιβάλλουν, εἶναι παράγων ἀκυρωτικὸς τῆς προσευχῆς. Ὅμως, δὲν τοῦ διέφευγε καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ ἄνθρωπος δυσκόλως παραμένει «λογισμοῖς ἀνεπίβατος».

.             Κατὰ κανόνα, ὁ νοῦς μεταβαίνει ἀπὸ τοῦ ἑνὸς νοήματος εἰς τὸ ἄλλο καὶ ἔτσι σχηματίζει συλλογισμούς, τοὺς ὁποίους συγκρατεῖ εἰς τὴν μνήμην διὰ τῆς φαντασίας. Οἱ συλλογισμοὶ αὐτοὶ εἶναι εἴτε θεοφιλεῖς, εἴτε ἁμαρτωλοί, ὁποὺ θὰ πρέπῃ νὰ ἀποβληθοῦν. Ἡ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τοὺς λογισμοὺς τῆς πονηρίας εἶναι εὔκολος καὶ ἀποτελεσματική, ἂν ὁ χριστιανὸς στρέψῃ τὸν νοῦν «εἰς ἑαυτόν», ὁπότε διὰ τῆς στροφῆς αὐτῆς ἐπιστρέφει εἰς τὸν Θεὸν καὶ ἀναπαύεται.
.             Ὅμως, ἡ στροφὴ αὐτὴ προϋποθέτει πνευματικὴν ὡριμότητα, τὴν ὁποίαν δὲν ἔχει ὁ ἄνθρωπος κατὰ τὰ πρώιμα στάδια τῆς πνευματικῆς του ἡλικίας. Τότε λοιπὸν πρέπει νὰ καταφύγῃ εἰς θεαρέστους λογισμούς, προκειμένου νὰ ἐξουδετερωθοῦν οἱ ἐφάμαρτοι λογισμοὶ διὰ τῆς λεγομένης «εὐπρεποῦς» φαντασίας.
.             Μία βασικὴ πηγὴ «εὐπρεποῦς» φαντασίας καὶ θεοφιλῶν συλλογισμῶν εἶναι ἡ ἑορτὴ τῶν Εἰσοδίων, ἐφ’ ὅσον ἡ Παναγία, διὰ τῆς παραμονῆς της εἰς τὸν Ναὸν τῶν Ἱεροσολύμων, κατενόησε τὰ μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ ὡς ἕνας ἀσώματος Ἄγγελος, καὶ ἔτσι ἐμεγάλυνε τὸν Θεόν, Τοῦ προσέφερε δηλαδὴ τὴν μεγαλυτέραν δόξαν, ὁποὺ ἠμπορεῖ νὰ Τοῦ προσφέρῃ ἄνθρωπος· καὶ ἀντιστοίχως ἐμεγάλυνε τὸν ἄνθρωπον, προσφέροντάς του τὴν ὑψηλοτέραν ἀποστολήν του.
.             Ὅμως, ὁ ἅγιος Νικόδημος ἐγνώριζε πόσον εὔκολος εἶναι ἡ αἰχμαλωσία τοῦ ἀνθρώπου εἰς συναισθηματισμοὺς καὶ κατ’ αὐτὴν ἀκόμη τὴν μελέτην τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Θεοτόκου, ὁπότε ἀντὶ καλοῦ προκύπτει κακόν, ἀντὶ ἀναγωγῆς εἰς τὸν Θεὸν ἀπομάκρυνσις ἀπ’ Αὐτοῦ, καθόσον εἶναι ἀδύνατον ἡ θεία χάρις νὰ προσεγγίσῃ τὸ ψευδές, τὸ πλαστὸν προσωπεῖον τοῦ συναισθηματικῶς πεφορτισμένου ἀνθρώπου.
.             Διὰ τοῦτο ἔσπευσεν ὁ Ἅγιος νὰ ἐξαγάγῃ ἐκ τοῦ θησαυροῦ τῆς ἡγιασμένης ψυχῆς του καὶ νὰ προσφέρῃ εἰς τὸ πλήρωμα τῶν πιστῶν ἀπλανῆ «ὑποδείγματα» νοερᾶς ἀδολεσχίας εἰς τὰ ἱερὰ γεγονότα τῆς θείας Οἰκονομίας. Ἔτσι, μεταξὺ ἄλλων ὁποὺ συνέταξεν ἢ μετέφρασε, συνέγραψε καὶ τὸν παρόντα ἐγκωμιαστικὸν λόγον «εἰς τὰ Εἰσόδια τῆς Κυρίας ἡμῶν Θεοτόκου».

.             Ὁ Λόγος αὐτός, «εἰσοδικὸς» τῆς νέας ἐκδοτικῆς σειρᾶς Κολλυβαδικὴ Γραμματεία, δυστυχῶς παρέμεινεν ἕως σήμερον ἄγνωστος ὡς λόγος εἰς τὰ Εἰσόδια. Ἐν τούτοις εἶναι πρωτότυπος καὶ κατὰ συνέπειαν ἐνδιαφέρων, ὄχι μόνον διὰ τοὺς φιλολόγους, ἀλλὰ πρωτίστως δι’ ὅσους ἐπιμελοῦνται τῆς προσευχῆς. Ὁ Ἅγιος ἐκφράζεται μὲν μὲ ἄπειρον θαυμασμὸν διὰ τὴν Παναγίαν καὶ εἰς ἄλλα θεομητορικά του συγγράμματα, ὅμως ἡ ἔξαρσις τῶν αἰσθημάτων του δι’ Αὐτὴν εἰς τὸν παρόντα Λόγον ἐντυπωσιάζει ἰδιαιτέρως καὶ μεταδίδει εἰς τὸν ἀναγνώστην ἐνθουσιασμὸν καὶ συγκίνησιν ὄχι τυχαίαν, καθὼς αἰσθάνεται τὸν ἱερὸν νοῦν τοῦ συγγραφέως ὄντως ἁρπαζόμενον «εἰς τὸν ἄπειρον ὠκεανὸν τῶν ἀπορρήτων Της θαυμασίων».
.             Ὁ ἅγιος Νικόδημος, ὡς ὀρθόδοξος θεολόγος, γνωρίζει νὰ προσεγγίζῃ τοὺς Πατέρας ὄχι φιλοσοφικῶς ἢ ἠθικιστικῶς, ἀλλὰ ἀναγωγικῶς, πρὸς οἰκοδομὴν καὶ ἐνίσχυσιν τοῦ ἀγωνιζομένου εἰς τὴν προσευχήν. Μεταδίδει εἰς τὸν ἀκροατήν του τὴν συγκίνησίν του διὰ τὴν θέσιν τῆς Παναγίας εἰς τὸ μυστήριον τῆς σωτηρίας, διὰ νὰ τοῦ ἐμπνεύσῃ τὴν ἔξαψιν τῆς «εὐπρεποῦς» φαντασίας. Γνωρίζει πώς ὅταν ἡ δυσκίνητος εἰς τὸ ἀγαθὸν καρδία τοῦ ἀνθρώπου αἰσθανθῇ κάτι διὰ τὴν σημασίαν τῆς Παναγίας εἰς τὴν ζωήν του, τότε οἱ διασπαστικοὶ λογισμοὶ καὶ αἱ «ῥαθυμοτόκοι μέριμναι» ὑποχωροῦν· τότε ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου κινεῖται ἀφ’ ἑαυτῆς εἰς προσευχήν· τότε ἀρχίζει νὰ λαμβάνῃ κάποιαν ἀληθῆ ἐμπειρίαν τῆς μετὰ τοῦ Θεοῦ ἐπικοινωνίας καὶ τῆς καταστάσεως τῶν μακαρίων.
.             Τότε πλέον, ὁ πιστὸς ἀρχίζει νὰ γνωρίζῃ τὸν Θεὸν «καθώς ἐστι», ὁπότε κάθε φαντασία ἀπορρίπτεται ἀσυζητητὶ ὡς ἐμπόδιον τῆς θείας ἐπικοινωνίας. Τότε πλέον τὸ οἰκοδόμημα τῆς προσευχῆς ἔχει στηθῆ καὶ κάθε βοηθητικὸν μέχρι τότε ἰκρίωμα μεταβάλλεται ἐφεξῆς εἰς ἐνοχλητικὸν πρόσκομμα, διὸ καὶ καθαιρεῖται. Τότε πλέον κάθε συλλογισμὸς καὶ φαντασία παύουν, κάθε λόγος ἐγκωμιαστικὸς σιγᾶ, πᾶσα σκιὰ παρέρχεται· «ἰδού, πάντα καινά»…

 

ΛΟΓΟΣ τὴν Ε´ ΚΥΡΙΑΚΗ τῶν ΝΗΣΤΕΙΩΝ γιὰ τὴ συνένωση τῆς νηστείας μὲ τὴν εὐσπλαχνία καὶ τὴν προσευχὴ (Ἁγ. Ἰγν. Μπριαντσανίνωφ)–2

Λόγος τὴν Ε´ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν
γιὰ τὴ συνένωση τῆς νηστείας μὲ τὴν εὐσπλαχνία καὶ τὴν προσευχὴ

ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ ἁγίου Ἰγνατίου Μπριαντσανίνωφ,
ἐπισκόπου Καυκάσου καὶ Μαύρης Θάλασσας,
«Ἀσκητικὲς ὁμιλίες Α´» [Ἔργα-7],
ἔκδ. Ἱ. Μονῆς Παρακλήτου,
Ὠρωπὸς Ἀττικῆς 2015, σελ. 171-182

Μέρος Α´: ΛΟΓΟΣ τὴν Ε´ ΚΥΡΙΑΚΗ τῶν ΝΗΣΤΕΙΩΝ γιὰ τὴ συνένωση τῆς νηστείας μὲ τὴν εὐσπλαχνία καὶ τὴν προσευχὴ (Ἁγ. Ἰγν. Μπριαντσανίνωφ)

.           Σὲ δύσκολες περιστάσεις, πρὶν ἀπὸ τὴν ἔναρξη σοβαρῶν ἔργων ἢ στὴ διάρκεια μεγάλων θλίψεων, οἱ ἅγιοί του Θεοῦ διπλασίαζαν τὴ νηστεία τους καὶ τὶς προσευχές τους. Ὁ ἴδιος ὁ Σωτήρας μας, ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός, μᾶς ἔδωσε τὸ σχετικὸ παράδειγμα. Πρὶν ἀρχίσει τὸ σωτήριο κήρυγμά Του, ἀποσύρθηκε στὴν ἔρημο, ὅπου, προκειμένου ν’ ἀντιμετωπίσει τοὺς πειρασμοὺς τοῦ διαβόλου, νήστεψε σαράντα μέρες καὶ σαράντα νύχτες. «Νήστεψε», λέει ὁ μακάριος Θεοφύλακτος, «γιὰ νὰ μᾶς δείξει πὼς ἡ νηστεία εἶναι μεγάλο ὅπλο ἐναντίον τῶν πειρασμῶν, ὅπως, ἀπεναντίας, ἡ τρυφὴ εἶναι ἡ ἀρχὴ κάθε ἁμαρτίας».
.           Πρὶν ἀπὸ τὴν ἐκλογὴ τῶν δώδεκα ἀποστόλων, ποὺ θὰ ὁδηγοῦσαν τὴν οἰκουμένη στὴν πίστη καὶ στὴ σωτηρία, ὁ Κύριος ἀνέβηκε σ’ ἕνα βουνό, ὅπου ἔμεινε μίαν ὁλόκληρη νύχτα προσευχόμενος στὸν Θεό. Πρὶν ἀπὸ τὴν ἀνάσταση τοῦ Λαζάρου, εὐχαρίστησε προσευχητικὰ τὸν Πατέρα Του γιὰ τὴν ἀποδοχὴ τῆς προσευχῆς Του: «Πατέρα, Σ’ εὐχαριστῶ ποὺ μὲ ἄκουσες. Ἐγώ, βέβαια, τὸ ἤξερα ὅτι πάντοτε μὲ ἀκοῦς» –γιατί τὸ θέλημα τοῦ Πατέρα καὶ τὸ θέλημα τοῦ Υἱοῦ εἶναι τὸ ἕνα καὶ μοναδικὸ θεῖο θέλημα. «Εἶπα, ὅμως, τὸ “εὐχαριστῶ” γιὰ χάρη τοῦ πλήθους ποὺ στέκει ἐδῶ γύρω, γιὰ νὰ πιστέψουν πὼς Ἐσὺ μὲ ἔστειλες». Ὅπως σ’ αὐτὴ τὴν περίσταση, ἔτσι καὶ πρὶν ἀπὸ τὴν ἐκλογὴ τῶν δώδεκα ἀποστόλων ὁ Κύριος δὲν εἶχε ἀνάγκη τὴν προσευχή. Ὡστόσο, προσευχόταν πάνω στὸ βουνὸ γιὰ μίαν ὁλόκληρη νύχτα, προκειμένου νὰ μᾶς δείξει, σύμφωνα μὲ τοὺς ἅγιους πατέρες, ἀφ᾽ ἑνός, ὅτι πρέπει νὰ κάνουμε προσευχὲς ἐκτενεῖς, ὄχι σύντομες, καὶ μάλιστα στὴ μόνωση, ὄχι ἀνάμεσα σὲ πολλοὺς ἀνθρώπους, ἀλλὰ καί, ἀφ᾽ ἑτέρου, ὅτι πρέπει νὰ προσευχόμαστε πάντοτε πρὶν προχωρήσουμε σὲ κάποιο σοβαρὸ ἐγχείρημα.
.           Τέλος, πρὶν ἀπὸ τὸν σταυρικό Του θάνατο, ὁ Κύριος πῆγε στὸν κῆπο τῆς Γεθσημανῆ, ἐκεῖ ὅπου θὰ γινόταν ἡ σύλληψή Του, προκειμένου νὰ θυσιαστεῖ γιὰ τὴ λύτρωση τῆς ἀνθρωπότητας, σύμφωνα μὲ τὸ ἕνα καὶ ἀδιαίρετο θέλημα τοῦ Πατέρα καὶ τοῦ Υἱοῦ. Ἔτσι, μᾶς ἔδειξε ὅτι ὀφείλουμε νὰ δεχόμαστε ὁποιαδήποτε συμφορά, ποὺ παραχωρεῖται ἀπὸ τὸν Θεό, σὰν ἀπαράγραπτο χρέος, νὰ τὴ δεχόμαστε μὲ αὐταπάρνηση, μὲ ὑποταγὴ καὶ πίστη στὸν παντοδύναμο Θεό, ὁ ὁποῖος ἀγρυπνᾶ, φροντίζει γιά μᾶς, ὁ ὁποῖος «ἔχει μετρημένες καὶ τὶς τρίχες τῆς κεφαλῆς μας», ὁ ὁποῖος ἔβλεπε «τὰ ὀστᾶ μας, ὅταν τὰ ἔπλαθε κρυφὰ (στὴ μήτρα τῆς μητέρας μας), καὶ τὴν ὕπαρξή μας, ὅταν διαμορφωνόταν ὡς ἔμβρυο, σὰν νὰ ἦταν στὰ ἔγκατα τῆς γῆς». Ὁ Κύριός μας ἔδειξε τὸ μέσο μὲ τὸ ὁποῖο μποροῦμε καὶ ὀφείλουμε νὰ ἐνισχύουμε τὴν ἀδύναμη ἀνθρώπινη φύση μας, ὅταν μᾶς βρίσκει μία συμφορὰ ἢ ἕνας πειρασμός. Ὁ Ἴδιος ἀφοσιώθηκε σὲ θερμὴ προσευχή. Καὶ στοὺς μαθητές Του, ποὺ εἶχαν νικηθεῖ ἀπὸ τὸν ὕπνο, εἶπε: «Μένετε ἄγρυπνοι καὶ προσεύχεστε, γιὰ νὰ μὴ σᾶς νικήσει ὁ πειρασμός».
.           Γιὰ νὰ μὴν κυριέψει καὶ νὰ μὴν καταπιεῖ τὸν ἄνθρωπο μία συμφορά, εἶναι ἀναγκαία ἡ προσευχή. Γιὰ νὰ νικηθεῖ μία συμφορά, εἶναι ἀναγκαία ἡ πνευματικὴ δύναμη ἤ, ἀλλιῶς, ἡ ἀδιασάλευτη ψυχικὴ εἰρήνη ποὺ χαρίζει ἡ προσευχή. Γιὰ νὰ νικηθεῖ ὁ σατανᾶς, ποὺ ἐπιχειρεῖ μὲ λογισμοὺς λύπης καὶ ἀπελπισίας νὰ ἀναστατώσει καὶ νὰ καταστρέψει τὸν ἄνθρωπο, ὅταν τὸν βρεῖ μία συμφορὰ μὲ παραχώρηση τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἀναγκαία ἡ προσευχή. Γιὰ νὰ μὴν κλονιστεῖ ἡ πίστη τοῦ ἀνθρώπου στὸν καιρὸ μίας συμφορᾶς, εἶναι ἀναγκαία ἡ προσευχή· εἶναι ἀναγκαία, ὥστε, μέσα στὴ θλίψη, νὰ μπορέσει ὁ ἄνθρωπος, σύμφωνα μὲ τὴν παραγγελία τοῦ ἀποστόλου, νὰ χαίρεται, ἀκριβῶς ἐπειδὴ δοκιμάζεται ἀπὸ πολλοὺς καὶ διάφορους πειρασμούς. Τὴ θεόσταλτη παρηγοριὰ ἀπὸ τὴν προσευχὴ μπορεῖ νὰ τὴ νιώσει μόνο ὅποιος καθαρθεῖ πρῶτα μὲ τὴ νηστεία, καὶ μπορεῖ νὰ τὴ διαφυλάξει μόνο ὅποιος συντηρεῖ τὴν καθαρότητά του μὲ τὴ νηστεία.
.           Τὸ παράδειγμα τοῦ Κυρίου τὸ ἀκολούθησαν καὶ τὸ ἀκολουθοῦν οἱ ἀληθινοὶ μαθητές Του. Ἤδη στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ὁ ἅγιος προφήτης Δαβίδ, ὁδηγημένος, θαρρεῖς, ἀπὸ τὸν Χριστό, στὶς δύσκολες περιστάσεις τῆς ζωῆς τοῦ ἔκανε πιὸ αὐστηρὴ νηστεία καὶ πιὸ πολλὴ προσευχή. Παρόμοια καὶ ὁ ἅγιος προφήτης Δανιήλ, ὅταν, διαβάζοντας τὸ βιβλίο τοῦ προφήτη Ἱερεμία, κατάλαβε πὼς εἶχε συμπληρωθεῖ ὁ καθορισμένος ἀπὸ τὸν Θεὸ χρόνος τῆς παραμονῆς τῶν αἰχμάλωτων Ἰουδαίων στὴ Βαβυλώνα καὶ πὼς εἶχε φτάσει ὁ καιρὸς τῆς ἐπιστροφῆς τους στὴν Ἱερουσαλήμ, ἐπιδόθηκε σὲ νηστεία καὶ προσευχὴ γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῶν ὁμοεθνῶν του. «Στράφηκα τότε», λέει, «στὸν Κύριο, τὸν Θεό, ἀπευθύνοντάς Του προσευχὴ καὶ ἱκεσίες μὲ νηστεῖες, ντυμένος στὰ πένθιμα κι ἔχοντας ρίξει στάχτη ἐπάνω μου. Προσευχήθηκα, λοιπόν, ἐξομολογητικὰ στὸν Κύριο, τὸν Θεό μου».
.           Ἡ κατάσταση στὴν ὁποία φέρνουν τὸν ἄνθρωπο ἡ νηστεία καὶ ἡ προσευχή, εἶναι κατάλληλη γιὰ τὴ λήψη θείων εὐεργεσιῶν καὶ ἀποκαλύψεων. Ἔτσι, οἱ ἐλεημοσύνες, οἱ προσευχὲς καὶ οἱ νηστεῖες τοῦ ἑκατοντάρχου Κορνηλίου ἀνέβηκαν μπροστὰ στὸν Θεὸ καὶ τοῦ ἔφεραν τὸ πιὸ μεγάλο ἀγαθό: τὴ γνώση τοῦ Χριστοῦ. «Νήστευα», διηγήθηκε ὁ ἴδιος στὸν ἀπόστολο Πέτρο, «καί, στὶς τρεῖς τὸ ἀπόγευμα, προσευχόμουνα στὸ σπίτι μου, ὅταν εἶδα κάποιον νὰ στέκεται μπροστά μου μὲ ροῦχα λαμπερά». Ἦταν ὁ ἄγγελος, ποὺ εἶχε στείλει ὁ Θεός, γιὰ νὰ τοῦ γνωρίσει τὸν Χριστὸ μέσῳ τοῦ ἀποστόλου Πέτρου. Ἀλλὰ καὶ σ’ αὐτὸν τὸν ἀπόστολο, ὅταν προσευχόταν νηστικός, παρουσιάστηκε σὲ ὅραμα ἕνα μεγάλο σεντόνι, ποὺ κατέβαινε ἀπὸ τὸν οὐρανὸ στὴ γῆ. Μέσα στὸ σεντόνι ὑπῆρχαν ὅλα τὰ τετράποδα τῆς γῆς, τὰ θηρία, τὰ ἑρπετὰ καὶ τὰ πουλιά. Αὐτὰ συμβόλιζαν τὸν εἰδωλολατρικὸ κόσμο, ποὺ τὸν δέχτηκε ὁ Θεὸς στὴν πίστη τοῦ Χριστοῦ καὶ τὸν ἀξίωσε τῆς σωτηρίας.
.           Ἐπίσης, ὅταν κάποτε οἱ ἀπόστολοι βρίσκονταν σὲ λειτουργικὴ σύναξη, «λατρεύοντας τὸν Κύριο καὶ νηστεύοντας», τὸ Ἅγιο Πνεῦμα τοὺς ἀποκάλυψε πὼς εἶχε διαλέξει τὸν Βαρνάβα καὶ τὸν Παῦλο γιὰ τὸ κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου στοὺς εἰδωλολάτρες. Πρόσταξε, λοιπόν, νὰ Τοῦ τοὺς ξεχωρίσουν καὶ νὰ τοὺς στείλουν σ’ αὐτὴ τὴ διακονία. Οἱ ἀπόστολοι, μολονότι ἔλαβαν τὴν ἐντολὴ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος σὲ ὥρα προσευχῆς καὶ νηστείας, προτοῦ τὴν ἐκτελέσουν, ἐπιδόθηκαν ξανὰ σὲ προσευχὴ καὶ νηστεία. Κι αὐτό, γιὰ νὰ ἐκπληρωθεῖ μὲ τὴ συνέργεια τῆς προσευχῆς καὶ τῆς νηστείας ὅ,τι εἶχε ἀποκαλυφθεῖ μὲ τὴ συνέργεια τῆς προσευχῆς καὶ τῆς νηστείας. «Τότε», λέει ὁ συγγραφέας τῶν Πράξεων, «ἀφοῦ καὶ πάλι νήστεψαν καὶ προσευχήθηκαν, ἔβαλαν τὰ χέρια πάνω σ’ αὐτοὺς καὶ τοὺς ἀπέστειλαν». Σὲ ὅλους εἶναι γνωστὴ ἡ μεγάλη ἐπιτυχία μὲ τὴν ὁποία στεφανώθηκε τὸ ἱεραποστολικὸ ἔργο τοῦ Παύλου καὶ τοῦ Βαρνάβα, ποὺ ἔσπειραν τὸν Χριστιανισμὸ σ’ ὅλη τὴν τότε γνωστὴ οἰκουμένη.
.           Ἀναρίθμητα εἶναι τὰ παραδείγματα ποὺ μᾶς δείχνουν ὅτι οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ ἀξιώνονται θείων ἀποκαλύψεων, ὅταν ἀκριβῶς ἀπαλλαγοῦν ἀπὸ τὴν ὑλικότητα μὲ τὴ νηστεία καὶ στέκονται σὲ προσευχὴ μπροστὰ στὸν ἀόρατο καὶ ἀκατάληπτο Θεὸ μὲ τὸν νοῦ ἀπαλλαγμένο ἀπὸ κάθε μετεωρισμό, μὲ βαθιὰ εὐλάβεια καὶ μὲ ψυχικὴ εἰρήνη.
.           Ἀγαπητοὶ ἀδελφοί! Γνωρίζοντας πιὰ τὴ σημασία καὶ τὴ δύναμη τῶν πνευματικῶν ὅπλων στὰ ὁποῖα ἀναφερθήκαμε, δηλαδὴ τῆς εὐσπλαχνίας, τῆς νηστείας καὶ τῆς προσευχῆς, ἂς τὰ ζωστοῦμε χωρὶς χρονοτριβή. Ἂς ἀποκτήσουμε τὴν εὐσπλαχνία καὶ τὴν καλοσύνη, σύμφωνα μὲ τὴν προτροπὴ καὶ τὸ φρόνημα τοῦ ἀποστόλου. Γνώρισμα τοῦ χαρακτήρα μας καὶ τῆς διαγωγῆς μας ἂς εἶναι τὸ ἔλεος. Ἂς μὴ ζητᾶμε δικαιοσύνη ἔξω ἀπὸ τὴν εὐσπλαχνία. Ἡ εὐσπλαχνία, ὡστόσο, ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴ φθαρμένη ἀνθρώπινη φύση, εἶναι ἐνάντια στὴ θεία δικαιοσύνη. Ἀντίθετα, ἡ εὐσπλαχνία ποὺ ξεχύνεται ἀστείρευτα ἀπὸ τὶς ἐντολὲς τοῦ Εὐαγγελίου, εἶναι συνυφασμένη μὲ τὴ θεία δικαιοσύνη καὶ ἀποτελεῖ ἔκφρασή της. Ἂς ταπεινώνουμε τὰ σώματά μας μὲ μετρημένη χρήση τροφῆς, καὶ μάλιστα τροφῆς νηστήσιμης, στὶς περιόδους τῶν Νηστειῶν ποὺ ἔχουν ὁριστεῖ ἀπὸ τὴν ἁγία Ἐκκλησία μας. Ἀλλὰ καὶ στὶς ἄλλες περιόδους ἂς χρησιμοποιοῦμε τὴν τροφὴ μὲ διάκριση, ἀνάλογα μὲ τὶς πραγματικὲς ἀνάγκες τῆς ἐνισχύσεως τῶν σωματικῶν μας δυνάμεων καὶ τῆς διατηρήσεως τῆς ὑγείας μας.

.           Καλλιεργώντας μὲ τὴ νηστεία τοῦ σώματος τὸ πνεῦμα καὶ κάνοντας τὸ ἀγγελικὸ ὡς πρὸς τὴν ἀγαθότητα, ἂς τὸ φτερώσουμε μὲ τὴν προσευχή. Ἂς ἀποκτήσει τὸ πνεῦμα μας τὴν εὐλογημένη συνήθεια νὰ πετᾶ γρήγορα καὶ συχνὰ πρὸς τὸν Θεό, ζητώντας τὴν εὐλογία καὶ τὴ βοήθειά Του σὲ ὅλα ὅσα κάνουμε. Θὰ Τὸν δοῦμε νὰ ἔρχεται κοντά μας, νὰ μᾶς βοηθάει καὶ νὰ μᾶς κατευθύνει. Ἐπιπλέον, ἀνεβάζοντας συχνὰ τὴ σκέψη μας στὸν Θεό, βαθμιαία θὰ καθαρίσουμε τὴν ψυχὴ καὶ τὴ διαγωγή μας ἀπὸ κάθε ἀνομία, μεγάλη ἢ μικρή, ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ διαπραχθεῖ ὄχι μόνο μὲ ἔργα, ἀλλὰ καὶ μὲ λογισμοὺς καὶ μὲ αἰσθήματα. Ποιός θὰ τολμήσει νὰ καλέσει τὸν Θεὸ σὲ βοήθεια, γιὰ νὰ κάνει ἔργο ἐφάμαρτο; Ποιός θὰ τολμήσει νὰ ὑποβάλει στὸν Βασιλέα τῶν βασιλέων κάποιο αἴτημα, ἂν αὐτὸ δὲν εἶναι ἄξιο γιὰ τὸ βασιλικὸ καὶ θεϊκὸ βλέμμα, ποὺ εἰσχωρεῖ στὰ βάθη τῆς καρδιᾶς καὶ βλέπει μὲ μοναδικὴ εὐκρίνεια τὸ καθετί; «Ἂν Τοῦ ζητήσουμε κάτι σύμφωνο μὲ τὸ θέλημά Του», τότε μόνο «μᾶς ἀκούει», σύμφωνα μὲ τὸν ἀπόστολο. Ποιός, τέλος, ἀτενίζοντας ἀκατάπαυστα τὸν Θεό, δὲν ἀποκτᾶ τὴν πεποίθηση καὶ τὴν αἴσθηση ὅτι ζεῖ καὶ κινεῖται μπροστὰ στὰ μάτια Του, ὅτι Ἐκεῖνος, ὁ «πανταχοῦ παρὼν» Κύριος, παρακολουθεῖ καὶ γνωρίζει κάθε πράξη, κάθε σκέψη, κάθε αἴσθημά του; Αὐτῆς τῆς πεποιθήσεως καὶ αὐτῆς τῆς αἰσθήσεως φυσικὸ ἐπακόλουθο εἶναι ἡ πνευματικὴ πρόοδος. Ἂς μᾶς τὴ χαρίσει ὁ πολυέλεος Κύριος γιὰ τὴ δόξα τοῦ ὀνόματός Του καὶ γιὰ τὴ σωτηρία μας. Ἀμήν.

ΛΟΓΟΣ τὴν Ε´ ΚΥΡΙΑΚΗ τῶν ΝΗΣΤΕΙΩΝ γιὰ τὴ συνένωση τῆς νηστείας μὲ τὴν εὐσπλαχνία καὶ τὴν προσευχὴ (Ἁγ. Ἰγν. Μπριαντσανίνωφ)

Λόγος τὴν Ε´ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν
γιὰ τὴ συνένωση τῆς νηστείας μὲ τὴν εὐσπλαχνία καὶ τὴν προσευχὴ

ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ ἁγίου Ἰγνατίου Μπριαντσανίνωφ,
ἐπισκόπου Καυκάσου καὶ Μαύρης Θάλασσας,
«Ἀσκητικὲς ὁμιλίες Α´» [Ἔργα-7],
ἔκδ. Ἱ. Μονῆς Παρακλήτου,
Ὠρωπὸς Ἀττικῆς 2015, σελ. 171-182

«Ἀγαθὸν προσευχὴ μετὰ νηστείας καὶ ἐλεημοσύνης καὶ δικαιοσύνης» (Τωβὶτ 12:8)

.           «Εἶναι καλὸ πράγμα ἡ προσευχή, ὅταν συνοδεύεται ἀπὸ τὴ νηστεία, τὴν ἐλεημοσύνη καὶ τὴ δικαιοσύνη», εἶπε ὁ ἀρχάγγελος Ραφαὴλ στὸν Τωβίτ. Μεγάλο, πράγματι, καλὸ εἶναι μία τέτοια νηστεία! Εἶναι μεγάλο καλὸ γιὰ τοὺς ἁμαρτωλούς, καθὼς ἀποτελεῖ τὴ μοναδικὴ θύρα ἐξόδου ἀπὸ τὴ σαρκικὴ κατάσταση καὶ εἰσόδου στὴ σωτήρια μετάνοια. Εἶναι μεγάλο καλὸ καὶ γιὰ τοὺς δικαίους, καθὼς ἀποτελεῖ τὸ πιὸ ἰσχυρὸ πνευματικό τους ὅπλο. Μ’ αὐτὸ τὸ ὅπλο στὰ χέρια διατηροῦν τὴν ψυχικὴ καὶ σωματική τους ἁγνότητα ὣς τὸ τέλος τῆς ἐπίγειας διατριβῆς τους. Θεμέλιο τῆς προσευχῆς τους εἶναι ἡ νηστεία καὶ θεμέλιο τῆς νηστείας τους ἡ εὐσπλαχνία. Προσεύχονται μὲ πίστη καὶ λαμβάνουν ὅλα ὅσα ζητοῦν. Ἡ σάρκα μας, ὅπως ἐπισημαίνει ὁ ὅσιος Μάρκος ὁ Ἀσκητής, προέρχεται ἀπὸ τὴ γῆ. Ὅπως ἡ γῆ, λοιπόν, ἔτσι κι αὐτὴ χρειάζεται καλλιέργεια. Οἱ σπόροι, ποὺ σπέρνονται σ’ ἕνα χωράφι ἀκαλλιέργητο, πᾶνε χαμένοι, μὴ δίνοντας κανέναν καρπό. Ἔτσι ἄκαρπη μένει καὶ ἡ προσευχὴ τοῦ ἀνθρώπου, ποὺ δὲν ἔχει ὀργώσει καὶ τὸ σῶμα του καὶ τὴν καρδιά του μὲ τὴ νηστεία. Ἡ περιπλάνηση καὶ τὸ βάρος τῶν λογισμῶν, ἡ ψυχρότητα καὶ ἡ σκληρότητα τῆς καρδιᾶς, οἱ μάταιες καὶ ἁμαρτωλὲς φαντασίες ἐξουδετερώνουν τὴν προσευχὴ τοῦ χορτασμένου. Ἐπίσης, ὅπως σ’ ἕνα χωράφι ποὺ ἔχει μὲν ὀργωθεῖ ἀλλὰ δὲν ἔχει σπαρεῖ μὲ καλοὺς σπόρους, φυτρώνουν ἀγριόχορτα, ἔτσι καὶ στὴν καρδιὰ ἐκείνου ποὺ νηστεύει, φυτρώνουν τὰ ἀγριόχορτα τῆς ὑπερηφάνειας καὶ τῆς ὑψηλοφροσύνης, ἂν ἡ σωματικὴ ἄσκηση τῆς νηστείας δὲν συνοδεύεται ἀπὸ τὴν πνευματικὴ ἄσκηση τῆς προσευχῆς. Ἡ ὑπερηφάνεια καὶ ἡ ὑψηλοφροσύνη εἶναι πάντοτε ἑνωμένες μὲ τὴν περιφρόνηση καὶ τὴν κατάκριση τοῦ πλησίον, μὲ τὴν αὐταπάτη καὶ τὴν πλάνη, οἱ ὁποῖες ὁδηγοῦν στὴν καταστροφή. Ἡ νηστεία εἶναι ἕνα ἰσχυρὸ πνευματικὸ ὅπλο ἐναντίον τῶν παθῶν καὶ τῶν δαιμόνων. Ὅταν, ὅμως, γίνεται αὐτοσκοπὸς ἤ, πολὺ χειρότερα, μέσο κενοδοξίας, τότε μεταβάλλεται σὲ ὅπλο ψυχικῆς αὐτοκτονίας. Τέτοια ἦταν ἡ νηστεία τῶν Φαρισαίων, νηστεία αὐστηρὴ ἀλλὰ ἐπιζήμια.
.           «Ἐγώ», λέει ὁ Θεὸς μὲ τὸ στόμα τοῦ προφήτη Ἠσαΐα, «δὲν τὴ θέλω αὐτὴ τὴ νηστεία μὲ τὴν ὁποία κάποια μέρα ὁ ἄνθρωπος ταπεινώνει τὸν ἑαυτό του. Μὰ κι ἂν λυγίσεις τὸν τράχηλό σου σὰν τὸν κρίκο καὶ καθήσεις μὲ πένθιμο ροῦχο πάνω στὴ στάχτη, μὴ νομίσεις πὼς ἡ νηστεία σου εἶναι δεκτὴ ἀπὸ μένα. Δὲν ὅρισα ἐγὼ νὰ νηστεύεις ἔτσι, λέει ὁ Κύριος, ἀλλὰ κόβοντας κάθε δεσμὸ μὲ τὴν ἀδικία, ἀκυρώνοντας τὶς ἄνομες συμφωνίες ποὺ ἔκλεισες μὲ τρόπο βίαιο, ἀφήνοντας ἐλεύθερους τοὺς καταπιεσμένους καὶ σχίζοντας κάθε συμβόλαιο ἀθέμιτης συναλλαγῆς. Νὰ μοιράζεσαι τὸ ψωμί σου μὲ τὸν πεινασμένο καὶ νὰ βάζεις στὸ σπίτι σου τοὺς ἄστεγους φτωχούς. Ὅταν βλέπεις γυμνό, νὰ τὸν ντύνεις. Μὴν παραβλέψεις ποτὲ κανέναν συνάνθρωπό σου. Τότε θὰ λάμψεις σὰν τὸ φῶς τῆς αὐγῆς, οἱ πληγές σου γρήγορα θὰ γιατρευθοῦν, ἡ ἀρετή σου θὰ βαδίζει μπροστά σου καὶ ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ θὰ σὲ περιβάλλει. Τότε θὰ φωνάξεις στὸν Θεό, κι Ἐκεῖνος θὰ σὲ ἀκούσει. Πρὶν ἀκόμα τελειώσεις τὴν προσευχή σου, θὰ ἀποκριθεῖ: “Ἐδῶ εἶμαι”». Ὁ προφήτης ζητάει τὴν εὐσπλαχνία πρὶν ἀπὸ τὴ νηστεία ἀλλὰ καὶ μετὰ τὴ νηστεία. Βεβαιώνει πὼς ἡ προσευχὴ τοῦ ἀνθρώπου ποὺ ἔχει συνενώσει τὴ νηστεία μὲ τὴν εὐσπλαχνία, εἰσακούεται σύντομα ἀπὸ τὸν Θεό, ὁ ὁποῖος δίνει τὴ χάρη Του σὲ κάθε τέτοιον ἀγωνιστή.
.           Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα νομοθετεῖ γενικὰ τὴν ἕνωση τῆς νηστείας μὲ τὴν προσευχή. «Ἐπιστρέψτε σ’ ἐμένα μ’ ὅλη σας τὴν καρδιά», λέει ὁ Κύριος στοὺς ἁμαρτωλοὺς μὲ τὰ χείλη ἑνὸς ἄλλου προφήτη. «Νηστέψτε, κλάψτε καὶ θρηνῆστε! Σκίστε τὶς καρδιές σας καὶ ὄχι τὰ ροῦχα σας. Ἐπιστρέψτε στὸν Κύριο, τὸν Θεό σας… Σαλπίστε στὴ Σιών! Ἀφιερῶστε μέρες στὴ νηστεία, κηρύξτε ἱερὴ σύναξη!».
.           Ἕνα παράδειγμα τῆς ἀποτελεσματικότητας τῆς νηστείας καὶ τῆς προσευχῆς μᾶς ἔδωσαν οἱ μετανοημένοι Νινευΐτες. Ἡ καταστροφὴ τῆς πόλης τους, ἀποφασισμένη ἀπὸ τὸν Θεό, τοὺς εἶχε ἀναγγελθεῖ ἀπὸ τὸν προφήτη Ἰωνᾶ. Ἀφοῦ ἀπομακρύνθηκε ὁ προφήτης, κοίταζε ἐπίμονα πρὸς τὴ Νινευή, περιμένοντας κάθε στιγμὴ τὴν πραγματοποίηση τῆς τρομερῆς θείας ἀποφάσεως. Ἀλλὰ μάταια. Γιατί οἱ Νινευΐτες μετανόησαν εἰλικρινὰ καὶ τὸ ἀπέδειξαν μὲ τὴν ἐγκατάλειψη τῶν ἁμαρτωλῶν τους ἔργων, μὲ αὐστηρὴ νηστεία καὶ μὲ ἐκτενῆ προσευχή. «Καὶ ὁ Θεὸς ἄλλαξε ἀπόφαση γιὰ τὴν τιμωρία, τὴν ὁποία εἶχε πεῖ ὅτι θὰ τοὺς ἐπέβαλλε, καὶ δὲν τοὺς τιμώρησε».
.           Στὴν Καινὴ Διαθήκη ὁ Κύριος γνωστοποίησε ὅτι ἡ νηστεία θὰ γινόταν κοινὴ ἄσκηση ὅλων τῶν μαθητῶν Του, ὅταν θὰ ἔπαιρναν ἀπὸ κοντὰ τοὺς τὸν Νυμφίο, ὅταν δηλαδὴ ὁ Ἴδιος θὰ ἀναλαμβανόταν στοὺς οὐρανούς. Καὶ πῶς, ἀλήθεια, νὰ μὴ νηστεύουν στὴ γῆ οἱ μαθητές Του, πῶς νὰ μὴν κλαῖνε, πῶς νὰ μὴν πενθοῦν, ὅταν ὁ μοναδικὸς θησαυρὸς τοὺς εἶναι μακριά τους καὶ ὅταν ὁ δρόμος, ποὺ ὁδηγεῖ σ’ Αὐτόν, εἶναι γεμάτος δυσκολίες, γεμάτος ληστὲς φοβεροὺς καὶ μοχθηρούς;
.           Ὅλοι οἱ ἅγιοι τοῦ Θεοῦ πέρασαν τὴν ἐπίγεια ζωή τους μὲ νηστεία καὶ προσευχή. Ἔτσι, σύμφωνα μὲ τὴ μαρτυρία τοῦ Εὐαγγελίου, ἡ ἁγία προφήτιδα Ἄννα, θυγατέρα τοῦ Φανουήλ, «δὲν ἔφευγε ἀπὸ τὸν Ναό, ἀλλὰ λάτρευε τὸν Θεὸ νύχτα καὶ μέρα μὲ νηστεῖες καὶ προσευχές». Ἡ μεγάλη Ἰουδίθ, ὅπως διηγεῖται ἡ Ἁγία Γραφή, «νήστευε ὅλες τὶς μέρες τῆς χηρείας της», «τρία χρόνια καὶ τέσσερις μῆνες», γνώρισε ἐμπειρικὰ τὴ δύναμη τῆς προσευχῆς, μὲ τὴν προσευχὴ ἔφτασε στὴ ζωντανὴ πίστη καὶ μὲ τὴ ζωντανὴ πίστη πραγματοποίησε ἕναν θαυμαστὸ ἆθλο.
.           «Περιφρούρησα μὲ τὴ νηστεία τὴν ψυχή μου», λέει ὁ θεόπνευστος Δαβὶδ –τόσο ἰσχυρὸς εἶναι αὐτὸς ὁ ἀγώνας! «Ταπείνωνα μὲ τὴ νηστεία τὴν ψυχή μου»– τόσο ἐναντιώνεται αὐτὸς ὁ ἀγώνας στὴν αὐταρέσκεια καὶ τὴν ἔπαρση, ποὺ γεννιοῦνται ἀπὸ τὸν χορτασμὸ τῆς κοιλιᾶς. Μὲ τὴ νηστεία «ἡ προσευχή μου (θ’ ἀνέβει στὸν Κύριο καὶ) θὰ ἐπιστρέψει σ’ ἐμένα». Χωρὶς τὴ νηστεία ἡ προσευχή μου εἶναι μία θλιβερὴ θυσία στὸν μετεωρισμὸ τοῦ νοῦ, τὸν ἀχώριστο σύντροφο τοῦ χορτασμοῦ τῆς κοιλιᾶς.
.           Ὁ ἅγιος ἀπόστολος Παῦλος ἀναφέρει ἀνάμεσα στὰ γνωρίσματα τῶν ἀληθινῶν χριστιανῶν τὴν ἐπιμονὴ στὴ νηστεία καὶ τὴν προσευχή. Γιὰ τὸν ἑαυτό του ἀποκαλύπτει ὅτι πέρασε ὅλη του τὴ ζωὴ μὲ συνεχεῖς ἀγῶνες, στερήσεις καὶ θλίψεις. Κάνει λόγο τόσο γιὰ τὴν ἀκούσια πείνα, τὴν ὁποία ὑπέμενε λόγῳ τῶν περιστάσεων, ὅσο καὶ γιὰ τὴ συνεχῆ ἑκούσια νηστεία, μὲ τὴν ὁποία ταλαιπωροῦσε καὶ ὑποδούλωνε τὸ σῶμα του. Καὶ ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς, περιγράφοντας στὶς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων τὴν κοινὴ ζωὴ στὰ Ἱεροσόλυμα, μετὰ τὴν Ἀνάληψη τοῦ Χριστοῦ, τῶν μαθητῶν Του, τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ τῶν ἄλλων γυναικών, ποὺ ἀκολουθοῦσαν τὸν Κύριο κατὰ τὴν ἐπίγεια παρουσία Του, λέει: «Ὅλοι αὐτοί, μὲ μία ψυχή, ἦταν ἀφοσιωμένοι στὴν προσευχὴ καὶ τὴ δέηση πρὸς τὸν Θεό». Ἀπ’ αὐτὰ τὰ λόγια φαίνεται ὅτι οἱ προσευχὲς τοὺς ἦταν πολὺ ἐκτενεῖς, πράγμα ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ τὸ κάνει κανεὶς χωρὶς τὴ βοήθεια τῆς νηστείας.
.           Τέτοια ἦταν ἡ βιοτὴ τῶν ἀποστόλων! Τέτοια ἦταν ἡ βιοτὴ τῶν μαρτύρων! Τέτοια ἦταν ἡ βιοτὴ τῶν ὁσίων! Τέτοια ἦταν ἡ βιοτὴ τῶν ἁγίων, τῶν ἀληθινῶν χριστιανῶν —σύζευξη τῆς ἀδιάλειπτης προσευχῆς μὲ τὴ διαρκῆ νηστεία. Μ’ αὐτὲς συνένωναν καὶ τὴν εὐσπλαχνία πρὸς τοὺς ἀδελφούς, τόσο ἐκείνους ποὺ τοὺς ἀγαποῦσαν ὅσο καὶ ἐκείνους ποὺ τοὺς μισοῦσαν. Ἡ εὐσπλαχνία τους ξεπερνοῦσε σὲ βάθος καὶ πλάτος τὰ ἀνθρώπινα μέτρα, ἦταν, θὰ λέγαμε, θεία, καθὼς τὴν ἀντλοῦσαν ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Κύριο. Ὄχι μόνο συμπονοῦσαν ὅλους ὅσοι εἶχαν ὁποιεσδήποτε σωματικὲς ἢ ψυχικὲς ἀνάγκες, ὄχι μόνο συγχωροῦσαν ὅλες τὶς κακολογίες καὶ τὶς προσβολές, ἀλλὰ καὶ μὲ χαρὰ θυσίαζαν ἀκόμα καὶ τὴ ζωή τους γιὰ τὴ σωτηρία φίλων καὶ ἐχθρῶν.

ΣΥΝΕΧΙΖΕTAI: ΛΟΓΟΣ τὴν Ε´ ΚΥΡΙΑΚΗ τῶν ΝΗΣΤΕΙΩΝ γιὰ τὴ συνένωση τῆς νηστείας μὲ τὴν εὐσπλαχνία καὶ τὴν προσευχὴ (Ἁγ. Ἰγν. Μπριαντσανίνωφ)–2

ΠΗΓΗ ἠλ. κειμ. «Η ΑΛΛΗ ΟΨΙΣ»

ΠΡΟΣΕΥΧΗ καὶ ΝΗΣΤΕΙΑ (Mητροπ. Γόρτυνος Ἰερεμίας)

ΠΡΟΣΕΥΧΗ καί ΝΗΣΤΕΙΑ

τοῦ Μητροπ. Γόρτυνος καὶ Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίου

1.Ἡ εὐχή μου καί ἡ προσευχή μου, ἀδελφοί χριστιανοί, γιά σᾶς τό ἱερό ποίμνιο, πού διακονῶ, εἶναι νά προοδεύετε πνευματικά. Ἐπιθυμῶ νά στερεώνεστε ὅλο καί περισσότερο στήν πίστη καί στήν ἀγάπη τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι θά κυλάει ὄμορφα ἡ ζωή σας, γιατί θά ἔχετε μέσα σας καί μέσα στήν οἰκογένειά σας τήν εὐλογία τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Παναγίας μας. Γιά νά τό πετύχετε ὅμως αὐτό, χριστιανοί μου, χρειάζεται ἐκ μέρους σας νά ἀγαπήσετε δύο πράγματα: Τήν προσευχή καί τήν ἄσκηση. Αὐτά τά δύο πρέπει νά χαρακτηρίζουν τήν ζωή τοῦ χριστιανοῦ καί ὅποιος δέν τά ἔχει αὐτά, εἶναι δεῖγμα αὐτό ὅτι δέν εἶναικαλός χριστιανός, ὅτι δέν γεύεται τόν Θεό καί ἄς φαίνεται κατά τά ἄλλα ὡς ἕνας καλός ἄνθρωπος καί ἕνας ἀξιότιμος κύριος. Ἀπό τούς βίους τῶν ἁγίων μας ὅμως φαίνεται ὅτι αὐτά τά δύο, ἡ προσευχή καί ἡ ἄσκηση, εἶναι πολύ ἀναγκαῖα στό νά βροῦμε καί νά ζοῦμε τόν Θεό μας καί νά πετύχουμε τήν ἕνωση μαζί Του. Γιατί αὐτός εἶναι ὁσκοπός τῆς ζωῆς μας: Ἡ ἕνωσή μας μέ τόν Θεό, πού τό λέμε Θέωση. Ἐπειδή λοιπόν ἡ προσευχή καί ἡ ἄσκηση, εἶναι ἀναγκαῖα, γι ̓ αὐτάτά δύο θά σᾶς μιλήσω μέ λίγα λόγια στό φυλλάδιο αὐτό καί παρακαλῶ νά τά προσέξετε.

2. Γιά τήν προσευχή, πρῶτον, ἔχω νά πῶ, ἀδελφοί, ὅτι πρέπει νά τήν ἀγαπήσουμε πολύ, σάν τό πιό γλυκό πράγμα στήν ζωή μας καί τό πιό ἀναγκαῖο γιά νά σταθοῦμε στά πόδια μας. Ὅταν προσευχόμαστε στήν Παναγία, μιλᾶμε μέ τήν Παναγία! Πεῖτε μου, ὑπάρχει τίποτε ἀνώτερο καί γλυκύτερο ἀπ ̓ αὐτό; Ὄχι, δέν ὑπάρχει. Πραγματικά, ὅταν στεκόμαστε μπροστά σέ μιά εἰκόνα τῆς Παναγίας μας καί προσευχόμαστε σ ̓ αὐτήν, πρέπει νά νοιώθουμε ὅτι εἶναι παροῦσα ἡ Παναγία στήν εἰκόνα αὐτή καί μᾶς βλέπει καί μᾶς ἀκούει. Καί ὅταν λέμε ἀπό τήν καρδιά μας τά λίγα λόγια τῆς προσευχῆς μας, νοιώθουμε ἔπειτα χαρούμενοι καί δυναμωμένοι στήν καρδιά. Αὐτό εἶναι πραγματική χαρά, πού δέν συγκρίνεται μέ καμιά χαρά τοῦ κόσμου, οὔτε μέ σαρκικούς ἔρωτες οὔτε μέ κοσμικές προβολές καί δόξες καί τιμές. Χριστιανοί μου, νά προσεύχεστε! Ἄν καταφέρω κάποιον πού δέν προσευχόταν ἤ προσευχόταν ρηχά καί ἐπιπόλαια καί ὄχι ἐγκάρδια, ἄν τόν καταφέρω, λέγω, αὐτόν νά προσεύχεται, τότε πέτυχα καί ἐγώ στήν ἀποστολή μου ὡς ἱερέας καί ἀρχιερέας. Διαφορετικά εἶμαι ἀποτυχημένος ὡς ποιμένας καί ἄς φαντάζομαι ὅτι κάτι κάνω. Νά προσεύχεστε, χριστιανοί μου! Νά ἀνοίγετε τήν καρδιά σας καί νά μιλᾶτε στόν Θεό ἐλεύθερα. Ἕνας μεγάλος ἅγιος, ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, μᾶς λέγει ὅτι παράδειγμα προσευχῆς πρέπει νά παίρνουμε τά μικρά παιδιά.Τά παιδάκια μιλᾶνε ἐλεύθερα στόν πατέρα τους καί τοῦ λένε ἀπαιτητικά ὅτι θέλουν καραμέλλες! Ἔτσι πρέπει νά προσευχόμαστε καί  ̓μεῖς: Μέ παιδικότητα καί μέ ἐμπιστοσύνη στόν Θεό καί νά τοῦ λέμε ἐλεύθερα ὅ,τι θέλουμε. Μάθετε ὅμως, χριστιανοί μου, νά λέτε καί αὐτές τίς δύο σύντομες προσευχές, τό ΚΥΡΙΕ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΕ ΕΛΕΗΣΕ ΜΕ καί τήν ἄλλη προσευχή στήν Παναγία μας, ΥΠΕΡΑΓΙΑ ΘΕΟΤΟΚΕ ΣΩΣΟΝ ΗΜΑΣ.

3. Μαζί μέ τήν προσευχή, ἀδελφοί, πρέπει νά κάνουμε καί ἄσκηση. Πρέπει ὅλοι νά γίνουμε ἀσκητές, ἄν θέλουμε νά προοδεύσουμε πνευματικά. Εἴδατε; Οἱ ἀθλητές ἀσκοῦνται. Τά παιδιά στά σχολεῖα κάνουν ἀσκήσεις γιά νά μάθουν μαθηματικά καί ξένες γλῶσσες. Καί οἱ χριστιανοί πρέπει νά ἀσκούμαστε σέ ἀσκητικά παλαίσματα. Δηλαδή: Νά κάνουμε μετάνοιες, ὅσοι μποροῦμε. Νά πηγαίνετε μέ τά πόδια στό τάδε ἐξωκκλήσι προσευχόμενοι στό δρόμο καί λέγοντας τά αἰτήματα πού ἔχει ἡ καρδιά σας. Ἄσκηση σημαίνει γενικά νά μήν ἀγαπᾶμε τήν καλοπέραση καί τήν ἄνεση, ἀλλά νά ζοῦμε λιτά καί νά προτιμᾶμε τά ταπεινότερα καί τά πτωχότερα στήν ζωή μας. Ἄσκηση πάλι, πού εὐαρεστεῖ πολύ τόν Θεό, εἶναι τό νά βάλουμε κανόνα τό νά μήν κατηγοροῦμε κανένα. Ἀλλά ἡ καλύτερη ἔκφραση τῆς ἀσκητικότητάς μας σάν χριστιανοί εἶναι ἡ Νηστεία. Νά νηστεύετε, χριστιανοί μου! Καί ἰδιαίτερα νά μάθετε τά παιδιά σας νά νηστεύουν. Δέν θά πάθουν τίποτε, τίποτε δέν θά πάθουν, ἄν δέν φᾶνε τό κρέας ἤ τό παγωτό τήν Παρασκευή ἡμέρα. Φτάνει αὐτό σάν νηστεία γιά τά παιδιά.

–Αὐτά τά δύο, ἀδελφοί, γιά τά ὁποῖα σᾶς μίλησα, τήν νηστεία καί τήν προσευχή εἶναι πολύ δυνατά φάρμακα: Διώχνουν καί δαιμόνια. Ἔτσι μᾶς εἶπε ὁ Κύριος: «Τοῦτο τό γένος (= τῶν δαιμόνων τό γένος) ἐν οὐδενί δύναται ἐξελθεῖν εἰ μή ἐν προσευχῇ καί νηστείᾳ» (Μάρκ. 9,29).

Μέ πολλές εὐχές,
† Ἐπίσκοπος Ἰερεμίας

ΠΗΓΗ: imgortmeg.gr

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΥΧΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΥΧΗ

τοῦ Μητροπολ. Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμία

.                1. Ἄνθρωπέ μου, φίλε μου καί ἀδελφέ μου, νά προσεύχεσαι. «Προσευχή» σημαίνει νά μιλᾶς μέ τόν Θεό. Καί εἶναι αὐτό ἡ ἀνώτερη ἔκφραση τοῦ ἀνθρώπου, τό νά μιλάει μέ τόν Θεό του, τόν πλάστη του καί δημιουργό του! Ἐπειδή ἡ προσευχή εἶναι καί μία ὁμολογία τῆς πίστης μας στό Θεό, πρέπει νά τήν ἀρχίζουμε μέ τήν Ἁγία Τριάδα. Αὐτός εἶναι ὁ Θεός μας. Νά τήν ἀρχίζουμε, δηλαδή, μέ τό, «Εἰς τό Ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, Ἀμήν». Ἐπίσης ἀπό τήν προσευχή μας δέν πρέπει νά ἀπουσιάζει ἡ Παναγία. Γιατί, ὅπως ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ὁ Χριστός μας, πέρασε ἀπό τήν Παναγία γιά νά ἔρθει ἀνάμεσά μας, ἔτσι καί ἡ προσευχή μας πρέπει νά περνάει ἀπό τήν Παναγία, γιά νά φθάσει στόν Θεό.
.                2. Νά προσεύχεσαι, ἀγαπητέ μου, παντοῦ καί πάντοτε. «Ἐν παντί καιρῷ καί τόπῳ». Καί περπατῶντας στό δρόμο καί ξαπλωμένος στό κρεβάτι μπορεῖς νά προσεύχεσαι. Ὁ Ἰώβ ἦταν πεταμένος στήν κοπριά γιά τήν ἀρρώστια του, ἀλλά ἐκεῖ ἔλεγε τήν ὡραία δοξαστική προσευχή του: «Εἴη τό Ὄνομα Κυρίου, εὐλογημένον ἀπό τοῦ νῦν καί ἕως τοῦ αἰῶνος»! Στήν προσευχή σου, ἄνθρωπέ μου, νά λές στό Θεό ὅ,τι θέλεις. Σάν τό μικρό παιδάκι, πού λέει στόν μπαμπᾶ του ὅτι θέλει καραμέλλες! Ὅλα τά προβλήματά σου καί τίς ἀγωνίες σου, ὅλα νά τά λές στόν Θεό. Μήν ξεχνᾶς ὅμως νά παρακαλεῖς τόν Θεό νά σοῦ συγχωρέσει τά ἁμαρτήματά σου. Ἐπίσης στήν πρωϊνή σου καί βραδυνή προσευχή, νά λές καί τό «Πάτερ ἡμῶν», γιατί μᾶς τό εἶπε ὁ Κύριος νά λέμε τήν προσευχή αὐτή, γι᾽ αὐτό καί τήν λέμε «Κυριακή προσευχή». Ἄν ἡ ψυχή σου θέλει περισσότερα, πές τούς Χαιρετισμούς στήν Παναγία, ἔστω μία Στάση τήν ἡμέρα. Ἔχουν μεγάλη δύναμη οἱ Χαιρετισμοί στήν Παναγία. Ἀλλά μήν παραλείπεις νά λές στήν προσευχή σου καί τά ἀτομικά σου αἰτήματα, βγαλμένα ἀπό τήν καρδιά σου. Καί μέ τήν προσευχή σου, ἀγαπητέ, νά ἀγκαλιάζεις ὅλο τόν κόσμο παρακαλῶντας τόν Θεό γιά χῆρες, γιά ὀρφανά, γιά ἀρρώστους, γιά χρεωμένους, γιά ἀστέγους, γιά τούς πρόσφυγες ἀδελφούς καί γιά ὅλο γενικά τόν κόσμο.
.                3. Τέλος, σοῦ συνιστῶ νά λές κάθε μέρα αὐτή τήν σύντομη καί πεντάλογη προσευχή: «ΚΥΡΙΕ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΕ, ΕΛΕΗΣΕ ΜΕ». Καί νά λές καί τήν ἄλλη σύντομη προσευχή τῆς Ἐκκλησίας μας στήν Παναγία: «Θεοτόκε Παρθένε, Χαῖρε Κεχαριτωμένη Μαρία, ὁ Κύριος μετά Σοῦ. Εὐλογημένη Σύ ἐν γυναιξί καί εὐλογημένος ὁ καρπός τῆς Κοιλίας Σου» ὅτι Σωτῆρα ἔτεκες τῶν ψυχῶν ἡμῶν».

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας

ΑΓ. ΙΣΑΑΚ Ο ΣΥΡΟΣ -ΤΡΙΛΟΓΙΑ. 2/3: Ψυχοθεραπευτικά γιατροσόφια καί τό φάρμακο τοῦ ἁγίου Ἰσαάκ γιά τή θεραπεία τῆς ψυχῆς

ΤΡΙΛΟΓΙΑ 2/3:
Ψυχοθεραπευτικά γιατροσόφια καί τό φάρμακο τοῦ ἁγίου Ἰσαάκ γιά τή θεραπεία τῆς ψυχῆς

Πρωτ. Ἰωάννου Φωτοπούλου,
ἐφημερίου Ἱ. Ν. Ἁγίας Παρασκευῆς Ἀττικῆς.

2ο ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΤΡΙΛΟΓΙΑΣ :
«Ἡ παναίρεση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ
πίσω ἀπό τήν υἱοθέτηση αἱρετικῶν πλανῶν ἀπό τόν Μητροπολίτη Ἀλφέγιεφ
γιά τό πρόσωπο τοῦ ἁγίου Ἰσαάκ τοῦ Σύρου καί ἡ ἀναίρεσή τους».

Μέρος Α´: ΑΓ. ΙΣΑΑΚ Ο ΣΥΡΟΣ -ΤΡΙΛΟΓΙΑ. 1/3: Ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σῦρος καί τά νόθα ψευδο-ισαάκεια συγγράμματα

.                     Στό φιλικό ἱστολόγιο «ΑΝΤΙΑΙΡΕΤΙΚΟ ΕΓΚΟΛΠΙΟ» βρῆκα μιά παλιά κριτική τοῦ π. Βασιλείου Θερμοῦ στό βιβλίο «Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία» τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου πού εἶχε δημοσιευθεῖ ἀρχικά στό περιοδικό «ΣΥΝΑΞΗ» τευχ. 25 Ιαν- Φεβρ. 1988. Μέ τήν κριτική αὐτή ὁ π. Βασίλειος ἀντιτίθεται στίς ἀπόψεις τοῦ συγγραφέως, στήν οὐσία στήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας, σχετικά μέ τίς δυνατότητες τῆς θ. Χάριτος νά θεραπεύσει μέ τή βοήθεια τῆς ὀρθοδόξου ἀσκήσεως ὁλόκληρη τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου. Κάνει ἕνα τεχνητό διαχωρισμό τῆς ψυχῆς ἀπό τόν «ψυχισμό» καί πασχίζει νά περιορίσει τή θεραπευτική δράση τῆς Χάριτος σέ μιά ψυχή, ἀναιμική χωρίς περιεχόμενο καί ἐνέργειες. Ἀπό τήν ἄλλη παραδίνει τόν «ψυχισμό» τοῦ ἀνθρώπου στή δράση τῆς ψυχοθεραπείας. Γράφει : «Τό βιβλίο «Ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία» δυνατόν νά κατηγορηθεῖ ὅτι παρουσιάζει τήν ὀρθόδοξη ἄσκηση ὑπέρμετρα φιλόδοξη…Βέβαια ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ εἶναι πανσθενουργός. Ἀλλά ἀφοῦ διαπιστώθηκε στήν πράξη (μά καί θεωρητικά τεκμηριώνεται) ὅτι ὁ ἀνθρώπινος παράγοντας (ποιμένας) δέν εἶναι σέ θέση νά ἀντιμετωπίσει μέ ἐπιτυχία πολύπλοκες νευρωτικές καταστάσεις(καταθλιπτικές, ἰδεοληπτικές, ἀγχώδεις, ὑστερικές κλπ) οὔτε διαταραχές προσωπικότητας παρά μόνο ἐλαφρές διαταραχές τῆς ψυχολογικῆς ἀναπτύξεως (μειονεξία, ἐνοχή κ. ἄ) καί αὐτές πάλι μέ τή βοήθεια ψυχολογικῶν γνώσεων, τότε συντρέχουν προϋποθέσεις παρανοήσεως καί κακῶν χειρισμῶν ἐκ μέρους μή ρεαλιστῶν πνευματικῶν. Ἄν λοιπόν σέ ἑπόμενη ἔκδοση γίνει φανερό ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη ἀσκητική λειτουργεῖ καθαρτικά κυρίως γιά τόν ὑγιῆ ψυχισμό (χωρίς νά τήν στεροῦμε, φυσικά, καί ἀπό τόν διαταραγμένο), νομίζω ὅτι τό βιβλίο θά ἐκπληρώνει καλύτερα τό σκοπό του».
.                 Ὁ Σεβασμιώτατος, βέβαια ἀπάντησε μέ τούς λόγους τῶν θεοφόρων Πᾳτέρων. Ἔγραψε ὅτι «ὁ ὅρος ψυχή στή σύγχρονη ψυχολογία εἶναι ἀφηρημένος καί στοχαστικός», ὅτι «τό βασικό πρόβλημα τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ σκοτασμός τοῦ νοός…. πού εἶναι ὀφθαλμός τῆς ψυχῆς». Ἐξήγησε ὅτι ὅταν νεκρωθεῖ ὁ νοῦς, «ἀρρωσταίνει ὅλη ἡ ψυχοσωματική ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου» καί ὅτι «πολλά προβλήματα πού μαστίζουν τούς ἀνθρώπους σέ ἀνθρωπολογικό ψυχολογικό ἐπίπεδο, ἀκόμη δέ καί σέ κοινωνικό ἔχουν ἀφετηρία τόν σκοτασμό τοῦ νοός…. Μόνον ὅταν ὁ ἄνθρωπος φθάσει στόν φωτισμό τοῦ νοός, πού φανερώνεται μέ τήν νοερά προσευχή τακτοποιεῖται καί ὁλοκληρώνεται ψυχολογικά καί πνευματικά…. Στόν φωτισμό τοῦ νοός δέν ὁδηγεῖ καμιά ψυχανάλυση καἰ καμιά ψυχολογική θεραπεία. Μόνον ὅταν προηγηθεῖ κάθαρση, μπορεῖ νά φθάσει ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖ». Καί ἐξήγησε χρησιμοποιώντας τή διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων ὅτι τά στάδια θεραπείας τῆς ψυχῆς ὁλόκληρης εἶναι ἡ κάθαρση, ὁ φωτισμός καί ἡ θέωση πού ἐπιτυγχάνονται μέ τήν μετάνοια καί τήν ἄσκηση. Αὐτά εἶναι μερικά ἀπ᾽ ὅσα ἔγραψε ὁ Μητροπολίτης Ἱερόθεος ἀπαντώντας στόν π. Βασίλειο Θερμό καί τόν Φιλόθεο Φάρο καί εἶναι δημοσιευμένα στό περιοδικό «ΣΥΝΑΞΗ» στο τεῦχος 30 – (Ἀπρίλιος-Ἰούνιος 1989).
.             Ἀπό τήν κριτική τοῦ π. Βασιλείου πέρασαν σχεδόν 30 χρόνια. Ὅμως ἡ καταστροφική δράση τῶν ψυχοθεραπευτῶν συνεχίζεται μέ ἀμείωτη ἔνταση καί ἐπεκτείνεται σέ ὅλους τούς χώρους τῆς κοινωνικῆς καί ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Πολλοί ἀγνοώντας ἤ καί περιφρονώντας τήν ὀρθόδοξη παράδοση, τήν ὀρθόδοξη πνευματική ζωή καί τίς σωστικές καί θεραπευτικές της δυνάμεις γοητεύονται άπό τόν, πολλές φορές, μαγευτικό λόγο τῶν ψυχοθεραπευτῶν. Ἀναθέτουν τήν ψυχή τους, τή ζωή τους, τά ὄνειρά τους στίς ψυχοθεραπευτικές δεξιότητες τῶν «εἰδικῶν», τά γιατροσόφια τῶν ψυχολογικῶν τους γνώσεων. Μάλιστα νομίζουν κάποιοι ὅτι εἶναι καλοί χριστιανοί κάνοντας μιά ἐξομολόγηση τῶν ἁμαρτιῶν τους καί λαμβάνοντας μιά τυπική «ἄφεση». Ὅμως τήν ψυχική τους εὐεξία, τήν ἀπελευθέρωσή τους ἀπό τή λύπη καί τίς πικρίες προσπαθοῦν νά ἀποκτήσουν μέσα στίς ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες ἐμπιστευόμενοι τά ἐσώψυχά τους πλεῖστες φορές σέ προβληματικές προσωπικότητες καί ἀμφίβολου ἀξίας ψυχο-τεχνικές. Τό ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς αὐτο-παραδόσεως εἶναι ἕνα φοβερό μπέρδεμα πού πολλές φορές ὁδηγεῖ σέ λανθασμένους χειρισμούς καί τραγικές ἀποφάσεις γιά τή ζωή τους. Σέ ἄλλη εὐκαιρία θά ἀναφέρουμε παραδείγματα.
.             Στήν ἀντίθετη κατεύθυνση ἀπό τήν ἄθεη ψυχοθεραπεία κινεῖται ἡ ἁγία μας Ὀρθοδοξία. Μᾶς διδάσκει ὅτι ὁ Ἰατρός γιά τή θεραπεία τῆς ψυχῆς μας ὡς ὅλου εἶναι ὁ Κύριος μας, ὁ γλυκύτατος Δεσπότης μας Ἰησοῦς Χριστός. Μέσα στά θεραπευτικά, λειτουργικά μας βιβλία, μεταξύ πολλῶν ἄλλων, ὑπάρχει ἕνα φάρμακο γιά νά ἑλκύσουμε τή φωτιστική χάρη τοῦ Κυρίου μας. Πρόκειται γιά μία ὑπέροχη προσευχή τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ τοῦ Σύρου, τόν ὁποῖον οἱ ἀγνώμονες οἰκουμενιστές θεώρησαν νεστοριανό, γιά νά ἀποκόψουν τό ρεῦμα ἐπιστροφῆς τῶν «χριστιανῶν» τῆς Δύσεως στήν Ὀρθοδοξία. Αὐτή ἡ προσευχή, παραλλαγμένη, ἔχει περιληφθεῖ στό τέλος τοῦ Κανόνος εἰς τόν Ἰησοῦν Χριστόν πού συνέθεσε ὁ ἅγιος Θεόληπτος Φιλαδελφείας καί περιέχεται στό Μ. Ὡρολόγιο. Παραθέτουμε τό ὑπέροχο κείμενο στήν ὁλοκληρωμένη ἐκδοχή του καί στή συνέχεια τή μετάφραση. Ἄς βοηθηθοῦμε διά τῆς μεταφράσεως, ὅσοι δυσκολευόμαστε στήν κατανόηση τοῦ ἀρχαίου κειμένου, καί ἄς περιλάβουμε τήν αὐθεντική προσευχή, τά ἴδια τά λόγια τοῦ Ἀββᾶ Ἰσαάκ, τοὐλάχιστον τίς δύσκολες στιγμές μας, στήν προσευχητική μας ἐργασία.

.             Εὐχή:
Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν, ὁ ἐπί Λαζάρῳ κλαύσας καί δάκρυα λύπης καί συμπαθείας στάξας ἐπ᾽ αὐτῷ, δέξαι δάκρυα πικρίας μου. Τοῖς πάθεσί σου, τά πάθη μου θεράπευσον. Τοῖς τραύμασί σου, τά τραύματά μου ἰάτρευσον. Τῷ αἵματί σου, τό αἷμά μου καθάγνισον, καί συγκέρασον τῷ σώματί μου τήν ὀσμήν τοῦ ζωοποιοῦ σου σώματος. Ἡ χολή, ἥν παρά τῶν ἐχθρῶν ἐποτίσθης, γλυκάναι μου τήν ψυχήν ἀπό τῆς πικρίας, ἧς με ὁ ἀντίδικος ἐπότισε. Τό σῶμα σου τό ἐπί ξύλου Σταυροῦ τανυθέν διαπετάσαι μου τόν νοῦν πρός σέ, τόν ὑπό τῶν δαιμόνων κάτω ἑλκυσθέντα. Ἡ κεφαλή σου, ἥν ἐπί τοῦ Σταυροῦ ἔκλινας, ὑψῶσαι μου τήν κεφαλήν τήν κολαφισθεῖσαν ὑπό τῶν ἀντιπάλων. Αἱ πανάγιαί σου χεῖρες αἱ καθηλωθεῖσαι ὑπό ἀπίστων ἐν τῷ Σταυρῷ, ἀναγαγέτωσάν με πρός σέ ἐκ τοῦ χάσματος τῆς ἀπωλείας, ὡς ὑπέσχετο τό πανάγιόν σου στόμα. Τό πρόσωπόν σου τά δεξάμενον ραπίσματα καί ἐμπτύσματα ὑπό τῶν καταράτων, στιλβωσάτω μου τό πρόσωπον τό χρανθέν ἐν ταῖς ἀνομίαις. Ἡ ψυχή σου, ἥν ἐπί τοῦ Σταυροῦ ὤν τῷ πατρί σου παρέδωκας, ὁδηγησάτω με πρός σέ ἐν τῇ χάριτί σου. Οὐκ ἔχω καρδίαν ὀδυνηράν πρός ἀναζήτησίν σου, οὐκ ἔχω μετάνοιαν, οὐδέ κατάνυξιν, τά ἐπανάγοντα τά τέκνα πρός τήν ἰδίαν κληρονομίαν. Οὐκ ἔχω Δέσποτα δάκρυον παρακλητικόν. Ἐσκότισται μου ὁ νοῦς ἐν τοῖς βιωτικοῖς, καί οὐκ ἰσχύει ἀτενίσαι πρός σέ ἐν ὀδύνῃ. Ἔψυκταί μου ἡ καρδία ἐκ τοῦ πλήθους τῶν πειρασμῶν, καί οὐ δύναται θερμανθῆναι τοῖς δάκρυσι τῆς πρός σέ ἀγάπης. Ἀλλά σύ Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ὁ Θεός, ὁ θησαυρός τῶν ἀγαθῶν, δώρησαί μοι μετάνοιαν ὁλόκληρον, καί καρδίαν ἐπίπονον ἵνα ἐξέλθω ὁλοψύχως εἰς ἀναζήτησίν σου. Χωρίς γάρ σοῦ, παντός ἀγαθοῦ ξενωθήσομαι. Χάρισαι οὖν μοι ὦ ἀγαθέ τήν χάριν σου. Ὁ πατήρ ὁ προαγαγών σε ἐκ τῶν κόλπων αὐτοῦ ἀχρόνως καί ἀϊδίως, ἀνακαινισάτω ἐν ἐμοί τάς μορφάς τῆς σῆς εἰκόνος. Κατέλιπόν σε, μέ με ἐγκαταλίπῃς. Ἐξῆλθον ἀπό σοῦ, ἔξελθε εἰς ἀναζήτησίν μου, καί εἰσάγαγέ με εἰς τήν νομήν σου, καί συγκαταρίθμησόν με τοῖς προβάτοις τῆς ἐκλεκτῆς σου ποίμνης καί διάθρεψόν με σύν αὐτοῖς ἐκ τῆς χλόης τῶν θείων μυστηρίων σου˙ ὧν ἡ καθαρά καρδία καταγώγιόν σου ὑπάρχει καί καθορᾶται ἐν αὐτῇ ἡ ἔλλαμψις τῶν σῶν ἀποκαλύψεων, ἥτις ἐστί παράκλησις καί ἀναψυχή τῶν κοπιασάντων διά σέ ἐν ταῖς θλίψεσι καί ταῖς παντοδαπαῖς αἰκίαις. Ἧς τινος ἐλλάμψεως καί ἡμεῖς ἀξιωθείημεν χάριτι καί φιλανθρωπίᾳ σοῦ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Μετάφραση

«Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Θεέ μας, ἐσύ πού ἔκλαψες γιά τόν Λάζαρο καί ἔσταξες γι΄ αὐτόν δάκρυα λύπης καί συμπάθειας δέξου τά πικρά μου δάκρυα. Μέ τά πάθη σου, τά πάθη μου θεράπευσε. Μέ τά τραύματά σου γιάτρεψε τά δικά μου τραύματα. Μέ τό αἷμα σου ἅγνισε τό αἷμα μου καί ἀνάμιξε μέ τό σῶμα μου τήν ὀσμή τοῦ ζωοποιοῦ σου σώματος. Ἡ χολή μέ τήν ὁποία ποτίστηκες ἀπό τούς ἐχθρούς σου ἄς μοῦ γλυκάνει τήν ψυχή ἀπό τήν πικρία πού μέ πότισε ὁ ἀντίδικος [διάβολος]. Τό σῶμα Σου πού τανύθηκε πάνω στό ξύλο τοῦ Σταυροῦ ἄς ἀνυψώσει πρός Ἐσένα τό νοῦ μου, πού ἔχει ἑλκυσθεῖ κάτω ἀπό τούς δαίμονες. Ἡ κεφαλή Σου πού τήν ἔκλινες πάνω στό Σταυρό, ἄς ὑψώσει τήν κεφαλή μου πού τήν ράπισαν οἱ ἀντίπαλοί μου. Τά πανάγια χέρια Σου πού καρφώθηκαν ἀπό τούς ἀπίστους στό Σταυρό , ἄς μέ ἀνυψώσουν πρός Ἐσένα [παίρνοντας με] ἀπό τό χάσμα τῆς ἀπώλειας, ὅπως ὑποσχέθηκε τό πανάγιό Σου στόμα. Τό πρόσωπό Σου, πού δέχθηκε ραπίσματα καί ἐμπτύσματα ἀπό τούς ἐπικατάρατους ἄς κάμει λαμπρό τό πρόσωπό μου πού μολύνθηκε μέ τίς ἀνομίες. Ἡ ψυχή σου, τήν ὁποία ὄντας πάνω στό Σταυρό παρέδωσες στόν Πατέρα Σου, ἄς μέ ὁδηγήσει διά τῆς Χάριτος Σου σέ Σένα 
.             Δέν ἔχω καρδιά πού νά σέ ἀναζητᾶ γεμάτη ὀδύνη. Δέν ἔχω μετάνοια, οὔτε κατάνυξη, πού ὁδηγοῦν τά τέκνα πίσω στήν κληρονομία τους. Δέν ἔχω Κύριέ μου δάκρυ νά μέ παρηγορήσει. Ἔχει σκοτιστεῖ ὁ νοῦς μου ἀπό τά βιωτικά καί δέν μπορεῖ νά ἀτενίσει πρός ἐσένα μέ ὀδύνη. Ἡ καρδιά μου ἔχει ψυχρανθεῖ ἀπό τό πλῆθος τῶν πειρασμῶν καί δέν μπορεῖ νά θερμανθεῖ ἀπό τά δάκρυα τῆς ἀγάπης πρός Ἐσένα. 
.             Ἀλλά Σύ Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Θεέ μας, ὁ θησαυρός τῶν ἀγαθῶν, δώρισέ μου μετάνοια ὁλοκληρωτική καί καρδιά μέ πόνο γιά νά βγῶ καί ὀλόψυχα νά σέ ἀναζητήσω, γιατί χωρίς Ἐσένα θά ἀποξενωθῶ ἀπό κάθε τί καλό. Ἀγαθέ μου [Κύριε] χάρισέ μου τή Χάρη σου. Ὁ Πατήρ πού σέ προήγαγε ἀπό τούς κόλπους του ἀχρόνως καί ἀϊδίως ἄς ἀνακαινίσει μέσα μου τίς μορφές τῆς εἰκόνας Σου. Σέ ἐγκατέλειψα, Σύ μέ ἐγκαταλείψεις. Βγῆκα ἀπό τό δρόμο σου, βγές νά μέ ἀναζητήσεις, βάλε με μέσα στό βοσκοτόπι Σου, συγκαταρίθμησέ με μέ τά πρόβατα τῆς ἐκλεκτῆς Σου ποίμνης καί διάθρεψέ με μαζί μ᾽ αὐτά ἀπό τή χλόη τῶν θείων μυστηρίων Σου. Ἡ καθαρή καρδιά τῶν προβάτων Σου αὐτῶν, [τῶν Ἁγίων σου], εἶναι κατάλυμά Σου καί μέσα σ’αὐτήν ὁρᾶται ἡ ἔλλαμψη τῶν ἀποκαλύψεών Σου, πού εἶναι παρηγορία καί ἀναψυχή ὅσων κοπίασαν γιά Σένα μέσα σέ θλίψεις καί ποικίλα βάσανα. Εἴθε καί ἐμεῖς   νά ἀξιωθοῦμε νά δεχθοῦμε αὐτή τήν ἔλλαμψη μέ τή Χάρη καί φιλανθρωπία τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

ΠΑΙΔΕΙΑ καὶ ΠΡΟΣΕΥΧΗ

τοῦ Ἀρχιμ. Χρυσοστόμου Παπαθανασίου
Ἱεροκήρυκος Καθεδρικοῦ Ναοῦ Ἀθηνῶν

ἐφημ. «ΕΣΤΙΑ», 14.07.2016

Ἀγαπητὴ «Ἑστἰα»

.               ∆ὲν ὑπάρχει µεγαλειωδέστερος συνδυασµὸς τῆς προσευχῆς µὲ τὴν παιδεία. Ἐφ’ ὅσον παιδεία σηµαίνει συνειδητὴ προσπάθεια, γιὰ νὰ καταστεῖ ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνο, ποὺ ὀφείλει νὰ εἶναι, «κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁµοίωσιν Θεοῦ» καὶ προσευχὴ εἶναι ἡ λογικὴ ἐπικοινωνία τοῦ ψυχοσωµατικοῦ ὄντος, δηλαδὴ τοῦ ἀνθρώπου, µὲ τὸν ∆ηµιουργό Του, καθίσταται κατανοητὸν ὅτι ὑφίσταται οὐσιώδης σχέση καὶ στενὸς σύνδεσµος µεταξὺ παιδείας καὶ προσευχῆς.
.                         Ἐν προκειµένῳ ὑπάρχει µία ἀλληλοπεριχώρηση. Ὁ δεχόµενος τὴν παιδεία ταυτόχρονα δέχεται καὶ τὴν φιλοθεΐα. «Ὁ τοίνυν τῷ ὄντι φιλόσοφος, καὶ φιλόθεος ἂν εἰκότως καλοῖτο» (Θεοδωρή- του Κύρου, PG 151:2c).
.             Ὡστόσο συχνὰ νοµίζουµε ὅτι µπορεῖ νὰ σταθεῖ ἀπὸ µόνη της ἡ γνώση χωρὶς τὴν πίστη. Ἀλλ’ ἡ ψυχὴ δὲν ἱκανοποιεῖται µονοδιάστατα. Ἀναζητεῖ τὸ «πλήρωµα τοῦ Θεοῦ» (Ἐφεσ. γ´ 20), ἄλλως ἡ ξηρὴ γνώση φέρει ἀλλοτρίωση αὐτοῦ τούτου τοῦ ἤθους τοῦ ἀνθρώπου. Συνελόντ᾽ εἰπεῖν παιδεία καὶ προσευχὴ ὅ,τι τὸ ἄριστον. Ἐὰν συνεπῶς, τὴν πολιτιστικὴ παιδεία ἑνὸς λαοῦ τὴν κατεργάζεται ἡ ἀληθὴς παιδεία, τότε τὸ σκεπτικὸ γιὰ µία ἐκπαιδευτικὴ κοινότητα χωρὶς τὴν προσευχὴ προφανῶς δὲν κινεῖται στὴν σωστὴ κατεύθυνση. Ἀλλ’ οἱ Ἕλληνες γνωρίζουν, ἔχουν παιδεία. Γι’ αὐτὸ ἰσχύει: «µὴ µέταιρε ὅρια αἰώνια ἃ ἔθεντο οἱ πατέρες σου» (Παροιµ. ΚΒ´ 28).

ΜE ΠIΣΤΗ, ΠΡΟΣΕΥΧH καὶ ΑΓΙΟΤΗΤΑ «Ἐπικρατεῖ στὶς καρδιὲς ὁ φόβος, ἡ ἀ­γωνία, τὸ ἄγχος, ἡ ἀπαισιοδοξία, ἡ μελαγχολία, ἡ κατάθλιψη».

Μὲ πίστη, προσευχὴ καὶ ἁγιότητα

τοῦ περιοδ. «Ο ΣΩΤΗΡ»

.            Τὸ μεταναστευτικό, τὸ προσφυγικό, τὸ ἀσφαλιστικό, τὸ φορολογικό, οἱ διαρκῶς μειούμενες οἰκονομικὲς ἀντοχές μας, ἡ ἐπαπειλούμενη γενικὴ πτώ­χευση, ἡ ἀπογοήτευση τῶν νέων καὶ ἡ φυγή τους στὸ ἐξωτερικό, ἡ ἐξαθλίωση στὰ Νοσοκομεῖα μας, οἱ ἐπιπόλαιοι πειραματισμοὶ στὸν εὐαίσθητο χῶρο τῆς Παιδείας, τὰ ἐπικίνδυνα παιγνίδια πολέμου στὸ Αἰγαῖο, ἡ πολιτικὴ ἀστάθεια, ἡ πνευματικὴ καθίζηση, ἡ ἠθικὴ παραλυσία, ἡ αὐξανόμενη ἐγκληματικότητα καὶ τόσα, τόσα ἄλλα…
.            Αὐτὴ εἶναι, δυστυχῶς, ἡ ἀποκαρδιωτικὴ καθημερινὴ πραγματικότητα ποὺ ζοῦ­­με, ἡ ἀποπνικτικὴ ἀτμόσφαιρα ποὺ ἀναπνέουμε.
.            Ποιός τὰ ἔφερε ὅλα αὐτά; Ποιὸς ἔχει τὸ κύριο βάρος τῆς εὐθύνης; Ἀσφαλῶς ὄχι αὐτοὶ ποὺ φαίνονται, αὐτοὶ ποὺ θεωροῦμε ὅτι κυβερνοῦν τὰ ἔθνη καὶ τοὺς λαούς. Ὑπάρχουν ἄλλοι ποὺ κινοῦν τὰ νήματα, ἄλλα κέντρα ποὺ ἀποφασίζουν, ἄλλες δυνάμεις ποὺ ἐνεργοῦν. Καὶ ἐμεῖς παρακολουθοῦμε ἀνήμποροι νὰ ἀντιδράσουμε.
.            Καὶ οἱ προοπτικές; Ἡ κατάσταση εἶναι τόσο συγκεχυμένη, ἀδιευκρίνιστη καὶ ρευ­­στή, ποὺ κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ γνωρίζει τί θὰ μᾶς φέρει τὸ αὔριο. Ὅλα φαίνον­ται ἀβέβαια, δυσάρεστα καὶ σκοτεινά. Γι’ αὐτὸ καὶ ἐπικρατεῖ στὶς καρδιὲς ὁ φόβος, ἡ ἀ­γωνία, τὸ ἄγχος, ἡ ἀπαισιοδοξία, ἡ μελαγχολία, ἡ κατάθλιψη.
.            Ὑπάρχει κάτι ἐντυπωσιακὸ σ’ ὅλη αὐτὴ τὴ δύσκολη κατάσταση: Τὴν ἀντιμετωπίζουμε χωρὶς καμιὰ ἀναφορὰ στὸν Θεό. Καὶ ἄλλοτε περάσαμε δοκιμασίες, φθάσαμε σὲ ἀδιέξοδα βασανιστικά. Καταφεύγαμε ὅμως ὡς ἔθνος στὸν Θεό. Ζητούσαμε τὴ βοήθειά Του, τὴ δραστική Του παρέμβαση. Καὶ βλέπαμε θαύματα τότε. Τώρα ὅλα τὰ ἀντιμετωπίζουμε μὲ μόνες τὶς δικές μας δυνάμεις, μὲ δεδηλωμένη καὶ ὑπερήφανη τὴν προκλητικὴ ἀθεΐα μας! Μὲ αὐ­τοπεποίθηση, μὲ μεγαλόστομες διακηρύξεις. Χωρὶς ὅμως τόλμη, χωρὶς τὴν παρηγοριὰ καὶ τὴ δύναμη τῆς πίστεως, χωρὶς ἐλπίδα. Καὶ προχωροῦμε ἀπὸ τὸ κακὸ στὸ χειρότερο. «Χωρὶς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν», ἔχει πεῖ ὁ Κύριος (Ἰω. ιε´ [15] 5). Σήμερα φθάσαμε στὸ «οὐδέν», ἀλλὰ κανεὶς ἀπὸ τοὺς ἰθύνοντες δὲν σκέπτεται ὅτι αὐτὸ ὀφείλεται στὸ ὅτι βαδίζουμε χωρὶς τὸν Θεό.
.            Ὅσοι θέλουμε νὰ ἔχουμε τὴν ἀναφορὰ τῆς ζωῆς μας στὸν Θεό, ὅσοι κρατοῦμε ἀ­κόμη τὴν πίστη στὴν καρδιά μας, ἂς μὴ λησμονοῦμε ὅτι πίσω ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ φαίνονται ὅτι κυβερνοῦν τὸν κόσμο, πίσω καὶ ἀπὸ τοὺς ἄλλους πού, ἄγνωστοι στοὺς πολλούς, κινοῦν τὰ νήματα, ὑπάρχει κάποιος Ἄλλος. Αὐτός, ὁ ἀόρατος Κυβερνήτης τοῦ παντός, εἶναι ὁ παντοδύναμος Θεός, ὁ παντοκράτωρ Κύριος, ὁ Δημιουργὸς τοῦ σύμπαντος κόσμου. Εἶ­ναι Αὐτὸς ποὺ ὄχι μόνο ἔφερε στὴν ὕ­παρ­ξη μὲ τὸν παντοδύναμο λόγο Του τὰ πάντα, ἀλλὰ ἐξακολουθεῖ νὰ συντηρεῖ τὰ πάντα καὶ νὰ τὰ κυβερνᾶ, γιὰ νὰ τὰ ὁδηγεῖ, μὲ ἄπειρη δύναμη καὶ σοφία, στὸν ἔσχατο σκοπὸ ποὺ ὁ Ἴδιος ἔχει ὁρίσει. Αὐτὸς εἶναι «ὁ ἡνιοχεῖν τὰ πάντα δυνάμενος», ὅπως λέει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος (PG 53, 36). Κρατεῖ στὰ παντοδύναμα χέ­ρια Του τὰ ἡνία στὸ ἅρμα τοῦ κόσμου καὶ τὸ κατευθύνει μὲ θαυμαστὴ ἀκρίβεια στὴν πορεία ποὺ ὁ Ἴδιος ἔχει χαράξει, γιὰ νὰ ἐξυπηρετηθεῖ τὸ δικό Του σχέδιο καὶ νὰ γίνει τελικὰ τὸ δικό Του ἅγιο καὶ σωτήριο θέλημα.
.             Ὅλα εἶναι κάτω ἀπὸ τὸ βλέμμα Του, ὅλα εἶναι ὑπὸ τὸν ἔλεγχό Του, ὅλα, καὶ αὐτὰ ἀκόμη ποὺ οἱ ἐχθροί Του ἐνεργοῦν εἰς βάρος Του, καὶ αὐτὰ ἀκόμη τὰ χρησιμοποιεῖ γιὰ νὰ ὑπηρετοῦν τὸν σκοπό Του. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἀσύλληπτη δύναμη καὶ σοφία Του!
.            Ἂς μὴν ἀνησυχοῦμε λοιπόν. Ἂς μὴ μᾶς πιάνει πανικός. Ἂς μὴ φοβούμεθα. Ἡ πίστη μᾶς εἰρηνεύει καὶ γεννᾶ τὴν προσευχή. Ἡ καταφυγὴ στὸν Θεὸ δυναμώνει τὴν ψυχή, τῆς χαρίζει στὰ δυσάρεστα ἀντοχὴ καὶ ἐλπίδα. Γι’ αὐτὸ νὰ προσευχόμαστε πάντοτε, ἰδιαίτερα στὶς δύσκολες περιόδους τῆς ζωῆς μας νὰ ἀναθέτουμε «ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους καὶ πᾶσαν τὴν ζωὴν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ». Τὸν ἑαυτό μας, τοὺς δικούς μας, ὅλα τὰ ζητήματα τῆς ζωῆς μας νὰ τὰ ἐμπιστευόμαστε στὴν πανάγαθη καὶ παντοδύναμη Πρόνοια τοῦ Θεοῦ.
.            Ἡ προσευχὴ δὲν ὠφελεῖ μόνο ἐμᾶς ποὺ προσευχόμαστε. Ὠφελεῖ καὶ αὐτοὺς γιὰ τοὺς ὁποίους προσευχόμαστε. Ὠφελεῖ τοὺς συνανθρώπους μας, τὸ ἔθνος μας καὶ ὅλο τὸν κόσμο. Ἡ προσευχὴ εἶναι ἡ πιὸ οὐσιαστικὴ προσφορὰ στὸν κόσμο.
.            Ὑπάρχει ὅμως καὶ κάτι ἀκόμη· ἡ ἀνάγκη νὰ ζήσουμε βαθύτερα καὶ οὐσιαστικότερα τὴν πνευματικὴ ζωή, νὰ βαδίσουμε μὲ συν­έπεια τὴν ὁδὸ τοῦ ἁγιασμοῦ μας.
.            Ὁ Θεὸς γιὰ χάρη τῶν λίγων θὰ σώσει τοὺς πολλούς. Ἂν βρίσκονταν δέκα δίκαιοι στὰ Σόδομα, δὲν θὰ γινόταν ἡ καταστροφή. Καὶ γιὰ τὴν καταστροφὴ τῆς Ἱερουσαλὴμ εἶπε ὁ Κύριος ὅτι «διὰ τοὺς ἐκλεκτοὺς κολοβωθήσονται αἱ ἡμέραι ἐ­κεῖναι», γιὰ χάρη τῶν ἐκλεκτῶν θὰ λιγοστέψουν οἱ μέρες ἐκείνης τῆς μεγάλης θλίψεως (Ματθ. κδ´ [24] 22).
Λείπουν σήμερα οἱ μεγάλοι ἄνδρες, ποὺ θὰ πᾶνε μπροστὰ καὶ θὰ σηκώσουν τὰ μεγάλα βάρη. Ποὺ θὰ ἀναλάβουν μὲ συνέπεια τὶς μεγάλες εὐθύνες. Ποὺ θὰ θυσιασθοῦν οἱ ἴδιοι γιὰ νὰ ζήσουν οἱ ὑ­πόλοιποι. Ἀλλὰ δὲν λείπουν τόσο αὐτοί, οἱ τολμηροὶ καὶ ἱκανοὶ πολιτικοὶ καὶ οἱ εὐ­φυεῖς οἰκονομολόγοι. Λείπουν οἱ Ἅγιοι.
.            Ὅποιος ἐργάζεται γιὰ τὸν προσωπικό του ἁγιασμό, αὐτὸς εἶναι ψύχραιμος καὶ εἰρηνικὸς στὶς δυσκολίες καὶ ὅλα τὰ ἀντιμετωπίζει μὲ ἤρεμη βεβαιότητα. Αὐτὸς βο­η­θεῖ οὐσιαστικὰ καὶ στὴν ἐπίλυση τῶν γενικότερων προβλημάτων. Οἱ Ἅγιοι σώζουν τὸν κόσμο.

 

«ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΝΑ ΔΙΝΕΙ Ο ΘΕΟΣ ΚΑΚΑ ΣΤΟΥΣ ΕΝΔΟΞΟΥΣ;»

«Πρόσθες αὐτοῖς κακά, Κύριε»

τοῦ περιοδ. «Ο ΣΩΤΗΡ»

.           Εἶναι στίχος ποὺ τὸν ἀκοῦμε στὸ προοίμιο τῶν Ἀκολουθιῶν τοῦ Νυμφίου κατὰ τὴ Μ. Ἑβδομάδα. Προτάσσεται πρὶν ἀπὸ τὸ κατανυκτικὸ τροπάριο «Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται», μαζὶ μὲ ἄλλους τρεῖς στίχους («Ἐκ νυκτὸς ὀρθρίζει τὸ πνεῦμά μου πρὸς σέ, ὁ Θεός…» κ.ο.κ.), καὶ ὅλοι μαζὶ ἀνήκουν στὴν περίφημη «ᾠδὴ» τοῦ προφήτη Ἡσαΐα.
.           «Πρόσθες αὐτοῖς κακά, Κύριε, πρόσ­θες αὐτοῖς κακὰ τοῖς ἐνδόξοις τῆς γῆς» (Ἡσ. κϛ´ [26] 15).
.           Σκανδαλιστικὸς ἀκούγεται ὁ στίχος. Εὐχόμαστε λοιπὸν μέσα στὴν Ἐκκλησία νὰ δίνει ὁ Θεὸς κακὰ στοὺς ἐνδόξους, τοὺς κυβερνῆτες τῆς γῆς; Καὶ πῶς αὐτὸ μπορεῖ νὰ συνάδει μὲ τὸ πνεῦμα τοῦ ἐλέους καὶ τῆς συγγνώμης ποὺ κυριαρχεῖ στὴν Ἐκκλησία μας, αὐτὸ ποὺ ὁ ἴδιος ὁ Κύριος μᾶς δίδαξε, ὅταν μάλιστα ἀνέβαινε στὸ Σταυρὸ ὁδηγημένος ἀπὸ τοὺς κακούργους ἐκείνους ἐχθρούς Του; Πῶς μπορεῖ τὸ «πρόσθες κακὰ τοῖς ἐνδόξοις τῆς γῆς» νὰ συμφωνήσει μὲ τὸ «Πάτερ, ἄφες αὐτοῖς· οὐ γὰρ οἴδασι τί ποιοῦσι»; (Λουκ. κγ´ [23] 34).
.           Καταρχὰς πρέπει νὰ ποῦμε ὅτι τὸ «πρόσθες κακὰ» ἀνήκει στὴν ἐποχὴ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὅταν δηλαδὴ ἀκόμα δὲν εἶχαν ἐκχυθεῖ στὸν κόσμο τὰ ἄπειρα ἐλέη καὶ οἱ οἰκτιρμοὶ τοῦ ἁγίου Θεοῦ, τὰ ὁποῖα ἀκριβῶς ἐξεχύθησαν μὲ τὴ σταυρικὴ θυσία τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ. Οἱ ἄνθρωποι τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἀκόμα καὶ οἱ ἁγιότεροι ἐξ αὐτῶν, δὲν ἦταν σὲ θέση νὰ ἐννοήσουν τὸ βάθος καὶ πλάτος τῆς θεϊκῆς συγκαταβάσεως, τοῦ ἐλέους καὶ τῆς φιλανθρωπίας τοῦ μεγάλου Θεοῦ. Καὶ προκειμένου νὰ διατηρηθεῖ ἀκέραιη καὶ ἀλώβητη ἡ λατρεία τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, προέβαιναν σὲ τέτοιου εἴδους ἀφορισμοὺς ὅσων ἔδειχναν στὴ ζωή τους ἀσέβεια καὶ ἀποστασία.
.           Ἐδῶ ὅμως τὸ πνεῦμα αὐτὸ ξεπερνιέται ἀπὸ τὸν Ἡσαΐα. Διότι ὁ Προφήτης τοῦ Θεοῦ, προβλέποντας τὸ μέλλον τῶν ἀνθρώπων αὐτῶν καὶ ἀντιλαμβανόμενος τί ὁ Θεὸς πρόκειται νὰ πράξει σ’ αὐτούς, λέει ἐκ τῶν προτέρων ὅσα πρόκειται νὰ πάθουν οἱ ἰσχυροὶ τῆς γῆς, οἱ κυβερνῆτες τῶν ἐθνῶν ποὺ εἶναι ἀσεβεῖς καὶ ἄδικοι, πονηροὶ καὶ ἀλαζόνες, καὶ συμπεριφέρον­ται μὲ σκληρότητα καὶ ἀδικία πρὸς τοὺς ὑπηκόους τους, μὴ ὑπολογίζοντας οὔτε ἀνθρώπινο οὔτε θεῖο δίκαιο. Ἡ προστακτικὴ συνεπῶς «πρόσθες» δὲν σημαίνει ὅτι ὁ Προφήτης εὔχεται στὸ Θεὸ νὰ τιμωρήσει μὲ ἀλλεπάλληλες συμφορὲς τοὺς ἰσχυροὺς τῆς γῆς, ἀλλὰ ὅτι δίνει σαφὴ προειδοποίηση, προβλέπει καθαρὰ αὐτὸ ποὺ ὁ Θεὸς πρόκειται νὰ πράξει. «Προαγορευτικόν», δηλαδὴ προφητικὸ εἶναι ἐ­δῶ τὸ «πρόσθες», ἐξηγεῖ ὁ ἑρμηνευτὴς τῶν Γραφῶν Θεοδώρητος, μὲ τὸ ὁποῖο ὁ Προφήτης «προλέγει τὸν ὄλεθρον τῶν διωκόντων τοὺς εὐσεβεῖς»¹.
.           Ἀκόμα ὅμως κι ἂν ἔτσι ἔχουν τὰ πρά­γματα, θὰ μποροῦσε νὰ ἀντείπει κανείς, γιατί ὁ Θεὸς νὰ στέλνει κακὰ σὲ ὅσους δὲν θέλουν νὰ βαδίζουν σύμφωνα μὲ τὸ νόμο Του;
.           Στὴν ἐρώτηση αὐτὴ ἀπαντᾶ διεξοδικὰ ὁ Μ. Βασίλειος στὸ λόγο του «Ὅτι οὐκ ἔστιν αἴτιος τῶν κακῶν ὁ Θεός». Ἐκεῖ ὁ μέγας ἱεράρχης, ἀφοῦ ἐξαρχῆς κάνει τὴ διάκριση τοῦ πραγματικοῦ («φύσει») κακοῦ, ποὺ εἶναι ἡ ἁμαρτία, ἀπὸ τὸ θεωρούμενο ἀπὸ ἐμᾶς κακό («τὸ πρὸς τὴν ἡμετέραν αἴσθησιν»), ποὺ εἶναι ὅ,τι μᾶς πονεῖ καὶ μᾶς κάνει νὰ θλιβόμαστε (πόνοι, δυστυχίες, συμφορές, καταστροφές, θάνατος), ἔπειτα ξεκάθαρα λέει ὅτι ὁ Θεὸς δὲν ἔφτιαξε κακὸ στὸν κόσμο. Πῶς ἐξάλλου εἶναι δυνατὸν ὁ πανάγαθος Θεὸς νὰ ἔφτιαξε κάτι κακό; «Ὅλως μὴ Θεὸν αἴτιον ἡγοῦ τῆς ὑπάρξεως τοῦ κακοῦ», σὲ καμιὰ περίπτωση μὴ θεωρήσεις τὸν Θεὸ αἴτιο τῆς ὑπάρξεως τοῦ κακοῦ, τονίζει ὁ ἱερὸς Πατήρ. Τὸ κακὸ ὑπάρχει, ἐξηγεῖ, ἀπὸ τὸ αὐτεξούσιον τοῦ ἀνθρώπου, τὴ θέλησή του νὰ ἀπομακρυνθεῖ ἀπὸ τὸν Θεό, ποὺ εἶναι ἡ ζωὴ καὶ ἡ πηγὴ κάθε ἀγαθοῦ.
.           Ἐν τούτοις, κάποτε ὁ Θεὸς παραχωρεῖ νὰ συναντήσουν τὸν ἄνθρωπο αὐτὰ ποὺ θεωροῦμε θλιβερά, καὶ τὰ ὁποῖα εἶναι συν­έπειες τοῦ ὄντως κακοῦ, τῆς ἁμαρτίας. Καὶ τὸ κάνει αὐτὸ ὁ Θεός, ἐξηγεῖ καὶ πάλι ὁ Μ. Βασίλειος, «πρὸς τὸ συμφέρον», «ἐπὶ διορθώσει τῶν πλημμελημάτων», καθότι ὅλα αὐτὰ τὰ δεινὰ «τῆς κακίας τὴν αὔξησιν περικόπτουσι». Ὁ ἄνθρωπος ταπεινώνεται ἀπὸ τὴν ἑωσ­φορική του ἀλαζονεία καὶ συστέλλεται, ὁδηγεῖται σὲ ἐπίγνωση καὶ μετάνοια. Συν­επῶς, καταλήγει ὁ ἱερὸς Πατήρ, μὲ ὅλα αὐτὰ τὰ δεινὰ ὁ Θεὸς ἀναιρεῖ τὸ ὄντως κακό, ποὺ εἶναι ἡ ἁμαρτία².
.           Ἐπιπλέον, μὲ τὸ νὰ εἶναι οἱ ἰσχυροὶ τῆς γῆς, βασιλεῖς καὶ ἄρχοντες καὶ μεγιστάνες, σὲ περίοπτη θέση, γίνονται πρότυπα καὶ ὑποδείγματα ζωῆς ἀπὸ τὸν πολὺ λαό. Ἂν λοιπὸν αὐτοὶ ἀλαζονεύονται καὶ ἀδικοῦν, καὶ παρὰ ταῦτα μένουν ἀτιμώρητοι, αὐτὸ ὁπωσδήποτε θὰ παρακινήσει πολλοὺς νὰ ἀκολουθήσουν τὸν ἴδιο δρόμο, μὲ τὴν ἰδέα μάλιστα ὅτι δὲν ὑπάρχει κανένας Θεός, καμιὰ δικαιοσύνη ὑπέρτερη τοῦ δικαίου τοῦ ἰσχυροτέρου, οὐσιαστικὰ δηλαδὴ αὐτοῦ ποὺ ὀνομάζουμε «νόμο τῆς ζούγκλας». Ὅμως ἔτσι ποῦ θὰ ὁδηγηθεῖ ἡ κοινωνία μας;
.           Δύο καλὰ συνεπῶς προξενεῖ ὁ Θεὸς μὲ τὴν παραχώρηση δεινῶν στοὺς ἀσεβεῖς ἰσχυρούς: Πρῶτον, περιστέλλει τὴν ἀσέβειά τους καὶ δεύτερον, καταστέλλει διαθέσεις ἀδικίας καὶ κινήσεις ἀποστασίας ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι ἀκριβῶς μετανοοῦν, ἐπειδὴ βλέπουν καὶ κατανοοῦν πῶς ἐργάζεται ὁ Θεὸς στὸν κόσμο.
.           Οἱ Χριστιανοί, ζώντας στὴν ἐποχὴ τῆς Χάριτος, ἔχουμε χρέος, σύμφωνα μὲ τὴν ἐπιταγὴ τοῦ ἀποστόλου Παύλου, νὰ εὐ­χόμαστε ἀγαθὰ «ὑπὲρ πάντων τῶν ἐν ὑπεροχῇ ὄντων» (Α´ Τιμ. β´ 2). Παραλλήλως ὅμως, ὅταν βλέπουμε τὶς συνέπειες τῆς ἀποστασίας ἀπὸ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, τότε καταλαβαίνουμε τί σημαίνει τὸ «πρόσθες αὐτοῖς κακά, Κύριε», καὶ αὐτὸ μᾶς γίνεται ἀφορμὴ ἀκόμα περισσότερο νὰ εὐλογοῦμε καὶ νὰ δοξάζουμε τὴν ἄπειρη φιλανθρωπία Του, ἡ ὁποία ὅ,τι ἐπιτρέπει, τὸ ἐπιτρέπει πρὸς τὸ ἀληθινὸ καὶ αἰώνιο συμφέρον μας.

 

1. Θεοδωρήτου Κύρου, Εἰς τὸν προφήτην Ἡσαΐαν, PG 81, 368C.
   2. Βλ. Μ. Βασιλείου, Ὅτι οὐκ ἔστιν αἴτιος τῶν κακῶν ὁ Θεός, ΕΠΕ 7, 92· 100· 104.