ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ [Β´- Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Ρήγας καὶ ὁ Κοραὴς] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ
Ὁ φωτιστὴς τῶν σκλάβων

Β΄ Μέρος
Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Ρήγας καὶ ὁ Κοραὴς

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 15. Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.                     Τὸ ἔργο τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ ἦταν διαφορετικὸ ἀπὸ ἐκεῖνο τοῦ Ρήγα τοῦ Βελεστινλῆ καὶ χωρὶς ὁποιαδήποτε σχέση μὲ ἐκεῖνο τοῦ Ἀδαμαντίου Κοραῆ. Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ἐργάσθηκε ὑπὸ τὴ δαμόκλειο σπάθη τοῦ ὀθωμανοῦ τυράννου καὶ τὸ ἔργο του ἦταν ἱεραποστολικὸ καὶ δι’ αὐτοῦ πέτυχε νὰ ξυπνήσει τὶς θρησκευτικὲς καὶ ἐθνικὲς συνειδήσεις τῶν ὑποδούλων Ἑλλήνων. Ὁ Ρήγας ἦταν ὁ ἰδιοφυὴς ἐπαναστάτης, ποὺ ἤθελε μίαν ἐλεύθερη Πατρίδα, δημοκρατική, μὲ βάση τὶς ἀρχὲς καὶ τὴν παράδοση τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἅγιο Κοσμᾶ καὶ Ρήγα ἑνώνουν τὸ ὅτι εἶναι μάρτυρες, ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς δολοφονήθηκε τὸ 1779 καὶ ὁ Ρήγας τὸ 1798, καὶ ὅτι ἐπιδίωξαν τὴν κοινὴ συνεννόηση τῶν ὑποδούλων Βαλκανικῶν λαῶν, Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν κατὰ τὸ θρήσκευμα, μὲ τὴν Ἑλληνιστικὴ ἀφομοίωση καὶ μὲ κοινὸ ὄργανο συνεννοήσεως τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν ἑλληνικὴ δημοτικὴ γλώσσα τῶν χρόνων ἐκείνων.
.                     Ὁ Κοραὴς ἦταν ὁ ἐκ τοῦ μακρόθεν θεωρητικὸς τῆς δημιουργίας ἐλεύθερης Ἑλληνικῆς Πατρίδας, μὲ τὴν παράλογη καὶ ἀντιεπιστημονικὴ ἀπόρριψη 1000 ἐτῶν τῆς Ἱστορίας της καὶ μὲ τὴν ἰδεολογικὴ ἐμμονή του καὶ υἱοθέτηση ἀρχῶν ξένων πρὸς τὴν μακραίωνη καὶ πλούσια παράδοσή Της καὶ τὴν ἐξ ἴσου παράλογη ἐπιβολὴ στοὺς Ἕλληνες μίας τεχνητῆς γλώσσας, τῆς ἀποκληθείσης «καθαρεύουσας». Ὅμως ἰδεολογικοὶ ὀπαδοὶ τοῦ Κοραῆ ἔθεσαν τὸν ἐν λόγῳ λόγιο δίπλα στὸν Ἅγιο Κοσμᾶ καὶ στὸν Ρήγα, ὅπως καὶ στούς, ὅπως ἐκεῖνοι, δολοφονηθέντας Καποδίστρια καὶ Γρηγόριο τὸν Ε΄ . Παράδειγμα εἶναι ὁ Ἀντώνης Γεωργίου, ὁ ὁποῖος στὸ ἔργο του «Πολιτικὸν Κάτοπτρον τῶν πολιτικῶν τῆς Ἑλλάδος κατὰ τὸν ἐν ἔτει 1877 Ρωσσοτουρκικὸν πόλεμον» (Ἐκ τοῦ Τυπογραφείου Σωκράτους Πέρ. Ἰασεμίδου, Ἀθῆναι, 1880), ἔγραψε ἐπιγραμματικὰ τὸν στίχο: «Καὶ τὸν ἅγιο Κοσμᾶ ᾽χα υἱό, καὶ Ρήγα πρώτους μου τοὺς δύο, Καποδίστρια, Πατριάρχη, Κοραή, Γρηγόρ’ ἐθνάρχη. Τοὺς πρώτους δύο μου σκότωσαν Χαλντούπιδες, ἐφόνευσαν τὸν Ἅγιο Κοσμᾶ ᾽σ᾽ Μπεράτη καὶ τὸν Ρήγα σ’ Μπελιγράτη».
.               Τὸ 1907 τὸ περιοδικὸ «Τὰ Πάτρια» (20/1/1907, σσ. 2-3) ὄργανο τῆς Ἑταιρείας «Τῆς ὑπὲρ τῶν πατρίων ἀμύνης» ἔγραψε: «Ἀπὸ τοῦ Δημητρίου Χαλκοκονδύλη καὶ τοῦ Μάρκου Μουσούρου μέχρι τοῦ Κοραῆ ἄπειροι ἐγένοντο ἥρωες, οὓς Σὺ μακαρία μήτηρ ἔθρεφας, τῆς ἐλευθερίας ἀργυρόφωνοι κήρυκες, μεταξὺ δὲ αὐτῶν γιγάντιος αἴρεται Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός…».
.                     Ὁ φιλόλογος καὶ συγγραφέας Τρύφων Εὐαγγελίδης (Τρίγλεια 1863 – Ἀθήνα 1941) στὸ πόνημά του «Τὰ ἑλληνικὰ σχολεῖα ἀπὸ τῆς Ἁλώσεως (1453) μέχρι τοῦ 1831 μετὰ προλεγομένων περὶ τῆς παιδείας παρὰ τοῖς Βυζαντινοῖς καὶ περὶ τῆς διδακτικῆς μεθόδου» (Τύποις Ι. Χατζηιωάννου, Ἀθῆναι, 1933, σσ. 74-75) βάζει μαζὶ Ἅγιο Κοσμᾶ, Ρήγα καὶ Κοραή, ἐκφράζει ὅμως τὸ παράπονο πὼς στὸ προαύλιο τοῦ Πανεπιστημίου τῶν Ἀθηνῶν ὑπάρχουν μόνο οἱ ἀνδριάντες τῶν δύο, Ρήγα καὶ Κοραή: «Τὸ ἔργον τοῦ τε Κοσμᾶ καὶ τοῦ Ρήγα…, συνέχισεν ὁ σοφώτατος τῶν νεωτέρων Ἑλλήνων Ἀδαμάντιος Κοραής, πρὸς οὓς ἡ Πατρὶς ἵδρυσεν ἐν τοῖς Προπυλαίοις τοῦ Πανεπιστημίου ἀνδριάντας, ὑπολείπεται ὅμως ἔτι ἡ αὐτὴ ἔντιμος πράξις καὶ πρὸς τὸν ἁπλοῦν ἐκεῖνον μοναχόν, τὸν Κοσμᾶν τὸν Αἰτωλόν, λέγω, ἄνευ τοῦ κηρύγματος τοῦ ὁποίου ἴσως νὰ μὴν ὑπῆρχον χριστιανοὶ καὶ Ἕλληνες, οἱ τὴν Μακεδονίαν, Ἤπειρον καὶ Ἀλβανίαν οἰκοῦντες».
.                     Χαρακτηριστικὸ γιὰ τὸ ἐθνικὸ ἔργο τοῦ Πατροκοσμᾶ εἶναι τὸ ἄσμα ποὺ ἀπάγγειλε ὁ Παναγιώτης Συνοδινὸς τὸ 1893 στὴν αἴθουσα τῶν «Φίλων του Λαοῦ»: «…Τὸ μεγαλύτερ’ ὄνομα, ἀλλὰ λησμονημένο καὶ στὸ λαὸ ποὺ ἔσωσεν ἀγνώριστο καὶ ξένο… Ποτὲ δὲν θὰ φύτρωνε τῶν Φιλικῶν ὁ σπόρος, ἕνας πτωχὸς καλόγηρος, ἂν τότε ὁδοιπόρος τὸ σπόρο δὲν ἐπότιζε μ’ εὐλογημένο δάκρυ… Εἶναι ντροπὴ ἕνας λαὸς οὔτε νὰ μὴν ἠξεύρη ποιὸ πρῶτο τὸν ὁδήγησε εἰς τὴ ζωὴ ἀστέρι κι ἐφώτισε μ’ ἀχτίνες τὸ πρῶτο κίνημά του…». Εἶναι ἀληθὲς ὅτι ἐμπαθεῖς ὀπαδοὶ τοῦ Διαφωτισμοῦ στὴν Ἑλλάδα, ἀγνοοῦν τὸ κορυφαῖο λυτρωτικὸ ἔργο καὶ τὶς ἐξαιρετικὲς ὑπηρεσίες ποὺ προσέφερε ὁ Πατροκοσμᾶς στὸν Ἑλληνισμό.

Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς ὁ Παῦλος τοῦ 18ου αἰῶνος

.                     Τὸ ἔργο καὶ τὸ τέλος τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ μοιάζει μὲ αὐτὸ τοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν Παύλου. Ὁ Παῦλος γιὰ τὴν διάδοση τοῦ Εὐαγγελίου κοπίασε περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλον Ἀπόστολο. Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς κοπίασε περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλον κληρικό. Καὶ τῶν δύο τὰ χρόνια τῆς ἱεραποστολῆς χωρίζονται σὲ περιοδεῖες. Τρεῖς περιοδεῖες ἔκαμε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος εἰς Παλαιστίνη, Μικρὰ Ἀσία, Ἑλλάδα, σὺν τὸ ταξίδι στὴ Ρώμη, ὅπου καὶ μαρτύρησε. Ὁ ἰσαπόστολος Κοσμᾶς ἔκαμε τέσσερις ἀνὰ τὸν ἑλληνικὸ χῶρο. Καὶ οἱ δύο μίλησαν μὲ τὴν ἁπλὴ ἑλληνικὴ γλώσσα τῆς ἐποχῆς τους καὶ ἀπευθύνθηκαν πρὸς ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, χωρὶς καμία διάκριση φυλῆς ἢ θρησκεύματος, καὶ οἱ δύο μὲ τὸ ἔργο τους ἀνέτρεψαν ὅσα εἶχαν ἐπιβληθεῖ ἀπὸ τοὺς ἰσχυροὺς τῆς γῆς, καὶ οἱ δύο προκάλεσαν τὸ μίσος ὅσων ἐθίγοντο ἀπὸ τοὺς λόγους τους καὶ οἱ δύο μαρτύρησαν γιὰ τὸν Ἰησοῦ Χριστό, ὁ Παῦλος στὴ Ρώμη, ὁ Κοσμᾶς στὸ Μπεράτι ἀπὸ τοὺς Τούρκους.
.                     Ὁ Κοσμᾶς κήρυξε ὅπως ὁ Παῦλος. Στὸ κήρυγμά του ἦταν ἁπλός, καὶ ἐπικοινωνοῦσε ἄριστα μὲ τοὺς ἀκροατές του, δείχνοντάς τους ἀγάπη καὶ γιὰ τὸν καθένα ἀπὸ αὐτοὺς ἐνδιαφέρον. Ἦταν τόσο προσφιλὴς στὸν ἁπλὸ λαό, ὥστε ὅταν ἔπρεπε νὰ ἀναχωρήσει ἀπὸ ἕνα μέρος, ὅλοι τὸν παρακαλοῦσαν νὰ μείνει κι ἄλλο μαζί τους καὶ πολλοὶ τὸν ἀκολουθοῦσαν καὶ στὸ ἑπόμενο μέρος, ποὺ μετέβαινε. «Καὶ σήμερα ἀκόμη», γράφει ὁ μακαριστὸς Μητροπολίτης Φλωρίνης Αὐγουστίνος (Καντιώτης) «ὅποιος διαβάζει τὶς διδαχές του, τὶς ὁποῖες διέσωσαν μαθητές του, νιώθει τὴν ψυχή του νὰ μεταρσιώνεται καὶ νὰ ἀγαλλιάζει».
.             Μικρὸ δεῖγμα τῶν Διδαχῶν του παρατίθεται. Στὴν Πέμπτη Διδαχὴ γράφει γιὰ τὴν ἀξία νὰ ἔχουν οἱ Ἕλληνες σχολεῖα: «Νὰ σπουδάζετε καὶ σεῖς, ἀδελφοί μου, νὰ μανθάνετε γράμματα ὅσον ἠμπορεῖτε. Καὶ ἂν δὲν ἐμάθετε οἱ πατέρες, νὰ σπουδάζετε τὰ παιδιά σας, νὰ μανθάνουν τὰ ἑλληνικά, διότι καὶ ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι εἰς τὴν Ἑλληνικήν… Καλύτερον, ἀδελφέ μου, νὰ ἔχης ἑλληνικὸν σχολεῖον εἰς τὴν χώραν σου, παρὰ νὰ ἔχης βρύσες καὶ ποτάμια. Καὶ ὡσὰν μάθης τὸ παιδί σου γράμματα, τότε λέγεται ἄνθρωπος. Τὸ σχολεῖο ἀνοίγει τὰς ἐκκλησίας…».
.                     Στὴν Τρίτη του Διδαχὴ ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς τονίζει ὅτι τὸ Γένος ἔχει ἀνάγκη ἀξίων ἱερέων, οἱ ὁποῖοι πρέπει νὰ στοχάζονται ὅτι τὸ φελόνι τους δὲν ἔχει μανίκια, γιατί «φανερώνει πὼς δὲν πρέπει νὰ ἔχουν χέρια νὰ ἀνακατώνονται στὰ κοσμικὰ πράγματα». Καὶ προσθέτει: «Ἀλίμονο στὸν ἱερέα, ποὺ εἶναι ἀνάξιος, ἀγράμματος, μολυσμένος μὲ ἁμαρτίες, ποὺ γιὰ νὰ γίνει Δεσπότης, δίδει γρόσια καὶ βάνει μεσίτες, καὶ ποὺ ἂν καὶ διαβάζει τὸ Εὐαγγέλιο εἶναι ψεύτης».-

Σημ. Πολλὰ ἀπὸ τὰ ἀναφερόμενα στοιχεῖα προέρχονται ἀπὸ τὴν ἐξαίρετη ἐργασία τοῦ ἀείμνηστου ἐκλεκτοῦ συναδέλφου καὶ ἐξαιρέτου συγγραφέως Κώστα Σαρδελῆ «Ἀναλυτικὴ βιβλιογραφία Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ 1765 – 1973», ἐκδ. «Ἑστίας», 2η ἔκδ., Ἀθήνα, 1974

Διαφήμιση

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ
Ὁ φωτιστὴς τῶν σκλάβων

A΄ Μέρος

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 15. Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.                  Εἶναι κάποιοι Ἕλληνες, ποὺ ἐνῶ δὲν ζοῦσαν καί, ἑπομένως, δὲν συμμετέσχον στὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1821, ἐν τούτοις θεωροῦνται μεταξὺ τῶν πρωτεργατῶν Της. Μεταξὺ αὐτῶν ἐξέχουσα θέση κατέχει ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς (1714-1779). Ἕνας ποὺ ἀγνοεῖ τὸ ἔργο ποὺ ἐπιτέλεσε μπορεῖ νὰ διερωτηθεῖ, πῶς ἕνας ἱερωμένος – καὶ δὲν εἶναι ὁ μόνος κληρικός, ἀλλὰ εἶναι ἐκ τῶν ὀλίγων ποὺ ἔδρασαν ἱεραποστολικὰ σὲ ὅλη σχεδὸν τὴ σημερινὴ Ἑλλάδα τὸν 18ο αἰώνα – βοήθησε τὴν Ἐπανάσταση. Ἡ ἀπάντηση εἶναι πὼς σὲ πολὺ δύσκολα χρόνια πρὶν ἀπὸ τὴν Ἐπανάσταση, ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς ἀπέτρεψε ἐξισλαμισμοὺς καὶ κράτησε ζωντανὴ τὴν ἰδιοπροσωπία τῶν Ἑλλήνων καὶ ἄσβεστη τὴν ἐθνικὴ ὑπερηφάνειά τους. Αὐτὰ ἦσαν τὰ στοιχεῖα ποὺ τὸ 1821 ὁδήγησαν στὴν ἐξέγερση τῶν σκλάβων κατὰ τοῦ ὀθωμανοῦ τυράννου τους. Δικαίως λοιπὸν στὸν Ἅγιο Κοσμᾶ τὸν Αἰτωλὸ δίδεται ἡ ὀνομασία τοῦ «φωτιστοῦ τῶν σκλάβων».
.                  Ἡ κατάσταση, τὴν ὁποία ἀντιμετώπισε μὲ ἐπιτυχία ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς, ἦταν ἡ ἔλλειψη μορφώσεως κλήρου καὶ λαοῦ, ὁ ἐκβαρβαρισμός τους καὶ ὁ ἐξισλαμισμὸς πολλῶν Ἑλλήνων. Ὁ μακαριστὸς Ἀρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος γράφει σχετικά: «Ὁ κλῆρος ἦταν, κατὰ τὸ πλεῖστον ἀγράμματος καὶ σπάνιο πράγμα ἦταν ἡ ὕπαρξη ἱερέως… Ἀγραμματοσύνη βασίλευε παντοῦ, μάλιστα ὁ Κων. Κούμας, ποὺ ἀναδίφησε τὰ ἀρχεῖα τῆς Μητροπόλεως Λαρίσης, γράφει ὅτι ὁ Κώδικας ἦταν γεμάτος ἀπὸ βαρβαρικὴ σύνταξη μὲ ἀνορθογραφίες καὶ σὲ αὐτὲς ἀκόμη τὶς ὑπογραφὲς τῶν Μητροπολιτῶν. Ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς καταπτώσεως ἦταν τὸ θλιβερὸ φαινόμενο τῶν ἐξισλαμισμῶν…. Ὁ πατρο-Κοσμᾶς διέβλεψε τὸν μεγάλο κίνδυνο ποὺ ἀπειλοῦσε τὸ Γένος μας. Ἂν ὁ λαὸς συνέχιζε νὰ βρίσκεται στὸ σκοτάδι τῆς ἀμάθειας, ἂν δὲν γνώριζε ἐγκαίρως τὸ χρέος ἀπέναντι στὴν Ἱστορία τῶν πατέρων του, τὸ πιθανότερο ἦταν ὅτι χάνοντας τὴν πίστη του θὰ ἔχανε πρῶτα τὴν ψυχή του καὶ ὕστερα τὸν ἐθνισμό του». (+Χριστοδούλου, Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος «Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ φλογερὸς διδάσκαλος», ἐκδ. «Χρυσοπηγή», Ἀθήνα, 2011).
.                  Γιὰ τὴν ὑπηρεσία, ποὺ προσέφερε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς στὸ Ἔθνος ὁ ἐξαίρετος ἱστορικὸς Κωνσταντῖνος Σάθας ἔγραψε: «Πτωχὸς δημοκράτης δὲν ἀπέβλεψε, ὡς οἱ πολλοί, εἰς ἐφημέρου φιλοδοξίας ὄνειρα, ἀλλὰ τὸν Σταυρὸν ἐπόθει λαμβάνων ἐπὶ τῶν ὤμων νὰ εἰσχωρήση εἰς χώρας κατοικουμένας ὑπὸ ἀδελφῶν καὶ εἰς τὰς ὁποίας οὐδέποτε σπινθὴρ τοῦ φωτὸς τῆς παιδείας εἶχεν εἰσδύσει, ἡ δὲ ἀμάθεια τοὺς εἶχεν ἐξαγριώσει καὶ ἀποβαρβαρώσει». (Κων. Σάθα Σύγγραμμα «Βιογραφίαι τῶν ἐν τοῖς γράμμασι διαλαμψάντων Ἑλλήνων ἀπὸ τῆς καταλύσεως τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας μέχρι τῆς Ἑλληνικῆς Ἐθνεγερσίας», Ἔκδ. Τέκνων Ἀνδρ. Κορομηλᾶ, Ἐν Ἀθήναις, 1868, σ. 488).
Ὁ Χρ. Γιανναρᾶς γράφει γιὰ τὸν Ἅγιο Κοσμᾶ, ὅτι ἦταν «φαινόμενο μοναδικὸ καὶ ἀνεπανάληπτο». Καὶ ἐξηγεῖ: «Εἶναι ἡ ἐκπληκτικότερη ἐνσάρκωση τῆς ἐκκλησιαστικῆς γνησιότητας μέσα σὲ ὁλόκληρη τὴν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας… Ἦταν ἀποφασιστικὴ ἡ συμβολή του στὴ διάσωση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας καὶ συνείδησης σὲ κρίσιμες περιοχές, στὴν ἀποτροπὴ τοῦ ἐξισλαμισμοῦ. Τόνωσε τὴν ἐλπίδα τῶν Ἑλλήνων σὲ μία μελλοντικὴ ἀπελευθέρωση – ἀνάσταση τοῦ Γένους». (Χρ. Γιανναρᾶ «Ὀρθοδοξία καὶ Δύση στὴ νεώτερη Ἑλλάδα», ἐκδ. Δόμος, Ἀθῆναι, 2006, σ. 174-175).
.                  Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης (1749 – 1809) εἶχε ἴδια ἀντίληψη τῆς ζωῆς καὶ τοῦ ἔργου τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ. Ὑπῆρξε μαθητὴς στὴ Νάξο τοῦ κατὰ σάρκα ἀδελφοῦ του, Ἀρχιμανδρίτου Χρυσάνθου τοῦ Αἰτωλοῦ καὶ ἦταν 30 ἐτῶν, ὅταν μαρτύρησε. Ἐξέδωσε τὸ «Νέο Μαρτυρολόγιο, ἤτοι Μαρτυρία τῶν Νεοφανῶν Μαρτύρων» στὰ 1797. Σὲ αὐτὸ ἀναφέρει τοὺς Νεομάρτυρες ἀπὸ τὸ 1453, ἕως τὶς ἡμέρες τῆς συγγραφῆς τοῦ πονήματός του καὶ περιλαμβάνει ὡς νεομάρτυρα τὸν Ἅγιο Κοσμᾶ. Σημειώνεται ὅτι ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἀνακήρυξη τῆς ἁγιότητάς του ἔγινε τὸ 1961, ἀπὸ τὸ Οἰκ. Πατριαρχεῖο, ἐπὶ πατριάρχου Ἀθηναγόρου.
.                  Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς γεννήθηκε στὸ Μέγα Δένδρο τῆς Αἰτωλίας ἀπὸ γονεῖς εὐσεβεῖς. Τὸ βαφτιστικό του ὄνομα ἦταν Κώνστας. Ἀπὸ μικρὸς εἶχε ἔφεση στὰ γράμματα καὶ ἀγαποῦσε πολὺ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὸ Γένος. Τὰ πρῶτα γράμματα τὰ ἔμαθε ἀπὸ τὸν ἱεροδιάκονο Ἀνανία, τὸν καλούμενο Δερβισάνο. Μετὰ φοίτησε στὴν Ἀθωνιάδα καὶ μεταξὺ τῶν διδασκάλων του ἦσαν οἱ Εὐγένιος Βούλγαρης, Παναγιώτης Παλαμᾶς καὶ Νικόλαος Ζερτζούλης. Τὸ 1758 ἐγκαταβίωσε στὴν Ἁγιορείτικη Μονὴ Φιλοθέου, ὅπου ἐκάρη μοναχός, ἔλαβε τὸ ὄνομα Κοσμᾶς, καὶ στὴ συνέχεια χειροτονήθηκε διάκονος καὶ πρεσβύτερος. Θέλοντας νὰ σπουδάσει περαιτέρω τὴν ἱερὰ καὶ τὶς ὀθνεῖες ἐπιστῆμες πῆγε στὴν Πατριαρχική της Κωνσταντινούπολης Σχολή, ὅπου καθηγητὴς ἦταν ὁ κατὰ σάρκα ἀδελφός του Χρύσανθος.
.                  Ἡ σπουδὴ τοῦ αὔξησε τὴν ἐπιθυμία του τῆς ἱεραποστολῆς. Ἀφοῦ ζήτησε τὴν εὐλογία τοῦ Οἰκ. Πατριάρχου Σεραφείμ, ἄρχισε τὶς περιοδεῖες του ἀνὰ τὸν Ἑλληνισμό. Κατὰ τὴν πρώτη του περιοδεία (1759 – 1762) ξεκινᾶ ἀπὸ τὰ χωριὰ τῆς Κωνσταντινούπολης διδάσκει τοὺς Ἕλληνες τῆς Θράκης, τῆς Μακεδονίας, καὶ τῆς Θεσσαλίας καὶ φτάνει ἕως τὸ Γαλαξίδι. Στὴ δεύτερη (1763 – 1773) ξεκινᾶ πάλι ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη ἐπισκέπτεται ἱεραποστολικὰ τὴν Καβάλα, τὸ Ἅγιον Ὄρος, τὸ Πήλιο, τὴ Θεσσαλία, τὴ Δυτικὴ Μακεδονία, τὴν Ἤπειρο γιὰ νὰ καταλήξει στὴν Κεφαλληνία, ὅπου ἔγινε θερμότατα δεκτός. Στὴν τρίτη (1775 – 1777) ξεκινᾶ ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ σπέρνει τὸν σπόρο τοῦ Εὐαγγελίου εἰς Δωδεκάνησο, Κρήτη, Κυκλάδες, Δυτικὴ Στερεά, Ἤπειρο, Κεφαλληνία, Ζάκυνθο καὶ Κέρκυρα. Στὴν τέταρτη καὶ τελευταία περιοδεία του (1777-1779) ξεκινᾶ ἀπὸ Κέρκυρα ἐργάζεται ἱεραποστολικὰ εἰς Θεσσαλονίκη, Βέροια, Κορυτσά, Ἁγίους Σαράντα, Τεπελένι, Δυρράχιο, Κολικόντασι, καὶ Μπεράτι, ὅπου ὑφίσταται ἀπὸ τοὺς Τούρκους μαρτυρικὸ θάνατο.
.                  Τί ἔπραξε μὲ τὸ ἱεραποστολικὸ ἔργο του περιγράφει ὁ ἴδιος ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς σὲ διασωθεῖσα ἐπιστολή του πρὸς τὸν κατὰ σάρκα ἀδελφό του Χρύσανθο, τὸ 1779, λίγο πρὶν ἀπὸ τὸ μαρτύριό του: «Τὰ κατ’ ἐμὲ φαίνονται ἀπίστευτα εἰς τοὺς πολλοὺς καὶ μήτε ἐγὼ δύναμαι νὰ τὰ καταλάβω… Ἕως τριάκοντα ἐπαρχίας περιῆλθον, δέκα σχολεῖα Ἑλληνικὰ (Σημ. Ποὺ δίδασκαν τὰ ἀρχαῖα ἑλληνικὰ) ἐποίησα, διακόσια διὰ κοινὰ γράμματα, τοῦ Κυρίου συνεργοῦντος καὶ τὸν λόγον μου βεβαιοῦντος διά τινων ἐπακολουθησάντων σημείων…».
.                  Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στὸ «Νέον Μαρτυρολόγιον» μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς «ἐκατάπεισε τοὺς πλουσίους καὶ ἠγόρασαν ὑπὲρ τὰς τέσσαρας χιλιάδας κολυμβήθρας μεγάλας χαλκωματένιας πρὸς δώδεκα γρόσια τὴν κάθε μίαν καὶ τὰς ἀφιέρωσαν εἰς τὰς Ἐκκλησίας… διὰ νὰ βαπτίζωνται καθὼς πρέπει τὰ παιδία τῶν Χριστιανῶν. Ὁμοίως κατέπεισε τοὺς ἔχοντας τὸν τρόπον καὶ ἀγόραζαν βιβλία πατερικὰ καὶ Χριστιανικαῖς διδασκαλίαις, τὰ ὁποῖα ἐδίδοντο δωρεὰν εἰς ἐκείνους, ποὺ ἤξευραν γράμματα, ἢ εἰς ἐκείνους ὁπού ὑπέσχοντο νὰ μάθουν. Ἐπίσης ἐμοίρασε κομπολόγια καὶ σταυρούδια μικρὰ (ὑπὲρ τὰς πεντακοσίας χιλιάδας) εἰς τὸν κοινὸν λαόν…» (ἐκδ. «Ἀστὴρ», 3η ἔκδ., σελ. 203). Τὰ ὅσα ἔπραξε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς κάνουν τὸν καθηγητὴ Δῶρο Πολίτη τὸ 1949 νὰ γράψει πὼς «κατὰ προέκτασιν τοῦ Αἰτωλοῦ βγαίνει τὸ 21». («Οἱ κοινωνικὲς ἰδέες τοῦ Κοσμᾶ Αἰτωλοῦ», Ἔκδ. Χριστιανο-Σοσιαλιστικῆς Βιβλιοθήκης, Ἀθ. 1949, σσ. 1-17).–

Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ τοῦ 1821 (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Ἡ ἀντιμετώπιση τοῦ 1821

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

.          Στὶς 24 Αὐγούστου συμπληρώθηκαν 240 χρόνια ἀπὸ τὴν δολοφονία τοῦ μεγάλου δασκάλου τοῦ Γένους Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ. Εἶναι ὁ κληρικός, ποὺ προσέφερε στὸν Ἑλληνισμὸ τὶς περισσότερες ὑπηρεσίες ἀπὸ κάθε ἄλλον, κληρικὸ ἢ λαϊκό. Ἀκαταπόνητος, διέσχισε, πολλὲς φορὲς πεζός, διάφορες περιοχὲς τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας.
.          Σὲ εἴκοσι χρόνια ἱεραποστολῆς ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ἵδρυσε 200 σχολεῖα, δίδαξε τὰ ἑλληνικὰ γράμματα, ἐνουθέτησε, ἐξημέρωσε τὰ προσωπικὰ καὶ κοινωνικὰ ἤθη, ἐνίσχυσε τὴν ἰδιοπροσωπία τῶν Ἑλλήνων, δυνάμωσε τὸ φρόνημά τους, τοὺς κράτησε ἑδραίους στὴν Ὀρθόδοξη Πίστη καὶ στὴν ἀγάπη τους πρὸς τὴν Πατρίδα. Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ἦταν ἕνας μοναδικὸς συνδυασμὸς σοφοῦ διδάχου, ἐκκλησιαστικοῦ ταγοῦ καὶ ἀτρόμητου ἱεραποστόλου, ποὺ θυσιάστηκε γιὰ τὸν Χριστὸ καὶ τὴν Ἑλλάδα. Σὲ ἀντίθεση μὲ ἄλλους διδάχους δὲν δίδαξε ἀπὸ τὴν ἀσφάλεια τῶν δυτικοευρωπαϊκῶν κρατῶν. Ἐργαζόταν πάντα ὑπὸ τὴν δαμόκλεια σπάθη τοῦ βαρβάρου κατακτητῆ καὶ δίπλα στὸν ραγιά. Τὸ δάκρυ δὲν σκουπίζεται ἀπὸ μακριά, οὔτε ἡ παρηγοριὰ ἔρχεται μὲ ἐπιστολές…
.              Αὐτὴν τὴν μεγάλη ἐκκλησιαστικὴ καὶ ἐθνικὴ προσωπικότητα παραβλέπουν ἢ ὑποτιμᾶνε ὀπαδοὶ τοῦ γαλλικοῦ διαφωτισμοῦ. Ὁ Κ.Θ. Δημαρᾶς στὸ 14.000 περίπου σειρῶν βιβλίο του «Νεοελληνικὸς Διαφωτισμὸς» ἀφιερώνει πέντε σειρὲς στὸν Πατροκοσμά! Ὁ Πασχ. Κιτρομηλίδης στὸ ἰδίου θέματος βιβλίο του καὶ στὶς 17.000 περίπου ἀράδες του ἀφιερώνει εἴκοσι πέντε καὶ ὄχι γιὰ καλό. Ἀπὸ ὅλα ὅσα μοναδικὰ ἐπιτέλεσε γιὰ τὸν Ἑλληνισμό, ὁ Πασχ. Κιτρομηλίδης βρῆκε νὰ γράψει: «Μία ἰδιότυπη ἐκδήλωση τῆς ρωσικῆς προπαγάνδας ὑπῆρξε ἡ δράση τοῦ χαρισματικοῦ ἱεροκήρυκα καὶ εὐαγγελιστὴ (Σημ. Sic) Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ…». Ὁ Πασχ. Κιτρομηλίδης «στηρίζει» τὴν ἀνέρειστη μομφή του στὸ ὅτι ὁ Πατροκοσμᾶς γιὰ νὰ ξεκινήσει τὴν ἱεραποστολή του πῆρε, (Σημ. Ὅπως ἐπιβάλλει ἡ κανονικὴ τάξη τῆς Ἐκκλησίας), τὴν εὐλογία τοῦ Πατριάρχου Σεραφεὶμ Β΄, τὸ 1759.
.          Ὁ Πατριάρχης θεωρήθηκε ρωσόφιλος, ἐπειδὴ ἂν καὶ ἐξόριστος, ἐπιχείρησε νὰ ἀξιοποιήσει τὸν ρωσοτουρκικὸ πόλεμο (1768 – 1774) πρὸς ἀπελευθέρωση τῆς Ἑλλάδος… Σημειώνεται ὅτι ὁ Σεραφεὶμ παρέμεινε Πατριάρχης τέσσερα μόνο χρόνια (1757 – 1761). Τὸ 1761 ὁ Σουλτάνος Μουσταφὰ Γ΄ τὸν ἐκθρόνισε καὶ τὸν ἐξόρισε στὸ Ἅγιον Ὄρος…
.          Γενικὰ εἶναι ἀπαράδεκτη ἡ στάση τῶν ἀρθρογραφούντων ὀπαδῶν τοῦ γαλλικοῦ διαφωτισμοῦ ἔναντι τῆς ἱστορικῆς ἀλήθειας γιὰ τὸ 1821. Εἶναι ἐξοργιστικὴ ἡ, ἐκ λόγων ἰδεολογικῶν, αὐξομείωση τῆς βαρύτητας ποὺ ἀποδίδουν στὶς προσωπικότητες ποὺ δημιούργησαν τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση καὶ οἱ ἀνισοβαρεῖς κρίσεις τους, ὡς πρὸς τὸ ποῦ ὀφείλεται ἡ ἐξέγερση τοῦ Ἔθνους. Ἤδη ἔχουν ἀρχίσει νὰ ρίχνουν τὰ πάρθια βέλη τους κατὰ τῆς ἱστορικῆς ἀλήθειας καὶ νὰ ἐπιχειροῦν νὰ ἐπιβάλουν μία fake history.
.               Ὡς λόμπι κοινωνικό, «ἐπιστημονικὸ» καὶ ἐπικοινωνιακὸ ἡ ἐμπαθὴς ἰντελιγκέντσια εἶναι κλειστὸ καὶ ὀλιγάριθμο, ἀλλὰ ἰσχυρότατο ἔναντι τῆς μεγάλης πλειοψηφίας τῶν Ἑλλήνων, ποὺ ἐνστικτωδῶς ἀντιλαμβάνεται τὴν ἱστορικὴ ἀλήθεια. Ὅσοι δὲν συμφωνοῦν μὲ τὸ λόμπι δὲν βρίσκουν εὔκολα μέσο νὰ ἐκφραστοῦν. Ὑπάρχει ἔναντί τους ἄτυπη ἀλλὰ αὐστηρὴ λογοκρισία.
.              Ὅλα αὐτὰ τὰ δεδομένα εἶναι ποὺ προκαλοῦν ἐρωτηματικὰ ὡς πρὸς τὴν προσέγγιση ποὺ θὰ ὑπάρξει στὸ θεμελιακὸ γιὰ τὴν ἐλεύθερη ὑπόστασή μας γεγονὸς τῆς Ἱστορίας μας.-

ΔΕN ΘΑ ΗΜΑΣΤΑΝ ΤΙΠΟΤΕ ΧΩΡΙΣ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΚΟΣΜΑ

ΔΕΝ ΘΑ ΗΜΑΣΤΑΝ ΤΙΠΟΤΕ ΧΩΡΙΣ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΚΟΣΜΑ

τῆς «Χριστιανικῆς Ἑστίας Λαμίας»

.                 Δὲν ἔχουμε καταλάβει ἀκόμη τί προσέφερε στὴν Ὀρθοδοξία καὶ τὸ Ἔθνος ὁ Πατροκοσμᾶς…
.                 Δὲν θὰ ἤμασταν οὔτε Ἕλληνες οὔτε Ὀρθόδοξοι χωρὶς τὸν ἅγιο Κοσμᾶ.
.                 Αὐτὸς ἀγωνίστηκε γιὰ τὴν Ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ τὴν Παιδεία τοῦ Ἔθνους. Ποτὲ Ὑπουργεῖο Παιδείας δὲν ἔκανε ὅσα ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς καὶ μάλιστα σὲ περίοδο Τουρκοκρατίας. Ἔχτισε σχολεῖα καὶ ὀργάνωσε πάνω σὲ Ἑλληνοορθόδοξες βάσεις τὴν ἐκπαίδευση καὶ μόρφωση τῶν Ἑλληνοπαίδων μὲ κοινὴ συμμετοχὴ καὶ φροντίδα Γονέων καὶ Κηδεμόνων, Ἐκκλησίας καὶ Κοινότητος.
.                 Μὲ τὰ κηρύγματά του, τὶς Κατηχήσεις του, τὶς κολυμβῆθρες καὶ τὶς βαπτίσεις, τὶς περιοδεῖες του, τὴν μετάθεση τοῦ παζαριοῦ τῶν Ἑβραίων ἀπὸ Κυριακὴ στὸ Σάββατο καὶ τὴν ἀνάδειξη τῆς Κυριακῆς ἀργίας καὶ τῆς πίστης τῶν Ὀρθοδόξων, πρόλαβε τὴν ἐπέκταση τοῦ ἐξισλαμισμοῦ.
.                 Ἕνωσε μάλιστα σχολεῖο καὶ Ἐκκλησία καὶ καθόρισε τὸν σκοπὸ τῶν ἐκπαιδευτικῶν προγραμμάτων γιὰ τοὺς Ἕλληνες καὶ ὀρθόδοξους μαθητές.
.                 Τώρα καταλαβαίνουμε τὴν προσφορὰ τοῦ Μεγάλου Διδασκάλου τῶν Σκλάβων, ἰδίως σήμερα, ποὺ ἀποδομεῖται ἡ ἑλληνορθόδοξη παιδεία καὶ ὅλη ἡ Εὐρώπη κατακλύζεται ἀπὸ κύματα μουσουλμάνων καὶ βιώνει τὸν ἀποχριστιανισμό της καὶ τὸν ἐξισλαμισμό της.
.                 Εἶναι τελείως ἀσύμβατο μὲ τὴ διδασκαλία τοῦ Πατροκοσμᾶ ἕνα σχολεῖο χωρὶς προσευχή, διδαχὴ τῆς ὀρθόδοξης πίστης, ἑλληνικὴ γλώσσα καὶ ἱστορία, ἐκκλησιασμὸ καὶ χριστιανικὴ πνοὴ καὶ κατεύθυνση. Καὶ μιλᾶμε γιὰ ἑλληνορθόδοξο σχολεῖο. Γιὰ μαθητὲς βαπτισμένους καὶ ἐντεταγμένους στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ.
.                 Τὸ χαρακτηριστικότερο ὅλων εἶναι ὅτι ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ἔκανε διάλογο καὶ διαβούλευση μὲ τὶς τοπικὲς κοινωνίες τῶν χριστιανῶν καὶ αὐτὲς τελικὰ ἀναλάμβαναν τὴ Σχολικὴ Ἐφορία καὶ ἀποτελοῦσαν τὴ σχολικὴ ἐπιτροπή.
.                 Τὸ θλιβερὸ στὶς εἰσηγήσεις τοῦ σημερινοῦ Ὑπουργείου Παιδείας εἶναι ὅτι ἀποφασίζει ἢ εἰσηγεῖται ἐρήμην τῶν γονέων, ἀκόμη καὶ τῶν ἀλλοδαπῶν γονέων. Πολλοὶ γονεῖς ἀπὸ τοὺς πρόσφυγες καὶ μετανάστες, γιὰ δικούς τους λόγους, πιθανὸν ὄχι ὅλοι, ἀφήνουν, σιωπηλὰ ἴσως, τὰ παιδιά τους νὰ παρακολουθοῦν ὀρθόδοξα θρησκευτικά.
.                 Τελευταῖα, μόλις ἐλέχθη ὑποτονικὰ ἀπὸ ἐπίσημα χείλη ὅτι οἱ ἀλλαγὲς στὸ σχολικὸ σύστημα θά ᾽ναι τῆς ἔγκρισης τῆς ἐκπαιδευτικῆς κοινότητος καὶ τοῦ συλλόγου γονέων καὶ κηδεμόνων.
.                 Ἡ ὅλη ὅμως φιλοσοφία τῶν ἐκσυγχρονιστῶν βασίζεται σὲ μία ἀπόφαση ἐκ τῶν προτέρων παγιωμένη ὅτι τὸ ἑλληνικὸ σχολεῖο πρέπει νὰ γίνει σὰν τὸ γαλλικό, οὐδετερόθρησκο, ἄχρωμο, ἄοσμο καὶ ἄγευστο. Μὲ ποιό δικαίωμα ὅμως; Ρωτήθηκαν οἱ γονεῖς;
.                 Ἀσφαλῶς οἱ ζηλωτὲς τῆς ἀθεΐας καὶ τοῦ μαρξισμοῦ ὡς ἄγευστοι τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας καὶ τοῦ ὀρθοδόξου βιώματος, δὲν μποροῦν νὰ καταλάβουν τὴν ὑπαρξιακὴ ἀνάγκη τοῦ ἀνθρώπου γιὰ ἐπικοινωνία καὶ σχέση μὲ τὸν Θεό. Αὐτοὶ πιθανὸν νὰ ὀργανώνουν αὐτὴ τὴ σχέση τους πρὸς τὸ θεῖον μὲ ἀντίδραση πρὸς τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν ἐπικρατοῦσα θρησκεία.
.                 Ναί, ἀλλά, δὲν μποροῦν νὰ ἀποφασίζουν γιὰ τὰ βαπτισμένα παιδιὰ τῆς Ἐκκλησίας. Δὲν νομοθετοῦν στὸ κενὸ καὶ σὲ δηλωμένες ἄθεες οἰκογένειες. Ἐδῶ εἴμαστε Ὀρθόδοξοι. Κάποιοι λίγοι ἄθεοι, βαπτισμένοι κι αὐτοί, νὰ ἀποφασίζουν γιὰ τὰ παιδιὰ τῶν Ἑλληνοορθοδόξων Οἰκογενειῶν!!!
.                 Αὐτὸ ποὺ γίνεται εἶναι ἐξωφρενικό, δηλαδὴ τρελό. Τουλάχιστον ἂς διασώσουν τὴν εὐαισθησία στὴ δημοκρατία καὶ τὸ σεβασμὸ στὴν ἑλληνορθόδοξη οἰκογένεια ποὺ εἶναι καὶ ἡ πλειοψηφία.
.                 Νὰ ἐρωτηθοῦν λοιπὸν οἱ γονεῖς.
.                 Τουλάχιστον ἂς δείξουν τὸν ἴδιο σεβασμὸ πρὸς τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ Κοινωνία, ποὺ δείχνουν στὶς Μουφτεῖες, στὴν Ἑβραϊκὴ Κοινότητα καὶ στοὺς Καθολικούς τῆς Ἑλλάδος.
.                 Σημειωτέον ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος σεβάστηκε πάντοτε τὴν ἐλευθερία τοῦ προσώπου καὶ οἱ Μεγάλοι Διδάσκαλοι τοῦ Γένους, ἀπὸ τοὺς ὁποίους ὁ ἁγιώτερος ὑπῆρξε ὁ Πατροκοσμᾶς, ὄχι μόνο προσέφεραν πνεῦμα, χρῆμα καὶ αἷμα στὸ δοῦλο Γένος τῶν Ἑλλήνων, ἀλλὰ ἔφεραν καὶ τὶς θετικὲς ἐπιστῆμες στὴ χώρα μας μὲ ἀνοιχτοσύνη πνεύματος καὶ διάκριση σπάνια συναντώμενη σὲ ἄλλες ὁμολογίες.
.                 Βρῆκαν τώρα αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι εὐκαιρία νὰ κάνουν τί; Νὰ ἀλλάξουν τὰ πνευματικὰ φῶτα τῶν ἑλληνοπαίδων καὶ νὰ μείνουν τὰ παιδιὰ στὸ σκοτάδι… Πιθανὸν νὰ πετύχουν κάτι… Ὅ,τι πέτυχαν καὶ στὴν ἀθεϊστικὴ Ρωσία: ἀντὶ τῆς ὑγιοῦς πίστεως: ὑπαρξιακὸ κενό, προσωπολατρεία καὶ θεοποίηση τοῦ κόμματος, προλήψεις καὶ δεισιδαιμονίες, μαγεία καὶ ἀποκρυφισμό, παραθρησκεία καὶ αἱρέσεις…
Στὴν οὐσία ἔβλαψαν τὸν ἄνθρωπο.
Τὸ ποτάμι ὅμως τῆς πίστεως δὲν χάθηκε…
Ἐμφανίστηκε πάλι καὶ ξεχείλισε…
Ματαιοπονοῦν λοιπὸν οἱ δυστυχεῖς…
Ξεχνοῦν τὸ διαχρονικὸ ἀπόφθεγμα, ποὺ ἀποδεικνύει τὸ ἔμφυτο καὶ ἀνεξάλειπτο τῆς πίστεως, τὸ ρηθὲν ὑπὸ τοῦ Πλουτάρχου:
ΚΕΙΜΕΝΟ:
«Εὕροις δ’ ἂν ἐπιὼν πόλεις ἀτειχίστους, ἀγραμμάτους, ἀβασιλεύτους, ἀοίκους, ἀχρημάτους, νομίσματος μὴ δεομένας, ἀπείρους θεάτρων καὶ γυμνασίων, ἀνιέρου δὲ πόλεως καὶ ἀθέου, μὴ χρωμένης εὐχαῖς μηδ’ ὅρκοις μηδὲ μαντείαις μηδὲ θυσίαις ἐπ’ ἀγαθοῖς μηδ’ ἀποτροπαῖς κακῶν οὐδεὶς ἔστιν οὐδ’ ἔσται γεγονὼς θεατής. Ἀλλὰ πόλις ἄν μοι δοκεῖ μᾶλλον ἐδάφους χωρὶς ἡ πολιτεία τῆς περὶ θεῶν δόξης ὑφαιρεθείσης παντάπασι σύστασιν λαβεῖν ἢ λαβοῦσα τηρῆσαι. Τοῦτο μέντοι τὸ συνεκτικὸν ἁπάσης κοινωνίας καὶ νομοθεσίας ἔρεισμα καὶ βάθρον οὐ κύκλῳ περιιόντες οὐδὲ κρύφα καὶ δι’ αἰνιγμάτων, ἀλλὰ τὴν πρώτην τῶν κυριωτάτων δοξῶν προσβαλόντες εὐθὺς ἀνατρέπουσιν».
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ – ΠΡΟΣ ΚΩΛΩΤΗΝ 1125Ε
(ΑΠΟΔΟΣΗ στὴν Νέα Ἑλληνική) «Στὶς περιπλανήσεις σου μπορεῖ νὰ συναντήσεις πόλεις ἀτείχιστες, χωρὶς γραφή, χωρὶς βασιλιάδες, χωρὶς σπίτια, χωρὶς ἰδιοκτησίες, ποὺ δὲν χρειάζονται νόμισμα, ποὺ δὲν γνωρίζουν θέατρα καὶ γυμναστήρια. Πόλη ὅμως χωρὶς ἱερὰ καὶ θεούς, ποὺ δὲν καταφεύγει σὲ προσευχές, ὅρκους, μαντεῖες, θυσίες γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῶν ἀγαθῶν οὔτε γιὰ τὴν ἀποτροπὴ τῶν κακῶν, δὲν ὑπῆρξε ποτὲ κανεὶς ποὺ νὰ εἶδε οὔτε θὰ ὑπάρξει ποτέ. Ἀντίθετα, μοῦ φαίνεται πὼς περισσότερο μπορεῖ μία πόλη χωρὶς ἔδαφος νὰ λάβει σύσταση καί, ἀφοῦ τὴ λάβει, νὰ τὴ διατηρήσει παρὰ πολίτευμα, ἂν ὑποσκαφθεῖ ἡ ἀντίληψη γιὰ τοὺς θεούς. Τοῦτο λοιπὸν τὸ βάθρο καὶ ἔρεισμα, ποὺ συνέχει κάθε κοινωνία καὶ νομοθεσία, ἀνατρέπουν (οἱ Ἐπικούρειοι), ὄχι κάνοντας κύκλους οὔτε κρυφὰ καὶ μὲ αἰνίγματα, ἀλλὰ ρίχνοντας καταπάνω του τὴν πρώτη ἀπὸ τὶς πιὸ κύριες δόξες τους».
.                 Αὐτὸ τὸ κομμάτι τὸ ἀφιερώνουμε μὲ πολὺ πόνο ψυχῆς στοὺς διαχειριζομένους τὶς τύχες τοῦ Ἔθνους μας αὐτὸ τὸν καιρό, μήπως καὶ ἀποφύγουν κάποιες πρόσθετες ἀναποτελεσματικὲς ἐνέργειες καὶ καταλάβουν ἐπιτέλους τὸ λαθεμένο δρόμο ποὺ ἀκολουθοῦν.
.                 Ἐπίσης νὰ μὴ ξεχάσουν ποτέ, κι αὐτοὶ κι ἐμεῖς, ὅτι κάποιος κρεμάστηκε στὴ Β. Ἤπειρο γιὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν Ὀρθοδοξία.
Κι αὐτὸς εἶναι ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ πρῶτος καὶ μοναδικὸς καὶ ἀναντικατάστατος οὐσιαστικὸς ἐκπαιδευτικὸς Μεταρρυθμιστὴς τοῦ Γένους μας, ποὺ ἀγνοοῦν τὰ βιβλία τους καὶ οἱ ἐκπαιδευτικοὶ στόχοι τους.
Νά ᾽χουμε τὴν εὐχή Του.

ΟΙ ΚΑΙΡΟI ΑΠΑΙΤΟYΝ ΠΑΤΡΟΚΟΣΜAΔΕΣ (Δ. Νατσιός)

Οἱ καιροὶ ἀπαιτοῦν Πατροκοσμάδες

Γράφει ὁ Δημ. Νατσιός
Δάσκαλος-Κιλκίς

«Ἐὰν ὅμως ὁ λόγος καὶ ἡ ὑπόθεσις εἶναι περὶ Πίστεως καὶ τῶν παραδόσεων τῆς Ἐκκλησίας μας, τότε καὶ ὁ πλέον εἰρηνικὸς καὶ ἥσυχος πρέπει νὰ πολεμῆ ὑπὲρ αὐτῶν πλὴν ὄχι μὲ ταραχὴν τῆς καρδίας, ἀλλὰ μὲ ἕνα θυμὸν ἀνδρεῖον καὶ σταθερόν, κατ’ ἐκεῖνο τὸ τοῦ Ἰωὴλ “ἐκεῖ ὁ πραΰς ἔστω μαχητής”». (Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, «Ἀόρατος Πόλεμος»).

.                 Τὰ χρόνια ποὺ ἔγραφε ὁ Ἅγιος Νικόδημος τὰ παραπάνω, τὸ Γένος βρισκόταν ἐν αἰχμαλωσίᾳ, στὸ σκοτάδι τῆς Τουρκοκρατίας. Δὲν ὑπῆρχε πατρίδα, κράτος. Ἂν ζοῦσε σήμερα θὰ προσέθετε καὶ «περὶ πατρίδος». Ἔχουμε ὅμως τὸν σύγχρονο Ἅγιο Παΐσιο τὸν Ἁγιορείτη ποὺ μᾶς κανοναρχεῖ “ἑπόμενος τοῖς θείοις πατράσι”: «Στὰ θέματα τῆς Πίστεως καὶ τῆς Πατρίδος δὲν χωρᾶνε ὑποχωρήσεις, πρέπει νὰ εἶναι κανεὶς ἀμετακίνητος, σταθερός». (Λόγοι Ε´, «Πάθη καὶ Ἀρετές», σελ. 277). Πιάνουμε τὶς μύτες μας τοῦτες τὶς ἡμέρες ἀπὸ τὶς ἀναθυμιάσεις ποὺ ἀναδίδει ὁ γνωστὸς ὀχετός, ὁ ἑσμὸς τῶν ἄθεων προοδομανῶν.
.                 Νὰ καταργηθοῦν οἱ παρελάσεις, ἡ προσευχή, τὰ θρησκευτικά, ἡ ὀρθόδοξη ἀγωγὴ στὰ σχολεῖα. «Παρὰ φύσιν», χαρακτήρισε ὁ κὺρ-Φίλης τὴν διδασκαλία τῶν ἀρχαίων στὸ γυμνάσιο. (Ὅταν ὀνομάζεις «παρὰ φύσιν» τὴν ἀρχαία ἑλληνική, πέραν τῶν ἄλλων ὑπονοεῖς ὅτι καὶ ἡ γλώσσα τοῦ Εὐαγγελίου, ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι «παρὰ φύσιν», διότι αὐτὸ γράφτηκε σ’ αὐτὴν τὴν γλώσσα. Θὰ ἀπαντηθεῖ αὐτὴ ἡ προσβολὴ «μὲ θυμὸν ἀνδρεῖον καὶ σταθερὸν» ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἡγεσία ἢ θὰ περιοριστεῖ καὶ πάλι σὲ ἀνώδυνους καὶ κομψότατους ἐλέγχους τοῦ τύπου «κούρασε καὶ κουράστηκε ὁ ὑπουργός»;).
.                 Βεβαίως τίποτε «παρὰ φύσιν» δὲν ὑπάρχει στὴν ἐξαίσια γλώσσα μας. Γλῶσσες «παρὰ φύσιν» δὲν ὑπάρχουν, ἄνθρωποι «παρὰ φύσιν» ὑπάρχουν καὶ ἀπὸ αὐτοὺς κινδυνεύουμε, ὅπως ἔχω ξαναγράψει. Ὅμως, διορθώνω, ὑπάρχουν στὴν ἐκπαίδευση ὄντως διεστραμμένα πράγματα, τὰ ὁποῖα παρεισέφρησαν στὰ σχολικὰ βιβλία τάχα καὶ Γλώσσας.
.                 Κείμενα ποὺ ἀπευθύνονται σὲ παιδιὰ δημοτικοῦ καὶ γυμνασίου καὶ περιέχουν ὄντως «παρὰ φύσιν», ἐπικίνδυνα καὶ καταστρεπτικὰ γιὰ τὴν ἡλικία τους μηνύματα. Δὲν ἀκούσαμε τὸν κ. Λιάκο νὰ τὰ καταγγέλλει! Ἡ πρωινὴ προσευχή, ἂς γνωρίζει ὁ ἀπύθμενου θράσους ἐκκλησιομάχος, δὲν εἶναι μία τυπικὴ διαδικασία. Κάνοντας τὰ παιδιὰ τὸ πρωὶ τὸν σταυρό τους, παρατεταγμένα κατὰ τμήματα, ὁμολογοῦν τὴν πίστη τους στὸν Χριστὸ πρωτίστως καὶ συνειδητοποιοῦν ὅτι ἀνήκουν σὲ μία ὁμόγλωσση, ὁμότροπη καὶ ὁμόπιστη κοινότητα, σ’ ἕνα ἔθνος ποὺ ἀπελευθερώθηκε ἀκριβῶς γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ διαλαλεῖ τὶς πολυτίμητες ἀξίες του. Πόσοι καὶ πόσοι περίοικοι τοῦ σχολείου μας, ἡλικιωμένοι, ποὺ μένουν στὰ σπίτια τους τὰ πρωινά, ἀκοῦν μὲ συγκίνηση, ἀπὸ τὰ μεγάφωνα τοῦ σχολείου, τὴν δροσερὴ παιδικὴ φωνή, νὰ ἀπαγγέλλει τὸ «Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι…», ἢ τὸ «Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς».
.                 Θυμίζω, λοιπόν, κάποια «παρὰ φύσιν» κείμενα, γιὰ τὰ ὁποῖα πρέπει νὰ ἀντιδράσουν κυρίως οἱ γονεῖς τῶν παιδιῶν. Νὰ σημειώσω, ὅτι ὅλα αὐτὰ τὰ τσιράκια τῆς Νέας Τάξης ἐδῶ καὶ δεκαετίες ἔχουν ἁλώσει τὶς πανεπιστημιακὲς σχολές, κυρίως τὰ τμήματα ἐκπαίδευσης καὶ συγγράφουν ἐπιδοτούμενα τὰ σχολικὰ βιβλία. Πρώην θαμῶνες τοῦ πασοκικοῦ σταύλου, ὀσμίστηκαν τὴν μετατόπιση τῶν ὀπαδῶν τοῦ… κινήματος καὶ κίνησαν γιὰ τὸν νέο πόλο ἐξουσίας.
.                 Ζητωκραυγαστὲς πιὰ τοῦ ΣΥΡΙΖΑ ἐπιβραβεύτηκαν γιὰ τοὺς ἀνθελληνικούς τους «ἀγῶνες, «αἰχμαλωτίζοντας» καὶ τὸ ὑπουργεῖο ἀντεθνικῆς παιδείας. Ἀπὸ ἐκεῖ ξερνοῦν ἀνενόχλητοι τὶς ἐθνοκτόνες ἰδεοληψίες τους. «Τὸ ἔθνος ἡμῶν ὑφίσταται πολιτικήν τινα ζύμωσιν, καθ’ ἣν τὰ ἀκαθαρτότερα στοιχεῖα ἀνέρχονται καὶ ἐπιπλέουσιν, ἐν εἴδει ἑξαφρίσματος (=ἀφροῦ), ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας» ἔγραφε τὸ 1877 ὁ δηκτικὸς Ἐμ. Ροΐδης.
.                 Ἐπανερχόμαστε ὅμως στὰ «παρὰ φύσιν» τῶν βιβλίων. Ὑπενθυμίζω:

«Ὁ καθηγητὴς τῆς φιλολογίας ἔριχνε κάθε μέρα τὸ μπαλάκι. Ὅλη ἡ τάξη τὸ ἔπιανε σὰν ἕνα γαργαλιστικὸ μήνυμα. Τὸ πετοῦσε ὁ ἕνας στὸν ἄλλον. Χαρᾶς εὐαγγέλια.
“Ὁσάκις…”, ἄρχιζε τὴ φράση του ὁ φιλόλογος.
“Ναί. Ναί. Ὁ Σάκης! Ὁ Σάκης!”, φώναζαν ὅλες μαζὶ οἱ μαθήτριες γελώντας.
Κι ὁ καθηγητὴς τρελαινόταν.
“Ὁσάκις…”, ἐπαναλάμβανε τονίζοντας τὴ λέξη σὰν νὰ ἔλεγε «σκάστε».
“Ὁ Σάκης! Ὁ Σάκης! ἀκουγόταν πάλι ἀπὸ κάτω καὶ τὸ γέλιο ἔδινε καὶ ἔπαιρνε.
Ὁ καθηγητὴς δὲν μποροῦσε νὰ ξεχωρίσει ποιὲς ἀπὸ τὶς μαθήτριες ἦταν οἱ δράστες. Ἡ λέξη-μπαλάκι κυλοῦσε ἀκαριαία σὲ κλάσμα δευτερολέπτου μέσα ἀπὸ τὰ χείλια τους ποὺ ἦταν κρυμμένα στὸ κάτω μέρος τοῦ σκυμμένου τοὺς κεφαλιοῦ. Νόμιζε πὼς ἁπλῶς ἐπαναλάμβαναν τὴ λέξη. Πῶς τὶς ἐρέθιζε αὐτὴ ἡ λέξη. Δὲν ἦταν ὅμως ἔτσι. Ἄλλο πράγμα τὸ «Ὁσάκις» κι ἄλλος ἄνθρωπος «Ὁ Σάκης».
Ὁ Σάκης ἦταν ἠλεκτρολόγος μὲ μαγαζί. Μεγαλύτερός τους, 25 ἐτῶν. Τὰ εἶχε φτιάξει μὲ τὴν Ἀλέκα. Μία ἀπὸ τὶς μαθήτριες τῆς τάξης. Ψηλὴ κι ἀδύνατη, μὲ κοντὰ ξανθὰ μαλλιὰ καὶ μεγάλα καστανὰ μάτια, μακρὺ λαιμὸ καὶ μακριὰ χέρια καὶ πόδια, κάπως ξερακιανή, ἀλλὰ ζόρικη. Στὰ 15-16, ὅπως ὅλες τους. Ἡ πρώτη ποὺ ἔβγαινε ραντεβοὺ μῆνες τώρα. Ὁ Σάκης τὴν περίμενε τὸ μεσημέρι στὴν ἄλλη γωνία κι οἱ ἄλλες μαθήτριες ἔτρεχαν ἀπὸ πίσω της νὰ τὸν δοῦνε. Τὰ σχόλια ἔδιναν κι ἔπαιρναν. Ἦταν ὁ πρῶτος ἔρωτας τῆς τάξης.
Ὁ καθηγητὴς φώναξε τὴν πρώτη μαθήτρια, τὴ Μαρία, στὸ γραφεῖο του καὶ τὴ ρώτησε.
«Τί συμβαίνει μὲ τὸ “Ὁσάκις”; Γιατί αὐτὴ ἡ ἀντίδραση;»
«Δὲν ξέρω, κύριε. Στὸ δικό μου θρανίο δὲν ξέρουμε τίποτα. Τὸ πῆραν ἔτσι φαίνεται καὶ τὸ διασκεδάζουν», τοῦ ἀπάντησε.
Ρώτησε κι ἄλλες μαθήτριες. Μερικὲς δὲν κρατήθηκαν καὶ γελοῦσαν. Ὁ καθηγητὴς προσπάθησε νὰ βγάλει ἀπὸ τὸ λεξιλόγιό του τὴ λέξη “Ὁσάκις”.
Αὐτὴ ὅμως ἀντιστεκόταν. Τοῦ ἔβγαινε αὐθόρμητα, ἔστω καὶ μὲ κάποια καθυστέρηση. Τότε, ὅμως, γινόταν πανζουρλισμός. Σὰν νὰ τὴν εἶχε στερηθεῖ ἡ τάξη καὶ ξεσποῦσε “Ὁ Σάκης! Ὁ Σάκης!”, φώναζαν ἀκόμα πιὸ δυνατὰ καὶ γελοῦσαν μὲ τὴν καρδιά τους. Γιατί ἦταν ὑπόθεση καρδιᾶς καὶ ὄχι γραμματικῆς». (Νεοελληνικὴ Γλώσσα, Α´ Γυμνασίου, τετρ. ἐργασιῶν, σελ. 16).

.           Ἄλλο χαρακτηριστικὸ μάθημα εἶναι τό:

«Τὸ θέλγητρο τῆς Ἀνδαλουσίας» (Κείμενα Νεοελληνικῆς Λογοτεχνίας Α´ Γυμνασίου). Γράφει: «Ἡ Ἀνδαλουσία εἶναι μία γυναίκα τοῦ λαοῦ, κρουστὴ καὶ μελαψή, μὲ κόκκινα χείλια καὶ φλογερὸ βλέμμα, ποὺ ἀγαπάει τὴ ζωή, τὸ χορὸ καὶ τὸ τραγούδι, μία γυναίκα ὅλη χυμοὺς καὶ ζωτικότητα… δίνει ἐρωτικὲς συνεντεύξεις μέσα στὶς ἐκκλησιὲς» (σελ.114). «Ἀνδαλουσία! Ἀνδαλουσία… Ἀνθισμένος τόπος… ποὺ ρυθμίζουν τοὺς ἡδονικοὺς χοροὺς τῶν τσιγγάνων… θρησκευτικὲς λιτανεῖες ποὺ περιφέρουν γλυκερὲς Παναγίες ντυμένες σὰν κοῦκλες καὶ γεμάτες δαντέλες καὶ μαργαριτάρια, ἀκολουθούμενες ἀπὸ μετανοοῦντες ποὺ κρύβουν τὸ πρόσωπό τους μέσα σὲ κουκοῦλες μοναχῶν καὶ πού, ὅταν περνᾶν κάτω ἀπὸ τὰ παράθυρα τῆς ἀγαπημένης τους γυναίκας, χτυποῦν τὸ κορμί τους μὲ βίτσες…» (σελ. 115).

.               Στὸ ἴδιο βιβλίο, σελ. 124, διαβάζουμε ἕναν «ἐξαιρετικὸ» ὁρισμὸ τῆς πατρίδας μας:

«…ἦταν ἡ Ἑλλάδα μία γυναίκα τόσο προκλητικὴ σεξουαλικὰ ποὺ ἔπρεπε νὰ τὴν ἐρωτευτῶ σωματικὰ κι ἀπελπισμένα…», κάποιου Ἄγγλου συγγραφέα.

.         Μάθημα «Νεοελληνικὴ Γλώσσα» (σελ. 148). Ἐδῶ ἐμφιλοχώρησε ἕνα τραγούδι, τὸ ὁποῖο μπορεῖ νὰ τὸ ἀκούσει κάποιος τὶς μεταμεσονύκτιες ὧρες σὲ κάποιο ξενυχτάδικο γιὰ χασομέρηδες, ἀλλὰ σὲ σχολικὴ τάξη οὐδεὶς σοβαρὸς παιδαγωγὸς θὰ τὸ παρουσίαζε καὶ μάλιστα σὲ βιβλίο. Κείμενο:

«Ἅμα ξυπνήσεις καὶ ἔχει βγάλει οὐρὰ/ἂν κοιταχτεῖς καὶ ἔχεις βγάλει βυζιά…/Don’t worry be happy/Ἅμα ἡ κόρη σου σὲ λέει μπαμπά, ἐνῶ ὁ γυιός σου/ σὲ φωνάζει μαμά…/Don’t worry be happy» καὶ λοιπὰ καὶ λοιπά.

.             Ἐρώτηση: Καθηγητὴς ποὺ θὰ διαβάσει τὸν στίχο «ἂν κοιταχτεῖς καὶ ἔχεις…. δὲν κινδυνεύει μὲ ὁριστικὴ ἀπώλεια τῆς σοβαρότητάς του; Ἀπὸ πότε ἡ χυδαιότητα καὶ ἡ αἰσχρολογία ἀνήκουν στὰ γνωστικὰ πεδία τοῦ σχολείου;
.             Δρέπουμε τοὺς καρποὺς μιᾶς Παιδείας, μιᾶς ἀγωγῆς ποὺ προβάλλει, «διδάσκει» τὴν διαφθορά, τὴν λαγνεία. Ἂς τὰ σεκφτοῦν αὐτὰ οἱ γονεῖς, ἂς τὰ διαβάσει αὐτὰ κάποιος Εἰσαγγελέας.
.           Καὶ ἕνα τελευταῖο σκύβαλο. Στὸ Τετράδιο Ἐργασιῶν Γ´ Γυμνασίου, σελ. 73, σὲ κείμενο μὲ τίτλο «Παρὰ πλανητικά», οἱ μαθητὲς μυοῦνται καὶ στὴν ἀστρονομία, τὰ ζώδια καὶ τὰ ὡροσκόπια ἀπὸ τὸν «μέγα παιδαγωγὸ» Κώστα Λεφάκη, τὸν γνωστὸ τηλεαστρολόγο. Διαβάζω: «Ὁ Ἄρης θὰ ἐμπνεύσει πολὺ κόσμο πάνω σὲ νέους σκοπούς. Οἱ σκοποὶ αὐτοὶ ἴσως νὰ εἶναι ἐρωτικοί… Αὐτὸν τὸν μήνα οἱ συμπτώσεις θὰ ἐνισχύσουν τὶς ἐρωτικὲς σχέσεις…». Λεφάκη βρίσκεις σ’ αὐτὰ τὰ βιβλία! Ποῦ εἶναι ὅμως τὰ μεγάλα πνευματικὰ ἀναστήματα τοῦ τόπου;
.           Τὸ θέμα εἶναι τί κάνουμε; Ὁ ἅγιος Γέροντας Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης στὸ βιβλίο του «Μὲ πόνο καὶ ἀγάπη γιὰ τὸν σύγχρονο ἄνθρωπο» (σελ.307), ἔλεγε: «Τὸ ἔργο τοῦ δασκάλου εἶναι ἱερό. Ἔχει μεγάλη εὐθύνη καί, ἂν προσέξη, μπορεῖ νὰ πάρη μεγάλο μισθὸ ἀπὸ τὸν Θεό. Νὰ φροντίζη νὰ διδάσκη στὰ παιδιὰ τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ. Πρέπει νὰ βροῦν τρόπο οἱ ἐκπαιδευτικοὶ νὰ περνᾶνε κάποια μηνύματα στὰ παιδιὰ γιὰ τὸν Θεὸ καὶ γιὰ τὴν Πατρίδα. Ἂς σπείρουν αὐτοὶ τὸν σπόρο, καὶ ἂς μὴν τὸν δοῦν νὰ βλαστάνη. Τίποτε δὲν πάει χαμένο, κάποια στιγμὴ θὰ πιάση τόπο».

.               Ὑπάρχει ἐλπίδα ἀλλά, πρῶτον «θέλει μελτέμι γερό, γεννημένο στὴν Τῆνο, ποὺ νὰ ᾽ρθεῖ μὲ τὴν εὐχὴ τῆς Παναγίας νὰ καθαρίσει τὸν τόπο ἀπ’ ὅλων τῶν λογιῶ τῆς Τουρκιᾶς καὶ τῆς γηραιᾶς Εὐρώπης τὰ ἀπομεινάρια». (Ἐλύτης).
.           Καὶ δεύτερον «ἀπ’ ἔξω μαυροφόρ’ ἀπελπισιὰ καὶ χειροπιαστὸ σκοτάδι»: Κρυφὸ Σχολειό. Ἕνα σὲ κάθε ἐνορία, στὰ ὁποῖα θὰ διδάσκουν δάσκαλοι μὲ ψυχὴ καὶ Χριστό. Ἡ Ἐκκλησία πάντα στάθηκε ἑλληνοσώτειρα. Οἱ ἄμβωνες νὰ σταματήσουν τὶς ἱερὲς μουρμοῦρες. Ἡ Πατρίδα χάνεται, τὸ ποίμνιο ποδοπατεῖται. Οἱ καιροὶ ἀπαιτοῦν Πατροκοσμάδες καὶ ἐπισκόπους Γερμανοὺς ποὺ σηκώνουν λάβαρα. Τὴν Πατρίδα τὸ ’21 δὲν τὴν ἐλευθέρωσε ἡ Εὐρώπη καὶ  οἱ…θεσμοί της. Τὴν ἀνέστησε ἡ μαγιά, τὰ πνευματικοπαίδια τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, τῶν Δασκάλων τοῦ Γένους, τῶν Νεομαρτύρων.

ΤΑ ΣΧΟΛΕIΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΟΣΜA ΚΑΙ Η ΣΗΜΕΡΙΝH ΕΚΠΑIΔΕΥΣΗ (Δ. Νατσιός)

Τὰ σχολεῖα τοῦ Πατροκοσμᾶ καὶ ἡ σημερινὴ ἐκπαίδευση

Γράφει ὁ Δημ. Νατσιός
Δάσκαλος-Κιλκίς

.             Σ’ ἕνα βιβλίο τοῦ Φάνη Μιχαλόπουλου γιὰ τὸν Ἅγιο Κοσμᾶ, ἀπὸ τὰ πρῶτα ποὺ γράφτηκαν γιὰ τὸν βίο καὶ τὴν πολιτεία του, τὸ 1940, διαβάζουμε στὸν ἐπίλογο: «Ρώτησαν κάποιον 100χρονίτη, εὐσεβῆ γέρο Ἠπειρώτη, ποὺ ξεψυχοῦσε στὸ Γηροκομεῖο τῶν Ἰωαννίνων, τὸ 1872 τί χαράχτηκε βαθύτερα στὴν ψυχή του ἀπ’ ὅσο ἔζησε. Ἀπάντησε ὁ πολιὸς γέροντας: «Ὅταν μικρὸς ἄκουσα τὴ διδαχὴ τοῦ πάτερ Κοσμᾶ καὶ φίλησα τὸ χέρι του».
.           Μὲ τὸ στόμα του, νομίζω, μιλοῦσε ὅλη ἡ Ρωμηοσύνη, ἐκφραζόταν ἡ εὐγνωμοσύνη τοῦ Γένους στὸν μεγάλο ἐθναπόστολο.
.             Ἂς μὴν τὸ ξεχνοῦμε αὐτό, τὰ λιοντάρια τοῦ ’21 ἦταν, μὲ τὸν ἕναν ἢ τὸν ἄλλο τρόπο, πνευματικοπαίδια τοῦ Ἁγίου. Ὁ Κατσαντώνης μαρτύρησε ἔχοντας τὸ ὄνομά του στὰ χείλη του. Ὁ καλόγερος Σαμουήλ, ὁ μπουρλοτιέρης τοῦ Σουλίου ὑπῆρξε μαθητής του. Ἀλλὰ καὶ Νεομάρτυρες, τὸ καινὸν καύχημα τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, μαθήτευσαν παρὰ τοὺς πόδας τοῦ Δασκάλου τοῦ Γένους, ὅπως ὁ ἐκ Σαμαρίνης νεομάρτυς Δημήτριος, τὸν ὁποῖο οἱ Τοῦρκοι ἔκτισαν ζωντανό. Ὁ ἅγιος στάθηκε «ὁ χτίστης τῆς Ρωμηοσύνης», ὅπως πολὺ ὡραῖα ὀνομάζεται σ’ ἕνα ποίημα τοῦ 1960, γραμμένο ἀπὸ τὸν Γεώργιο Ἀθάνα. Τὸ διαβάζω:

 «Στὸ Μέγα Δένδρο ξεκινᾶ
στὸ Καλοντάει ἁγιάζει
χτίζει σχολειά, χτίζει ἐκκλησιὲς
χτίζει τὴν Ρωμηοσύνη.
Πάτερ Κοσμᾶ, σά νά ᾽ταν χθὲς
τὸ κήρυγμά σου ἀχάζει
στὴν Ρούμελη, στὴν Ἤπειρο
στὴν ἀπεραντοσύνη».

 .           Χτίζει, λέει ὁ ποιητής, πρῶτα σχολειὰ καὶ κατόπιν χτίζει καὶ ἐκκλησιές, γιατί; Διότι «καλύτερον, ἀδελφέ μου, νὰ ἔχης ἑλληνικὸν σχολεῖον εἰς τὴν χώραν σου, παρὰ νὰ ἔχης βρύσες καὶ ποτάμια, καὶ ὡσὰν μάθης τὸ παιδί σου γράμματα, τότε λέγεται ἄνθρωπος. Τὸ σχολεῖον ἀνοίγει τὰς ἐκκλησίας, τὸ σχολεῖον ἀνοίγει τὰ μοναστήρια». Ναί, ἐκεῖνα τὰ σχολειὰ τοῦ Ἁγίου ἄνοιγαν ἐκκλησιές, τὰ τωρινὰ κλείνουν τὶς ἐκκλησιὲς καὶ γκρεμίζουν μοναστήρια. Τὰ σχολεῖα τοῦ Ἁγίου δὲν ἦταν ἁπλῶς «τόποι προσκτήσεως γνώσεων, ἀλλὰ κυρίως φροντιστήρια ἠθικῆς, χριστιανικῆς καὶ ἠθικῆς ἀγωγῆς», ὅπως γράφει σὲ μία ἐπιστολή του ὁ Ἰω. Καποδίστριας, ὁ πρῶτος καὶ τελευταῖος κυβερνήτης τῆς Πατρίδας μας. Τὸν διαδέχτηκαν πρωθυπουργοί, ἐλάχιστοι κατέλιπαν καλὸ ὄνομα, οἱ περισσότεροι ὑπῆρξαν φιλήκοοι τῶν ξένων καὶ «ὁ φιλήκοος τῶν ξένων εἶναι προδότης», μᾶς λέει καὶ πάλι ὁ ἀδικοχαμένος Κυβερνήτης.
.           Βλέποντας αὐτὰ ποὺ γίνονται σήμερα στὸν τόπο μας, τὶς ἀναθυμιάσεις ποὺ μᾶς πνίγουν, μοῦ ἔρχεται στὸ νοῦ ἡ παροιμία ποὺ ἔλεγε καὶ ὁ Πατροκοσμᾶς: «Ἐκεῖ ποὺ κρεμοῦν τώρα οἱ καπεταναῖοι τὰ καριοφίλια, θὰ ρθῆ καιρὸς ποὺ θὰ κρεμοῦν οἱ γύφτοι τὰ νταούλια».
.               Λίγο πιὸ πάνω ἀπὸ τὴν γενέτειρά μου, στὴν Ἄνω Μηλιὰ Πιερίας, ὑπάρχει ναὸς τοῦ Ἁγίου. Σὲ μία διχάλα ἑνὸς δέντρου εἶναι καρφωμένος ἕνας σιδερένιος σταυρὸς ἀπὸ τὸν Πατροκοσμᾶ: Ἐκεῖ δίπλα χτίστηκε ἡ ἐκκλησιά. Καμάρωναν οἱ παπποῦδες: Πέρασε κι ἀπ’ τὰ μέρη μας ὁ Ἅγιος-Κοσμᾶς. Κι ἀπ’ ὅπου δίδασκε ὁ Πατροκοσμᾶς, ὅπου ἔστηνε τὸ ταπεινὸ σκαμνί του, ποὺ ἦταν ὁ τάφος του, ὅπως ἔλεγε, τὸ ἀντίχριστο Ἰσλὰμ ἐκεῖ δὲν στέριωνε.
.             Σὲ ἐποχὴ ποὺ οἱ κατακτητὲς μᾶς ἀφανίζουν, ποὺ οἱ ἀλώπεκες τοῦ σκότους, οἱ παπικοί, ὀργιάζουν, οἱ Ἑβραῖοι βυσσοδομοῦν καὶ οἱ ραγιάδες ὑποκύπτουν καὶ κατὰ ἐπαρχίες ἀλλαξοπιστοῦν, ὁ Ἅγιος παίρνει στοὺς ἰσχνοὺς ὤμους του τὸν σταυρὸ τοῦ Κυρίου καὶ χτίζει σχολειὰ γὰ νὰ μαθαίνουν τὰ σκλαβόπουλα «τί εἶναι Θεός, τί εἶναι Ἁγία Τριάς, τί εἶναι ἄγγελοι, ἀρχάγγελοι, τί εἶναι καταραμένοι οἱ δαίμονες, τί εἶναι Παράδεισος, τί εἶναι κόλασις, τί εἶναι ἁμαρτία καὶ ἀρετή».
.             Στὰ σημερινὰ σχολειὰ τῶν ἄθεων γραμμάτων, δὲν μαθαίνουν οἱ μαθητὲς μας τί εἶναι οἱ καταραμένοι οἱ δαίμονες καὶ ἡ ἁμαρτία, ἀλλὰ καλοῦνται νὰ μιμηθοῦν τοὺς δαίμονες. (Θυμίζω στὸ βιβλίο Θεατρικῆς Ἀγωγῆς Ε´-ϛ´ Δημοτικοῦ, τὴν παρότρυνση τοῦ βιβλίου, σελ. 81, «εἶσαι δαιμόνιο», νὰ ὑποδυθοῦν, δηλαδή, οἱ μαθητὲς τὸ δαιμόνιο). «Τὸ κακό», ἔλεγε ὁ ἅγιος σὲ μία προφητεία του, «θὰ σᾶς ἔρθει ἀπὸ τοὺς διαβασμένους». Δὲν εἶπε μορφωμένους. Ὁ λαός μας τοὺς μορφωμένους τοὺς ὀνομάζει γνωστικούς, ἐνῶ τοὺς διαβασμένους πολύξερους. Πολύξεροι εἶναι οἱ ἡμιμαθεῖς, ποὺ μεταρρυθμίζουν, ἀναγεννοῦν, ἀναπτερώνουν τὴν Παιδεία, γιὰ νὰ καταλήξουμε σήμερα, ἀντὶ νὰ ἔχουμε σχολεῖα ρωμαίικα, μὲ «ψυχὴ καὶ Χριστό», νὰ καταντήσουν μάνδρες ἐκκλησιομαχίας, ἀφιλοπατρίας καὶ γλωσσικῆς ἀφασίας.
.           Δίδασκα προχτὲς στοὺς μαθητές μου, παιδιὰ ἕκτης δημοτικοῦ τὸ Εὐαγγέλιο τῆς Κυριακῆς. Δὲν προβλέπεται ἀπὸ τὸ ἀναλυτικὸ πρόγραμμα, ὅμως –καὶ τὸ λέω χωρὶς ἴχνος ἔπαρσης, ἓν οἶδα ὅτι οὐδὲν εἰμὶ– δὲν σκύβω τὸ κεφάλι στὸ ψευτορωμαίικο, γιατί «ὅταν μοῦ πειράζουν πατρίδα καὶ θρησκεία μου, θὰ μιλήσω, θὰ ᾽νεργήσω καὶ ὅ,τι θέλουν ἂς μοῦ κάμουν», ὅπως μᾶς ἐντέλλεται ὁ πατριδοφύλακας στρατηγὸς Μακρυγιάννης. Μοῦ λέει ἕνας μαθητής μου. «Γιατί, κύριε, τὴν ὥρα ποὺ μᾶς διαβάζετε τὸ Εὐαγγέλιο ἐπικρατεῖ ἀπολύτη ἡσυχία; Στ’ ἄλλα μαθήματα ἀγριεύουμε, εἴμαστε ἀνήσυχοι». Τί νὰ τοῦ πῶ τοῦ παιδιοῦ; Θυμήθηκα τὰ λόγια τοῦ Ἁγίου: «Δὲν βλέπετε ὅτι ἀγρίευσε τὸ γένος μας ἀπὸ τὴν ἀμάθεια καὶ ἐγίναμεν ὡς τὰ θηρία»;
.           Καὶ πῶς νὰ μὴν ἀγριέψουν τὰ παιδιά, νὰ μὴν γίνουν ὡσὰν τὰ γουρουνόπουλα, ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος στοὺς γονεῖς τους, ποὺ τ’ ἄφηναν χωρὶς «τὰ γράμματα ποὺ διαβάζουνε/οἱ ἀγράμματοι καὶ ἁγιάζουνε» (Ἐλύτης). Τὰ γράμματα αὐτὰ εἶναι ὁ λόγος τοῦ Κυρίου, ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, καὶ ὁ λόγος, ὁ σπόρος αὐτὸς δὲν φτάνει εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν, τὶς ψυχὲς τῶν παιδιῶν μας γιατί τὸν πνίγουν τὰ ἀγκάθια. Καὶ τὰ δηλητηριώδη ἀγκάθια τῆς ἀφιλοπατρίας καὶ τῆς ἐκκλησιομαχίας, φωλιάζουν στὰ σχολικὰ βιβλία γλώσσας, τὰ παλιὰ ἀναγνωστικά. Καὶ τὰ λέγαμε ἀναγνωστικά, διότι μέσῳ τῶν βιβλίων διάβαζε ὁ μαθητὴς τὸν πολιτισμό μας, περιεῖχαν γνώσεις Ἱστορίας, λαογραφίας, θεολογίας, γεωγραφίας, μ’ ἕνα λόγο, βιβλία, νὰ πῶ μία λέξη ποὺ ποινικοποιήθηκε, πατριδογνωσίας. Σὲ ἀντίθεση μὲ τὰ νέα-περιοδικὰ ποικίλης ὕλης, ποὺ ἀπροκάλυπτα τὰ ὀνομάζω, ποὺ γελοιοποιοῦν τὸν δάσκαλο καὶ ὑπονομεύουν τὴν ἴδια τὴν ὑπόσταση τοῦ σχολείου.
.           Ἀγρίεψαν, τὰ παιδιά μας, γιατί τὰ καταδικάσαμε μὲ τὴν μεγαλύτερη τιμωρία ποὺ ὑπάρχει, τουλάχιστον μέχρι τὴν λεγόμενη κρίση: Νὰ τὰ ἔχουν ὅλα, νὰ μὴν τοὺς λείπει τίποτε, χωρὶς ποτὲ νὰ ὀρθώνουμε καὶ τὸ εὐλογημένο ΟΧΙ. Τὰ εἶχαν ὅλα μπούκωσαν ἀπὸ τὶς προσφορὲς καὶ τοὺς στερήσαμε τὸ ἀνθρωποποιὸ λίπασμα τῆς ἀνατροφῆς: Τὴν ἀγάπη, τὴν ἐν Χριστῷ νουθεσία, διότι «ὅσῳ πλεονάζεις τῷ πλούτῳ τουσούτῳ ἐλλείπεις τῇ ἀγάπῃ» (Μ. Βασίλειος).
.             «Ὅταν τὰ μῆλα εἶναι ξινά, δὲν φταῖνε τὰ μῆλα, οἱ μηλιὲς» μᾶς κανοναρχεῖ καὶ ὁ Ἅγιός μας. Καὶ μηλιὲς εἶναι οἱ γονεῖς καὶ οἱ δάσκαλοι. Σήμερα τὰ παιδιά μας ἀντιμετωπίζουν σοβαρὸ πρόβλημα μὲ τὴν γλώσσα, ἀδυνατοῦν νὰ ἐκφραστοῦν! Γιατί; «γιατί ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα εἶναι πρῶτα δουλειὰ τῆς Μάνας. Οἱ μαστοί της εἶναι τρεῖς. Οἱ δύο γιὰ τὸ γάλα καὶ ὁ τρίτος τὸ στόμα της, ἡ λαλιά της. Μὲ τὴν περιφρόνηση, ὅμως, τῆς παράδοσής μας, τὴν ἐκφράγκευσή μας ὁ τρίτος αὐτὸς μαστός, ἀποξεράθηκε.
.           Ἐνῶ εἶναι γεμάτο τὸ κελλάρι τοῦ πατρογονικοῦ μας σπιτιοῦ μὲ καλούδια καὶ μὲ τὰ τιμαλφῆ τοῦ Γένους καὶ τῆς ἡλιόλουστης Ὀρθοδοξίας μας, ἀντὶ νὰ εὐφραίνονται τὰ παιδιά, ποὺ εἶναι Ἕλληνες καὶ Χριστιανοὶ Ὀρθόδοξοι, ἐμεῖς τὰ καταδικάσαμε σὲ λιμοκτονία, τὰ ταΐζουμε μὲ τὰ ξυλοκέρατα, τὶς γουρουνοτροφὲς τῶν Φράγκων.

H EΣΤΑΥΡΩΜΕΝΗ ΖΩΗ ΚΑΤΑ ΤΟΝ AΓ. ΚΟΣΜA τὸν Αἰτωλό

Ἡ ἐσταυρωμένη ζωή κατά τόν ἅγιο Κοσμᾶ[1]

(ἀπόσπασμα μελέτης ὑπὸ τὸν τίτλο:
«Ἡ ἐσωτερική, ἡσυχαστική, ζωή
τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ» 

Τοῦ Κωνσταντίνου Ἡρ. Δεσπότη

βλ. σχετ.: O ΑΓ. ΚΟΣΜΑΣ ὁ ΑΙΤΩΛΟΣ ὡς ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟΣ «Δέν ὑπάρχει ἄλλο παράδειγμα ἁγίου τῆς Ἐκκλησίας μας, πού νά ἐκοπίασε τόσο πολύ ἱεραποστολικά μετά τόν ἀπόστολο Παῦλο ὅσο ἐκοπίασε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς!»

.          «Προσκυνώντας τό Τίμιο Ξύλο, προσκυνοῦμε τόν ἐν αὐτῷ προσπαγέντα Κύριο∙ τόν Ἐσταυρωμένο Λυτρωτή μας. Ἐκεῖνος, ὁ Ἐσταυρωμένος, δίνει ἀξία καί σημασία καί χάρι καί ἁγια-σμό στό ξύλο, τό ὁποῖο πρό τῆς θυσίας Του ἦταν ἕνα ὅργανο ἐγκλήματος, ἦταν ἡ φοβερωτέρα καί τρομερωτέρα θανατική ἐκτέλεσις….Εἶναι ἡ ἐσταυρωμένη ζωή. Ὁ λόγος τῆς Ἐκκλησίας γιά ζωή ἐσταυρωμένη, φαίνεται λόγος σκληρός. Φαίνεται λόγος μελαγχολικός καί ἀπαισιόδοξος. Φαίνεται λόγος βαρύς καί δυσβάστακτος στήν γενεά μας, περισσότερο ἀπό οἱαδήποτε ἄλλη γενεά ἴσως, γιατί ἡ γενεά μας γεύεται χορταστικά τό ποτό τῆς ἀπολαύσεως, τῆς χλιδῆς, τῆς ἀνέσεως. Ἐσταυρωμένη ζωή! Πόσο τήν ἐπόθησαν καί τήν ἀγάπησαν οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι, Ἀποστολικοί πατέρες, Μάρτυρες, Νεομάρτυρες. Τήν ἐπόθησαν καί τήν ἀγάπησαν, γιατί ἐπόθησαν καί ἀγάπησαν τόν Ἐσταυρωμένο Χριστό μας, τόν Λυτρωτή μας [….]
.           Ἅμα ἀγαπᾶς ἀληθινά καί γνήσια, ὑποβάλλεις τόν ἑαυτό σου σέ θυσίες. Καί ὅσο περισσότερο ἀγαπᾶς, τόσο καί σέ μεγαλύτερες θυσίες ὑποβάλλεσαι. Ἄν τό πρόσωπο πού ἀγαπᾶς ἀξίζει θυσίες, τότε δέν ὑπολογίζεις τό τίμημα. Ἔστω καί ἄν εἶναι θάνατος, φρικτός καί ἐξευτελιστικός, ἔστω καί ἄν εἶναι Σταυρός. Γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ ὅλα γίνονται σκύβαλα, καί μαζί μέ τόν Ἀπ. Παῦλο, αὐτός πού ἀγαπᾶ τόν Χριστό διακηρύσσει λόγοις καί ἔργοις «Ἐμοί τό ζῆν Χριστός καί τό ἀποθανεῖν κέρδος»[2]. Τήν ἐσταυρωμένη ζωή γιά τήν ἀγάπη τήν ἄπειρη τοῦ Λυτρωτοῦ ὑπέστη ὁ ἀσκητής καί ἰσαπόστολος, ὁ Προφήτης καί μάρτυρας τῆς Ὀρθοδοξίας μας καί τοῦ Γένους μας, ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός. Ὁ πολιοῦχος καί προστάτης τῆς Μητροπόλεώς μας καί ὁλοκλήρου τοῦ Γένους μας.
.                Ἀπό μικρό παιδί ὁ ἅγιος τοῦ Χριστοῦ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός ἐμαθήτευσε στήν ἐσταυρωμένη ζωή. Πρῶτοι τοῦ τήν δίδαξαν οἱ εὐσεβεῖς γονεῖς του. Ἔμαθε ἀπό μικρός τί σημαίνει νά στερεῖσαι γιά τό Χριστό, νά κάνης θυσίες γιά τό Χριστό, νά παραδίδεσαι διά τῆς πίστεως στήν πρόνοιά Του. Γι’ αὐτό καί ἀργότερα, φωτισμένος ἀπό τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, δίδασκε στούς γονεῖς πού τόν ἄκουγαν: «Ὅταν τό παιδί σου σηκώνεται τό ταχύ ἀπό τόν ὕπνον καί εὐθύς σοῦ γυρεύη ψωμί, ἐσύ μή τοῦ δώσης, ἀλλά ἔπαρέ το καί πήγαινέ το εἰς τήν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ καί εἰπέ του: «Ἐγώ, παιδί μου, δέν ἔχω ψωμί, ὁ Χριστός μας ἔχει. Ἔλα, κάμε τόν σταυρό σου, νά τόν προσκυνήσωμεν καί νά τόν παρακαλέσουμε νά μᾶς δώση. Καί ἔτσι συνηθίζει τό παιδί ἀπό μικρόν εἰς τό καλόν»[3]. Ἔτσι μεγάλωσε μέ τήν νηστεία, μέ τίς μετάνοιες, μέ τό κομποσχοίνι, μέ τόν κόπο τῆς ἐργασίας στό Μέγα Δένδρο, τό χωριό του, μέ τόν κόπο τῆς ἀσκήσεως.
.             Ἀνακούφιζε μέ τήν στοιχειώδη κατ’ ἀρχάς ἄσκησιν ἀπό μικρό παιδί τό πληγωμένο Ἄχραντο Σῶμα τοῦ Ἐσταυρωμένου. Κι’ ὅσο περνοῦσαν τά χρόνια, τόσο καί ἐπρόσεχε καί ἐπαίδευε τόν ἑαυτό του στήν ἄσκησι καί στήν κακοπάθεια, στήν ἐσταυρωμένη ζωή. Ἐκεῖνα τά χρόνια, τά παιδικά καί τά ἐφηβικά, ὁ Χριστός μας τοῦ ἐμφύτευσε μέσα στήν καρδιά του τόν πόθο τῆς ἀφιερώσεως στόν Θεό, στόν Ἐσταυρωμένο, καί ἄφησε γι’ ἀργότερα τήν διδασκαλική ἕδρα (δίδασκε ἤδη τά γράμματα τά κοσμικά) καί μετέβη ποῦ; Ποῦ ἀλλοῦ; Στό Ἁγιώνυμο Ὄρος, στήν Ἀκρόπολη τῆς Ὀρθοδοξίας μας, τῆς σοφίας ἀλλά καί τῆς ἐσταυρωμένης ζωῆς. «Ἦτο δέ ἀκόμη λαϊκός, Κώνστας καλούμενος, πλήν καί εἰς τό σχῆμα ὅντας τῶν λαϊκῶν ἐφαίνετο ἐστολισμένος μέ τήν σεμνότητα τοῦ μοναχικοῦ σχήματος, καί κατά πάντα ἠγωνίζετο, καί τόν ἑαυτό του τόν ἐγύμναζε πρός τελείαν ἄσκησιν» λέει ὁ βιογράφος καί πιστός μαθητής του Σάπφειρος Χριστοδουλίδης. Στήν Ἱερά Μονή τοῦ Φιλοθέου: «Καί ἐκεῖ μέν πρῶτον ἐκουρεύθη μοναχός καί εἰς τούς πόνους τῆς μοναχικῆς ζωῆς ἐχώρησε προθυμότατα», συνεχίζει ὁ συναξαριστής του. Δεκαεπτά ὁλόκληρα χρόνια ἔζησε τήν ἐσταυρωμένη ζωή στό Ἅγιον Ὄρος. Ἐκεῖ, στήν ἡσυχία τῆς ἐρήμου αἰσθάνθηκε τόν Ἐσταυρωμένο, Τόν ἔζησε, Τόν ἀγάπησε ὁλόθερμα, φλόγισε τήν καρδιά του ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, μέ τό νά ἐντοπίζη, νά πολεμᾶ καί νά ξεριζώνη τά πάθη τῆς καρδιᾶς του. Ἐκεῖ ἔμαθε, ἀπέκτησε ἐμπειρία τοῦ τί ἐστί πόλεμος τοῦ Σατανᾶ, ἐπαναστάσεις παθῶν, καθημερινός θάνατος.Ἡ ὀρθόδοξη ἡσυχία εἶναι σταύρωση τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου»[4].
.                 Ἐκεῖ στό ἀπέριττο κελλί του γνώρισε πάνω στά πράγματα τό γεροντικό ἐκεῖνο λόγιο: «Τό κελλίον ἐστί χαλκεῖον, μία δίνεις, μία παίρνεις». Ἐκεῖ γνώρισε θλίψεις, ἀποθαρρύνσεις τῆς ψυχῆς ἀλλά καί νίκες καί συντριβή τοῦ ἀρχεκάκου δράκοντος. Ἐκεῖ ἔζησε τήν Μεγάλη Παρασκευή τοῦ Ἐσταυρωμένου Ἰησοῦ, ἡ ὁποία βέβαια τοῦ ἔδειχνε μέ πόνο τήν Ανάστασιν. Ὥσπου ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ τόν κυρίευσε.
.                 Δοκιμασμένος, ἐσταυρωμένος πάντα, περιχαρακωμένος ἀπό τόν πόνο τοῦ Σταυροῦ τῆς ἀσκήσεως, μέ πίστι ἀκράδαντη, ἀνέλαβε καί ἕναν ἄλλο Σταυρό. Τόν Σταυρό τῆς πατρίδος, τῆς Ἐσταυρωμένης Ἑλλάδος. Αἰσθάνθηκε τήν ἀδικία εἰς βάρος ἑνός λαοῦ ὁ ὁποῖος παρά τά ἐλαττώματά του ἐπίστευε στόν Χριστό, στόν Ἐσταυρωμένο Λυτρωτή τοῦ κόσμου. Πόνεσε μαζί μέ τόν ἐσταυρωμένο λαό. Ἄκουε καθημερινῶς τόν ἐσταυρωμένο λαό. Ἄκουε καθημερινῶς τούς θρήνους του ἀπό τήν φρικτή καταπίεσι, ἀπό τήν ἐκμετάλλευσι, ἀπό τήν ἁρπαγή, ἀπό τήν προσβολή τῶν τυράννων. Ἔκλαυσε σάν ἄλλος Ἱερεμίας τήν αἰχμαλωσία τοῦ περιουσίου λαοῦ καί σάν ἀληθινός Ἀπόστολος ἀπεσταλμένος, διότι «οὐχ ἑαυτῶ τις λαμβάνει τήν τιμήν, ἀλλά καλούμενος ὑπό τοῦ Θεοῦ, καθάπερ καί Ἀαρών» (Ἑβρ. ε΄, 4). Πέταξε σ’ ὅλη τήν Ἑλληνική γῆ, τήν πατρίδα, καί παρηγόρησε τούς δακρυσμένους ἀδελφούς. Τόν Σταυρόν του αὐτόν τόν ἐσήκωσε ἑκουσίως, ὁλοπρόθυμα. Γι’ αὐτό ἔλεγε: «ἄφησα τήν ἰδικήν μου προκοπήν, τό ἰδικόν μου καλόν, καί ἐβγῆκα νά περιπατῶ ἀπό τόπου εἰς τόπον καί νά διδάσκω τούς ἀδερφούς μου». Κήρυξε τόν Σταυρό καί τήν ἐσταυρωμένη ζωή. Κήρυξε διότι ἐπίστευε πρῶτα ὁ ἴδιος στήν ἐσταυρωμένη ζωή. Ἀγάπησε τόν Σταυρό, ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός. Γι’ αὐτό καί ἤθελε νά στήνονται παντοῦ Σταυροί. Κάτω ἀπό τήν σκιᾶ τοῦ Σταυροῦ μιλοῦσε, καί σώζονται σταυροί σέ πολλά σημεῖα ἀπ’ ὅπου πέρασε καί δίδαξε, οἱ ὁποῖοι καί θαύματα ἔκαναν. Στό τέλος τῶν διδαχῶν του μοίραζε μικρούς Σταυρούς, σταυρουδάκια στούς πιστούς. Ὀνόμαζε δέ τόν Σταυρό αὐλάκι πού διασχίζει ὅλη τήν γῆ. «Ὁ Τίμιος Σταυρός, ἔλεγε, εἶναι αὔλαξ ὅλης τῆς γῆς. Ὁ Τίμιος Σταυρός ἁγιάζει τά πέρατα, ὅλα τά θεῖα καί ἅγια τῶν Ἐκκλησιῶν». Σέ ὅλες σχεδόν τίς διδαχές του θίγει τό θέμα τοῦ σημείου τοῦ Σταυροῦ. Δίδασκε πώς ἀκριβῶς καί μέ εὐλάβεια νά κάνουν οἱ Χριστιανοί τό σημεῖο τοῦ Σταυροῦ, καί συνιστοῦσε μέ ἐπιμονή οἱ Χριστιανοί νά σταυρώνουν σωστά τό σῶμα τους, νά ἀρχίζουν κάθε τους πρᾶξι μέ τό σημεῖο τοῦ Σταυροῦ. Σέ μία προφητεία του γράφει: «Νά ἔχετε τόν Σταυρό στό μέτωπο, γιά νά σᾶς γνωρίσουν ὅτι εἶσθε Χριστιανοί». Κυρίως ὅμως κεντοῦσε τίς συνειδήσεις τῶν σκλάβων Ἑλλήνων, ὥστε νά αἰσθανθοῦν τήν ἀγάπη του Ἐσταυρωμένου καί τήν ἀγάπη πρός τόν Ἐσταυρωμένο. «Χριστιανέ μου», ἔλεγε, «τόν Χριστόν δέν πρέπει νά τιμᾶς καί νά ἐντρέπεσαι, ὅπου σοῦ ἐχάρισε τόσα καλά καί ἐσταυρώθηκε διά τήν ἀγάπην σου; Ποῖος πατέρας ἐσταυρώθηκε διά τά παιδιά του καμμίαν φοράν; Καί ὁ γλυκύτατός μας Ἰησοῦς Χριστός ἔχυσε τό αἷμα του καί μᾶς ἐξηγόρασεν ἀπό τάς χεῖρας τοῦ Διαβόλου». Αὐτή ἡ ἀγάπη τοῦ Ἐσταυρωμένου ἔπρεπε καί πρέπει ὅλους μας νά μᾶς παρακινῆ, ὥστε νά γινόμαστε συμμέτοχοι τῶν παθημάτων τοῦ Χριστοῦ μας, διά τῆς ἐσταυρωμένης ζωῆς, τῆς ζωῆς τῆς κατά Θεόν ἀσκήσεως.
.            Εἰς τί συνίσταται ἡ ἐσταυρωμένη ζωή τοῦ Χριστιανοῦ κατά τόν ἅγιο Κοσμᾶ; Ἐσταυρωμένη ζωή π.χ. σημαίνει νηστεία, ἐγκράτεια, κακοπάθεια. «Ἐνήστευσεν ὁ Μωυσῆς» λέγει ὁ ἅγιός μας, «σαράντα ἡμερόνυκτα καί ἔγινεν ὡσάν ἄγγελος». «Ἔτσι καί ἡμεῖς νά κάμωμεν, νά νηστεύσωμεν τήν Τετάρτην, διότι ἐπωλήθη ὁ Χριστός μας, καί τήν Παρασκευήν, διότι ἐσταυρώθη». «Ὁμοίως ἔχωμεν χρέος νά νηστεύσωμεν καί τάς Τεσσαρακοστάς, καθώς ἐφώτισεν τό Ἅγιον Πνεῦμα τούς ἁγίους Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας, καί ἐνομοθέτησαν νά νηστεύωμεν, διά νά νεκρώνωμεν τά πάθη καί νά ταπεινώνωμεν τό σῶμα, καί μάλιστα μέ τά ὁλίγα ζῶμεν μέ εὐκολίαν.» Ἐγώ ἠμπορῶ νά ζήσω μέ ἑκατόν δράμια ἄρτου. Ἐκεῖνα τά εὐλογεῖ ὁ Θεός, διότι εἶναι ἀναγκαῖα, καί ὄχι νά τρώγωμεν ἑκατόν δέκα. Ἐκεῖνα τά δέκα τά καταρᾶται, διότι εἶναι χαράμι. Εἶναι ἐκείνου ὅπου πεινᾶ. Φυλάγετε αὐτάς τάς τέσσαρας τεσσαρακοστάς Χριστιανοί μου; Ἐδῶ πῶς πηγαίνετε; Ἄν εἶσθε χριστιανοί πρέπει νά φυλάγετε μάλιστα τήν Μεγάλην Τεσσαρακοστήν. Κρατεῖτε τό τριήμερον ἐδῶ; Τήν Καθαράν Δευτέραν εἶναι καλόν καί ἅγιον ὅποιος τήν φυλάγει.» Ὅποιος νηστεύει τό τριήμερον ἔχει μισθόν εἰς τήν ψυχήν του, καί πάλιν δέν λέγω ἐκεῖνον ὅπου δέν δύναται.» Καί μίαν ἡμέραν νά νηστεύση, ὡφελεῖται». Θά ἦταν μακρύς ὁ λόγος ἄν παραθέταμε ὅλες τίς ἀναφορές τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ γιά τήν ἐσταυρωμένη ζωή τοῦ χριστιανοῦ, δηλαδή τήν ζωή τῆς προσευχῆς, τῆς ἐγκρατείας, τῆς προσοχῆς τῶν αἰσθήσεων, τῆς νεκρώσεως τῶν παθῶν, ὅπως τοῦ ἐγωισμοῦ. Καί εἶναι ἀληθές, ἀγαπητοί, ὅτι ὁ ἄνθρωπος, καί ὁ πιστός ἀκόμη χριστιανός, αἰσθάνεται σάν καρφωμένος πάνω σέ Σταυρό, ὅταν δέν μπορεῖ νά γευθῆ τίς ἡδονές αὐτοῦ τοῦ μάταιου κόσμου. ὅπως ἔγραφε ὁ Παῦλος στήν πρός Γαλάτας ἐπιστολή του: «Οἱ τοῦ Χριστοῦ τήν σάρκα ἐσταύρωσαν σύν τοῖς παθήμασι καί ταῖς ἐπιθυμίαις» (Γαλ. ε΄, 24).
.              Ἐντοπίζει τήν ἐσταυρωμένη ζωή ὁ ἅγιος Κοσμᾶς καί μέσα στήν οἰκογένεια, μάλιστα στήν εὐαίσθητη περιοχή τῆς τεκνογονίας καί τῆς ἐν παιδεία καί νουθεσία Κυρίου ἀνατροφῆς τῶν τέκνων. Συνιστᾶ, χωρίς καμιά δυσκολία, τήν σωφροσύνη καί τήν πολυτεκνία. Κηρύσσει σεβασμό μέσα στήν συζυγία, ἀλληλοκατανόησι, ταπείνωσι, συγχωρητικότητα, ἀκόμη καί σέ περιπτώσεις ἀδικίας. Κηρύττει ὑπεράνω ὅλων τήν εἰλικρινῆ καί ὁλοκάρδια ἀγάπη. Καί ἐπειδή ἀναφερόμαστε στό εὐαίσθητο αὐτό σημεῖο, νά τονίσουμε ὅτι πολλές φορές καί μέ πάλιν ἔντονο ὕφος, ὁ ἅγιός μας μίλησε γιά τήν ἀξία τῆς γυναίκας καί τῆς μητρότητος, τῆς πνευματικῆς καί ἠθικῆς ἰσότητος μέ τόν ἄνδρα. Καί τά ἔλεγε αὐτά σέ ἐποχή πού ἡ ἀξία τῆς γυναίκας δέν ἦταν τόσο αὐτονόητη. Θά ἦταν παράλειψις ἄν δέν ἀναφέραμε ὅτι ὁ ἅγιος Κοσμᾶς, ἕνεκα καί τῆς προσωπικῆς του ἐμπειρίας, ὑπογραμμίζει καί τήν ἐσταυρωμένη ζωή τῶν κληρικῶν καί τῶν μοναχῶν. Τολμηρός καί ἀποφασιστικός, πύρινος καί θεοφώτιστος, δίνει ριζικές λύσεις στό θέμα τῆς καθαρότητος τῶν κληρικῶν καί μάλιστα τῶν ἱερομονάχων. «Εἶσαι ἄγγελος;» λέει, «γίνε ἱερεύς». Ἀποδεικνύεται ἔτσι ὁ ἀλλοιωμένος ἀπό τήν χάριν τοῦ Θεοῦ καί καθαρός σάν ἄγγελος ἑαυτός του. Ἔτσι θέλει τόν ἱερέα. Καθαρό, ὑψιπέτη ἀετό, νά πετάη στά ὕψη, καί ὄχι νά εἶναι ἕνα σάρκινο πλάσμα, ἀχθοφόρο ἐλεεινό τῆς πεπτωκυΐας φύσεώς του. Τέλος, δέν ξεχνοῦσε ποτέ τήν ἐσταυρωμένη πατρίδα. Ὅταν ἔστηνε Σταυρό καί μιλοῦσε στούς σκλάβους ἀδελφούς, ἦταν σάν νά ἔλεγε: «Ἕλληνες, ἡ πατρίδα εἶναι ἐσταυρωμένη. Μήν πτοεῖσθε. Μετά τόν Σταυρό ἀκολουθεῖ ἡ Ἀνάστασις».

.           Ὁ ἅγιος γιά τήν Σταύρωση τοῦ Κυρίου ἀναφέρει τά ἑξῆς: «Νά ξεύρετε μαθηταί μου, πώς ἕνας ἀπό ἐσᾶς θέ νά μέ πουλήση εἰς τούς Ἑβραίους διά τριάκοντα φλωρία καί θέ νά μέ περιγελάσουν οἱ Ἑβραῖοι, νά μέ ὑβρίσουν, νά μέ δείρουν, νά μέ σταυρώσουν. Ὅμως μή λυπᾶσθε, μαθηταί μου, διατί ἐγώ θέλω νά σταυρωθῶ διά νά σταυρώσω τήν ἁμαρτίαν καί τόν Διάβολον καί νά δώσω ζωήν εἰς τούς ἀνθρώπους καί τήν τρίτην ἡμέραν ἔχω νά ἀναστηθῶ καί ἡ ἀνάστασίς μου θέλει προξενήσει χαρά εἰς τόν οὐρανόν, χαρά εἰς τήν γῆν, χαρά εἰς τόν Ἅδην, φαρμάκι καί σπαθί δίστομο εἰς τήν καρδίαν τῶν Ἑβραίων καί μάλιστα τοῦ Διαβόλου»[5]. Καί ὅταν ἦτο εἰς τόν σταυρόν, ἔπασχεν ἡ ἀνθρωπότης, ἡ ὕλη τῆς σαρκός, ἡ δέ θεότης ἔμεινε ἀπαθής. Καί καθώς ὅταν ὁ ἥλιος φωτίζη τό δένδρον καί ὁ δενδροκόπτης κόπτοντας μέ τό τσεκούριον, τό μέν δένδρον πάσχει κοπτόμενον, αἱ δέ ἀκτῖνες τοῦ ἡλίου, ὁπού εἶναι ἐπάνω εἰς τό δένδρον,ἄκοπτες καί ἀβλαβεῖς μένουν, οὕτω καί ἡ θεότης τοῦ Χριστοῦ μας ἄν καί δέν ἐχωρίσθη ἀπό αὐτήν, καθώς ὁ ἥλιος ἀπό τό δένδρον καί δέν ἔπαθε, οὕτω καί ἡ ἀνθρωπότης ἔπαθεν ὡς τό δένδρον, ἡ δέ θεότης ἔμεινεν ἀβλαβής ὡς ὁ ἥλιος»[6]. Τό νά πάσχει κανείς ὑπέρ Χριστοῦ εἶναι, νά ὑπομένει τίς δοκιμασίες πού τοῦ συμβαίνουν..».
.          «Ἀπτόητος ὁ Κοσμᾶς ἐξακολούθησε τό κήρυγμά του περιοδεύοντας σ’ ὁλόκληρο σχεδόν τό νησί (Κέρκυρα). Ὅπου δίδασκε ἀκολουθοῦσαν φανατικοί πιστοί. Κατά τό σύστημά του ἔστηνε παντοῦ ξύλινους σταυρούς. Ἡ κοινωνική του θέση ἀνησύχησε τους χρυσοβιβλικούς. Στό τέλος κατάφεραν νά θεωρηθεῖ ἀπό τίς ἀρχές «ἀνατρεπτικός τοῦ κοινωνικοῦ συστήματος». Ἡ χρυσοβιβλική τάξη και ἡ πλούσια ἑβραϊκή παροικία ἦταν οἱ δύο ἐπικίνδυνοι ἐχθροί του.
.           Στήν Κέρκυρα ὅπου τόν μετέφεραν τό κοινό μέτωπο τῆς ἀριστοκρατία καί τῶν ἑβραίων πλήρωσαν μπράβους, γιά νά χτυπήσουν τόν κοινό τους ἐχθρό καί μέ μισθωμένο καράβι τόν ἔστειλαν κρυφά στούς Ἁγίους Σαράντα «ὑπό ἀσφαλῆ συνοδείαν»[7].
.           «Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς, χωρίς νά τρομοκρατηθεῖ ἀπό τίς ἀντιδράσεις, συνέχισε τό ἱεραποστολικό του ἔργο. Αἴρει τό δικό του σταυρό καί ἀνεβαίνει πρός τό δικό του Γολγοθά. Οἱ Γραμματεῖς καί Φαρισαῖοι τῆς ἐποχῆς του, οἱ κοτζαμπάσηδες κι οἱ ἄσπονδοι ἐχθροί του, οἱ Ἑβραῖοι, τοῦ κήρυξαν ἀμείλιχτο πόλεμο! Τελικά τόν παρουσίασαν σάν πράκτορα τῶν Ρώσων, μέ εἰδική ἀποστολή νά ξεσηκώνει σ’ ἐπανάσταση τούς χριστιανούς»[8].

.             «Τό ἔργο του στήν Ἤπειρο ὑπῆρξε καταλυτικό γιά τήν ἀναζήτηση τῆς ἐθνικῆς αὐτογνωσίας. Ὁ Κοσμᾶς στρέφεται ἐνάντια στήν τουρκική τυραννία, καυτηριάζει τήν ἄνιση κατανομή τῶν φόρων ἀπό τούς Κοτσαμπάσηδες, συμβάλλει στήν περίθαλψη τῶν φτωχῶν καί ὀρφανῶν καί συμβάλλει ἀποτελεσματικά στή βελτίωση καί στήν ἀνθρωπινότερη λειτουργία τῶν κοινοτήτων. Γίνεται καθημερινός μάρτυρας τοῦ ἀβάσταχτου φορολογικοῦ καθεστῶτος τῶν συμπατριωτῶν του. Οἱ δημοσιευμένες μαρτυρίες μνημονεύουν ἀνάμεσα στίς πολυάριθμες καί τρομακτικές φορολογικές ἐπιβαρύνσεις τή δεκάτη, τό χαράτσι, τόν τελωνειακό φόρο (5%), τό φόρο γιά τά ἀνήλικα ἄρρενα (σπέντζα), τό τζελέπικο καί προβατονόμιο, τό ἐδαφονόμιο, τούς φόρους ὁδοφυλακῆς, ἐπισκευῆς φουρίων, μισθοδοσίας στρατοῦ, συντήρηση ταχυδρομίων, στρατιωτικοῦ ἐπισιτισμοῦ τοπάρχη, ἀμοιβῶν διοικητικῶν ὑπαλλήλων καί πολλούς ἄλλους»[9].
.              «Πάνω ἀπό ἕξι μῆνες ὁ ἅγιος καυτηρίαζε κάποιους χωροδεσπότες τῆς Μακρυνείας, τούς Μπαρλαίους, πού κατοικοῦσαν σέ ἐπώνυμό τους συνοικισμό, λίγο βορεινότερα ἀπό τό Σαμάρι. Ἀπό τό κοντινό τους κάπως κελλί του ὁ ἅγιος πήγαινε τίς Κυριακές καί τίς γιορτές ἐκεῖ καί κήρυττε. Τά πύρινα κηρύγματά του ἄναβαν τά πνεύματα τῶν καταπιεζομένων χωρικῶν καί οἱ ἀντεκλήσεις μεταξύ τοῦ λαοῦ, πού φανατικά ἔκλιναν μέ τό μέρος τοῦ ἁγίου, καί τῶν ἀρχόν των τέλος δέν ἔπαιρναν. Γιά νά σταματήσουν τό στηλευτικό κήρυγμα τοῦ ἀνεπιθύμητου ρασοφόρου, καταφεύγοντας σέ τρομοκρατικά μέτρα. Παράβαλαν τά τσομπανόσκυλά τους νά τόν κατασπαράξουν, καί τόσα δεινά τόν κακοποίησαν, πού μόνο τρέχοντας κατώρθωσε νά ξεφύγη ἀπό τά χέρια τους. Ἔβαλαν ἀκόμα τόν τοῦρκο διοικητή τοῦ Ἀποκόρου νά τόν ἀπελάση στά Μπιτόλια ἀλλά δέν πραγματοποιήθηκε ἡ ἀπέλαση γιατί οἱ χριστιανοί τῆς πειροχῆς ἐξαγόρασαν μέ 40 50 γρόσια. Στό «Βαθύρρεμα» τίναξε τά παπούτσια του. Ὁ συνοικισμός δέν ἄργησε νά ρημάξη. Λίγα φτωχόσπιτα σήμερα στή θέση του θυμίζουν τό περιστατικό»[10].
.            «Στήν Κεφαλλονιά ἀκροατής του σημειώνει: «…Δέν ἠμπορεῖ νά κατηγορηθῆ ἡ ἐπιστροφή ἐκ μέρους τοῦ θεορήτορος. Τοῦτος ἐλέγχεται καί κατακρίνεται ἀπό τούς Ζακυνθινούς ἄρχοντας πώς ἦτον ἀμαθής, πώς ἔκανε λόγους οὐδεμιᾶς συνθέσεως ρητορικῆς καί προκοπῆς, ὅμως ἐσύλλεξε πολύν πνευματικόν καρπόν ἀπό τούς ἀκροατάς του. Φαίνεταί μοι πώς εἶναι ἄξιος ἐπαίνου καί θαυμασμοῦ, ἐπειδή καί ἠξεύρομεν ὅτι οἱ ἱεροί κανόνες ὁπού μάθησιν καί φήμην εἶχον μεγάλην, δέν ἐπροξένησαν παρόμοιαν[11] εἰς τούς ταπεινούς ἀκροατάς. Ἐδέχθη[12] τοῦτος ὁ ἱερεύς μέ ψυχρόν πρόσωπον εἰς τήν πατρίδα τῆς Ὑμετέρας Πᾳνιερότητος, δημοσίως ὑβρίσθη καί ὠνιδείσθη ἀπό τούς εὐγενεῖς καί ταπεινούς ἀνθρώπους. Τοιαύτας πράξεις ἀτάχους καί ὀλίγον χριστιανικάς μέ μίαν ἑκούσιον σιωπήν ἔδειξε ἡ Ὑμετέρα Πανιερότης πώς δέν τάς κατηγορεῖ…»[13].
.          «Ἀσκήσει πρότερον τόν βίον ἁγνισάμενος καί ἀπαθεία, ἀνθ’ ὧν Ὁ Χριστός πλουσίαν θαυμάτων χορήγηκές σοι τήν ἐνέργειαν», «Ἀρετήν πᾶσαν ἤσκησας, ἀσκητῶν ἐγκαλώπισμα…»[14].

[1] Τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Αἰτωλίας καί Ἀκαρνανίας κ. ΚΟΣΜΑ, ὁμιλία πού πραγματοποιήθηκε

στόν Κατανυκτικό Ἑσπερινό τῆς Γ΄ Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν (τῆς Σταυροπροσκυνήσεως) στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Παντανάσσης Λεμεσοῦ Κύπρου. Δημοσιεύθηκε στό 9^ο τεῦχος τοῦ Περιοδικοῦ «ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ».

[2] Φιλιπ. α΄, 21

[3] Ἰωάννης Μενοῦνος, «Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός….» Α2, 79

[4] Σεβ. Ναυπάκτου κ.κ. Ἱεροθέου, Παρέμβαση, ἐφημερίδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπάκτου, Φεβρουάριος,

2005

[5] Ἰωάννης Μενοῦνος, «Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός….» Δ 167,168

[6] Ἰωάννης Μενοῦνος, «Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός….» Παραδείγματα σ. 218

[7] Νέα Ἑστία τόμος 25^ος Ἰανουάριος Ἰούνιος 1979,σελ. 728 748 Ν. Τζουγανάτου Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός (ἀνα

κοίνωση μιᾶς ἀδημοσίευτης διδαχῆς του στήν Κεφαλλονιά)

[8] Σπ. Ἀραβαντινοῦ «Ἱστορία τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ Τεπελενλῆ, Ἀθήναις 1895, σ.30

[9] Κων/νου Βακαλοπούλου, Ἱστορία τῆς Ἠπείρου, ἐκδ. Ἡρόδοτος»,Θεσ/λονίκη, 2003,σελ.122

[10] Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς στή λαϊκή ψυχή, τοῦ Κ.Σ.Κώνστα, Λαογραφία, Δελτίον Ἑλληνικῆς Λαογραφικῆς Ἑταιρείας, τόμ. ΚΖ΄ 1971, Ἀθήνα 1971, 221222

[11] μάθηση μεγάλην

[12] ἔγινε δεκτός

[13] Κεφαλληνιακά Χρονικά τόμ. 4^ος, 19801982. Γ. Ἀλισανδράτου: Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός στήν Κεφαλλονιά καί τή

Ζάκυνθο, 1777,σ. 188, ἀνέκδοτη ἐπιστολή ἑνός ἀκροατή του.

[14] Σαπφείρου Χριστοδουλίδου, Ἐπισκ. Αὐγουστίνου Καντιώτου Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός ἐκδ. «ὁ Σταυρός» Λιτήν.

O ΑΓ. ΚΟΣΜΑΣ ὁ ΑΙΤΩΛΟΣ ὡς ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟΣ «Δέν ὑπάρχει ἄλλο παράδειγμα ἁγίου τῆς Ἐκκλησίας μας, πού νά ἐκοπίασε τόσο πολύ ἱεραποστολικά μετά τόν ἀπόστολο Παῦλο ὅσο ἐκοπίασε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς!»

Ὁ Ἅγ. Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς
ὡς Ἱεραπόστολος

(ἀπόσπασμα μελέτης ὑπὸ τὸν τίτλο:
«Ἡ ἐσωτερική, ἡσυχαστική, ζωή
τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ» 

Τοῦ Κωνσταντίνου Ἡρ. Δεσπότη

.            «Ἐγεώργησας ἀρότρῳ τῆς χάριτος τοῖς πρότερον ἐν ἀγνωσίᾳ Ἅγιε καί ἀπάτης προσκειμένοις»[1]. «Εὐαγγελίῳ γάρ τόν λόγον καί τά ἀγαθά τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν[2], σοφῶς ἐκήρυξε. Καί τάς καρδίας θείῳ φόβῳ ἐρρύθμισε»[3].
.            Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς δέν ἦταν διαφωτιστής, ἀλλά κυρίως καί κατ᾽ ἐξοχήν ἁγιορείτης. Ἄν διαβάσει κανείς προσεκτικά τά κείμενά του, τίς λέξεις πού χρησιμοποιεῖ, τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο ἐκφράζεται καί τίς πράξεις πού ἔκανε, θά δεῖ ὅτι ἐκινεῖτο ὡς ἕνας Μοναχός τοῦ Ἁγίου Ὄρους, βάδισε στό μονοπάτι τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως.Ἦταν ἐκφραστής τοῦ ὀρθοδόξου φωτισμοῦ καί δίδασκε στον λαό για τήν κάθαρση, ἀπό τά πάθη, τόν φωτισμό τοῦ νοῦ, πού εἶναι ἡ νοερά προσευχή (ἡ προσευχή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέσα στήν καρδιά), καί τήν θέωση. Εἶναι λανθασμένη ἡ ἔκφραση ὅτι ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ἦταν ἕνας ἰδεολόγος ἠθικιστής ἱεραπόστολος, ὅπως θέλουν νά τόν χαρακτηρίσουν μερικοί.
.            Ξεκίνησε τήν ἱεραποστολή του μέσα ἀπό τήν ἡσυχαστική παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καί ἔλαβε τήν διαβεβαίωση ἀπό τούς Γεροντάδες τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Φιλοθέου, τούς Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως, κατ’ ἀρχάς τόν Σεραφείμ Β΄ καί ἔπειτα τόν Σωφρόνιο. Εἶχε Ἐκκλησιαστική συνείδηση καί ἡ ὑπακοή του ἦταν Χριστομίμητη.
.            Πέρα ἀπό αὐτό, ὡς ἱεραπόστολος διέθετε μερικά ἄλλα σημαντικά στοιχεῖα. Ὁ π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ, ἕνας μεγάλος θεολόγος τοῦ 20ου αἰῶνος, σέ ἕνα κείμενό του γιά τήν ἱεραποστολή σημειώνει τρία ἐνδιαφέροντα στοιχεῖα τοῦ γνησίου ἱεραποστόλου.
.            Πρῶτον, ὁ θεολόγος ἱεραπόστολος σέβεται τήν ἱστορία. Δέν ὡθεῖται στό παρελθόν, γι’ αὐτό ἀποφεύγει τόν φονταμενταλισμό καί οὔτε ὁδηγεῖται ἁπλῶς πρός τό μέλλον μέ μία ἐσχατοτολογική οὐτοπία. Ὁ Χριστός ἐνηνθρώπησε καί εἰσῆλθε στήν ἱστορική πραγματικότητα γιά νά τήν μεταμορφώσει. Ὅπως γράφει: «Ἡ Ἐκκλησία ἀναγνωρίζει καί διακηρύσσει τήν δογματική ἀλήθεια ὡς γεγονότα τῆς ἱστορίας». Ὁ Χριστός ἔπαθε, σταυρώθηκε καί ἀναστήθηκε σέ ὁρισμένο χῶρο καί χρόνο. Σημειώνει ὁ π. Γεώργιος: «ἡ ἀδιαφορία γιά τήν ἱστορία ὁδηγεί πάντα σέ μιά αἱρετική ξηρότητα σέ μία δογματιστική διάθεση». Ἐπίσης, «ὁποιοσδήποτε εἶναι ἀναίσθητος πρός τήν ἱστορία, δύσκολα εἶναι καλός Χριστιανός». Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς, ἔβλεπε αὐτήν τήν ἱστορική πραγματικότητα, τόν στενοχωροῦσε ἡ κατάσταση τῶν Ρωμηῶν καί ἀγωνίστηκε γιά νά τήν μεταμορφώση.
.            Δεύτερον, κατά τόν π. Γεώργιο Φλωρόφσκυ ὁ ἱεραπόστολος πρέπει νά ἔχει τήν ἔμπνευση νά εἰσδύει μέσα στήν ψυχή τοῦ λαοῦ καί νά τήν κατανοεῖ. Οἱ ἱεραπόστολοι, πρέπει «νά γνωρίζουν τήν γλώσσα τοῦ λαοῦ, τήν ἱστορία τους καί τόν τρόπο ζωῆς τους, γιατί ὅλα αὐτά ὁδηγοῦν σέ μία κατανόηση τῆς ψυχῆς». Αὐτό ἔκανε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς. Γνώριζε πολύ καλά τόν λαό καί τήν γλῶσσα του, συμμετεῖχε στόν τρόπο ζωῆς του, συνέπασχε μαζί του, κατενόησε τήν ψυχή του καί μέ τό προφητικό χάρισμα πού εἶχε μιλοῦσε μέσα σέ αὐτήν, βαθειά στήν ὕπαρξή τους. Γι’ αὐτό μέχρι σήμερα ὁ λόγος του, ἡ κάθε κίνησή του βρίσκεται μέσα στήν βαθειά μνήμη τῆς Ρωμηοσύνης.
.            Τρίτον, ὁ ἱεραπόστολος, κατά τόν π. Γεώργιο Φλωρόφσκυ, ἀναπόφευκτα ἔρχεται «πρόσωπο μέ πρόσωπο» μέ τήν πολιτεῖα-ἐξουσία καί ἔχει τό δίλημμα «νά συνεργασθεῖ μαζί της ἤ τουλάχιστον νά ἐργασθεῖ παράλληλα μέ τούς ἐξαναγκαστικούς καί ὀργανωτικούς θεσμούς τῆς πολιτείας». Καί παρατηρεῖ: «Εἶναι δύσκολο νά πεῖς ποιό εἶναι τό δυσκολώτερο, νά συνεργασθεῖ ἤ νά παλαίψει μαζί της». Ἀσφαλῶς χρειάζεται διάκριση. Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ἀντιμετώπισε τό ἴδιο πρόβλημα, ἀλλά τό ὑπερέβη, οὔτε συνεργάσθηκε, οὔτε συγκρούστηκε μαζί της. Ὅμως τήν ἀποδέχθηκε, τήν ὑπερέβη, χωρίς νά ταυτισθεῖ μαζί της καί δημιούργησε τίς προϋποθέσεις γιά νά τήν ἀποτινάξει. Μέ τόν λόγο του, τήν δράση του, τά θαύματά του, τίς προφητεῖες του, τό μαρτύριό του προκάλεσε τήν προσωπική ἐλευθερία καί δημιούργησε τίς προϋποθέσεις καί τῆς ἐθνικῆς ἐλευθερίας»[4].

Ἡσυχία καί ἱεραποστολή[5]

.            «Ὑπάρχει στενή σχέση μεταξύ τῆς ἱερᾶς ἡσυχίας καί τῆς ἱεραποστολῆς. Δέν μπορεῖ νά ὑπάρξη ἀληθινή ἱεραποστολή, ὅταν δέν ἐμπνέεται ἀπό τήν ἱερά ἡσυχία, μέ τήν ὀρθόδοξη σημασία τοῦ ὅρου καί, βέβαια, ἡ ἡσυχία ἐκβάλλεται κατά φυσικό τρόπο στό ρεῦμα τῆς ἱεραποστολῆς. Ὅταν ἀποδεσμευθῆ ἡ ἱεραποστολή ἀπό τήν ἱερά ἡσυχία, τότε δημιουργεῖται σοβαρό ἐκκλησιαστικό πρόβλημα. Ἡ ἱεραποστολή, ὅπως καί ἡ λέξη τό λέγει, εἶναι μία ἱερά ἀποστολή, ὅταν δηλαδή ὁ Θεός ἀποστέλλη μερικούς ἀνθρώπους γιά νά κηρύξουν τό εὐαγγέλιο τῆς Βασιλείας Του, τό εὐαγγέλιο τῆς ἀληθείας, τῆς δικαιοσύνης, τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων.
.            Ὁ ἱεραπόστολος δέν κηρύσσει μόνον, δέν εἶναι, δηλαδή, ἕνας θεωρητικός διδάσκαλος, ἀλλά ὁ πατέρας πού μεταδίδει τήν γνώση τοῦ Θεοῦ, πού αὐτός ἀπέκτησε προηγουμένως, καί γεννᾶ πνευματικά παιδιά τοῦ Θεοῦ. Καί, βέβαια, γνωρίζουμε ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Παράδοσή μας ὅτι ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ εἶναι κυρίως καί πρό παντός ἐμπειρική, ὑπαρξιακή.
.            Ἡ μετάδοση δέ αὐτῆς τῆς γνώσεως ἔχει ὡς αποτέλεσμα τήν ἀναγέννηση τῶν ἀνθρώπων. Ἡ ἡσυχία μέ τήν ὀρθόδοξη σημασία τοῦ ὅρου εἶναι ὁ τρόπος καί ἡ μέθοδος, τήν ὁποία παρέδωκε ὁ Χριστός στούς Ἀποστόλους καί ἐκεῖνοι στούς διαδόχους τους, διά τῆς ὁποίας μεθόδου ὁ ἄνθρωπος ἀποκτᾶ τήν ὑπαρξιακή γνώση τοῦ Θεοῦ. Ἡ μέθοδος αὐτή συνδέεται μέ τήν βίωση τῶν μακαρισμῶν τοῦ Χριστοῦ. Ἄν δοῦμε τήν σειρά πού ὁ Χριστός ἐκφώνησε τούς μακαρισμούς, θά διαπιστώσουμε πραγματικά τήν ὀρθόδοξη ἡσυχία, τήν μέθοδο τῆς θεραπείας τοῦ ἀνθρώπου καί, βεβαίως, κατάληξη αὐτῆς τῆς μεθόδου, αὐτῆς τῆς ζωής εἶναι ἡ ἱεραποστολή καί τό μαρτύριο.
.            Προηγεῖται ἡ πίστη ἐξ ἀκοῆς, τῆς ἐμπιστοσύνης πρός τόν Θεό, ἡ καλή προαίρεση σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου, καί μέ τήν βοήθεια τῆς θείας Χάρης ἔρχεται ἡ αὐτογνωσία καί δι’ αυτῆς ὁ θεῖος φόβος, ἡ κατά Χριστόν ταπείνωση, καί ἀκολουθεῖ ἡ μετάνοια, ἡ πραότητα, ἡ πεῖνα καί ἡ δίψα γιά τήν δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ, γιά τήν τήρηση τῶν εντολῶν τόῦ Χριστοῦ, ἡ βίωση τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ, ἡ καθαρότητα τῆς καρδίας, διά τῆς ὁποίας γεύεται ὁ ἄνθρωπος τῆς θεωρίας τοῦ Θεοῦ, ἡ μετάδοση στούς ἄλλους τῆς εἰρήνης αὐτῆς πού γεύθηκε ὁ ἴδιος, ὁ διωγμός καί τό μαρτύριο γιά τήν δόξα τοῦ Θεοῦ, ἡ χαρά γιά τήν βίωση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, ἡ ἀπόκτηση τοῦ χαρίσματος τῆς προφητείας[6].
.            Ἕνα σύγχρονο παράδειγμα εἶναι τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ. Ἀσκήθηκε πνευματικά στό Ἅγιον Ὄρος, ὅπως ὁ ἴδιος λέγει, γιά πολλά χρόνια, ἀκολουθώντας τήν ὅλη ἡσυχαστική μέθοδο καί στήν συνέχεια, ὅταν αἰσθάνθηκε μέσα του τήν πληροφορία ἀπό τόν Θεό νά κάνη τίς περιοδεῖες του στό ὑπόδουλο Γένος, ρώτησε τούς πνευματικούς του πατέρας, ἔλαβε τήν εὐλογία τοῦ Πατριάρχου, ἀλλά λάμβανε καί τήν εὐλογία τῶν κατά τόπους ἐκκλησιαστικῶν ἀρχόντων. Καί ἐπειδή ἐκινεῖτο μέσα στά πλαίσια αὐτά, τό ἔργο του εἶχε πνευματικούς καρπούς καί ἐξασκεῖται καί διαχρονικά. Γιατί πρέπει νά ὑπογραμμισθεῖ ὅτι ἡ ἱεραποστολή δέν ἐξαντλεῖται μόνον στό κήρυγμα ἤ σέ κάποια ἄλλη ποιμαντική ἐργασία, ἀλλά εἶναι καί ἡ προσευχή, ἡ προσωπική ἐπικοινωνία μέ κάθε Χριστιανό, καί ἡ μόνη παρουσία ἑνός ἁγίου, ἡ ἀπόκτηση δογματικῆς συνείδησης, καθώς καί ἡ διατύπωση καί διαφύλαξη τῶν δογμάτων, καί τελικά ἡ ἱεραποστολή πού γίνεται καί μετά τήν ἔνδοξη κοίμηση τοῦ ἁγίου, μέ τά θαύματά του, τίς πρεσβεῖες του, ἀκόμη καί τόν τάφο του. Ἡ κατά Χάρη θέωση ἑνός ἀνθρώπου περνᾶ ἀδιόρατα καί μυστικά, μερικές δέ φορές καί φανερά, μέσα στήν ζωή καί τήν λειτουργία τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος καὶ στὰ πλαίσια αὐτὰ συνδέεται ὀρθόδοξα καί ἐκκλησιαστικά ἡ ἡσυχία μέ τήν ἱεραποστολή.
.            Μιά ἱεραποστολή πού δέν ἔχει μέσα της τό στοιχεῖο τῆς ἡσυχίας, καί ἡ ὁποία ἡσυχία ἐκφράζεται μέ ὅλα τά πνευματικά χαρίσματα, τῆς ταπεινώσεως, τῆς μετανοίας, τῆς εἰρήνης, τοῦ σεβασμοῦ τῶν κανονικῶν ἐκκλησιαστικῶν θεσμῶν, δέν εἶναι γνήσια».
.            Καί γι’ αὐτόν τόν λόγο, λοιπόν, εἶναι ζηλευτός καί ἀξιομίμητος ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ ὁποῖος ἐγύρισε σχεδόν ὁλόκληρη τήν Ελλάδα. Ἐπί εἴκοσι χρόνια ἔκανε ἱεραποστολικό ἔργο! Ἱσαπόστολος, ἄλλος Παῦλος. Δέν ὑπάρχει ἄλλο παράδειγμα ἁγίου τῆς Ἐκκλησίας μας, πού νά ἐκοπίασε τόσο πολύ ἱεραποστολικά μετά τόν ἀπόστολο Παῦλο ὅσο ἐκοπίασε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς!
.            «Καί ποιό ἦταν τό ὁπλοστάσιό του τό θεολογικό; ἀναφέρει σέ μία ἀνακοίνωση συνεδρίου γιά τόν ἅγιο Κοσμᾶ, ὁ πρωτοπρεσβύτερος π. Θεόδωρος Ζήσης, καθηγητής Πανεπιστημίου. Ποιό ἦταν θά λέγαμε τό «ρεπερτόριο» τῶν ὁμιλιῶν του, τί κουβαλοῦσε μαζί του; Βιβλιοθῆκες, βιβλία, σοφίες, συγγράμματα σοφά; Ὅλο καί ὅλο εἶχε ἕνα πρόγραμμα τριῶν ὁμιλιών. Ὅλες καί ὅλες οἱ ὁμιλίες, τίς ὁποῖες μέ πολύ κόπο καί μέ πολλή σοφία εἶχε συνθέσει, ἦταν σκελετοί τριῶν μόνον ὁμιλιών. Τρεῖς Διδαχές στίς ὁποίες προσέθεσε καί ἄλλες δύο, τίς ὁποῖες ὅμως χρησιμοποιοῦσε μόνο ὅταν παρίστατο λόγος. Τόν βασικό σκελετό τῶν τριῶν ὁμιλιῶν τόν ἔκανε σχεδόν σέ κάθε μέρος πού πήγαινε. Ὡστόσο, ὅμως, ἀναλόγως μέ τό ἀκροατήριο, τίς εἰδικές συνθῆκες, οἱ ὁποῖες ἐπικρατοῦσαν, προσέθεται ἤ ἀφαιροῦσε ὁρισμένα πράγματα, καί γι’ αὐτό ὑπάρχουν παραλλαγές τῶν Διδαχῶν. Ψάχνουν οἱ κριτικοί νά βροῦν. Ἔχουμε τόσα χειρόγραφα καί κάθε χειρόγραφο παρουσιάζει μία διαφορετική μορφή τῆς Διδαχῆς τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ. Τί συμβαίνει ἐδῶ; Ὁρισμένοι μάλιστα εἶπαν ὅτι δέν εἶχε ὁ ἅγιος δομή, δέν εἶχε σχέδιο στίς ὁμιλίες του καί ὅτι τά ἔλεγε ὅλα ἀνακατεμένα, ὅπως τύχαινε! Ἀσφαλῶς καί εἶχε σχέδιο ὁ ἅγιος καί εἶχε δομή στίς ὁμιλίες του. Ποιά, λοιπόν, ἦταν αὐτή ἡ δομή τῶν ὁμιλιῶν του, ἡ γενική, ἡ βασική;
.            Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁδοιπορώντας ἔφθανε στόν τόπο, ὅπου ἐπρόκειτο νά ὁμιλήσει, συνήθως ἀπόγευμα, ὁπότε ἐπέστρεφαν ἀπό τίς δουλειές τους τίς ἀγροτικές – οἱ χωρικοί κυρίως – κατάκοποι καί κουρασμένοι. Συγκεντρωνόταν, λοιπόν, ὁ κόσμος, καί ὁ ἅγιος, ἀφοῦ ἔστηνε τό θρονί καί τόν σταυρό ἤ μέσα στόν Ναό ἔκανε τήν πρώτη του Διδαχή. Τί περιελάμβανε ἡ πρώτη Διδαχή; Ἄρχιζε ἀπό τήν Ἁγία Τριάδα «Πρῶτα ἀπό τόν Θεό θά ἀρχίσουμε» ἔλεγε. Παρουσίαζε μέ ἁπλᾶ λόγια τό δόγμα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Παρουσίαζε τήν δημιουργία τῶν Ἀγγέλων, τήν πτώση τοῦ Ἑωσφόρου, προχωροῦσε στήν δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, στήν ἁμαρτία τῶν πρωτοπλάστων καί στήν ἔξωσή τους ἀπό τόν Παράδεισο. Καί ἀφοῦ τελείωνε ἐντάσσοντας μέσα στό πλαίσιο αὐτό πολλά ἠθικά θέματα, ἀφοῦ τελείωνε ἔλεγε: «Τώρα εἶστε κουρασμένοι. Ἄν θέλετε, φεύγω αὔριο τό πρωΐ, φθάνουν αὐτά πού σᾶς εἶπα. Ἄν δέν θέλετε, θά μείνω καί αὔριο τό πρωΐ λέμε καί τά ὑπόλοιπα». Παρέμενε, λοιπόν, καί ἀφοῦ γινόταν Θ. Λειτουργία ἤ εὐχέλαιο ἤ κάτι ἄλλο ἄρχιζε τήν δεύτερη Διδαχή του, ἡ ὁποία περιελάμβανε πλέον τήν Καινή Διαθήκη. Ξεκινοῦσε ἀπό τήν γέννηση τῆς Παναγίας μας, τό ζεῦγος Ἰωακείμ καί Ἄννης, τά Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου, τόν Εὐαγγελισμό, τήν Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, ὅλα τά γεγονότα πού ἔχουν σχέση μέ τό ἔργο, τήν διδασκαλία καί τά θαύματα τοῦ Κυρίου. Ἡ δεύτερη αὐτή ὁμιλία ἔφθανε μέχρι τήν Σταύρωση, μέχρι τήν Μ. Πέμπτη. Καί ἐδῶ βέβαια ἀναπτύσσοντας αὐτά τά δόγματα, αὐτήν τήν διδασκαλία τό δόγμα καί τό ἦθος εἶναι τό ἴδιο πρᾶγμα. Δέν τά ξεχώριζε ποτέ ὁ ἅγιος Κοσμᾶς καί ὅλοι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ἔβρισκε τήν εὐκαιρία νά αναπτύσσει στήν κατάλληλη συνάφεια ἠθικά θέματα.
.            Μετά ἀπό αὐτήν τήν δεύτερη ὁμιλία ἔλεγε. «Τώρα θά μείνω καί τό βράδυ νά σᾶς πῶ τά ἐπίλοιπα». Τά ἐπίλοιπα τῆς τρίτης Διδαχῆς ἦταν ἀπό τήν παράδοση τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου τό βράδυ τῆς Μ. Πέμπτης μέχρι τήν Ἀνάσταση, τήν Ἀνάληψη, τήν ἀποστολή τῶν δώδεκα ἀποστόλων καί τέλος τά περί ἐσχάτων καί τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Κυρίου. Φυσικά πάλι μέ ενδιάμεσες ἀναφορές βασικῶν ἠθικῶν θεμάτων γιά νά «δέσουν» ἦθος καί δόγμα.
.            Ὅταν μερικές φορές συνέβαινε νά παρατείνει τήν παρουσία του σ’ ἕναν τόπο περισσότερο ἀπό δύο μέρες, εἶχε καί σχέδιο δύο ἄλλων Διδαχῶν. Τήν παρουσίαζε με ἀνάπτυξη πτωτοφανῆ καί ἐμβάθυνση, ἀλλά καί με ἁπλότητα συγχρόνως πού χαρακτηρίζουν τήν ἀνάλυση τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ. Ἡ βάση τῆς Διδαχῆς ἦταν ἡ παραβολή τοῦ Σπορέως, ἀλλά ἐμπλουτιζόταν μέ πολλές διηγήσεις ἀπό τούς βίους τῶν ἁγίων, μέ παραδείγματα μετανοίας κ.λ.π. Τέλος ἡ πέμπτη Διδαχή ἀναφερόταν σέ πολλά καί ποικίλα θέματα. Στή δύναμη τοῦ Σταυροῦ, στό κομποσχοίνι, στό ρόλο τῶν αἰσθήσεων, τήν εὐχή «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν μέ», κ. ἄ.
.            Μέ πέντε, λοιπόν, Διδαχές μόνον τρεῖς βασικές ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός ἔκανε αὐτό πού ἔκαναν ὁ Χριστός καί οἱ Ἀπόστολοι. Ἄν πάρει κανείς ἀπό τά εὐαγγέλια τήν διδασκαλία τοῦ Κυρίου μας θά δεῖ ὅτι τόση περίπου εἶναι. «Ἔστι δέ καί ἄλλα πολλά ὅσα ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς, ἅτινα ἐάν γράφηται καθ’ ἕν…». Εἶπε πολλά ὁ Χριστός. Καί ὁ ἅγιος Κοσμᾶς θά μποροῦσε νά πεῖ πολλά. Ἀλλά «θά σᾶς πῶ, λέγει, τά ἀναγκαιότερα». Καί σέ τρεῖς μόνον Διδαχές, μέ ἄλλες δύο συμπληρωματικές, μέ πέντε Διδαχές ἔκανε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς αὐτό τό θαῦμα τῶν Διδαχῶν, τό ὁποῖο θαυμάζουμε σήμερα….»[7].
.            «Στήν Κεφαλλονιά ἀκροατής τοῦ ἁγίου σημειώνει: «Ἡ διδασκαλία τοῦ προειρημένου κήρυκος εἶναι ἡ ἰδία ὁπού ἀναγινώσκομεν εἰς τά Θεῖα Εὐαγγέλια καί κατά διαδοχήν ἀπό τούς Ἀποστόλους εἰς τόν τετραμερῆν ἐκηρύχθη κόσμον[8], ἐξηγήθη ἀπό τούς Πατέρας τῆς Ὀρθοόξου Ἐκκλησίας, ἐστερεώθη μέ τά θεσπίσματα τῶν Γενικῶν Συνόδων. Ἐκήρυττε τόν Θεόν ὑπέρ πᾶν ἄλλο, τί νά σεβώμεσθεν καί νά ἀγαπῶμεν. Ἔλεγε τό χρέος ὁπού ἔχουν οἱ χριστιανοί νά ἀγαπῶσι τόν πλησίον, νά μήν μισοῦν τούς ἐχθρούς, νά τούς ἀγαθοποιοῦν δυνάμενοι, νά βοηθοῦν τοῖς χρειαζομένοις, νά νηστεύουν, νά εἶναι ἐγκρατεῖς οἱ γονεῖς νά ἀναθρέφουν τά τένα τους μέ μίαν ἀγαθήν καί χριστιανικήν ἀναθροφήν νά εἶναι ἀμοιβαία ἡ πίστις εἰς τούς ὑπανρεμμένους οἱ γυναῖκες νά εἶναι ὑποτεταγμένες τοῖς ἰδίοις ἀνδρᾶσιν[9]) οἱ υἱοί νά τιμοῦν τούς γονεῖς·νά πλησιάζουν συχνάκις εἰς τά θεῖα Μυστήρια[10]…οἱ λαοί νά σέβωνται τούς ἐκκλησιατικούς ἄρχοντες, οἱ ὑπήκοοι νά ἔχουν τελειωτάτην ὑποταγήν εἰς τον ἐδικόν τούς αὐθέντην καί ἡγεμόνα[11]. Τούτη εἶναι ἡ σύλληψις[12]…καί τό μυελόν[13]…ὅλης τῆς διδασκαλίας τοῦ προειρηένου κήρυκος….
Φρονῶ ἐγώ ὅτι, ὅποιος κήρυκας κηρύττει με ἁπλότητα ὁμοῦ καί καθαρότητα τήν διδασκαλίαν τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, χρέος οἱ χριστιανοί ἔχουσιν ἀπαραίτητον νά τόν ἀκούουν, νά τόν σέβωνται, νά τόν τιμοῦν·καί ὅσοι δέ τόν λόγον τοῦ Θεοῦ ἀποστρεφόμενοι περιγελῶσι καί καταφρονοῦν τοιούτους θεοπνεύστως ρήτορας, τό ὄνομα εἶναι χριστιανοί, ὄχι τήν πρᾶξιν…Ἀγκαλά καί ὁ ρηθείς κήρυκας δέν ἐφανερώθη τόσον ὑστερημένος ἀπό ἐπιστημονικάς εἰδήσεις. Ἤκουσα μέ προσοχήν, ὡς ἄνω εἶπα, τέσσαρας διδαχάς του. Βαρβαρισμόν δέν ἐσημείωσα[14], τόν τρόπον τοῦ λέγειν καθαρῶς ἐπαίνεσα…Ὁ ἱεροκήρυκας Κοσμᾶς κατά τό προκείμενον[15] ἐπαράσταινε[16] τές γνῶμες τῶν ἁγίων Πατέρων, δέν ἐπρόφερε τά ὀνόματα ὅμως, κατά τήν κοινήν καί ὑπερήφανον συνήθειαν[17]….Ἤκουσα ἑτέραν διδαχήν, εἰς τήν ὁποίαν ἔκαμε ἐπίδειξιν πώς δέν εἶναι ἄμοιρος τῆς Φυσικῆς ἐπιστήμης: ἀνέφερε τοῦ κόσμου τήν κτίσιν κατ’ ἐκείνην ὁπού περιγράφεται εἰς τήν Γένεσιν, ἐφανέρωσε τά διάφορα συστήματα τῶν φιλοσόφων, ὡμίλησε ἐπάνω εἰς τήν φύσιν τῶν συστατικῶν τῶν οὐρανῶν καί ἐπάνω εἰς τόν ἀριθμόν τῶν πλανητῶν καί ἀπλανῶν ἀστέρων»[18].

[1] Γερασίμου Μοναχοῦ Μικραγιαννανίτου, Ὑμ.τ.Μ.τ.Χ.Ἐκ. Ἀκολουθία τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ….ζ΄ ὠδή

[2] Γερασίμου Μοναχοῦ Μικραγιαννανίτου, Ὑμ.τ.Μ.τ.Χ.Ἐκ. Ἀκολουθία τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ…..Λιτήν, καί Οἶκος

[3] Γερασίμου Μοναχοῦ Μικραγιαννανίτου, Ὑμ.τ.Μ.τ.Χ.Ἐκ. Ἀκολουθία τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ…Λιτήν

[4]Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱεροθέου, Ἐκκλησιαστική Παρέμβαση Ἰούλιος 2007

[5] Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου, Ἐκκλησιαστική Παρέμβαση , Αὔγουστος 2002

[6] Ματθ. ε´, 312

[7] Εἰσήγηση σέ εἰδικό συνέδριο γιά τόν ἅγιο Κοσμά τόν Αἰτωλό, πού ὀργανώθηκε ἀπό τόν Σύλλογο «Τά Πάτρια» στό χωριό Ράχη τῆς Πιερίας.

[8] στά τέσσερα μέρη τοῦ κόσμου, ἀνατολή, δύση, βοριά καί νότο

[9] Ἐφεσ. 5.22

[10] νά κοινωνοῦν συχνά, νά μεταλαβαίνουν συχνά.

[11] Να πειθαρχοῦν ἀπόλυτα στην πολιτική ἐξουσία τῶν Τούρκων και τῶν Βενετῶν.

[12] περίληψη, συγκεφαλαίωση, σύνοψη.

[13] νοῦς, οὐσία, περιεχόμενο.

[14] Εἶναι δύσκολο νά προσδιορίσει κανείς ποιές λέξεις ἐννοεῖ ὁ ἐπιστολογράφος.

[15] Κατά τήν ἀνάπτυξη τοῦ θέματός του.

[16] Περιγράφω, ἀναφέρω, λέω.

[17] ὅπως συνηθίζουν νά κάνουν οἱ ἱεροκήρυκες, μέ ὑπερηφάνεια γιά τή σοφία τους.

[18] Κεφαλληνιακά Χρονικά τόμ. 4^ος, 19801982. Γ. Ἀλισανδράτου: Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός στήν Κεφαλλονιά καί τή Ζάκυνθο, 1777, σ. 188, ἀνέκδοτη ἐπιστολή ἑνός ἀκροατή του.

ΕΘΝΕΓΕΡΤΗΣ Ο ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ; -6

ΕΘΝΕΓΕΡΤΗΣ Ο ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ;

ΕΘΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΟΨΗ

[ϛ´]

Ὑπὸ τοῦ Καθ. Δρ. Ἀλεξίου Π. Παναγόπουλου

Μέρος Α´: ΕΘΝΕΓΕΡΤΗΣ Ο ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ; -1

Μέρος Β´: ΕΘΝΕΓΕΡΤΗΣ Ο ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ; -2

Μέρος Γ´: ΕΘΝΕΓΕΡΤΗΣ Ο ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ; -3

Μέρος Δ´: ΕΘΝΕΓΕΡΤΗΣ Ο ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ; -4
Μέρος Ε´: ΕΘΝΕΓΕΡΤΗΣ Ο ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ; -5

.           Αἰώνιο τὸ ἔργο του. Οἱ περιοδεῖες τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ ἀποσκοποῦσαν στὸ νὰ ἀναχαιτιστοῦν οἱ ὁμαδικοὶ ἐξισλαμισμοὶ καὶ τὸ παιδωμάζομα καὶ ἡ ἀποτροπὴ συλλογὴ χαρεμιῶν, ποὺ πάντα γίνονταν γιὰ νὰ διασωθεῖ τὸ Γένος τῶν Ἑλλήνων καὶ ἡ Ὀρθοδοξία. Σήμερα ἀποροῦν κάποιοι ποὺ οἱ Τοῦρκοι δὲν ἔχουν ἀσιατικά, ἀλλὰ εὐρωπαϊκὰ χαρακτηριστικά, μετὰ ἀπὸ τόσα χαρέμια, παιδομαζώματα καὶ βιασμούς! Ἐπίσης οἱ περιοδεῖες του σκοπὸ εἶχαν νὰ ἐνισχύσουν τὴν λαϊκὴ ἑνότητα μέσα στὴν ἐθναρχικὴ ἐκκλησιαστικὴ παράδοση. Ἤθελε νὰ κρατήσει καὶ νὰ μεταδώσει στὸ ὑπόδουλο γένος ἀνόθευτη καὶ ἀναλλοίωτη τὴν θρησκευτικὴ καὶ πολιτισμικὴ ταυτότητα τοῦ ἔθνους, νὰ κρατηθεῖ ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα ζωντανή, ποὺ σήμερα κινδυνεύει. Περιόδευσε ὅλη τὴν Ἑλλάδα καὶ ἀσχολήθηκε μὲ ὅλα σχεδὸν τὰ προβλήματα ποὺ ἀπασχολοῦσαν τὴν κοινωνία τῆς ἐποχῆς του. Ἐθνικοπολιτικὰ ἔδρασε καὶ σήμερα γίνεται πολὺ μὰ πάρα πολὺ ἐπίκαιρος. Στόχος τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ ἦταν νὰ μεγαλώσουν τὰ ἑλληνόπουλα μὲ τὴν βεβαιότητα τῆς ἐλευθερίας τοῦ «ποθούμενου» τῆς Λευτεριᾶς, ὅπως ἔλεγε συνθηματικά. Ὁ Κοσμᾶς θυσίασε τὸν ἑαυτό του γιὰ τὴν ἀναγέννηση τοῦ Ἔθνους. Ἐργάστηκε γιὰ τὴν προετοιμασία τῆς Ἐπανάστασης. Τὴν διδασκαλία του αὐτὴ συνέχισε καὶ ὁ νεομάρτυρας πατριώτης Ρήγας Φεραῖος κι αὐτὸς ἀπόφοιτος τῆς Ἀθωνιάδας ποὺ ὁραματίστηκε τὴν ὀρθόδοξη διαβαλκανικὴ συνομοσπονδία Ἑλλήνων, Ρώσων, Σέρβων, κ.ἄ., καὶ πολλοὶ ἀκόμα ἀγωνιστές. Θέλησε νὰ ἑνοποιήσει γλωσσικὰ ὅλο τὸ ἔθνος, ὅταν τὰ ἀρβανίτικα εἶχαν μεγάλη ἐξάπλωση ἰδιαίτερα στὴν περιοχὴ τῆς Πίνδου. Ἦταν πρωτοπόρος γιὰ τὶς ἐθνικὲς καὶ πατριωτικὲς ἀρχὲς καὶ πρακτικὲς μεθόδους τῆς αὐτοδιοίκησης ποὺ θὰ πρέπει νὰ ἀκολουθοῦνται ἀπὸ ἄρχοντες καὶ ἀρχόμενους.
.                   Στὶς «Διδαχές» του ἀναφέρεται στὶς οἰκογενειακὲς σχέσεις στὸ οἰκογενειακὸ δίκαιο, στὴν ἀνατροφὴ τῶν παιδιῶν, στὴν ἰσοκατανομὴ τοῦ πλούτου, στὴν ἀξία τῆς τίμιας ἐργασίας, στὴν κοινωνικὴ δικαιοσύνη, στὸ σεβασμὸ τῆς ἀργίας τῆς Κυριακῆς, τὴν ὁποία ἐπιχειροῦσαν νὰ καταργήσουν οἱ ἔμποροι Ἑβραῖοι, τὴν δίκαιη φορολογία, τὴν ἀποφυγὴ φυλετικῶν διακρίσεων, τὴν ἀποφυγὴ τῆς πολυτέλειας, δίδοντας ἔμφαση στὴν ἐντολὴ τῆς ἀγάπης πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τὸν συνάνθρωπο. Ἡ γεωργία ἀναπτύχθηκε, ἀφοῦ μὲ τὶς προτροπές του χιλιάδες ἄγρια δένδρα ἐμβολιάστηκαν καὶ μετατράπησαν σὲ καρποφόρα. Ἡ ἐθνικοπολιτική του διδασκαλία ἀναφέρεται στὴν ἀπελευθέρωση τοῦ Γένους, σὲ μέλλον προσώπων καὶ πόλεων, ὅλης τῆς ἀνθρωπότητας καὶ σὲ ἐφευρέσεις.
.             Συμπέρασμα. Δίκαια ὀνομάστηκε: «ὁ μεγαλύτερος μετὰ τὴν ἅλωση Ἕλληνας» καὶ πατέρας τοῦ νεοελληνικοῦ Ἔθνους, πρότυπο νεοελληνικοῦ ἤθους καὶ ἀναστηλωτὴς τῆς αὐθεντικῆς ἑλληνορθόδοξης καταγωγῆς μας. Ὁ Κοσμᾶς Αἰτωλὸς ὑπῆρξε διδάσκαλος καὶ φωτιστὴς τοῦ Γένους, ἐθνομάρτυρας καὶ ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας. Καμιὰ μὰ καμία προσωπικότητα τῶν χρόνων τῆς σκαβιᾶς καὶ τῆς δουλείας δὲν ἔχει ἀπασχολήσει τόσο πολὺ τόσο τὴν ἐπιστήμη, ὅσο καὶ τὴ λογοτεχνία, ὅσο ὁ Πατροκοσμᾶς. Ἀνήκει στὶς φωτισμένες μορφές, ποὺ προετοίμασαν τὸ Γένος γιὰ τὴν παλιγγενεσία του καὶ τὴν ἐθνεργεσία του. Τὸ Γένος μας ἀπέδειξε ὅτι δὲν ἦταν κάποιοι ἀγράμματοι καὶ γυμνοὶ σκλάβοι, ὅπως μᾶς ἔχουν χαρακτηρίσει ἐνίοτε κάποιες σκοτεινὲς ἀντίχριστες δυνάμεις. Ἡ ἐμφάνιση τοῦ Αἰτωλοῦ συνέπεσε στὸν 18ο αἰώνα, ὅπου συντελεῖται ἡ ἀνασυγκρότηση τοῦ ἑλληνορθόδοξου πολιτισμοῦ σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς καὶ ποὺ ἰδιαίτερα σήμερα σὲ ἐποχὴ πνευματικῆς καὶ ἠθικῆς κρίσης, μᾶς καλεῖ νὰ ἀναθαρρήσουμε, νὰ ἀνατρέξουμε στὰ διδάγματά του, ποὺ μᾶς κληροδότησε ὡς αἰώνια μνημεῖα πολιτισμοῦ, γνώσης καὶ ἐθνικῆς ὑπερηφάνειας.

Βιβλιογραφία:

1. Δεληδήμου Εἰρηναίου (ἀρχιμ.), εἰσήγηση στὸ συνέδριο μὲ θέμα: «Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς καὶ οἱ θεολογικὲς ἀρχὲς τοῦ ἔργου του. Μία Ἐπέτειος: 1714-2014», ποὺ ἔγινε στὶς 14-15 Νοεμβρίου 2014 στὴν Ἱερὰ Μονὴ Βλατάδων Θεσσαλονίκης, βλ. blogs.auth.gr/moschosg/2014/11/18/π-εἰρηναῖος-δεληδῆμος-ἔρευνα-σὲ-διδαχ/
2. Ἐπιστημονικὴ Ἡμερίδα Ἱ. Μ. Γόρτυνος & Μεγαλοπόλεως, μὲ θέμα «Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς καὶ Χριστοφόρος ὁ Παπουλάκος: Οἱ ἐθνομάρτυρες καὶ προστάτες τῆς Ρωμηοσύνης». Ἡ ἐκδήλωση πραγματοποιήθηκε τὴν Κυριακή, 28 Σεπτεμβρίου 2014, στὸν Ἱερὸ Ἐνοριακὸ Ναὸ Κοιμήσεως Θεοτόκου Τροπαίων, βλ. romfea.gr/diafora-ekklisiastika/27110-2014-10-03-07-51-04
3. Ἐπιστημονικὸ Συνέδριο Θεσσαλονίκη, Δέκ. 2014, μὲ θέμα: «Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός: Ὁ Ἁγιορείτης φωτιστῆς τοῦ Γένους», βλ.blogs.auth.gr/moschosg/2014/12/01/ἐπιστημονικὸ-συνέδριο-μὲ-θέμα-ἅγιος/
4. Ἐφημερίδα Δημοκρατία, πρβλ. dimokratianews.gr/content/10278/ἀθωνιάδα-η-σχολὴ-τῶν-ἁγίων «Ὁ διευθυντὴς τῆς σχολῆς Ἀλέξιος Παναγόπουλος, μιλώντας στὴν «κυριακάτικη δημοκρατία», ἀναφέρει ὅτι τὸ ὅραμα τῶν ἀνθρώπων τῆς σχολῆς εἶναι ἡ ἀνωτατοποίησή της. Γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτὸ οἱ τελειόφοιτοι μαζὶ μὲ τὴ διοίκηση κοινοποίησαν ἕνα ἔγγραφο στὶς Ἱερὲς Μονὲς ζητώντας τὴν ὑποστήριξή τους γιὰ τὴν ἀναβάθμιση τῆς Ἀθωνιάδας. «Ὑπάρχουν τρεῖς τρόποι» λέει ὁ κ. Παναγόπουλος. «Εἴτε νὰ γίνει ἰδιωτικὸ ΑΕΙ εἴτε νὰ ἀποκτήσει συνεργασία μὲ ξένο φορέα ἢ ἡ ἀνωτατοποίηση νὰ γίνει ἀπὸ τὸ ὑπουργεῖο Παιδείας». Ἡ πρόταση ἀναφέρει τρεῖς εἰδικότητες πανεπιστημιακοῦ ἐπιπέδου ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ δημιουργηθοῦν: Συντήρησης Ἔργων Τέχνης, Μουσικολογίας – Χειρογράφων καὶ Θεολογίας». Δυστυχῶς ἡ προσπάθειά μου ἀπέτυχε, γιὰ τὴν ἱστορία ἡ ἐνημέρωση!
5. Ζήσης Θεόδωρος (πρωτ.), «Διδαχὲς τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ», πρβλ. thriskeftika.blogspot.gr/2014/11/blog-post_36.html
6. Ἱερατικὴ Ἡμερίδα τῆς Μητρόπολης Αἰτωλίας & Ἀκαρνανίας, Ὀκτώβριο 2014, dogma.gr/default.php?pname=Article&art_id=6803&catid=6
7. Καντιώτης Αὐγουστίνος (μητρ.), Κοσμᾶς ὁ αἰτωλός, 29η ἔκδοση 2008. Ἀθῆναι, πρβλ. augoustinos-kantiotis.gr/?p=14773
8. Kitromilides, Paschalis M. (2013). Enlightenment and Revolution: The Making of Modern Greece. Harvard: Harvard University Press, πρβλ. hup.harvard.edu/catalog.php?isbn=9780674725058
9. Κτενᾶς, Χ. (1930), Ἡ σύγχρονος Ἀθωνιᾶς καὶ οἱ ἐν αὐτὴ διδάξαντες ἀπὸ τοῦ 1845-1916, Ἀθήνα: Ἀλευρόπουλος.
10. Μεταλληνοὺ Γεωργίου (πρώτ.), «Ἡ ζωὴ τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ», τοῦ ἰδίου: Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς καὶ ὁ ὁραματισμός του γιὰ τὸ ἑλληνικὸ ἔθνος, στὴν ἐκδήλωση τῆς ΠΟΕ (12/10/2014), βλ. diakonima.gr/2014/10/22/ἅγιος-κοσμᾶς-ο-αἰτωλὸς-καὶ-ο-ὀραματισμ/
11. Μενούνου Ἰωάν., «Ὁ Πάτερ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός», βλ. biblionet.gr/book/121058/Μενοῦνος,_Ἰωάννης_Β./Ὁ_Πάτερ_Κοσμᾶς_ὁ_Αἰτωλὸς
12. Μωϋσέως Μοναχοῦ Ἁγιορείτου, «Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς – Ἀφιέρωμα», «Οἱ Ἅγιοι τοῦ Ἁγίου Ὅρους». Ἱερὸν Ἡσυχαστήριον Παντοκράτορος, βλ. impantokratoros.gr/41F01526.el.aspx
13. Παναγόπουλος Ἀλέξιος, Κοσμᾶς Φλαμιάτος & Παπουλάκος, Ἀθήνα 2009.
14. Παναγόπουλος Δημήτριος – Ὁμιλία στὴν ἑορτὴ τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, orthodoxathemata.blogspot.gr/2013/03/blog-post_8362.html
15. Παπακωνσταντίνου Μ., Κοσμήτορα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ στὸ συνέδριο μὲ θέμα: «Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς καὶ οἱ θεολογικὲς ἀρχὲς τοῦ ἔργου του. Μία Ἐπέτειος: 1714-2014», ποὺ ἔγινε στὶς 14-15 Νοεμβρίου 2014 στὴν Ἱερὰ Μονὴ Βλατάδων Θεσσαλονίκης, βλ. blogs.auth.gr/moschosg/2014/11/16/καθηγητὴς-μιλτιάδης-κωνσταντίνου-ἂγ/
16. Πορίσματα 29ου Παιδαγωγικοῦ Συνεδρίου τῆς Χριστιανικῆς Ἑστίας Πατρῶν, βλ. thriskeftika.blogspot.gr/2014/02/29.html
17. Ρούνης, Ε. (1966), Προσφορὰ ἀρετῆς καὶ παιδείας (1749-1953), στὸ: Ἐπετηρὶς Ἀθωνιάδος Σχολῆς ἐπὶ τὴ συμπληρώσει δωδεκαετίας ἀπὸ τῆς ἐπαναλειτουργίας αὐτῆς. Ἀθήνα: Ἀστήρ, σ.σ. 244-250.
18. Σάκκος Στέργιος, «Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς – Προφητεῖες», βλ. agioskosmas.gr/sindesmos.asp?isue=40&artid=3623
19. 2014 – Ἔτος Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ – Συνέδριο ἀφιερωμένο στὸν Ἅγιο – Ὁμιλία Γέρ. Σιάσος καθηγητὴς (Ἀγρίνιο ὁμιλία), πρβλ. agrinionews.gr/2014έτος-ἁγίου-κοσμᾶ-τοῦ-αἰτωλοῦ/
20. Τσάκωνας, Δ. (1966), Ἀθωνιᾶς καὶ ἀσκητεία, στὸ: Ἐπετηρὶς Ἀθωνιάδος Σχολῆς ἐπὶ τὴ συμπληρώσει δωδεκαετίας ἀπὸ τῆς ἐπαναλειτουργίας αὐτῆς. Ἀθήνα: Ἀστήρ, σ.σ. 251-253.
21. Πρβλ. ἠλεκτρονικὴ ἀνάρτηση ποῦ ἀποτελεῖ μέρος ἐργασίας μὲ τίτλο: Ἡ διαπολιτισμικὴ διάσταση στὸ ἔργο τῆς Ἀθωνιάδας Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας τῶν: Καδιγιαννόπουλος Γεώργιος, Καθηγητὴς Οἰκιακῆς Οἰκονομίας, M. Sc στὴ Βιώσιμη Ἀνάπτυξη, Διδάκτορας ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Ἰωαννίνων – Μορφίδης Κωνσταντῖνος, Καθηγητὴς Ἀγγλικῆς Φιλολογίας, M.Ἃ στὴ Μετάφραση-Πανταζέλου Ἑλένη, Φυσικός, M.Sc στὴ Φυσική, πρβλ. pemptousia.gr/2014/11/83198/

ΕΘΝΕΓΕΡΤΗΣ Ο ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ; -5

ΕΘΝΕΓΕΡΤΗΣ Ο ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ;
ΕΘΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΟΨΗ
[Ε´]

Ὑπὸ τοῦ Καθ. Δρ. Ἀλεξίου Π. Παναγόπουλου

Μέρος Α´: ΕΘΝΕΓΕΡΤΗΣ Ο ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ; -1

Μέρος Β´: ΕΘΝΕΓΕΡΤΗΣ Ο ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ; -2

Μέρος Γ´: ΕΘΝΕΓΕΡΤΗΣ Ο ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ; -3

Μέρος Δ´: ΕΘΝΕΓΕΡΤΗΣ Ο ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ; -4

.               Ἡ ἐθνικὴ ἀπήχηση. Σὲ κάθε τόπο, ποὺ θὰ ἐπισκεπτόταν, θὰ γινόταν δεκτὸς μὲ ἀλλαλαγές, μὲ σεισμὸ στὶς συνειδήσεις. Ἐχθροὶ θὰ συμφιλιώνονταν, κλέπτες θὰ ἐπέστρεφαν τὰ κλοπιμαῖα, ληστὲς θὰ μεταβάλλονταν, πλούσιες γυναῖκες προσέφεραν τὰ χρυσάφια τους γιὰ ἔργα φιλανθρωπίας, ἀφοῦ σύμφωνα μὲ τὸ βιογράφο του Νικόδημο Ἁγιορείτη μοίρασε συνολικὰ «ὑπὲρ τὰ πεντακόσιας χιλιάδας σταυρούδια». Τὶς ὁμιλίες του παρακολουθοῦσαν χιλιάδες, ἀφοῦ τουλάχιστον 6.000 θὰ ἦταν οἱ ἀκροατές του στὸ χωριὸ Μαῦρο Μανδήλι κοντὰ στὴν Πρέβεζα κατὰ πληροφορίες ἀπὸ τὸν κατάσκοπο τοῦ ἄρχοντα Μαμωνᾶ.
.               Ὅλη ἡ βορειοδυτικὴ Ἑλλάδα διατηρεῖ στὴν Ἐθνική της μνήμη τὴν παρουσία του. Σὲ πολλὰ μέρη τῆς Θεσσαλίας, τῆς Μακεδονίας, τῶν Ἀγράφων καὶ τῆς Στερεᾶς θὰ ἄρχιζε ἡ ἐπανάσταση γιὰ τὴν ἀποτίναξη τοῦ Ζυγοῦ μὲ τὸ δίστιχο: «Βοήθα μας, ἅγιε Γιώργη, καὶ σὺ ἅγιε Κοσμᾶ / νὰ πάρουμε τὴν Πόλη καὶ τὴν Ἁγιὰ-Σοφιά».
.               Ὁ γνωστὸς Ἀλὴ πασὰς τῶν Ἰωαννίνων, τοῦ ὁποίου τὸ μέλλον εἶχε προφητεύσει ὁ Κοσμᾶς, ἀνήγειρε μεγαλοπρεπῆ ναὸ στὸν τόπο τῆς ταφῆς τοῦ ἁγίου. Προφητικὰ ἔλεγε γιὰ «τὸ ποθούμενο: θὰ γίνη στὴν τρίτη γενεά. Θὰ τὸ δοῦν τὰ ἐγγόνια σας». Πράγματι, ἡ γενεὰ τοῦ ἱστορικοῦ 1821 ἦταν ἡ τρίτη ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Κοσμᾶ. «Πότε θαρθῆ τὸ ποθούμενο;» -τὸν ρώτησαν στὰ Τσαραπλανὰ τῆς Ἠπείρου. «Ὅταν ἑνωθοῦν αὐτὰ» -ἀπάντησε- δείχνοντας δύο μικρὰ δένδρα, τὰ ὁποῖα πράγματι μεγάλωσαν καὶ ἑνώθηκαν τὸ 1912. Ἴσως εἶδε προφητικὰ καὶ τὴν ἐπέλασή μας ἕως τὴν Ἄγκυρα καὶ τὴν κόκκινη μηλιὰ καὶ κατόπιν τὸν χαμό μας τῆς Μ. Ἀσίας.
.               Ὁ λαὸς τὸν τιμοῦσε ὡς ἅγιο ἤδη πρὶν ἀπὸ τὸ μαρτύριό του καὶ μετὰ μὲ τιμὲς μάρτυρα τῆς πίστης καὶ τῆς πατρίδας. Τὸ Οἰκουμενικὸ πατριαρχεῖο, μὲ πράξη του τὸν κατέταξε μεταξὺ τῶν ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας, στὶς 20 Ἀπριλίου 1961, ὑπογραμμίζοντας: «ἅπασαν τὴν πατρώαν γῆν διέδραμε, κηρύττων ἱεραποστολικῶς τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, σχολεῖα πολλαχοῦ ἱδρύων, ἀσθενοῦντας θεραπεύων, τὴν ἁγίαν αὐτοῦ ἐκκλησίαν κρατύνων, τύπον δ᾽ ἑαυτὸν ταπεινώσεως, αὐταπαρνήσεως, ἀρετῆς καὶ ἐγκρατείας ἀναδείξας, ἕως οὗ καὶ τὸν μαρτυρικὸν ὑπέμεινε θάνατον».
.               Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 24 Αὐγούστου, μέρα τοῦ μαρτυρίου του. Ὁ παπὰ Μάρκος ἐνταφίασε τὸ λείψανο τοῦ Ἱερομάρτυρα στὸ νάρθηκα τῆς Ἐκκλησίας τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου στὸ Κολικόντασι. Τὸ κήρυγμα τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ διασώθηκε μέσῶ τῆς προφορικῆς παράδοσης καὶ βρίσκεται καταγεγραμμένο στὶς «Διδαχὲς» καὶ στὶς «Προφητεῖες» του. Πάραυτα ἡ ἀκρίβεια τῶν λόγων του  εἶναι σχεδὸν ἀδύνατο νὰ βεβαιωθεῖ, διότι τίποτα δὲν ἔγραψε ὁ ἴδιος. Παρ’ ὅλα αὐτά, δὲν θὰ πρέπει νὰ ἀφίστανται τῆς πραγματικότητας οἱ φράσεις ποὺ τοῦ ἀποδίδονται καὶ σίγουρα ἀπηχοῦν τὶς ἀπόψεις του.
.               Ὁ μακαριστὸς μητροπολίτης Αὐγουστίνος Καντιώτης στὸ βιβλίο του σχολιάζει τὴ γνησιότητα φράσεων ἢ διατυπώσεων ἀποδοθέντων στὸν Ἅγιο Κοσμᾶ τὸν Αἰτωλὸ ποὺ ἀναφέρονται π.χ. στὸν Ἰούδα, ἢ καὶ τὴν φράση: «Τὸν Πάπα νὰ καταρᾶσθε», διότι ὁ μακαριστὸς ἱεράρχης γνώριζε τὴν πατριωτικὴ πεποίθηση τοῦ Αἰτωλοῦ ὅτι: «Καλύτερα ἰσλαμικὸ φακιόλι παρὰ καθολικὴ τιάρα». Ὁ φιλόλογος Ἰωάννης Μενοῦνος στὴ σχετική του διατριβὴ δὲν ἀναφέρεται καθόλου σὲ αὐτὴ τὴν φράση, ὅτι: «Ὁ Πάπας εἶναι ὁ Ἀντίχριστος», καθότι στὴν ἔκδοση τοῦ Ἰωάννη Μενούνου δὲν ὑπάρχουν αὐτὲς οἱ δύο ὁμιλίες ποὺ ἔχουν καὶ τὸν Ἀντίχριστο, παρότι ἔχει κριτικὴ ἔκδοση τῶν χειρογράφων γιὰ τὸν Ἅγιο. Στὸ βιβλίο τοῦ μητροπολίτη Αὐγουστίνου Καντιώτη, ὑπάρχουν δύο ὁμιλίες ὅπου βλέπουμε τὴ φράση αὐτὴ καὶ στὴν Διδαχὴ Ἕκτη, ὅπως τὴν λέει, προσέξτε: «Καὶ πάλι ἐρευνώντας τὴν Ἱερὰ Γραφὴν εὑρίσκω ὅτι ὁ Προφήτης Ἠλίας ἦλθε, ἦρθε καὶ ὁ Ἀντίχριστος». Προσέξτε «ἦρθε καὶ ὁ Ἀντίχριστος, τὸν ὁποῖον ἔχουμε καὶ εἰς τὸ κεφάλι μας καὶ δὲν πρέπει νὰ σᾶς τὸν εἰπῶ, διότι τὸν ξέρετε». Ποιός εἶναι; Ὁ Ὀθωμανὸς κατακτητής, προφανῶς. Ἀλλὰ ἐδῶ θὰ πρέπει νὰ θυμηθοῦμε ὅτι ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁμιλοῦσε συνεσκιασμένα γιὰ τὸν φόβο τῶν Ἰουδαίων, δηλ. αὐτῶν ποὺ ζητοῦσαν ἀφορμὴ νὰ τὸν καταδικάσουν καὶ ποὺ τὸν παρακολουθοῦσαν.
.               Σὲ ἕνα ἄλλο χειρόγραφο τὸ ὁποῖο τὸ 1808 τὸ ἔγραψε ὁ ταπεινὸς Δημήτριος Χρῆστος ἐξ Ἀργυροκάστρου «ἐν ἔτη τοῦ σωτηρίου χιλιοστοῦ ὀχτακοσιοστοῦ ὀγδόου», «ἐν τῷ δεσμωτηρίω». Δηλ. βρισκόταν στὸ δεσμωτήριο ὅπου ἀντέγραφε ἕνα χειρόγραφο μὲ μία ὁμιλία τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ καὶ ἦταν ἐκεῖ φυλακισμένος γιὰ τὴν ὀρθὴ πίστη του. Τὸ 1774 στὴν Καλαμπάκα μία ἄλλη ὁμιλία τοῦ Κοσμᾶ Αἰτωλοῦ, ξέρουμε ὅτι τὴν κατέγραψε τὸ 1774 ἕνας παπὰ Στάμος. Παρότι δὲν ἔχουμε τὸ πρωτότυπο, τὸ πρῶτο κείμενο τῆς ἀντιγραφῆς, ὑπάρχει ἕνα χειρόγραφο στὴν Κεντρικὴ Βιβλιοθήκη τῆς Θεσσαλονίκης. Τὸ χειρόγραφο 19 τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τῆς Θεσσαλονίκης, λέει: «Ὁ Προφήτης Ἠλίας ἦρθε καὶ ὁ Ἀντίχριστος ἦρθε καὶ θανάτωσε τὸν Προφήτη Ἠλία καὶ τώρα θὰ καρτεροῦμε ἐμεῖς τὸν Προφήτη Ἠλία μὲ τὸν Ἀντίχριστο. Ὁ Ἀντίχριστος εἶναι», ἐδῶ ὑπάρχει διαφορὰ μὲ τὸ προηγούμενο. «Ὁ ἕνας εἶναι ὁ Πάπας καὶ ἄλλος εἶναι αὐτὸς ὁ ὁποῖος εἶναι στὸ κεφάλι μας, χωρὶς νὰ πῶ τὸ ὄνομά του, τὸ καταλαβαίνετε», δηλ. ὁ Ὀθωμανός. Μᾶλλον τὸ ἴδιο κείμενο, ἀλλὰ ἐδῶ ἔχει προστεθεῖ καὶ ὁ Πάπας: «Ὁ Ἀντίχριστος εἶναι οἱ ἑξῆς δύο». Ἔχουμε καὶ τὸ χειρόγραφο ποὺ εἶναι σὲ ἕναν Κώδικα, σὲ ἕνα βιβλίο περὶ Ἁγιογραφίας τοῦ 1824. Εἶναι διαφορετικὴ ἡ γραφὴ ἀπὸ τὰ δέκα φύλλα ποὺ εἶναι αὐτὴ ἡ ὁμιλία, ἀλλὰ ἴσως δὲν μπορεῖ νὰ γράφτηκε πολὺ μετὰ ἢ πολὺ πρὶν ἀπὸ ἐκεῖνο τὸ χειρόγραφο τοῦ 1824, γιὰ λόγους συντήρησής του. Ἐδῶ ἔχουμε ἕνα χειρόγραφο τοῦ 1808 ποὺ δὲν κατονομάζει τὸν Πάπα, λέει μόνο: «αὐτὸς εἶναι ποὺ ἔχουμε στὸ κεφάλι μας καὶ δὲν λέω τὸ ὄνομά του». Κατόπιν, βλέπουμε, προστίθεται καὶ ὁ Πάπας. Ἴσως κάποιος νὰ συμπλήρωσε ὡς ἀντιγραφέας, ἢ ὡς δεύτερος ἀντιγραφέας. Ὁ πρῶτος γραφέας ἦταν ὁ παπὰ Στάμος, ὁ δεύτερος ἕνας ἀντιγραφέας ποὺ ἴσως καὶ νὰ πρόσθεσε καὶ τὸν Πάπα.
.               Ἀλλὰ ὅλη αὐτὴ ἡ ἐσχατολογικὴ καὶ ἀντιχριστολογικὴ ἀναφορὰ δὲν θὰ πρέπει νὰ μᾶς κάνει νὰ ἀπορροῦμε. Διότι εἴτε ἔτσι, εἴτε ἀλλιῶς ὁ Πατροκοσμᾶς προτιμοῦσε τὸ «τούρκικο φακιόλι ἀπὸ τὴν παπικὴ τιάρα». Αὐτὸ εἶναι διάχυτο σὲ ὅλο τὸ ἐθνικοαπελευθερωτικό του ἔργο. Ὅπου μιλάει γιὰ δυτικούς, γιὰ αἱρετικούς, γιὰ ὀρθὴ πίστη καὶ Ὀρθοδοξία καυτηριάζει τοὺς δυτικοὺς καὶ τὸν δυτικὸ τρόπο σκέψεως ὡς μορφὴ «ἀθεΐας». Ἐξ ἄλλου ἐν γνώσει του ὁμιλοῦσε συνεσκιασμένα γιὰ τὸν φόβο τῶν Ἰουδαίων. Ἀλλὰ ἡ δική μου προσωπικὴ ἑρμηνευτικὴ προσέγγιση εἶναι ὅτι ὁ ἅγιος Κοσμᾶς γνώριζε πολὺ καλὰ καὶ τὸν ἀπ. Παῦλο καὶ τὴν σχετικὴ πατερικὴ ἢ ἐκκλησιαστικὴ γραμματεία, γι’ αὐτὸ μιλοῦσε γιὰ ἀντιχρίστους δήλ. γιὰ πρόσωπα τὰ ὁποία κατὰ τὸν ἕναν ἢ ἄλλο τρόπο προετοίμαζαν καὶ προετοιμάζουν τὸ μυστήριο τῆς «ἀνομίας». Δηλαδὴ οἱ ἀντίχριστοι γιὰ τὸν Πατροκοσμὰ ἦταν καὶ εἶναι ὅλα τὰ πρόσωπα ἐκεῖνα ποὺ προετοιμάζουν τὴν κοσμικὴ ἐπίγεια βασιλεία τοῦ κατ᾽ ἐξοχὴν ἀντιχρίστου. Τοῦ προσώπου ποὺ θὰ συγκεντρώσει στὰ ἔσχατα τὴν θρησκευτικὴ καὶ πολιτικὴ ἐξουσία στὰ χέρια του καὶ θὰ προσπαθήσει νὰ πλανήσει καὶ πολλοὺς ἀπ’ τοὺς ἐκλεκτούς. Ὁ Πατροκοσμᾶς γνώριζε τὰ ἔργα τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου ποὺ ἔλεγε ὅτι ἀντίχριστος εἶναι «ἄνθρωπός τις τὴν πᾶσαν ἐνέργειαν τοῦ σατανᾶ ἐν ἑαυτῷ δεχόμενος». Ἐὰν λοιπὸν οἱ προδρομικοὶ ἀντίχριστοι ἔχουν κάποια σατανικὴ ἢ ἀρνητικὴ ἐνέργεια πάνω τους καὶ ὑποκριτικὰ καὶ ἄδικα παραπλανοῦν ἢ ἀδικοῦν τὴν κοινωνία, σκεφτεῖτε πόση δύναμη θὰ ἔχει ὁ κατ᾽ ἐξοχὴν ἀρνητὴς τῶν πάντων, ἀκόμα καὶ τοῦ ἴδιου τοῦ Δημιουργοῦ Θεοῦ, τὸν ὁποῖο θὰ προσπαθήσει νὰ ὑποκαταστήσει, ἀφοῦ σύμφωνα μὲ τὸν ἀπ. Παῦλο θὰ εἶναι ὁ «ὑπεραιρόμενος ἐπὶ πάντα λεγόμενον θεὸν ἢ σέβασμα». Αὐτὰ τὰ γνώριζε πολὺ καλὰ ὁ Πατροκοσμᾶς καὶ γνώριζε ὅτι δὲν ἦταν τότε στὴν ἐποχή του ὁ καιρὸς αὐτὸς τῆς ἐμφάνισης τοῦ ἑνὸς καὶ κυρίως Ἀντιχρίστου. Γι’ αὐτὸ τὸν πάπα καὶ τὸν σουλτάνο τοὺς ἔβλεπε ὡς προδρομικοὺς ἀντιχρίστους τοῦ κατ᾽ ἐξοχὴν καὶ κυρίως ἀντιχρίστου ποὺ θὰ πλανήσει τὸν κόσμο (σχεδὸν) ὅλον. Ἀφοῦ ἡ πολιτικὴ καὶ θρησκευτικὴ ἐξουσία ποὺ θὰ τοῦ δοθεῖ ἀπὸ ἀντίχριστα ἔθνη θὰ τὸν κάνει πανίσχυρο καὶ ἀναμφισβήτητο. Ὅμως μετὰ ἀπὸ τὰ 3,5 ἔτη τῆς ἐξουσίας του θὰ κινήσει διωγμὸ κατὰ τῶν πιστῶν ὀπαδῶν τοῦ Ἀρνίου (βλ. Ἀποκάλυψη), ἀφοῦ θὰ θανατώσει τοὺς δύο προφῆτες Ἠλία καὶ Ἐνώχ, στὸν τόπο «ὅπου ὁ Κύριος αὐτῶν ἐσταυρώθη», κατὰ τοὺς ἑρμηνευτὲς στὴν πλατεία τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως.
.               Τὸ ἔργο τοῦ Πατροκοσμᾶ ἦταν μία ἐθνικὴ παιδεία ποὺ ἀνταποκρινόταν στὶς ἄμεσες ἀνάγκες τοῦ δούλου Γένους καὶ διαφοροποιοῦνταν ἀπὸ ἐκείνη τὴν πίστη τῶν δυτικῶν καὶ τὰ «ἄθεα γράμματα» κάποιων διαφωτιστῶν, ὅπως ὁ ἴδιος τὰ χαρακτήριζε καὶ τὰ διήλεγχε. Ἀπέναντι στοὺς Τούρκους μένει πιστὸς στὴ ἐθναρχικὴ τακτική του πατριάρχη Γεννάδιου Β’ τοῦ Σχολάριου.
.               Συνιστοῦσε τὴν βραχυπρόθεσμη συνεργασία μὲ τὸ «θηρίο» (δηλ. μὲ τὴν Ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία) καὶ τὴν πρόκριση μὲ τὸ Τοῦρκο, θεωρώντας τον ὡς λιγότερο ἐπικίνδυνο γιὰ τὴν ὀρθόδοξη «ψυχή», ἀπὸ αὐτὸν τὸν Παπικὸ Δυτικὸ Φράγκο τὸν ὁποῖο θεωροῦσε πολὺ πιὸ ἐπικίνδυνο: «Καὶ διατὶ δὲν ἔφερεν ὁ Θεὸς ἄλλον βασιλέα, ποὺ ἦταν τόσα ρηγάτα ἐδῶ κοντὰ νὰ τοὺς τὸ δώση, μόνον ἤφερε τὸν Τοῦρκον μέσαθε ἀπὸ τὴν Κόκκινην Μηλιὰ καὶ τοῦ τὸ ἔχαρισεν; Ἤξερεν ὁ Θεός, πὼς τὰ ἄλλα ρηγάτα μᾶς βλάπτουν εἰς τὴν πίστιν, καὶ ὁ Τοῦρκος δὲν μᾶς βλάπτει. Ἄσπρα (χρήματα) δῶσ᾽ του καὶ καβαλλίκευσέ τον ἀπὸ τὸ κεφάλι…». Ἔδινε ἔτσι μίαν ὀρθόδοξη ἐθνικὴ καὶ πολιτικὴ ἀπάντηση στοὺς φιλοδυτικοὺς καὶ Ἑνωτικούς. Εἶχε τὸ θάρρος τῆς γνώμης του δὲν δίσταζε νὰ ἀποκαλύπτει τοὺς ἐχθρούς τῆς πίστης καὶ τοῦ Γένους.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΕΘΝΕΓΕΡΤΗΣ Ο ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ; -6