«ΑΔΙΑΝΟΗΤΗ ΜΙΑ “ΗΘΙΚΗ” ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ»

 

 

 

 

«ΑΝΑΖΗΤΟΥΜΕ ΕΠΙΜΟΝΑ ΜΙΑ ΑΝΤΙΓΟΝΗ»

ΣΠΟΥΔΗ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΓΟΝΗ

Τοῦ Βασίλη Χαραλάμπους

Στὸ διάβα ἐτούτης τῆς πολιτείας
τὸ ἴδιο θαρρῶ ἱστόρημα
κι ἐπίμονα ἀναζητοῦν
τοῦτοι οἱ καιροὶ μία Ἀντιγόνη,
γιατί ὅσο περνοῦν τὰ χρόνια ἡ Ἰσμήνη σωπαίνει.

 Τοῦ Κρέοντα ἡ διαταγὴ σκληρὴ
κι ὁ Πολυνείκης ἄταφος.
Ἀναζητοῦμε ἐπίμονα
μία Ἀντιγόνη λοιπὸν
ποὺ ποτέ, μὰ ποτὲ δὲν θὰ δειλιάσει
σὲ τούτη τὴν πολιτεία
πού ᾽μαθε παράξενα νὰ σωπαίνει.

Κι ἐκεῖνο
ποὺ περίσσια
φαίνεται πληγώνει
πὼς τ’ ἄδικο
μὰ καὶ συνάμα τόσο λαθεμένο
ἕτοιμοι ἐπιμόνως νὰ δεχθοῦν.

Γιατί ὅταν ἀλλουνοὺς νὰ πείσεις θέλεις
ὅτι εἶναι δίκαιο καὶ πρέπει
πάντα σ᾽τοῦ νοῦ σου πρεπούμενο εἶναι νὰ ἔχεις
ὅτι τὸ δίκαιο ποτὲ δὲν ἐξαρτᾶται
ἀπὸ τὴ γνώμη τῶν πολλῶν.

 Κι ὅταν τὴν ἀπόφαση θὰ πάρεις,
τότε στὴν Ἰσμήνη νὰ τὸ κρυφοειπεῖς
γνώριζε πὼς σίγουρα μονάχος
σ᾽τοῦ Πολυνείκη τὴν ταφὴ θὰ προχωρήσεις.

[Ἀπὸ τὴν ποιητικὴ Συλλογὴ «Ἄλλου κύκλου βιοτή»]
Τιμητικὴ διάκριση  Ἕνωσης Συγγραφέων Λογοτεχνῶν Εὐρώπης
(Σὲ συνεργασία μὲ τὸν Δῆμο Θεσσαλονίκης, γιὰ τὸ Θ´ Φεστιβὰλ Θεσσαλονίκης) 2008.

 Σχόλιο: Σὲ συνέδριο ποὺ πραγματοποιήθηκε τὸ ἔτος 1972 μὲ θεματολόγιο ἀναφορικὰ μὲ τὸ Θέατρο, παρεβρέθηκαν θεατρολόγοι, σκηνοθέτες, παιδαγωγοὶ κ.ἄ. Ὁ Ρῶσσος σκηνοθέτης Ταΐρωφ, ἀνέφερε ὅτι στὴν Ε.Σ.Σ.Δ. ὑπάρχουν οἱ καλύτεροι θεατρικοὶ συγγραφεῖς καὶ σκηνοθέτες. Ἕνας Ἄγγλος τότε σκηνοθέτης πῆρε τὸ λόγο καὶ εἶπε μόνο τοῦτο «Στὴν Ἀθήνα δημιουργήθηκε τὸ θέατρο καὶ ὄχι στὴ Σπάρτη. Μόνο ἕνας λαὸς ποὺ ἔχει τὴν τόλμη νὰ ἀντιτάξει τὸ νόμο τῆς ἠθικῆς ἀπέναντι στὴν πολιτικὴ ἐξουσία μπορεῖ νὰ γράψει ἕνα ἔργο σὰν τὴν Ἀντιγόνη τοῦ Σοφοκλέους».

 ΠΗΓΗ: panayiotistelevantos.blogspot.com

ΕΠΙΣΤΗΜΗ, ΕΥΤΥΧΙΑ ΚΑΙ ΙΣΟΘΕΪΑ [Α´] (π. Ἐπιφ. Θεοδωρόπουλος)

ΕΠΙΣΤΗΜΗ, ΕΥΤΥΧΙΑ ΚΑΙ ΙΣΟΘΕΪΑ

• Ἐξαιρετικῶς ἐπίκαιρα ἕως προφητικὰ τὰ λόγια τοῦ μακαριστοῦ π. Ἐπιφανίου

Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο
Ἀρχιμ. Ἐπιφανίου Θεοδωροπούλου

«Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα»

ἔκδ. Ἱ. Ἡσυχ. Κεχαριτωμένης Τροιζῆνος,
2003, σελ. 21-24

Ἐπιστήμη καὶ εὐτυχία

    -Γέροντα, ἔχει διατυπωθῆ ἡ ἄποψις, ὅτι μὲ τὴν τεχνολογικὴ ἀνάπτυξι καὶ ἐξέλιξι θὰ λυθοῦν ὅλα τὰ προβλήματα. Τί λέτε;

   -Τὸ ἀντίθετο συμβαίνει. Ἐπειδὴ βγάλαμε τὸν Χριστὸ ἀπὸ τὴν ζωή μας, ὅσο ἀναπτυσσόμεθα καὶ ἐξελισσόμεθα τεχνολογικῶς, τόσο κατερχόμεθα καὶ ὀπισθοχωροῦμε ἠθικῶς. Καὶ σήμερα ἡ τεχνολογία καὶ ἡ ἐπιστήμη ἔχουν θεοποιηθῆ. Καὶ ἴσως ἐπιτρέπει ὁ Θεὸς αὐτὴν τὴν κατάπτωσι, γιὰ νὰ ἀντιληφθοῦμε τὴν ὑπερηφάνειά μας. «Πέπτωκεν ὁ ἄνθρωπος ἰσοθεΐα φαντασθείς», λέγει ἕνα τροπάριο τῆς Ἐκκλησίας. Ἐπειδὴ φαντάσθηκε ὁ ἄνθρωπος, ὅτι μπορεῖ νὰ γίνη ἴσος μὲ τὸν Θεό, ἔφαγε τὸ ράπισμα καὶ σωριάστηκε κάτω. Ὁ Θεὸς ἐπιτρέπει καὶ σήμερα αὐτὰ τὰ πράγματα καὶ ἴσως ἀλλὰ χειρότερα αὔριο, ὡς τίμημα τοῦ μεγάλου τολμήματος, τὸ ὁποῖο κάνουμε. Θέλουμε νὰ θεοποιήσουμε τὶς ἱκανότητές μας, τὴν ἐπιστήμη καὶ τὴν τεχνολογία, νὰ θεοποιήσουμε τὴν διάνοιά μας. Σὰν νὰ λεμε στὸν Θεό: «Δὲν ἔχουμε ἀνάγκη ἀπὸ σένα, μποροῦμε μόνοι μας νὰ φτιάξουμε τὴν ζωή μας».

    Ἂν διαβάσετε τοὺς ὑλιστὲς ἐπιστήμονες τοῦ δεκάτου ἐνάτου αἰῶνος, θὰ δῆτε νὰ λέγουν, ὅτι στοὺς ἑπόμενους αἰῶνες, καὶ μάλιστα στὸν ἀμέσως ἑπόμενο, ὁ ἄνθρωπος μὲ τὴν ἐπιστήμη θὰ λύση ὅλα τὰ πορβλήματά του. Τὰ πάντα! Καὶ ἡ ἠθικὴ ἀκόμη θὰ καθορίζεται ἀπὸ τὴν ἐπιστήμη. [ΣΧΟΛΙΟ ΧΡ. ΒΙΒΛΙΟΓΡ.: Μήπως ἔτσι δὲν συμβαίνει μὲ τὴν ὁμοφυλοφιλία; Ἡ ἐπιστήμη τῆς Ψυχιατρικῆς καὶ τῆς Νομικῆς –καὶ δὲν συμμαζεύεται– ἐπιδιώκουν νὰ τὴν ΕΠΙΒΑΛΛΟΥΝ στὴν κοινωνία δημιουργώντας μιὰ νέα «ἠθική». βλ. σχετ.: https://christianvivliografia.wordpress.com/2011/05/11/πολιτικὰ-ἄλογα-καὶ-παραφυσικὲς-υἱο/  καὶ https://christianvivliografia.wordpress.com/2011/05/11/ἄλογος-νόμος-πανούκλα/] Δὲν θὰ χρειάζεται μεταφυσική, ἐξωανθρωπίνη ἠθική, μία ἠθική, ποὺ τὴν δίνει κάποια αὐθεντία, ποὺ λέγεται Θεός. Ἡ ἴδια ἡ ἐπιστήμη θὰ διδάξη στὸν ἄνθρωπο τὰ καθήκοντά του!
.       Καὶ εἴδαμε ποὺ φθάσαμε. Ἡ ἐπιστήμη καὶ ἡ τεχνολογία ἐπραγματοποίησαν μὲν ἰλιγγιώδη ἅλματα, ἀλλὰ ἔχουμε φθάσει νὰ τρέμουμε ἀπὸ στιγμὴ σὲ στιγμὴ κάποιο πυρηνικὸ ὄλεθρο. Ὄχι πλέον γιὰ μερικὲς χιλιάδες ἢ ἑκατοντάδες χιλιάδες ἀνθρώπων, ἀλλὰ γιὰ ὁλόκληρο τὸν πλανήτη. Εἶναι, ἐπαναλαμβάνω, τὸ τίμημα τῆς ἰσοθεΐας.
.       Ἂν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ζοῦσαν ὅπως θέλει ὁ Κύριος, θὰ εἶχαν, βεβαίως, ἀναπτύξει τὶς δυνάμεις, μὲ τὶς ὁποῖες τοὺς προίκισε ὁ Θεός, ἀλλὰ συγχρόνως θὰ πρόσεχαν πολύ, ἐπειδὴ καὶ ἡ ἠθικὴ συνείδησίς τους θὰ ἦτο ἀνεπτυγμένη. Δὲν θὰ προχωροῦσαν ἀσυλλόγιστα πέραν τοῦ σημείου ποὺ μποροῦν νὰ ἐλέγξουν. «Κατὰ τὸ πάπλωμά τους, ὅπως λέγει καὶ ἡ λαϊκὴ παροιμία, θὰ ἅπλωναν καὶ τὰ πόδια τους». Σήμερα ἁπλώσαμε πολὺ περισσότερο τὰ πόδια μας ἔξω ἀπὸ τὸ πάπλωμα, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ κρυοπαγιάσουμε!

Τὸ ράπισμα τοῦ Τσέρνομπιλ (σημ. «ΧΡ. Β.»: γράφε Φουκουσίμα)
(Ἀναφέρεται στὴν ἔκρηξι τοῦ πυρηνικοῦ ἀντιδραστήρα τοῦ Τσέρνομπιλ, ποὺ συνέβη τὴν ἄνοιξι τοῦ 1986)

   -Μὲ τὴν ραδιενέργεια ἀπὸ τὸ Τσέρνομπιλ τί γίνεται;

   -Τὸ ἀτύχημα τοῦ Τσέρνομπιλ εἶναι ἕνα ράπισμα, τὸ ὁποῖο ἔδωσε ὁ Θεὸς στὴν ἀνθρωπότητα. Πολὺ δυνατὸ ράπισμα, γιὰ νὰ καταλάβη, ὅτι ἡ ἰσοθεΐα ἔχει σκληρὸ τίμημα. Ὁ ἄνθρωπος σήμερα ἐπαναλαμβάνει τοὺς λόγους τοῦ Ἠσαία, ποὺ λέγονται μὲν γιὰ τὸν βασιλέα τῆς Βαβυλῶνος, ἀλλ’ εἶναι κάτι ἀνάλογο μὲ ἐκεῖνα, τὰ ὁποῖα θὰ φαντάσθηκε ὁ Ἑωσφόρος, ὅταν ἐπανεστατησε ἐναντίον τοῦ Θεοῦ. Λέγει: «Εἰς τὸν οὐρανὸν ἀναβήσομαι. Ἐπάνω τῶν ἀστέρων τοῦ οὐρανοῦ θήσω τὸν θρόνον μου… Ἀναβήσομαι ἐπάνω τῶν νεφῶν, ἔσομαι ὅμοιος τῷ Ὑψίστῳ» (Ἡσ. ΙΔ´ 13-14). Αὐτὸ λέγουν καὶ οἱ ἄνθρωποι σήμερα: «Θὰ ἀνεβῶ ψηλά. Θὰ φτιάξω τὸν “θρόνο” μου πάνω ἀπὸ τὸν θρόνο τοῦ Θεοῦ. Θεὸς εἶμαι ἐγώ· ὁ ἄνθρωπος». Αὐτὸ εἶπε ἡ ἀνθρωπότητα στὴν ἐποχή μας. Καὶ τώρα κινδυνεύει νὰ πεθάνη ἀπὸ τὰ ἐπιτεύγματά της, ἀπὸ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν της.
.     Σκεφθῆτε, ὅτι στὸ Τσέρνομπιλ μόνο, ὑπάρχουν ἄλλοι τρεῖς πυρηνικοὶ ἀντιδραστῆρες. Ἕνας ἐξερράγη καὶ ἔκανε ὅ,τι ἔκανε. Ἂν εἶναι ἀληθινὲς οἱ πληροφορίες, ποὺ δημοσιεύθηκαν στὶς ἐφημερίδες, ἡ ραδιενέργεια, ποὺ ἀπέρρευσε ἀπὸ αὐτὸ τὸν ἀντιδραστήρα, ἰσοδυναμεῖ μὲ δύο χιλιάδες βόμβες τῆς Χιροσίμα! Σκεφθῆτε τί θὰ γινόταν ἂν ὑφίσταντο βλάβη καὶ ἔκρηξι καὶ οἱ ἄλλοι τρεῖς πυρηνικοὶ ἀντιδραστῆρες, μόνο τοῦ Τσέρνομπιλ! Σ’ ὁλόκληρη τὴ γῆ ὑπάρχουν μερικὲς ἑκατοντάδες πυρηνικῶν ἀντιδραστήρων. Σκεφθῆτε, λοιπόν, ἂν μία ὡραία πρωία γινόταν ταυτοχρόνως βλάβη σὲ ὅλους. Ἡ γῆ θὰ γινόταν πλέον ἕνα ἀπέραντο νεκροταφεῖο. Οὔτε φυτὰ θὰ ἔμεναν. Σεληνιακὸ τοπίο ὁ ὡραῖος πλανήτης μας.
.      Θὰ ἐπιτρέψη ὁ Θεὸς κάτι τέτοιο; Ἐκεῖνος ξέρει. Ἴσως, ἐπειδὴ ὁ Θεὸς ὑποσχέθηκε, ὅτι δὲν θὰ κάνη κατακλυσμό, ἄφησε τὸν ἄνθρωπο νὰ κάνη κατακλυσμὸ ραδιενέργειας! Ἐμεῖς, πάντως, ἂς εἴμεθα ἕτοιμοι, γιατί εἴτε μὲ ραδιενέργεια, εἴτε μὲ αὐτοκινητιστικὸ ἀτύχημα, εἴτε μὲ συγκοπή, εἴτε μὲ κάτι ἄλλο μπορεῖ, ἀνὰ πᾶσα στιγμή, νὰ μᾶς καλέση ὁ Θεός. Ἂς εἴμεθα πάντοτε ἕτοιμοι. Ἀπὸ τί θὰ πᾶμε, δὲν ἔχει μεγάλη σημασία.
.    Ἂς ἀφήσουμε τὸν ἑαυτό μας στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ καὶ ἂς ποῦμε, «Θεέ μου, ὅ,τι ἐπιτρέψη ἡ καλωσύνη Σου καὶ τὸ ἔλεός Σου, νὰ εἶναι εὐλογημένο!». Ἂν ἐπιτρέψη ὁ Θεὸς νὰ πεθάνουμε ἀπὸ κάποια ἀρρώστια, εὐλογημένο νὰ εἶναι. Ἂν θελήση νὰ φθάσουμε σὲ βαθὺ γῆρας καὶ νὰ φύγουμε πλήρεις ἡμερῶν, εὐλογημένο νὰ εἶναι. Καὶ ἂν παραχωρήση νὰ πεθάνουμε ἀπὸ τὴν ραδιενέργεια, δοξασμένο τὸ ὄνομά Του.
.     Αὐτὲς τὶς ἡμέρες πάντως, ἂς μοῦ ἐπιτρέψετε νὰ πῶ τὴν φράσι, «Ἡ οὐρὰ μπῆκε ὑπὸ τὰ σκέλη» πολλῶν. Ἔχουν βάλει τὸ κεφάλι κάτω οἱ ἐπιστήμονες, οἱ μεγάλοι καὶ σπουδαῖοι, καὶ παραδέχονται, ὅτι δὲν μποροῦν νὰ κάνουν τίποτε!
.   Ἔλα ἐδῶ, ἄνθρωπε, ποὺ φαντάσθηκες ἰσοθεΐα, ἔλα, ἂν μπορῆς, νὰ μαζεύσης τὴν ραδιενέργεια, νὰ τὴν δεσμεύσης!
.   Κάποιος μοῦ ἔλεγε: «Ἐγώ, πάτερ, δὲν φοβᾶμαι, θὰ τὸ βράσω τὸ γάλα». Τοῦ λέγω: «Δὲν εἶναι μικρόβιο ἡ ραδιενέργεια, γιὰ νὰ ψοφήση μὲ τὸ βράσιμο. Δυστυχῶς, καὶ στὸ βράσιμο ἀντέχει». Τοὺς βλέπετε τώρα ὅλους, πῶς ἔχουν πέσει τὰ φτερά τους;

συνεχίζεται

Στοιχειοθεσία Γ. Κ. γιὰ τὴν «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ»

ΤΟ ΦΑΝΑΡΑΚΙ ΤΟΥ ΔΙΟΓΕΝΗ

«Αὐτό εἶναι τὸ σύστημα ἀτιμωρησίας ποὺ ἔχει ἐφεύρει γιὰ τὸν ἑαυτό του τὸ πολιτικὸ σύστημα. Καὶ γι’ αὐτό δὲν ὑπάρχουν ἀθῶοι. Φυσικά, ἡ μεγάλη πλειονότητα τῶν πολιτικῶν προσώπων δὲν εἶναι Μαντέληδες. Ὅμως ἔχουν εὐθύνη γιατί ψήφισαν νόμους καὶ ἔφτιαξαν ἐλεγκτικοὺς μηχανισμούς (περί εὐθύνης ὑπουργῶν, πόθεν ἔσχες κ.ἄ.), ποὺ τοὺς ἀφήνουν στὸ ἀπυρόβλητο. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι ψήφιζαν “ὄχι” στὴν ἄρση ἀσυλίας συναδέλφων τους, ἀκόμα κι ἂν οἱ πράξεις γιὰ τὶς ὁποῖες διώκονταν δὲν εἶχαν καμιά σχέση μὲ τὴν ἄσκηση τῶν καθηκόντων τους.

Ἡ ἀντιμετώπιση τῆς διαφθορᾶς στὴν πολιτικὴ δὲν γίνεται μὲ διακηρύξεις ἠθικοπλαστικοῦ περιεχομένου.  Χρειάζεται ρεαλισμός, ἀσφαλιστικὲς δικλεῖδες ποὺ θὰ θέτουν ἐμπόδια στοὺς ἀσκοῦντες ἐξουσία καὶ σύστημα τιμωρίας ἀποτελεσματικό.» (ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΕΛΙΑΣ, «Ἡ αἴσθηση τῆς ἀτιμωρησίας, πρώτη αἰτία τῆς ἀσυδοσίας», Ἐλευθεροτυπία, Σάββατο 29 Μαΐου 2010)

1. Πράγματι ἡ ἀτιμωρησία εἶναι τὸ θερμοκήπιο τῆς ἀσυδοσίας. Ἡ συντεταγμένη κοινωνία, γιὰ νὰ προστατεύσει τὴν συνοχή της, ἔχει θεσπίσει ὑποχρεωτικοὺς ρυθμιστικοὺς κανόνες, ποὺ εἴτε δροῦν παιδαγωγικῶς καὶ προληπτικῶς ἀποθαρρύνοντας τὴν τέλεση ἀδικημάτων εἴτε ἐνεργοῦν κατασταλτικῶς καὶ θεραπευτικῶς ὑπὸ μορφὴν ποινῶν. Ἡ σχέση κοινωνίας, ἀδικήματος καὶ ποινῆς εἶναι πανάρχαια. Συνεπῶς “παραδοσιακή”. Μέσα ὅμως στὸ γενικότερο κλίμα ἀμφισβητήσεως τῶν παραδεδομένων ἀρχῶν φτάσαμε στὴν πραγματικὴ ἀναίρεση αὐτῆς τῆς ἀρχῆς. «Ὥσπερ γὰρ διὰ τὰ νοσήματα τὰ φάρμακα, οὕτω διὰ τὰ ἀμαρτήματα αἱ κολάσεις» (Ἄγ. Ἰω. Χρυσόστομος, Εἰς Γέν. λόγ. Δ´, 2, ΕΠΕ 8,68· PG 54, 596)
2. Ἀλλὰ ἡ ἀνωτέρω ἐπισήμανση πάσχει, διότι ἐνῶ ἐντοπίζει τὸ πρόβλημα, ἀδυνατεῖ νὰ ἐμβαθύνει ἀποτελεσματικῶς.
   α) Μέμφεται τὶς ἠθικοπλαστικὲς διακηρύξεις, ἐνῶ θὰ ἔπρεπε νὰ μέμφεται τὴν ὑποκρισία. Δὲν φταίει ἡ ἠθική, ἀλλὰ ἡ ὑποκριτικὴ μεταχείριση τῆς ἠθικῆς καὶ τὸ σκόπιμο ἀνακάτεμα τοῦ… «νόμιμου καὶ τοῦ ἠθικοῦ».  Ἂν κάτι μᾶς λείπει εἶναι πράγματι ἡ ἠθική, ὑπὸ τὴν ἔννοια τῆς συνειδήσεως. Ἀπαξιώνει τὴν ἠθικὴ καὶ συνεπῶς καὶ τὴν συνείδηση. Ἀλλὰ τελικῶς ὅλοι ἐπικαλοῦνται τὴν συνείδηση. Στὶς Ἐπιτροπές, στὰ δικαστήρια, στὴν πολιτικὴ βιτρίνα. Παντοῦ. Πρὸ ἔτους π. χ. τὸ Ὑπουργεῖο Οἰκονομικῶν εἶχε ἀποδυθεῖ σὲ διαφημιστικὴ καμπάνια, ὥστε νὰ ἀναπτυχθεῖ «φορολογικὴ συνείδηση»! Μὰ ἡ συνείδηση δὲν εἶναι μόνο γιὰ κεῖ ποὺ μᾶς «συμφέρει» ἢ μᾶς πονάει. Ἂν ὑπάρχει, ὑπάρχει καὶ ἰσχύει σὲ ὅλους τοῦς “τομεῖς” τῆς ζωῆς. Καὶ βεβαίως δὲν εἶναι ἠθικοπλαστικὴ διακήρυξη. Ὁ Κant παρομοιάζει μία κοινότητα ἀνθρώπων, ποὺ ἐνδιαφέρεται μόνο γιὰ τὴν ἐξωτερικὴ συμμόρφωση πρὸς τὶς ἐπιταγὲς τοῦ δικαίου, μὲ τὸ κουκλοθέατρο, ὅπου οἱ μαριονέτες χειρονομοῦν σωστά, χωρὶς ὡστόσο νὰ ἐμφανίζουν ἴχνος ζωῆς.
   β) Ἐξ ἄλλου ἡ καλλιέργεια τῆς συνειδήσεως, τοῦ εὐσυνειδήτου μέλους τῆς κοινωνίας, τοῦ Πολίτου καὶ τοῦ Πολιτικοῦ, ξεκινᾶ ἀπὸ νωρίς. Στὴν Οἰκογένεια καὶ στὸ Σχολεῖο. Καὶ τὰ δύο ὅμως αὐτὰ μεγέθη ἔχουν συστηματικῶς ὑπονομευθεῖ μὲ τὴν ἀνοχή μας ἢ τὸ καπρίτσιο μας. Ὁπότε φαῦλος κύκλος.
3. Κατὰ συνέπειαν, ὅταν δὲν ἐντοπίζεις τὸ πρόβλημα στὴ ρίζα του, τὴν ἀρρώστια στὸ βάθος της, τότε καὶ ἡ θεραπεία ἀποβαίνει ἀλυσιτελής. Οἱ προτεινόμενες «ἀσφαλιστικὲς δικλεῖδες» καὶ τὸ ἐν γένει θεσμικὸ πλαίσιο εἶναι καλά, ὅταν ὑπάρχουν ΑΝΘΡΩΠΟΙ, γιὰ νὰ τά ἐφαρμόσουν. Μιὰ κοινωνία ποὺ δὲν φρόντισε νὰ αὐτορρυθμισθεῖ σωστὰ γιὰ τὴν ἐπιβίωσή της, τότε θὰ δρέψει τοὺς καρποὺς τῆς ἀνευθυνότητάς της. Ὅσο θεσμικὸ πλαίσιο κι ἂν ὑπάρχει, ὅσες τιμωρίες κι ἂν προβλέπει ὁ νόμος, ἂν δὲν ὑπάρχουν βουλευτὲς ἢ δικαστές, δηλ. ΑΝΘΡΩΠΟΙ, μὲ ζωντανὴ συνείδηση βγαλμένοι μέσα ἀπὸ μιὰ κοινωνία ΑΝΘΡΩΠΩΝ, τότε οἱ νόμοι πολὺ εὔκολα παρακάμπτονται καὶ οἱ ἀσφαλιστικὲς δικλεῖδες παραβιάζονται.  Ἂν δὲν ὑπάρχουν ΑΝΘΡΩΠΟΙ νὰ στελεχώνουν τὴν δημόσια Λειτουργία, τότε εὐσυνείδητη ἄσκηση καθηκόντων, μὴ περιμένουμε. Ἂς μὴ μᾶς ξεφεύγει δὲ καὶ κάτι πολὺ σημαντικό: Ὁ νόμος δὲν πέφτει οὐρανοκατέβατος. Πίσω καὶ μέσα του κρύβεται ὁ Νομοθέτης. Συνεπῶς πάλι ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ζητᾶμε, ὄχι θεσμό, ὄχι δικλείδα, ἀλλὰ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ. ΜΕ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ. Αὐτοὶ μᾶς λείπουν. Αὐτοὶ μᾶς χρειάζονται. Αὐτοὺς πρέπει νὰ ψάξουμε ὡς κοινωνία. Μὲ τὸ φαναράκι τοῦ Διογένη.