Ο ΠΑΝΑΓΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Ὁ Πανάγιος Σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ

τοῦ περιοδ. «Ο ΣΩΤΗΡ»,
ἀρ. τ. 2249, 1/15 .09.21

ἠλ. στοιχειοθ. «Χριστ. Βιβλιογραφία»

.                 Ἔτος 33 μ.Χ. Μία ἡμέρα πρὶν ἀπὸ τὸ ἑβραϊκὸ Πάσχα λαμβάνει χώρα ἡ μεγαλύτερη ἀδικία ὅλων τῶν αἰώνων. Ὁδηγεῖται στὸν Γολγοθὰ γιὰ ἐκτέλεση ὁ μόνος ἀθῶος,  ὁ μόνος δίκαιος,  ὁ μόνος ἀναμάρτητος:  ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Αἰτία τῆς καταδίκης  ὁ φθόνος καὶ ὄργανο τῆς καταδίκης ὁσταυρός.
.                 Ὁ σταυρός ξύλο τιμωρητικό τότε, προορισμένο νὰ ὁδηγεῖ στὸν θάνατο τοὺς μεγαλύτερους ἐγκληματίες καὶ κακούργους. Ληστές, ἐπαναστάτες, δολοφόνοι, ἔβρισκαν ἀργὸ καὶ βασανιστικὸ θάνατο μπροστὰ στὰ μάτια τῶν δημίων καὶ τοῦ λαοῦ. Ξύλο γι’ αὐτὸ κατάρας ὁ σταυρός. Καὶ καταραμένος ὅποιος πέθαινε ἐπάνω σ’ αὐτό: «ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου» (Γαλ. γ´ 13). Καὶ ὄχι μόνο ἀλλὰ καὶ ξύλο αἰσχύνης  ὁ σταυρός, ξύλο ντροπῆς, ἀφοῦ οἱ κατάδικοι προσηλώνονταν στὸ ξύλο τοῦ σταυροῦ χωρὶς ἐνδύματα καὶ συγχρόνως δέχονταν τὶς ἀποδοκιμασίες, τὶς ὕβρεις καὶ τοὺς γέλωτες τῶν θεατῶν.
.                 Ὁ Κύριος τῆς δόξης «ἔνοχος θανάτου» (Ματθ. κϛ´ 66)! Ἔνοχος ἐγκλήματος ποὺ τιμωρεῖται μὲ θάνατο. Ἔτσι ἔκριναν οἱ κάκιστοι Ἰουδαῖοι, ποὺ μὲ μίσος φώναζαν «σταύρωσον, σταύρωσον αὐτόν» (Ἰω. ιθ´ 6), ἐπιλέγοντας τὸν τρόπο τῆς ἐκτελέσεως.  Ὁ δὲ ἄβουλος καὶ δειλὸς ἐκπρόσωπος τῆς ρωμαϊκῆς ἐξουσίας, ἂν καὶ εἶχε διαπιστώσει τὴν ἀθωότητα τοῦ Χριστοῦ, «παρέδωκεν αὐτὸν αὐτοῖς ἵνα σταυρωθῇ» (Ἰω. ιθ´ 16).
.                 Ἔτσι σὲ λίγο ὁ Κύριος βρίσκεται καρφωμένος ἐπάνω στὸ τιμωρητικὸ ξύλο σὰν ἕνας κακοῦργος καὶ παράνομος καὶ ἀρχιληστής, «ἀπὸ κεφαλῆς ἕως ποδῶν ὅλος μία πληγὴ»¹, καθημαγμένος, κατατρυπημένος, πλημμυρισμένος ἀπὸ τὰ δάκρυα, βυθισμένος σὲ ἕνα πέλαγος θλίψεως καὶ ὀδύνης, «γενόμενος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα» (Γαλ. γ´ 13), καταραμένος γιὰ χάρη μας.
.                 Σάν νὰ μὴν ἀρκοῦσαν αὐτά, πάνω στὸ ξύλο τοῦ Σταυροῦ, ὅπου δέχθηκε τὴν ἐσχάτη ἀτίμωση ὑπομένοντας τὴν ἐπονείδιστη σταύρωση, δέχθηκε συγχρόνως τοὺς μυκτηρισμούς, τὶς ὕβρεις, τὶς βλασφημίες τῶν ἀχάριστων Ἰουδαίων (βλ. Μάρκ. ιε´29). Τέλος, πάνω σ’ αὐτὸ τὸ ξύλο πέθανε μὲ τὸν πλέον ἄτιμο θάνατο θυσιάζοντας τὴν τιμιότατη ζωή του «ὑπὲρ ἀσεβῶν» (Ρωμ. ε´ 6)
.                 Ὁ σταυρὸς ξύλο τιμωρητικό, ξύλο κατάρας, ξύλο αἰσχύνης. Ὅλα αὐτὰ ὅμως ἴσχυαν μέχρι τὴ σταυρικὴ θυσία τοῦ Κυρίου. Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ ὁ σταυρὸς δέχθηκε ἐπάνω του τὸ πανάχραντο Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ἀπὸ τὴν στιγμὴ ποὺ πορφυρώθηκε ἀπὸ τὸ δεσποτικὸ Αἷμα, καὶ ὁ μόνος Ἅγιος ἄφησε ἐπάνω του τὴν τελευταία του πνοή,  ὁ Σταυρὸς ἁγιάσθηκε, ἔγινε πάντιμος, πανσέβαστος, πανάγιος. Ἐνῶ ἦταν πρῶτα ξύλο τιμωρητικὸ τῶν ἀνθρώπων, ἔγινε ἔπειτα Ξύλο Τίμιο, τιμωρητικὸ μόνο τῶν δαιμόνων καὶ τῶν ἔργων τους, ἀφοῦ ὁ Τίμιος Σταυρὸς συνέτριψε τὴ δύναμη τῶν ἀντιχρίστων δαιμόνων, ἔγινε φίμωτρο τῆς δυνάμεως τῶν ἐχθρῶν τοῦ Χριστοῦ, θανάτωσε τὸν θάνατο, διέλυσε τὶς χάλκινες πύλες τοῦ Ἅδη, συνέθλιψε τοὺς σιδερένιους μοχλούς του, γκρέμισε τὴν ἀκρόπολη τοῦ διαβόλου, ἀπέκοψε τὰ νεῦρα τῆς ἁμαρτίας, ἀναίρεσε τὴν καταδίκη ὅλης τῆς οἰκουμένης, ὅπως κηρύσσει τὸ χρυσὸ στόμα τοῦ ἁγίου Ἰωάννη².
.                 Ἀπὸ ξύλο κατάρας, ἔγινε  ὁ Σταυρὸς ἀνεξάντλητη πηγὴ ὑγείας, εὐλογίας, δυνάμεως, Χάριτος, ἁγιασμοῦ, σωτηρίας. Πράγματι ὁ Σταυρὸς καθάρισε ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα ἐξαφανίζοντας τὴ δυσωδία τῆς ἁμαρτίας, ἄνοιξε τὶς πύλες τοῦ οὐρανοῦ, συμφιλίωσε τοὺς ὁρκισμένους ἐχθροὺς ἔκανε καὶ πάλι σπίτι μας τὸν οὐρανό, μᾶς ἐνθρόνισε στὰ δεξιὰ τῆς θείας Μεγαλοσύνης καὶ ἀναρίθμητα ἄλλα ἀγαθὰ μᾶς χάρισε ὁ πάντιμος Σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ, προσθέτει  ὁ θεῖος Χρυσόστομος³.
.                 Ἐνῶ ἀκόμη ἦταν ξύλο αἰσχύνης καὶ ντροπῆς,  ὁ Σταυρὸς ἔγινε τὸ καύχημά μας, ἡ δόξα τῆς Ἐκκλησίας. Ἦταν ἀποκρουστικὸς καὶ ἀπεχθὴς καὶ ἔγινε κοσμοπόθητος καὶ λατρευτός. Κανένας δὲν ἤθελε νὰ πλησιάσει τὸ ξύλο ἐκεῖνο τῆς ἀτιμώσεως ἢ ἔστω νὰ τὸ δεῖ ἀπὸ μακριά. Μετὰ τὴ Σταύρωση ὅμως τοῦ Δεσπότη Χριστοῦ ὅλοι τρέχουμε νὰ τὸν ἀσπασθοῦμε, νὰ τὸν τιμήσουμε, νὰ τὸν προσκυνήσουμε, νὰ τὸν στολίσουμε μὲ τὰ ὡραιότερα ἄνθη, μὲ τοὺς πιὸ πολύτιμους λίθους, μὲ χρυσὸ καὶ ἀσήμι ὅλοι τώρα μὲ λαχτάρα στρέφουμε τὸ βλέμμα μας στὸν Σταυρὸ τοῦ Χριστοῦ, ἐπειδὴ αὐτὸς εἶναι ἡ παρηγοριὰ καὶ ἐλπίδα μας, ἡ χαρὰ καὶ ἡ ἀσφάλειά μας, τὸ ἀήττητο τρόπαιο καὶ τὸ παντοτινὸ στήριγμά μας.
.                 Ὁ πανάγιος Σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ! Ἀσυγκρίτως ἀνώτερος ἀπὸ μυριάδες στέμματα βασιλικά, λαμπρότερος ἀπὸ τὸν ἥλιο, δυνατότερος καὶ ἀπὸ τὸ πιὸ δυνατὸ ὅπλο, ἰσχυρότερος και ἀπὸ τοὺς πιὸ ἰσχυροὺς ἐχθρούς μας, τὸν διάβολο καὶ τὸν θάνατο. Ἄλλωστε, σύμφωνα μὲ τὸν ὅσιο Ἰουστίνο Πόποβιτς, ὁ Τίμιος Σταυρὸς «κατέστη παννικητήριος θριαμβευτὴς σὲ ὅλους τοὺς κόσμους, παννικητήριος σωτήρας ἀπὸ κάθε μαρτία, ἀπὸ κάθε θάνατο, ἀπὸ κάθε διάβολο»⁴. Γι’ αὐτὸ δικαίως οἱ πιστοὶ κάθε στιγμή, καὶ μάλιστα τὴν ἡμέρα τῆς μεγάλης ἑορτῆς τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, μὲ ἔνθεο πόθο ἀναφωνοῦμε: «Ὦ τρισμακάριστε Σταυρὲ καὶ πανσεβάσμιε, σὲ προσκυνοῦμεν οἱ πιστοὶ καὶ μεγαλύνομεν»⁵

——————————-

1. Ἁγίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου, Γυμνάσματα Πνευματικά, ἔκδ. Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1999⁸, σελ. 14.
2. Ἰω. Χρυσοστόμου, Πρὸς Ἰουδαίους καὶ Ἕλληνας, ΡΘ 48, 827.
3. Ἰω. Χρυσοστόμου, Κατὰ Ἰουδαίων, Λόγος Γ´, PG 48, 867.
4. Ἁγίου Ἰουστίνου τοῦ Τσέλιε [Πόποβιτς], Δογματική, Ὀρθόδοξη Φιλοσοφία τῆς Ἀληθείας, ἔκδ. Ι. Μ. Μ. Βατοπσιδίου, Ἅγιον Ὄρος 2019², σελ. 891.
5. Ὡρολόγιον, ΚΔ´ Οἶκοι εἰς τὸν Τίμιον Σταυρόν, Κοντάκιον, ἦχος πλ. Δ´.

Διαφήμιση

ΠΡΟΤΥΠΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ τοῦ Κυρίου στὴν Παλαιὰ Διαθήκη

Προτυπώσεις τοῦ Σταυροῦ τοῦ Κυρίου
στὴν Παλαιὰ Διαθήκη

τοῦ Κωνσταντίνου Ἀθ. Οἰκονόμου, δασκάλου

.                   Οἱ ἐκκλησιαστικοὶ Πατέρες, ἐρευνώντας τὸ ἱερὸ κείμενο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἐντόπισαν πλῆθος προτυπώσεων ποὺ ἀφοροῦν σὲ γεγονότα τῆς Καινῆς Διαθήκης καὶ ἐμφανίζονται ἄλλοτε ξεκάθαρα καὶ ἄλλοτε σκιωδῶς-συμβολικῶς. Τὸ ἴδιο παρατηρεῖται καὶ στὸ θέμα τῆς Σταύρικης θυσίας τοῦ Κυρίου. Ἀκολουθοῦν ἐδάφια, ὅπου ἡ Παλαιὰ Διαθήκη, μάλιστα ἡ Πεντάτευχος, προτυπώνει τὸ ὄργανο τῆς θυσίας τοῦ Σωτῆρος μας.

.                  A΄ (Γένεσις, κέφ. α΄, β΄): Τὸ “ξύλον” τοῦ Παραδείσου εἶναι ἀντί-τυπος τοῦ Σταυροῦ τοῦ Κυρίου. Μάλιστα κατ᾽ ἀντιδιαστολὴν τὸ “ξύλον τοῦ Παραδείσου” ἔκανε γυμνὸ τὸν Ἀδὰμ κάνοντας τὸν νὰ κρυφτεῖ ἀπὸ προσώπου Κυρίου, ὁδηγώντας αὐτὸν καὶ κατ᾽ ἐπέκταση τὴν ἀνθρωπότητα στὸ θάνατο (Φιλόθεος Κων/λεως). Ὅμως ὁ θάνατος τοῦ Κυρίου πάνω στὸ νέο “ξύλον” ἀνέστησε τὴν ἀπὸ αἰώνων νεκρὴ ἀνθρωπότητα. Ἔτσι, τὸ “ξύλον” τοῦ παραδείσου ἀπὸ τὴν ἡδονὴ τῆς “βρώσεως” ὁδήγησε στὸ σκότος τοῦ θανάτου, ἐνῶ τὸ “τιμωρητικὸν ξύλον” τοῦ Γολγοθᾶ ἀπὸ τὴν ὀδύνη τοῦ Πάσχοντος ὁδήγησε στὸ φῶς τῆς αἰώνιας ζωῆς.

.                       Β΄ (Γέν. κβ΄1,2): Ὁ Θεὸς ζήτησε ἀπὸ τὸν Ἀβράαμ νὰ θυσιάσει τὸ μοναχογιό του Ἰσαάκ. Ὁ Ἀβραὰμ ὑπάκουσε. Μάλιστα ὁ Ἰσαὰκ κουβάλησε στοὺς ὤμους τὰ ξύλα τῆς θυσίας στὸν ἀνηφορικὸ τόπο προσφορᾶς τοῦ “ὁλοκαρπώματος”. Ὁ Ἰσαὰκ θεωρεῖται τύπος Κυρίου καὶ τὰ ξύλα τύπος Σταυροῦ. “Σταυροῦ τύπον ἐκπλήρου Ἰσαάκ” (Ἀνδρέας Κρήτης). “Ἐν τῷ Ἀβραάμ, τὸ μυστήριον ἐνεργεῖται τοῦ Σταυροῦ, ὁ δὲ αὐτοῦ υἱὸς ἦν τύπος τοῦ σταυρωθέντος ὕστερον Χριστοῦ” (Γρηγόριος Παλαμᾶς,). Σημειωτέον: ὁ υἱὸς τοῦ Ἀβραὰμ δὲν πεθαίνει, ἐνῶ ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ πεθαίνει στὸ Σταυρό.

.                     Γ΄(Ἔξοδος, ιδ΄15-25): Ὁ Μωυσῆς, φθάνοντας μὲ τὸ διωκόμενο ἀπὸ τὸν Φαραὼ λαὸ τοῦ Θεοῦ μπροστὰ στὴν Ἐρυθρά Θάλασσα, σήκωσε τὴ ράβδο του καὶ “ἐξέτεινε τὴν χείρα ἐπὶ τὴν θάλασσαν καὶ (…) ἐσχίσθη τὸ ὕδωρ καὶ εἰσῆλθον οἱ λαοὶ Ἰσραήλ”. Κατὰ τὸν Ἰωάννη τὸ Δαμασκηνό: “Ράβδος σταυροτύπως τὴν θάλασσαν πλήξασα”. Δηλαδή, κατὰ τὸν μεγάλο Πατέρα, ἀλλὰ καὶ τὸν Ἰωάννη τὸ Χρυσόστομο, ἡ μωσαϊκὴ ράβδος προτυπώνει τὸ Σταυρὸ τοῦ Κυρίου.

.                             Δ΄ (Ἔξ., ιε΄22-25): Ὁ Ἰσραὴλ στὸ Σινὰ δοκιμάστηκε ἀπὸ λειψυδρία. Βρίσκοντας πηγὴ στὴν Μερρά, ἀπογοητεύτηκαν. Τὸ νερό της ἦταν πικρό. Τότε ὁ Μωυσῆς προσευχήθηκε καὶ ὁ Θεὸς τοῦ ἔδειξε ἕνα ξύλο. “Και ἐνέβαλε αὐτὸ εἰς τὸ ὕδωρ καὶ ἐγλυκάνθη τὸ ὕδωρ”. Τὸ “ξύλον” διὰ τοῦ ὁποίου τὸ νερὸ ἔγινε πόσιμο εἶναι τύπος τοῦ Σταυροῦ τοῦ Κυρίου (Δαμασκηνός).

.                     Ε΄ (Ἀριθμοὶ κ΄1-13): Ἀνάλογο περιστατικὸ συνέβη στὴν ἔρημο Σίν, ὅπου λόγῳ λειψυδρίας οἱ Ἰσραηλίτες γόγγυζαν κατὰ τοῦ Μωυσῆ. Τότε ὁ Μωυσῆς “προσευχηθεὶς … ἐπάταξε τὴν πέτραν”. Ἀφοῦ χτύπησε μὲ τὴ ράβδο του ὁ Μωυσῆς τὸ βράχο “ἐξῆλθεν ὕδωρ πολύ”. Καὶ ἐδῶ ἡ ράβδος θεωρεῖται τύπος τοῦ Σταυροῦ (Χρυσόστομος), ἐνῶ ὁ βράχος συμβολίζει τὸν Γολγοθὰ, ὅπου στήθηκε ὁ τοῦ Κυρίου Σταυρός.

.                           Ϛ΄( Ἔξ. ιζ΄8-16): Τὶς κρίσιμες στιγμές, ποὺ ὁ Ἰσραὴλ δέχθηκε ἐπίθεση Ἀμαληκιτῶν, ὁ Μωυσῆς ἀνέβηκε σὲ ὕψωμα καὶ ἐξέτεινε τὰ χέρια τοῦ πλαγίως, δίνοντας στὸ σῶμα τοῦ σχῆμα σταυροῦ. Ὅσο ἔμενε ἔτσι, οἱ Ἰσραηλίτες νικοῦσαν. Ὅταν ὅμως κατέβαζε τὰ χέρια λόγῳ κόπωσης, ἐκεῖνοι νικοῦνταν. Ἔτσι οἱ Ὢρ καὶ Ἀαρὼν στήριζαν τὰ χέρια τοῦ Μωυσῆ. Τελικὰ οἱ Ἀμαληκίτες κατατροπώθηκαν. Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος τονίζει: “ἀναζωγράφησον παρ᾽ ἑαυτῷ χείρας ἡπλωμένας, ἵνα ἴδῃς τοῦ προσκυνητοῦ Σταυροῦ λάμπουσαν τὴν εἰκόνα”. Ὅπως οἱ Ἰσρηλίτες μὲ τὸν τύπο σταυροῦ νικοῦσαν, ἔτσι καὶ ὁ νέος Ἰσραὴλ τῆς χάριτος, ὁ Χριστιανός, πολεμούμενος ἀπὸ τὸν νοητὸ ἐχθρὸ μὲ τὴ δύναμη τοῦ Σταυροῦ ἐξέρχεται νικητής.

.                           Ζ΄ (Ἀριθμ. κα΄ 6-15): Ὅταν, μετὰ τὸ θάνατο τοῦ Ἀαρών, οἱ Ἰσραηλίτες στράφηκαν καὶ πάλι κατὰ τοῦ Μωυσῆ, δέχθηκαν τὴν τιμωρία: “Ὄφεις ἔδακνον τὸν λαόν, καὶ ἀπέθανεν λαὸς πολύς”. Τότε ὁ Μωυσῆς κατασκεύασε χάλκινο ὁμοίωμα φιδιοῦ ὑψώνοντάς το σὲ κοντάρι πάνω σὲ κοντινὸ ὕψωμα. Ὅσοι ἔπεφταν θύματα φιδιῶν δὲν πάθαιναν τίποτε, ἐὰν κοιτοῦσαν ψηλά, στὸ χάλκινο ὁμοίωμα. Τὴν προτύπωση αὐτὴ τοῦ Σταυροῦ ἐπισημαίνει ὁ ἴδιος ὁ Κύριος: “Καθὼς Μωυσῆς ὕψωσε τὸν ὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται, ἀλλ᾽ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον” (Ἰωάν. γ΄14-15).

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ: Γράφει ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος: “Σ᾽ ἕνα δέντρο, στὸν Παράδεισο, νίκησε ὁ διάβολος τὸν Ἀδάμ. Στὸ ξύλο τοῦ Σταυροῦ νίκησε τὸ διάβολο ὁ Χριστός. Τὸ πρῶτο ἄνοιξε στοὺς ἀνθρώπους τὶς πύλες τοῦ Ἅδου. Τὸ δεύτερο, ὁ Σταυρός, κι αὐτοὺς ποὺ εἶχαν πάει στὸν Ἅδη τοὺς ἀνακάλεσε. Κι ὅπως ἕνας γενναῖος βασιλιάς, (…) ἔτσι καὶ ὁ Χριστὸς νικητὴς στὸν πόλεμο ἐναντίον τοῦ διαβόλου, ὅλα τὰ ὄπλα τοῦ ἀντιπάλου καὶ τὸ θάνατο καὶ τὴν κατάρα τὰ κρέμασε ψηλά, στὸ Σταυρό, σὰν σὲ τρόπαιο, γιὰ νὰ τὸ βλέπουν ὅλοι, καὶ οἱ ἀγγελικὲς δυνάμεις στὸν οὐρανό, καὶ οἱ ἄνθρωποι στὴ γῆ, ἀλλὰ ἀκόμα καὶ οἱ νικημένοι πονηροὶ δαίμονες.”

ΣΤΑΥΡOΣ καὶ ΝΤΟΥΦΕΚΙ. ΑΥΤΑ ΤΑ ΔΥΟ ΕΙΝΑΙ ἡ ΕΛΛΑΔΑ (Δημ. Νατσιός) «Αὐτὸ δὲν εἶναι ἐπιστολή, εἶναι δοξαστικὸ ἀθλητοῦ τοῦ Ἔθνους μας»

Σταυρὸς καὶ ντουφέκι.
Αὐτὰ τὰ δύο εἶναι ἡ Ἑλλάδα

Δημήτρης Νατσιὸς
δάσκαλος–Κιλκὶς

.                     Τὸν  Ὀκτώβριο τοῦ 1964, ὁ Ἠλίας Βενέζης, ὁ σπουδαῖος λογοτέχνης μας καὶ ἀκαδημαϊκός, ἐκφώνησε λόγο στὴν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν μὲ τίτλο «τὸ πάθος τῶν Φιλικῶν». Στὸν ἐπίλογο τῆς ὁμιλίας του ἀναφέρθηκε στὸν θάνατο ἤ, καλύτερα, στὴν «ὁσιακὴ κοίμηση» τοῦ Ἀλέξανδρου Ὑψηλάντη, τοῦ ἀθάνατου ἀρχηγοῦ τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας.
.                     Διαβάζω: «Ὅταν οἱ Αὐστριακοὶ ἀποφυλάκισαν τὸν πρίγκηπα, ἦταν πιὰ ἀργά. Λίγες μέρες μετὰ τὴν ἀποφυλάκισή του ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης πέθανε στὴν Βιέννη, στὶς 9 Ἰανουαρίου τοῦ 1828.  Ἑτοιμοθάνατο τὸν βρῆκε ὁ συμπολεμιστὴς τοῦ τοῦ Ἱεροῦ Λόχου, ὁ Λασάνης. Τοῦ ἔφερε τὴν ἐφημερίδα τοῦ τόπου, τὸν “Αὐστριακὸν Παρατηρητήν”.
–   Τί νέα γράφουν; ρώτησε ἀργὰ τὸν Λασάνη ὁ πρίγκηψ.
–   Ὁ Καποδίστριας ἔφθασε στὴν Μάλτα. Μία φρεγάδα ἀγγλικὴ τὸν περιμένει νὰ τὸν μεταφέρει στὴν Ἑλλάδα, τοῦ ἀποκρίθηκε.
–    Ἂς ἔχει δόξαν ὁ Θεός, μουρμούρισε ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης.
.                     Ἄρχισε νὰ ψελλίζει τὸ Πάτερ ἡμῶν.  Ἀλλὰ πρὶν τελειώσει τὴν προσευχή του, εἶχε ξεψυχήσει». (Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, Πανηγυρικοὶ Λόγοι Ἀκαδημαϊκῶν γιὰ τὴν 28η Ὀκτ. 1940, σελ. 399).
.                     Τί διαβάζουμε ἐδῶ; Τὸ ὁσιακὸ τέλος ἑνὸς πραγματικοῦ Ἕλληνα, ἑνὸς ἀληθινοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ. Τὸ διαβάζεις καὶ μουρμουρίζεις «τὴν εὐχή σου νὰ ἔχουμε, ἀρχηγέ», ὅπως αὐθόρμητα λέμε, ὅταν ἀναχωροῦν, γιὰ τὴν αἰωνιότητα περιώνυμοι γιὰ τὴν ἀρετὴ καὶ τὴν ἁγιότητά τους Γέροντες, ὅπως πρόσφατα ὁ ὁσιακῆς μνήμης Γέροντας Ἐφραὶμ ὁ Φιλοθεΐτης.
.                     Δοξάζει τὸν Θεό, ὅταν ἀκούει πὼς ὁ Καποδίστριας, ἄλλος φιλόθεος καὶ φιλόπατρις Ἕλληνας, κατέρχεται νὰ τὴν κυβερνήσει. Συγκινεῖται. Ἡ εὔθραυστη καρδιά του – 7 χρόνια σάπιζε στὴν φυλακή, στὴν ὑγρὴ καὶ φρικτὴ εἱρκτὴ τοῦ κάστρου Μούνκατς τῆς Αὐστροουγγαρίας – δὲν ἀντέχει. Αἰσθάνεται τὸ τέλος.  Δὲν κλαίει, δὲν ὀδύρεται,  δὲν καταριέται.  Ὄχι.  Εἶναι ἀητὸς ὑψιπέτης, ἡ γενιὰ τοῦ Εἰκοσιένα.  «Γιὰ τοῦ Χριστοῦ τὴν πίστη τὴν ἁγία καὶ τῆς Πατρίδος τὴν ἐλευθερία». Ἁγιασμένη Ἐπανάσταση, ἁγιασμένοι καὶ οἱ πολεμιστές της. Ἔκλεισε τὰ μάτια του, ψιθυρίζοντας τὸ «Πάτερ ἡμῶν». Δοξολογώντας τὸν Θεὸ γιὰ τὶς εὐεργεσίες του στὴν αἱματοκυλισμένη Πατρίδα, παρακαλώντας τὸ ἔλεός Του γιὰ τὴν βασανισμένη ψυχή του.  Οἱ σπουδαῖοι, οἱ γενναῖοι, οἱ ὑψηλόφρονες, δείχνουν τὴν λεβεντιά τους ἐνώπιον τοῦ θανάτου, ὅταν τὸν ἀντικρίζουν. Τότε ἀποκαλύπτεται ἡ μεγαλοσύνη τους, ἡ παλληκαριά, ἡ ἐμπιστοσύνη στὸν δικαιοκρίτη Σωτήρα τοῦ κόσμου.  (Ὑπάρχουν καὶ σήμερα κάποιοι «μεγαλομάρτυρες» μὲ ἀνίατες, βαριὲς καὶ ἐπώδυνες ἀσθένειες ποὺ “φεύγουν” ἀλύγιστοι, ὄρθιοι, ἀγογγύστως. «Ὁ ὑπομείνας χρόνιον ἀσθένειαν ἀγογγύστως ὡς μάρτυς παραληφθήσεται», λέει ὁ ἅγιος Διάδοχος Φωτικῆς). Αὐτὴν τὴν ἀγέρωχη καὶ ἡρωικὴ στάση μπροστὰ στὸν θάνατο, διαβάζουμε στοὺς βίους πολλῶν ἀγωνιστῶν τοῦ Γένους.
.                     Στὸ βιβλίο «Τελευταῖες ὧρες, τελευταῖα λόγια τῶν ἀγωνιστῶν τοῦ ᾽21», τοῦ Κ. Παπαδημητρίου, διαβάζουμε γιὰ κάποιους ἐπιφανεῖς τῆς Ἱστορίας μας. Ὁ Ρήγας Φερραῖος, πρὶν ἐκπνεύσει, ἀπὸ τὶς σφαῖρες τῶν Τούρκων, εἶπε τὰ ἑξῆς:  «Ἔτσι πεθαίνουν τὰ παλληκάρια.  Ἀρκετὸ σπόρο ἔσπειρα καὶ θὰ ἔρθει ἡ ὥρα ποὺ ἄλλοι θὰ θερίσουν». (Τὸ διηγήθηκε Τοῦρκος στὸ Βελιγράδι, ποὺ ὑπῆρξε δήμιος τοῦ Ρήγα, στὸν γλύπτη Ἰω. Κόσσο ποὺ ἔφτιαξε τὸν ἀνδριάντα τοῦ ἥρωα ποὺ κοσμεῖ τὸν προαύλιο χῶρο τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν).
.                 Οἱ τρομεροὶ Κατσαντωναῖοι, ποὺ μαρτύρησαν στὰ χέρια τοῦ κτηνώδους Ἀλῆ πασᾶ, πέθαναν, ἔχοντας τὸ ὄνομα τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ στὰ χείλη τους.  (Ἦταν πνευματικοπαίδια του).
.                 Ὁ Ἐμμανουὴλ Ξάνθος, ποὺ τὸν ποδοπάτησαν στὴν Βουλή, τὸ 1852, καὶ τραυματίστηκε, πέθανε στὸ νοσοκομεῖο «δεόμενος τοῦ Ὑψίστου νὰ δικάσει εὐμενῶς τὰ παραπτώματα αὐτοῦ».
.                 Ὁ Παπαφλέσσας, στὸ Μανιάκι, θὰ πεῖ σὲ ὅσους δειλόψυχους τὸν προτρέπουν νὰ κρυφτεῖ στὰ βουνά: «Καθίστε ἐδῶ νὰ πεθάνουμε σὰν ἀρχαῖοι Ἕλληνες». Καὶ πέθανε, ὁ νέος Λεωνίδας, μὲ σπασμένο τὸ γιαταγάνι του….
.                 Ὁ Καραϊσκάκης, ὁ φόβος καὶ τρόμος τῆς Τουρκιᾶς, «ἔσβησε», παρακαλώντας τοὺς ἀγωνιστὲς «νὰ γλιτώσουν τὴν Ἀθήνα», δηλαδὴ τὴν Πατρίδα.
.                 Ὁ Δημ. Μακρῆς, ὁ ἁρματωλὸς τοῦ Ζυγοῦ, ὁ ἥρωας τῆς Ἐξόδου τοῦ Μεσολογγίου, ἔβαλε τὴν γερόντισσα γυναίκα του, λίγο πρὶν «κοιμηθεῖ», νὰ τοῦ τραγουδήσει τὸ ἀναστάσιμο, κλέφτικο μοιρολόι:
«Νά ᾽μουν πουλὶ νὰ πέταγα, νὰ πήγαινα τ’ ἀψήλου,
ν’ ἀγνάντευα τὴ Ρούμελη, τὸ ἔρμο Μεσολόγγι
πῶς πολεμᾶ μὲ τὴν Τουρκιὰ μὲ τέσσερις πασάδες.
Πέφτουν κανόνια στὴ στεριὰ καὶ μπόμπες τοῦ πελάγου
πέφτουν τὰ λιανοντούφεκα σὰν ἄμμος, σὰ χαλάζι.
Καὶ ὁ Μακρὴς τοὺς φώναζε καὶ ὁ Μακρὴς φωνάζει:
Παιδιὰ βαστᾶτε τ’ ἅρματα καὶ τὰ βαριὰ ντουφέκια….».
Τὸ ἄκουσεε καὶ βασίλεψαν τὰ μάτια του.  Αὐτός, ποὺ ὅταν ὁ Ὄθων τὸν ζήτησε γιὰ ὑπασπιστή του, τοῦ ἀπάντησε:  «Δὲν ἔμαθα ἐγὼ νὰ τσακάω τ’ μέση μ’».
.                 Ὁ Κανάρης, ὁ μπουρλοτιέρης τῶν Ἀγαρηνῶν, γέροντας πιά, ἐκοιμήθη λέγοντας σὲ μία τελευταία συνομιλία, μὲ ξένο ἱστορικό, ποὺ τὸν ρώτησε, ποῦ ὀφείλονται τὰ κατορθώματα τοῦ ᾽21. Ἀπάντησε ὁ ἥρωας ἀπεικονίζοντας τὴν γενιά μας, τοῦ «φάγωμεν, πίωμεν». «Τότε μεγαλουργοῦσαν οἱ καρδιές, τώρα μεγαλουργοῦν τὰ χρήματα».
.                 Κατεβάζω ἀπὸ τὸ Εἰκονοστάσι τοῦ Γένους καὶ ἄλλους.
.                 Ὁ Παῦλος Μελᾶς, ὁ ἀητὸς τῆς Μακεδονίας μας, ψυχορραγοῦσε λέγοντας: «Τὸν σταυρὸ νὰ τὸν δώσεις στὴν γυναίκα μου καὶ τὸ τουφέκι τοῦ Μίκη καὶ νὰ τοὺς πεῖς ὅτι τὸ καθῆκον μου ἔκαμα».
.                 Σταυρὸς καὶ ντουφέκι. Αὐτὰ τὰ δύο εἶναι ἡ Ἑλλάδα. Πίστη στὸν Χριστὸ καὶ τὴν Θεομάνα μας καὶ .. ντουφέκια στοὺς ἀντίχριστους Κιουταχῆδες, τοὺς Ἐρντογάνηδες ποὺ ἀπειλοῦν, ὅπως ἔκαναν οἱ πρόγονοί του, μὲ αἱματοχυσίες καὶ δηώσεις.  (Καὶ ὁ Δράμαλης ἀπειλοῦσε, ὥσπου γνώρισε τὸ κολοκοτρωναίικο ντουφέκι).
.                 Καὶ σπεύδω στοὺς ἥρωες τῆς Κύπρου, τὰ λιοντάρια τῆς ΕΟΚΑ, τοὺς ἀθλητὲς τῆς ἀγχόνης.  Ἀποσπῶ ἀπὸ τὸ “Συναξάρί”  τους, τὸ πολυτίμητο βιβλίο τοῦ Σπύρου Παπαγεωργίου «Διὰ χειρὸς ἡρώων», μίαν ἐπιστολὴ τοῦ Ἰακώβου Πατάτσου.  (Τὸν κρέμασαν οἱ τρισάθλιοι Ἄγγλοι, ὅταν ἦταν βασίλισσα ἡ ἐσχατόγρια Ἐλισσάβετ).
.                 Διαβάζω καὶ «προσκυνῶ» τὰ πάθη τοῦ λαοῦ μας.  Γράμμα στὴν μάνα του, στὶς 8 Αὐγούστου τοῦ 1956: «Χαῖρε. Εὑρίσκομαι μεταξὺ τῶν ἀγγέλων. Τώρα ἀπολαμβάνω τοὺς κόπους μου. Τὸ πνεῦμα μου φτερουγίζει γύρω ἀπὸ τὸν θρόνο τοῦ Κυρίου. Θέλω νὰ χαρεῖς, ὅπως κι ἐγώ.  Ἂν κλαῖς, θὰ λυποῦμαι. Τὸ ὄνομά σου θὰ γραφεῖ στὴν ἱστορία, γιατί ἐδέχθης νὰ θυσιασθεῖ τὸ παιδί σου γιὰ τὴν Πατρίδα. Εἶναι καιρὸς τώρα νὰ καμαρώσεις τὸ παιδί σου.  Εὑρίσκεται ἐκεῖ ψηλὰ ὅπου ψάλλουν οἱ ἀγγέλοι. Χαῖρε ἀγαπημένη μου μητέρα.  Μὴ κλαῖς γιὰ νὰ ἀκούσεις τὴν ἀγγελικὴ φωνή μου ποὺ ψάλλει:  Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος Κύριος Σαβαώθ. Ψάλλε καὶ σὺ μαζί μου. Ψάλλε, προσεύχου, δόξαζε τὸν Θεὸν σ’ ὅλη σου τὴν ζωήν».
.                 Αὐτὸ δὲν εἶναι ἐπιστολή, εἶναι δοξαστικὸ ἀθλητοῦ τοῦ Ἔθνους μας. Ὁ Γρηγόρης Αὐξεντίου, ὁ ἐλεύθερος πολιορκημένος τοῦ Μαχαιρά, βροντοφώναζε «μολὼν λαβέ».
.                 Τοῦτος ὁ λαός, στὶς μεγάλες του ὧρες, εἶχε παλληκαρίσια ψυχή. Καὶ σήμερα κάτω ἀπὸ τὰ μπάζα ποὺ μᾶς ἔριξαν ὁ καντιποτένιοι, ἴσως σιγοκαίει ἡ φλόγα, τὸ πύρωμα τῆς καρδιᾶς…

Δημήτρης Νατσιὸς
δάσκαλος–Κιλκὶς

ΑΝΤΙΣΤΑΥΡΙΚΟΙ ΚΑΙΡΟΙ

Ἀντισταυρικοὶ καιροί

τοῦ περιοδ. «Ο ΣΩΤΗΡ»,
ἀρ. τ. 2205, 1/15.09.2019

ἠλ. στοιχειοθ. «Χριστιαν. Βιβλιογρ.»

.             Ὅταν ἀνέβαινε στὸν Γολγοθᾶ, λύγισε κάτω ἀπὸ τὸ βάρος τοῦ Σταυροῦ Του. Ὄχι τόσο ἀπὸ τὸ βάρος τοῦ ξύλου, ὅσο ἀπὸ αὐτὸ μὲ τὸ ὁποῖο τὸ ξύλο ἦταν ποτισμένο· τὴν ἁμαρτία τοῦ κόσμου, τὴν ἁμαρτία μας…
.               Ὅταν τὸν κάρφωναν πάνω στὸ «καταραμένο» αὐτὸ ξύλο, ἱκέτευε: «Πάτερ, ἄφες αὐτοῖς· οὐ γὰρ οἴδασι τί ποιοῦσι» (Λουκ. κγ´ 34). Ὁ παράφρων ὄχλος, παρασυρμένος ἀπὸ τὴν φθονερὴ ἡγεσία του , κραύγαζε «οὐά»! Ἐκεῖνος ὅμως συγχωροῦσε μὲ ἀγάπη δίχως ὅρους καὶ ὅρια.
.               «Οὐά»!
.               Στὴν διάρκεια τῶν εἴκοσι αἰώνων ποὺ ἀκολούθησαν, τὸ «οὐὰ» ἀκούστηκε ἀναρίθμητες φορὲς ὑβριστικό, θρασύ, χαιρέκακο. Ὅμως ὁ Γολγοθᾶς, ἐπανελάμβανε σταθερὰ τὴν ἠχὼ τοῦ ματωμένου Σταυροῦ Του: «ἄφες αὐτοῖς»!
.               Δύο χιλιετίες μετά, στὰ δίσεκτα τοῦτ α χρόνια, ποὺ ἄνεμοι ἄγριοι φυσοῦν μανιασμένοι, τὰ «οὐά» πνίγουν τὴν ἀτμόσφαιρα. Ἐκστομίζονται μὲ πάθος, μὲ ψυχοπαθολογικὴ μανία.
.              «Οὐά»! Νὰ ἀφαιρεθεῖ ὁ Σταυρὸς ἀπὸ τὴ Σημαία.
.             «Οὐά»! Νὰ φύγει ὁ Ἐσταυρωμένος, τὸ Εὐαγγέλιο καὶ οἱ εἰκονες ἀπὸ τὰ ΔΙκαστήρια, ἀπὸ τὶς αἴθουσες τῶν Σχολείων, ἀπὸ τὰ Νοσοκομεῖα.…
.             «Οὐά»! Νὰ ἐξαλειφθεῖ ἀπὸ τὸ Σύνταγμα τοῦ κράτους ἡ ἐπίκληση τῆς Ἁγίας Τριάδος. Νὰ γίνει τὸ κράτος οὐδετερόθρησκο. Νὰ ὁρκίζονται οἱ ὑπουργοὶ στὴν συνείδησή τους. (Ποιά συνείδηση!)
.             «Οὐά»! Νὰ παύσει νὰ θεωρεῖται παράνομη ἡ βλασφημία, ἡ μεγάλη αὐτὴ πληγὴ τοῦ τόπου, ἡ κατάρα τῆς καθημερινῆς ζωῆς πολλῶν.
.             Οἱ ἄνθρωποι διώχνουμε τὸν Σταυρὸ ἀπὸ τὴν ζωή μας καὶ ἀγριεύουμε. Ἀγριεύουμε πρωτίστως στὶς μεταξύ μας σχέσεις. Μίση, φόνοι, ἀπάτες, ἐγκλήματα φρικτά. Οἱ φυλακὲς γεμίζουν ἀσφυκτικά. Κτίζονται καινούργιες καὶ πάλι ἀσφυκτιοῦ. Οἱ κρατούμενοι ἀποφυλακίζονται πρόωρα, ἀλλὰ τὸ πρόβλημα παραμένει ὀξύ. Τὰ Δικαστήρια ἔχουν παραλύσει.
.               Γιατί τόση ἀγριότητα; Ἂς πάψουμε νἀ ψάχνουμε ἔξω καὶ μακριὰ τὴν αἰτία. Οἱ ἄνθρωποι ἀγριεύουμε μεταξύ μας, ἀκριβῶς διότι δὲν ἔχουμε ὑψωμένο τὸν Σταυρὸ στὴν ζωή μας.
.              Ἴσως τὸ ἐκφραστικότερο σύμπτωμα αὐτῆς τῆς τάσεως ὑπῆρξε ἡ ἱστορία μὲ τὸν Σταυρὸ στὴν Μυτιλήνη, τὸν ὀποῖον κάποιοι ἐπανειλημμένως γκρέμιζαν, ἕως ὅτου μιὰ μαζικὴ ἀντίδραση τοῦ πιστοῦ λαοῦ τὸν ἔστησε ἀκλόνητο καὶ μεγαλοπρεπῆ στὸν βράχο.
.               Ἀρκεῖ ἆραγε αὐτό; Ναί, νὰ ὑψωθεῖ ὁ Σταυρὸς στὸν βράχο… νὰ ὑψωθεῖ ὅμως καὶ στὴν ζωὴ ὅλων μας.
.             Διότι ὁ Σταυρὸς καὶ πολεμεῖται ἀπροκάλυπτα, ὅπως ἀποδεικνύεται ἀπὸ αὐτὰ ποὺ ἀναφέραμε προηγουμένως, ἀλλὰ καὶ περιφρονεῖται καὶ ἀγνοεῖται καὶ ὑπτιμᾶται. Καὶ αὐτὸ εἶναι ἐξ ἴσου θλιβερό. Μήπως καὶ θλιβερότερο; Ἐδῶ εἶναι ποὺ καλούμαστε σὲ βαθύτερη αὐτογνωσία. Διότι ἂν θελήσουμε νὰ δοῦμε κατάματα τὴν ἀλήθεια, θὰ διαπιστώσουμε ὅτι καὶ κάποιοι ἀπὸ μᾶς τοὺς πιστοὺς τὸν Σταυρὸ τὸν ἔχουμε ὑποτιμημένο. Τί νὰ τὸν κάνουμε νὰ μένει ὑψωμένος πάνω στὸν βράχο τῆς Μυτιλήνης, ἂν κάποιοι οὔτε κἂν κάνουμε σωστὰ τὸ σημεῖον τοῦ Σταυροῦ; Πόσοι Τὸν φέρουμε ἐπάνω μας; Λίγοι εἶναι αὐτοὶ ποὺ προτιμοῦν νὰ κρεμουν στὸν λαιμό τους ὅ,τι παράξενο μπορεῖ νὰ φανταστεῖ κανεὶς ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Σταυρὸ ποὺ εἶναι καὶ τὸ μόνο ἀναγκαῖο; Πόσοι ἔχουμε στὸ σπίτι μας ἕνα σωστὸ εἰκονοστάσι μὲ τὸν Ἐσταυρωμένο, κι ὄχι ἁπλῶς ἕνα καντήλι πάνω στὸ ψυγεῖο;
.               Κι ἂν αὐτὰ τὰ ἔχουμε σωστά, ὡς τρόπος ζωῆς ὁ Σταυρὸς ἆραγε ὑπάρχει, ἢ τείνει νὰ ἐξαφανιστεῖ; Ἂς ὁμολογήσουμε τὴν ἀλήθεια: Οἱ ἄνθρωποι, παρασυρόμενοι ἀπὸ τὴν ἄνεση καὶ τὸ ἔντονο κοσμικὸ πνεῦμα, συχνὰ ἀρνούμαστε τὸν Σταυρὸ στὴν ζωή μας. Κάποιοι δὲν θέλουμε νὰ σταυρώσουμε τὰ πάθη μας, νὰ ἀντισταθοῦμε στὶς ἁμαρτωλὲς ἐπιθυμίες μας. Πολλοὶ ἐπιχειροῦμε νὰ συνδυάσουμε τὴν Χριστιανικὴ Πίστη μας μὲ τὸ ἁμαρτωλὸ κοσμικὸ πνεῦμα. Κι αὐτὸ εἶναι ἴσως ὁ χειρότερος διωγμὸς τοῦ Σταυροῦ, καὶ ἡ μεγάλη ἀρρώστια τῶν καιρῶν μας.
.              Ἀλλὰ Χριστιανισμὸς χωρὶς Σταυρὸ εἶναι ἁλάτι ἀνάλατο, ἕνα ἄχρηστο πράγμα.
.               Γι᾽ αὐτὸ καὶ μέσα στὸ διάχυτο ἀντισταυρικὸ πνεῦμα καὶ τὴν ἀντισταυρικὴ μανία τῆς ἐποχῆς μας οἱ πιστοὶ ὀφείλουμε νὰ προσκολληθοῦμε στὸν Σταυρὸ τοῦ Χριστοῦ μας. Νὰ τὸν στήσουμε στὴν ζωή μας ἀκλόνητο. Νὰ τὸν κρατοῦμε ὑψωμένο! Στὴν ζωή μας καὶ στὴν Πατρίδα μας!

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ τοῦ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ [Ἅγ. Ἰουστῖνος Πόποβιτς]

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ τοῦ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ 

ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο
Ἁγ. Ἰουστίνου [Πόποβιτς],
Δογματική, Ὀρθόδοξη Φιλοσοφία τῆς Ἀλήθειας,
ἐκδ. Ἱ. Μ. Βατοπαιδίου,
Ἅγιον Ὄρος 2019, σελ. 888-890
Ἠλ. στοιχειοθ. «Χριστιαν. Βιβλιογραφίας»

[…] Ἡ Καινὴ Διαθήκη ἔγκειται ὁλόκληρη στὸ ἄρρητο μυστήριο τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ. Ὅλες οἱ καινοδιαθηκικὲς ἀλήθειες καὶ ὅλα τὰ καινοδιαθηκικὰ ἀγαθὰ ἔχουν τὴν ρίζα τους στὸ μυστήριο τοῦ θεανθρωπίνου σταυροῦ καὶ ἀντλοῦν ἀπ᾽ αὐτὸν τὴν σωτηριώδη καὶ ζωοποιὸ δύναμη ἀλλὰ καὶ τὴν θεία μυστηριακή τους ὑπόσταση. Ἕνα πράγμα εἶναι προφανές: πὼς ἡ παν-σωτήριος δύναμη τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ προσφέρεται στὸν ἄνθρωπο σὲ κάθε ἄβυσσό του, στὰ πάθη του, στὶς ἁμαρτίες του καὶ ἀδυναμίες του. Τὸν συμπεριλαμβάνει ὁλόκληρο, τὸν σώζει, τὸν λυτρώνει, τὸν καθαίρει, τὸν θεανθρωποποιεῖ, τὸν χριστοποιεῖ.

[…]

Ὁ θαυμαστὸς Σωτήρας ἐγκαθιστᾶ ἐν τῷ Σταυρῷ ὅλη τὴν σωτηριοφόρο καὶ ζωοποιὸ δύναμή Του καθὼς καὶ ὁλόκληρο τὸ πρόσωπό Του, ὥστε ὁ Σταυρὸς νὰ γίνει «τὸ σημεῖον τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου (Ματθ. κδ´ 30), σημεῖο Του σὲ γῆ καὶ οὐρανό, σημεῖο διὰ τοῦ ὁποίου Τὸν ἀναγνωρίζουν ὅλα τὰ γήινα καὶ οὐράνια ὄντα. Ἐπειδὴ ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός μὲ ὅλες τὶς ἀπεριόριστες θεῖες δυνάμεις Του βρίσκεται Ὅλος ἐν τῷ Σταυρῷ Του. Ὁ Τίμιος Σταυρός Του κατέστη παν-νικητήριος θριαμβευτὴς σὲ ὅλους τοὺς κόσμους, παν-νικητήριος σωτήρας ἀπὸ κάθε ἁμαρτία, ἀπὸ κάθε θάνατο, ἀπὸ κάθε διάβολο. Στὸν Σταυρὸ βρίσκεται τὸ ἄρρητο μυστήριο τῆς σωτηρίας, γι᾽ αὐτὸ καὶ τὸ τῆς σταυρώσεως μυστήριο εἶναι «ἀκατάληπτον».

Η ΔΥΝΑΜΗ τοῦ ΣΤΑΥΡΟΥ καὶ ὁ ΟΣΙΟΣ ΙΑΚΩΒΟΣ τῆς ΒΙΤΣΑΣ

Ἡ δύναμη τοῦ Σταυροῦ καὶ ὁ Ὅσιος Ἰάκωβος τῆς Βίτσας

Γράφει γιὰ τὴν «ΧΡΙΣΤ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ»

ὁ Δρ Χαραλάμπης Μ. Μπούσιας,
Μέγας Ὑμνογράφος τῆς τῶν Ἀλεξανδρέων Ἐκκλησίας

   .              Τὸν καιρὸ τῆς πνευματικῆς δράσεως τοῦ Γέροντος Ἰακώβου τῆς Βίτσας, τοῦ Ἁγίου τοῦ Ζαγορίου, τοῦ διδασκάλου τοῦ Ὁσίου Παϊσίου, (1870-1960), στὸ γειτονικὸ Μονοδένδρι εἶχε ἐπιστρέψει ἀπὸ τὸ ἐξωτερικὸ μετὰ ἀπὸ πολυετῆ ἐπιτυχῆ ἀποδημία ἕνας χωριανός, ποὺ μαζὶ μὲ τὰ χρήματα ἔφερε στὸν τόπο του καὶ τὸ μικρόβιο τοῦ πνευματισμοῦ. Ἐκεῖ στὸ ἐξωτερικὸ εἶχε παρασυρθεῖ ὁ δύστυχος καὶ εἶχε ἐμπλακεῖ στὰ δίχτυα τοῦ πνευματισμοῦ, ποὺ εἶναι δαιμονικὴ ἐπιχείρηση καμουφλαρισμένη. Αὐτὴ ἔχει στηθεῖ ἀπὸ τὸν πολυμήχανο ἐχθρὸ τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, τὸν καταστροφέα τῶν ψυχῶν, τὸν διάβολο. Παρουσιάζεται σὰν μιὰ ἐπικοινωνία μὲ τὰ πνεύματα τῶν νεκρῶν, ποὺ στὴν πραγματικότητα εἶναι δαίμονες μεταμορφωμένοι, ἀφοῦ αὐτοὶ ἔχουν τὴ ἱκανότητα νὰ μετασχηματίζονται ἀκόμη καὶ σὲ φωτόμορφους Ἀγγέλους, ὅπως μᾶς λέει καὶ ὁ μέγας Παῦλος (Β΄ Κορ. ια΄ 14), γιὰ νὰ παρασύρουν ψυχὲς στὴν ἀπώλεια. Πνευματισμὸς σημαίνει καθαρὰ δαιμονισμός. Στὶς ἡμέρες μας αὐτὴ ἡ ἠθοποιΐα ἔχει χιλιάδες θύματα. Τὰ πονηρὰ πνεύματα, τὰ πνεύματα τῆς κακίας, ὑποδύονται διάφορους ρόλους καὶ κάνουν παιχνίδια τους ὅλους αὐτούς, οἱ ὁποῖοι ἀσχολοῦνται μαζί τούς.
.           Ὁ πνευματιστὴς τοῦ Μονοδενδρίου ἐπέστρεψε στὴν πατρίδα τῶν μεγάλων εὐεργετῶν τοῦ Ἔθνους μας, ὄχι ὅμως μὲ τὴν εὐσέβεια ἐκείνων. Εἶχε ἐπιστρέψει ὡς Δούρειος τῶν πνευματιστῶν Ἵππος προβάλλοντας τὰ πλούτη του καὶ ἀπομακρύνοντας τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη ποίμνη. Ὁ πατὴρ Ἰάκωβος βλέποντάς τον ὡς λύκο νὰ τοῦ κατασπαράσσει τὰ πρόβατα προσπάθησε νὰ τὸν νουθετήσει πρῶτα κατ’ ἰδίαν καὶ ἔπειτα δημόσια. Δὲν πέτυχε, ὅμως, τίποτα καὶ ὡς ἀντιμίσθιο ἔλαβε τὴν ὑπεροπτικὴ καὶ περιφρονητικὴ στάση του. Δὲν τοῦ ἔμενε τίποτα ἄλλο, παρὰ νὰ παραιτηθεῖ ἀπὸ κάθε του προσπάθεια ἐνθυμούμενος τὰ λόγια τοῦ Ἀποστόλου τῶν ἐθνῶν: «Αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ πρώτην καὶ δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ» (Τίτ. γ΄ 10). Σταμάτησε νὰ τὸν νουθετεῖ, ἐπέμενε, ὅμως, νὰ προσεύχεται γι’ αὐτόν, ποὺ τὸν εἶχε στὴν ἀγκαλιά του ὁ πονηρὸς καὶ μισάνθρωπος διάβολος.
.           Γνωστὸ στοὺς πνευματιστικοὺς κύκλους εἶναι τὸ φαινόμενο τῶν «στοιχειωμένων σπιτιῶν», ὅπου συμ­βαίνουν παράδοξα, ἐξωφρενικὰ καὶ ἀνησυχητικὰ φαι­νόμενα καὶ γεγονότα. Ἄλλοτε πάλι ἐξαφανίζονται ἢ μετακινοῦνται ἀντικείμενα, ἀκούονται ἐνοχλητικοὶ θόρυβοι ἢ συμβαίνουν παραδοξότητες μέσα στὸ σπίτι καὶ «δαιμονικά πράγματα», ὅπως τὰ χαρακτηρίζει ἠ λαϊκὴ σοφία.
.           Ἕνα πρωϊνὸ ὁ πνευματιστὴς ξυπνώντας εἶδε μὲ ἔκπληξη ὅλα τὰ ὑπάρχοντα τοῦ σπιτιοῦ του πεταγμένα στὸ δρόμο. Ὁ πονηρὸς εἶχε ἀρχίσει τὴ δράση του. Εἶδε ὁ πνευματιστὴς τὸ σπίτι του νὰ ἔχει ἐντελῶς ἀδειάσει. Μὲ μεγάλο κόπο ἐπανέφερε τὰ ἀντικείμενα στὴ θέση του, ἀλλὰ αὐτὸ τὸ συμβὰν ἐπαναλαμβανόταν συνέχεια καὶ τὰ ἑπόμενα πρωϊνά. Ἦταν, βλέπετε, δαιμονικὴ ἐνέργεια! Στὴν ἀμηχανία του, ἂν καὶ ἔπρεπε νὰ τὸ περιμένει, ἀφοῦ ὅλες του οἱ ἐνέργειες γίνονταν μὲ τὴν ἐπίκληση τῶν πονηρῶν πνευμάτων, οἱ συγχωριανοί του τοῦ πρότειναν νὰ ἐπισκεφθεῖ τὸν πατέρα Ἰάκωβο. Αὐτὸς μόλις τὸν εἶδε, τοῦ εἶπε νὰ ἀλλάξει ἀφεντικό, ἀφοῦ αὐτὸς ποὺ τὸν ὑπηρετεῖ ἐργάζεται τὴ συμφορὰ καὶ τὸ κακό μας. Τὸν συμβούλευσε νὰ χαράξει μὲ κιμωλία ἀπὸ ἕνα σταυρὸ σὲ κάθε ἀντικείμενο, γιὰ νὰ μὴν μπορεῖ ὁ πονηρὸς νὰ τὸ μετακινεῖ. Ὁ πνευματιστὴς δέχθηκε καὶ χάραξε σταυροὺς στὰ εἴδη τοῦ νοικοκυριοῦ του. Ὄχι, ὅμως, σὲ ὅλα. Τὸ ἄλλο πρωϊνὸ ὅσα ἀντικείμενα εἶχαν σταυρὸ παρέμειναν στὶς θέσεις τους. Ὅσα δὲν εἶχαν βρέθηκαν πάλι στὸ δρόμο. Τὸν Σταυρὸ τὸν φοβᾶται ὁ πονηρὸς καὶ δὲν τὸν πλησιάζει, ἀφοῦ εἶναι τῶν «δαιμόνων τὸ τραῦμα» κατὰ τὸν ὕμνο τῆς Ἐκκλησίας μας.
.           Μὲ χάραγμα ἑνὸς κύκλου γύρω του μέσα στὸ σπήλαιο τοῦ Ὁσίου Δαβὶδ καὶ μὲ τὴ σημείωση τοῦ τύπου τοῦ τιμίου Σταυροῦ κατόρθωσε ἀργότερα νὰ πατάξει τοὺς δαίμονες, ποὺ τοῦ παρουσιάσθηκαν σὰν σκορπιοί, καὶ ὁ συνονόματος τοῦ πατρὸς Ἰακώβου, ἐπίσης θαυμαστὸς Γέροντας Ἰάκωβος Τσαλίκης, ὁ Ἡγούμενος τοῦ Μοναστηριοῦ τοῦ Ὁσίου Δαβίδ, στὴν Εὔβοια. Μὲ τὸν ὕμνο: «Συντριβήτωσαν ὑπὸ τὴν σημείωσιν τοῦ τύπου τοῦ τιμίου Σταυροῦ Σου πᾶσαι αἱ ἐναντίαι δυνάμεις», κατόρθωσε νὰ ἀπομονώσει καὶ εὐσεβὴς Χριστιανὸς τὰ σμήνη ἀπὸ σφῆκες ποὺ ἐπέδραμον τὴν ὥρα ποὺ ἐκεῖνος ἔψαλλε τὸν Ἑσπερινό. Πῶς, λοιπόν, νὰ μὴν πιστεύσουμε ὅτι ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου μας παραλύει τὴ δύναμη τοῦ διαβόλου; Γιὰ ἐμᾶς τοὺς ὀρθοφρονοῦντες Χριστιανοὺς τὸ σημεῖο τοῦ Σταυροῦ εἶναι τὸ σημεῖο τῆς νίκης, τὸ σημεῖο τῆς ἐπιτυχημένης πορείας στὸ δρόμο τῆς ἐπίγειας διαδρομῆς μας. Καὶ μὲ τὴ δύναμη τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ σταυροῦ κατορθώνουμε καὶ ἀπωθοῦμε μακριὰ τὴν δύναμη τοῦ πονηροῦ.
.           Τὸ θαῦμα αὐτὸ τοῦ Σταυροῦ συγκλόνισε τὸν πνευματιστὴ τοῦ Μονοδενδρίου, ὅμως, μόνο ἐπιδερμικά, ἀφοῦ δὲν θέλησε νὰ ἀρνηθεῖ τὴν ἐπήρεια τοῦ πονηροῦ καὶ νὰ δεχθεῖ νὰ μπεῖ στὴν ἀγκαλιὰ τοῦ Χριστοῦ μας. Τὸν εἶχε κερδίσει, ἀλλοίμονο, ὁ μισάνθρωπος, «ὁ κοσμοκράτωρ τοῦ σκότους» (Ἐφ. ϛ΄ 12) τοῦ αἰῶνος τούτου, γιὰ νὰ βεβαιωθοῦν τὰ λόγια τοῦ Ψαλμωδοῦ: «Θάνατος ἁμαρτωλῶν πονηρὸς» (Ψαλμ. ΛΓ´[33], 22).

 

Δρ Χαραλάμπης Μ. Μπούσιας,
Μέγας Ὑμνογράφος τῆς τῶν Ἀλεξανδρέων Ἐκκλησίας

 

«ΠΑΤΕΡ, ΕΙΣ ΧΕΙΡΑΣ ΣΟΥ ΠΑΡΑΤΙΘΕΜΑΙ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΜΟΥ» (Ζ´ Λόγος ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ) [Γρηγορίου ἱερομ. Ἁγιορείτου]

«Πάτερ, εἰς χεῖρας σου παρατίθεμαι τὸ πνεῦμα μου»

Ἱερομονάχου Γρηγορίου:
«Οἱ ἑπτὰ Λόγοι τοῦ Χριστοῦ ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ»,
Ἱ. Κουτλουμουσιανόν Κελλίον Ἁγ. Ἰω. Θεολόγου,
Ἅγιον Ὄρος 2009. 


Στοιχειοθεσία: «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ»

βλ. προηγούμενα
:

1. ΠΑΤΕΡ ΑΦΕΣ ΑΥΤΟΙΣ· ΟΥ ΓΑΡ ΟΙΔΑΣΙ ΤΙ ΠΟΙΟΥΣΙ (Α´ Λόγος ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ)
2. ΣΗΜΕΡΟΝ ΜΕΤ’ ΕΜΟΥ ΕΣῌ ΕΝ Τῼ ΠΑΡΑΔΕΙΣῼ (Β´ Λόγος ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ) [Γρηγορίου ἱερομ. Ἁγιορείτου)
3. ΓΥΝΑΙ , ΙΔΕ Ο ΥΙΟΣ ΣΟΥ – ΙΔΟΥ Η ΜΗΤΗΡ ΣΟΥ (Γ´ Λόγος ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ) [Γρηγορίου ἱερομ. Ἁγιορείτου]
4. ΘΕΕ ΜΟΥ, ΘΕΕ ΜΟΥ ΙΝΑΤΙ ΜΕ ΕΓΚΑΤΕΛΙΠΕΣ (Δ´ Λόγος ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ) [Γρηγορίου ἱερομ. Ἁγιορείτου]
5. ΔΙΨΩ (Ε´ Λόγος ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ) [Γρηγορίου ἱερομ. Ἁγιορείτου]
6. ΤΕΤΕΛΕΣΤΑΙ (ϛ´ Λόγος ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ) [Γρηγορίου ἱερομ. Ἁγιορείτου]

.             Ἀμέσως μετὰ τὸν προηγούμενο λόγο «Τετέλεσται», ὁ Θεάνθρωπος Ἰησοῦς λέγει τὸν ἕβδομο καὶ τελευταῖο τοῦτο λόγο: «Πάτερ, εἰς χεῖρας σου παρατίθεμαι τὸ πνεῦμα μου», καὶ πεθαίνει ἑκουσίως. Ὁ λόγος αὐτὸς ἀποδεικνύει ὅτι ὁ Χριστὸς παρέδωσε τὴν ζωή του ἑκούσια γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ κόσμου. Ὡς καλὸς ποιμὴν ὁ κύριος ἑκούσια θυσιάστηκε γιὰ μᾶς. Ὁ ἴδιος εἶχε πεῖ: «ἐγὼ τίθημι τὴν ψυχήν μου, ἵνα πάλιν λάβω αὐτήν. Οὐδεὶς αἴρει αὐτὴν ἀπ’ ἐμοῦ, ἀλλ’ ἐγὼ τίθημι αὐτὴν ἀπ’ ἐμαυτοῦ. Ἐξουσίαν ἔχω θεῖναι αὐτήν, καὶ ἐξουσίαν ἔχω πάλιν λαβεῖν αὐτήν».
.             «Πάτερ, εἰς χεῖρας σου παρατίθεμαι τὸ πνεῦμα μου. Σοῦ παραδίδω τὸ πνεῦμα μου, γιὰ νὰ τὸ ξαναπάρω πάλι. Καὶ ἀφοῦ εἶπε αὐτά, παρέδωσε τὸ πνεῦμα. Ἀλλὰ ὄχι γιὰ πολὺ χρόνο, διότι γρήγορα πάλι ἀναστήθηκε ἀνάμεσα ἀπὸ τοὺς νεκρούς. Ὁ ἥλιος τότε ἔχασε τὸ φῶς του, ἐξ αἰτίας τῆς ἀκτινοβολίας τοῦ Ἥλιου τῆς δικαιοσύνης. Σχίστηκαν οἱ πέτρες, διότι ἔπασχε ὁ Χριστός, πού, κατὰ τὸν Ἀπόστολο Παῦλο, συμβολιζόταν μὲ τὴν πέτρα καὶ πήγασε τὸ ὕδωρ τῆς ζωῆς γιὰ τοὺς ἀνθρώπους. Τὰ μνήματα ἄνοιξαν καὶ οἱ νεκροὶ ἀναστήθηκαν, γιὰ χάρη ἐκείνου ποὺ εἶναι ἐλεύθερος ἀνάμεσα στοὺς νεκρούς».
.             Οἱ λέξεις ποὺ χρησιμοποίησε ὁ Κύριος ἔχουν μεγάλη σημασία. «Ὀνόμασε τὸν θάνατο παρακαταθήκη, διότι ἐπρόκειτο πάλι νὰ λάβει τὴν ψυχή». Ὅπως παρατηρεῖ ὁ ἱερὸς Θεοφύλακτος, «ὁ Χριστὸς δὲν παρέδωσε τὸ πνεῦμα μὲ βία ἀλλὰ ἑκουσίως. Διότι αὐτὸ σημαίνει τὸ Παρατίθημι. Ἡ λέξη φανερώνει ἀκόμη ὅτι πρόκειται νὰ τὸ λάβη πάλι, διότι ἔτσι εἶναι ἡ παρακαταθήκη· ἐπιστρέφεται ξανά. Δοξασμένος νὰ εἶναι ὁ Κύριος, διότι ὕστερα ἀπὸ τὸν θάνατό του, κατὰ τὸν ὁποῖο παρέθεσε τὸ πνεῦμα του στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ Πατέρα, οἱ ψυχὲς τῶν ἁγίων παρατίθενται στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ, καὶ ὄχι ὅπως πρὶν στὰ ἔγκατα τοῦ Ἅδου. Ὥστε ὁ θάνατος τοῦ Χριστοῦ ἔγινε δικός μας ἁγιασμός. Γιὰ αὐτὸ καὶ μὲ μεγάλη φωνὴ προσκαλεῖ τὸν θάνατο, ὁ ὁποῖος δὲν τολμοῦσε νὰ πλησιάση πρὶν κληθῆ». Μὲ τὸν θάνατό του ὁ Χριστὸς ἐσκύλευσε τὸν Ἅδη καὶ ὅλοι οἱ πιστοὶ «ἔχουμε λαμπρὲς ἐλπίδες καὶ ἀκλόνητη πίστη ὅτι, ἀφοῦ ὑποστοῦμε τὸν σωματικὸ θάνατο, θὰ βρεθοῦμε στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ».
.             Ὁ ἅγιος Νικόδημος, ἀνακεφαλαιώνοντας τοὺς ἁγίους Πατέρας, ἀναλύει τὸν ἑκούσιο θάνατο τοῦ Κυρίου. «Στοὺς ἄλλους ἀνθρώπους ὁ θάνατος ὁρμάει ἐξουσιαστικὰ καὶ τυραννικά. Ὁπότε ἡ φύση μας νικιέται ἀπὸ αὐτόν, ἀφοῦ ἔχει λάβει ἐξουσία ἐναντίον μας ἐξ αἰτίας τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος… καὶ ἀκολουθεῖ ὁ χωρισμὸς τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὸ σῶμα». Στὸν Χριστὸ ὅμως, «ὅταν ἡ θεότητα πρόσταξε νὰ ἔλθει ὁ θάνατος γιὰ τὴν οἰκονομία, γιὰ νὰ καταργηθῆ δηλαδὴ ὁ θάνατος διὰ τοῦ θανάτου, τότε κι ὁ θάνατος ὑπάκουσε σὰν δοῦλος στὸ θεϊκὸ πρόσταγμα καὶ πλησίασε… μὲ φόβο καὶ τρόμο. Αὐτὸ τὸ νόημα δίνει στὸ γεγονὸς καὶ ὁ Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς σὲ ἕνα τροπάριο τῆς Ὀκτώηχου, λέγοντας: “Φόβῳ σοι ὡς θεραπαινὶς ἡ τελευτὴ προσταχθεῖσα πρόσεισι τῷ Δεσπότῃ τῆς ζωῆς”. Αὐτὸ φανέρωνε καὶ ἡ κλίση τῆς κεφαλῆς τοῦ Κυρίου στὸν Σταυρό. Διότι μὲ τὴν κλίση καλοῦσε τὸν θάνατο, ποὺ φοβόταν νὰ πλησιάση ἀπὸ μόνος του, ὅπως ἑρμηνεύει ὁ μέγας Ἀθανάσιος. Ἐπιπλέον ἡ κλίση τῆς κεφαλῆς τοῦ Κυρίου δὲν ἦταν φυσική, ἀλλὰ ὑπερφυσικὴ καὶ παράδοξη, γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης τὴν ἀναφέρεις κάτι θαυμαστό… λέγοντας: “Καὶ κλίνας τὴν κεφαλὴν παρέδωκε τὸ Πνεῦμα”. Διότι οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι, ὅταν ψυχομαχοῦν καὶ πρόκειται νὰ παραδώσουν τὸ πνεῦμα, δὲν κλίνουν κάτω τὴν κεφαλὴ ἀλλὰ σηκώνουν ψηλὰ καὶ τὸ βλέμμα καὶ τὴν κεφαλή,… καὶ ὅταν παραδώσουν τὸ πνεῦμα, τότε κλίνουν κάτω τὴν κεφαλή. Ὁ Κύριος ὅμως ἔκανε τὸ ἀντίθετο: πρῶτα ἔκλινε τὴν κεφαλή, καὶ ἔπειτα παρέδωσε τὸ πνεῦμα, τὸ ὁποῖο εἶναι ὑπερφυσικὸ καὶ παράδοξο».
.             Ὁ μέγας Ἀθανάσιος, τὸν ὁποῖο ἀναφέραμε ἀνωτέρω, γράφει ὅτι ἀφοῦ «τέλεσε ὁ Κύριος ὅλα τὰ γεγραμμένα» καὶ ὑπέμεινε «τὸ πάθος, τὴν σταύρωση, τοὺς ἐμπαιγμούς, τὶς πληγὲς ἀπὸ τὰ καρφιά,… ὑπολειπόταν μόνον ὁ θάνατος. Ἀλλὰ ἐκεῖνος ἀπὸ φόβο δὲν τολμοῦσε νὰ προσεγγίση, γιὰ αὐτὸ ἔκλινε ὁ Χριστὸς τὴν κεφαλή, καλώντας τον. Διότι πρὶν νὰ κλίνη τὴν κεφαλή, ὁ θάνατος δὲν τολμοῦσε νὰ Τὸν πλησιάση. Γι’ αὐτὸ λέγει ὁ Εὐαγγελιστής: “Καὶ κλίνας τὴν κεφαλὴν παρέδωκε τὸ πνεῦμα”».
.             Ὁ λόγος αὐτὸς τοῦ Χριστοῦ, κατὰ τὸν ἅγιο Νικόδημο, ἔχει πνευματικὴ σημασία γιὰ τὴν προσωπική μας ζωή: «Ὅταν πρόκειται», λέγει, «νὰ παραδώσης τὸ πνεῦμα σου, θυμήσου τὸν ἕβδομο λόγο τοῦ Κυρίου καὶ ἀφιέρωσε μὲ κάθε λογῆς ταπείνωση καὶ πόνο καρδιᾶς καὶ δάκρυα τὴν ψυχή σου στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ, λέγοντας μαζὶ μὲ τὸν πρωτομάρτυρα Στέφανο: “Κύριε Ἰησοῦ, δέξαι τὸ πνεῦμα μου”».
.             Τὴν ἀπήχηση ποὺ πρέπει νὰ ἔχουν οἱ λόγοι τοῦ Χριστοῦ γιὰ τὴν ζωὴ κάθε πιστοῦ συνοψίζει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης καὶ μᾶς παροτρύνει: «Βλέπεις, ἀδελφέ, τί ὠφέλεια ἔλαβες ἀπὸ τὸ σχολεῖο τοῦ Γολγοθᾶ; Βλέπεις τί θαυμαστὴ διδασκαλία σοῦ παρέδωσε ὁ Κύριος ἐπάνω στὸν Σταυρό;… Εὐχαρίστησε τὸν Ἰησοῦ, διότι ὄχι μόνον ὅσο ζοῦσε στὴν γῆ σὲ ἐδίδαξε, ἀλλὰ ἀκόμη καὶ πάνω στὸν Σταυρὸ κρεμασμένος δὲν παρέλειψε νὰ σὲ διδάξει τὰ πρὸς σωτηρίαν σου». «Νὰ συλλογίζεσαι», λοιπόν, «ἀγαπητέ, τοὺς ἑπτὰ λόγους, ποὺ πρόφερε ὁ Κύριος, ὅταν ἦταν ἐπάνω στὸν Σταυρό, τοὺς ὁποίους σοῦ ἄφησε σὰν μία στερνὴ καὶ μυστικὴ παραγγελία, γιὰ νὰ τὴν ἔχης φυλαγμένη πάντοτε στὴν καρδιὰ καὶ στὴν μνήμη σου, ὅσο καιρὸ θὰ ζῆς τὸν ἑβδοματικὸν αἰῶνα τῆς παρούσης ζωῆς».
.             Καταλήγοντας θὰ ἀναφέρουμε τὸν βαθὺ θεολογικὸ συλλογισμὸ τοῦ ἁγίου Νικολάου Καβάσιλα: «Ἂν ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀξίωσε νὰ μνημονεύουν τὰ δεσμά του, ἐπειδὴ αὐτὸ προξενεῖ ὠφέλεια, τί νὰ ποῦμε γιὰ τὶς πληγὲς τοῦ κοινοῦ Δεσπότου,… Ποιό ὄφελος δὲν προσφέρει ἡ μνήμη τους καὶ στὴν ψυχὴ καὶ στὴ γλῶσσα καὶ στὴν διάθεση καὶ στοὺς λογισμούς; Νομίζω μάλιστα ὅτι ὁ ἄνθρωπος κατὰ τὴν δημιουργία του δέχθηκε τὴ μνήμη, ἀπέκτησε τὴν ἱκανότητα νὰ σκέφτεται καὶ ἔλαβε τὴν γλῶσσα, ὥστε νὰ θυμᾶται τὰ πάθη τοῦ Κυρίου, αὐτὰ νὰ συλλογίζεται καὶ γιὰ αὐτὰ νὰ ὁμιλῆ!».

 

 

 

 

ΜΕΘΕΞΗ ΣΤΑΥΡΟΥ καὶ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ

 

ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο
Μητροπ. Ναυπάκτου καὶ ἁγ. Βλασίου Ἱεροθέου,
«Ἐμπειρικὴ Δογματική τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας,
κατὰ τὶς προφορικὲς παραδόσεις
τοῦ καθηγητοῦ Ἰωάννου Ρωμανίδη», τόμ. Β´,
ἔκδ. Ἱ. Μονῆς Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου, 2011, σελ. 244

.     Ἡ μέθεξη τοῦ μυστηρίου τοῦ Σταυροῦ καὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ γίνεται μὲ τὸν συνδυασμὸ τῶν Μυστηρίων καὶ τῆς ἀσκήσεως.

«Κάθε πιστὸς πρέπει νὰ σταυρωθεῖ ἑκουσίως, ὅπως σταυρώθηκε ὁ Χριστός, διότι μόνο δι᾽ αὐτῆς τῆς ἑκούσιας σταυρώσεως ἐπιτελεῖται ἡ μέθεξη στὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ, ἡ ὁποία μεταμορφώνει τὸν φίλαυτο ἄνθρωπο σὲ φίλο του Θεοῦ καὶ κατὰ Χάρη Θεό». Βασικὸς σκοπὸς τῶν Μυστηρίων καὶ τῆς ἀσκήσεως εἶναι ἡ ἀπελευθέρωση τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὴν ἁμαρτία, καὶ αὐτὸ γίνεται κατὰ διαφόρους βαθμούς, κατὰ διάφορα στάδια, ἀφοῦ μὲ τὴν κάθαρση ὁ ἄνθρωπος ἀποφεύγει τὴν ἁμαρτία, μὲ τὸν φωτισμὸ φεύγει ἡ ἁμαρτία ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο καὶ μὲ τὴν θεωρία ὁ νοῦς γίνεται κατοικητήριο τοῦ Χριστοῦ, καὶ δι᾽ αὐτοῦ μὲ τὸν Πατέρα καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, καὶ ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀνεπηρέαστος ἀπὸ τὴν λογική, τὰ πάθη καὶ τὸ περιβάλλον. Ἑπομένως, τὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ «ἄϋλου Σταυροῦ» καὶ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ προαιώνια ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπο, διὰ τῆς ὁποίας ὁ ἄνθρωπος καταλλάσσεται μὲ τὸν Θεό, ἀσάρκως στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ἐν σαρκὶ στὴν Καινὴ Διαθήκη. Ἡ σταυρικὴ θυσία τοῦ Χριστοῦ στὸν Γολγοθὰ καὶ ἡ Ἀνάστασή Του ἐξέφρασε αὐτὴ τὴν ὑπερβάλλουσα ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ὁ Χριστός, διὰ τοῦ Σταυροῦ καὶ τῆς Ἀναστάσεώς Του, νίκησε τὸν διάβολο καὶ τὸν θάνατο καὶ ἔδωσε στὸν ἄνθρωπο τὴν δυνατότητα νὰ τὸν νικήση καὶ ἐκεῖνος, ὅταν ἑνωθεῖ μαζί Του, στὸ Σῶμα Του, τὴν Ἐκκλησία. Ἔτσι, ἡ μέθεξη τοῦ μυστηρίου τοῦ Σταυροῦ καὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ γίνεται ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο ποὺ μετέχει στὰ Μυστήρια καὶ τὴν ἄσκηση, ὁπότε γίνεται φίλος τοῦ Χριστοῦ, ἀποβάλλει τὴν φιλαυτία καὶ ἀποκτᾶ τὴν ἀνιδιοτελῆ ἀγάπη».

 

Η ΠΙΣΤΗ ΣΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ ΩΣ ΠΥΞΙΔΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ μὲ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἄλλους

Ἡ πίστη μας στὸν Χριστὸ ὡς πυξίδα κοινωνίας
μὲ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἄλλους μέσα στὴν Ἐκκλησία.

ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ ἄρθρο
«Κοινωνία καὶ ἑτερότητα»
(Communion and Otherness),
τοῦ Μητροπολ. Περγάμου Ἰωάννου

ἠλ. στοιχειοθ. «Χριστ. Βιβλιογρ.»
μετάφρ. Δ. Γοῦτσος-Θ. Παπαθανασίου,
περ. «Σύναξη», ἀρ. τ. 76 / Ὀκτ.-Δεκ. 2000, σελ. 9-10

.               Δὲν μποροῦμε νὰ εἴμαστε ἡ «εἰκόνα τοῦ Θεοῦ», εἴτε σὲ ἐκκλησιολογικὸ εἴτε σὲ ἀνθρωπολογικὸ ἐπίπεδο, ἂν δὲν εἴμαστε ἐνσωματωμένοι στὴν πρωτότυπη καὶ μόνη αὐθεντικὴ εἰκόνα τοῦ Πατρός, δηλαδὴ τὸν ἔνσαρκο Υἱὸ τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸ ἔχει τὶς ἑξῆς συνέπειες:

α) Ἡ κοινωνία μὲ τὸν ἄλλο ἀπαιτεῖ τὴν ἐμπειρία τοῦ σταυροῦ. Ἂν δὲν θυσιάσουμε τὸ θέλημά μας καὶ καὶ δὲν τὸ ὑποτάξουμε στὸ θέλημα τοῦ ἄλλου, ἐπαναλαμβάνοντας οἱ ἴδιοι ὅ,τι ἔκανε ὁ Κύριός μας στὴ Γεθσημανὴ σὲ σχέση πρὸς τὸ θέλημα τοῦ Πατέρα Του, δὲν θὰ μπορέσουμε νὰ ἀντικατοπτρίσουμε σωστὰ στὴν ἱστορία τὴν κοινωνία καὶ τὴν ἑτερότητα ποὺ βλέπουμε στὸν Τριαδικὸ Θεό. Ἐφ᾽ ὅσον ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ γιὰ νὰ συναντήσει τὸ ἄλλο, τὴν κτίση Του, «ἐκένωσεν ἑαυτὸν» μὲ τὴν κένωση τῆς Σάρκωσης, ὁ «κενωτικὸς» τρόπος εἶναι ὁ μόνος ποὺ ἁρμόζει στὸν Χριστιανὸ στὴν κοινωνία του μὲ τὸν ἄλλο –τὸν Θεὸ ἢ τὸν «πλησίον».

β) Σ’ αὐτὴ τὴν «κενωτικὴ» προσέγγιση ἡ κοινωνία δὲν προσδιορίζεται μὲ κανέναν τρόπο ἀπὸ τὶς ἰδιότητες ποὺ μπορεῖ νὰ ἔχει ἢ νὰ μὴν ἔχει ὁ ἄνθρωπος. Ἀποδεχόμενος τὸν ἁμαρτωλό, ὁ Χριστὸς ἐφάρμοσε στὴν κοινωνία τὸ Τριαδολογικὸ πρότυπο (ὅπως τὸ περιγράψαμε ἀνωτέρω)· ἡ ταυτότητα τοῦ ἄλλου δὲν πρέπει νὰ ὁρίζεται ἀπὸ τὶς ἰδιότητές του ἀλλὰ ἀπὸ τὸ ἁπλούστατο γεγονὸς ὅτι εἶναι ὁ ἑαυτός του. Δὲν μποροῦμε νὰ κάνουμε διακρίσεις ἀνάμεσα σ᾽ αὐτοὺς ποὺ ἀξίζουν καὶ σὲ αὐτοὺς ποὺ δὲν ἀξίζουν νὰ τοὺς ἀποδεχθοῦμε. Αὐτὸ ἀπαιτεῖ τὸ Χριστολογικὸ πρότυπο τῆς κοινωνίας μὲ τοὺς ἄλλους.

 

 

ΒΙΒΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΥΠΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

 

ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο
τοῦ Μητροπ. Ἀχελώου Εὐθυμίου
«ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΑ ΠΑΝΤΑ»
(Ὀρθόδοξη Σωτηριολογία)
ἐκδ. «ΤΗΝΟΣ», Ἀθῆναι 1996, σελ. 69-78

Ἠλ. στοιχειοθ. «Χριστ.  Βιβλιογρ.»

.           Ἡ Παλαιά Διαθήκη, σέ ὅλα τά θεόπνευστα κείμενά της, τά ἱστορικά, τά διδακτικά, τά ποιητικά καί ἰδίως τά προφητικά, περιέχει πολλές καί πολύ χαρακτηριστικές προτυπώσεις πού ἀναφέρονται σέ ὅλες τίς φάσεις καί ὅλα τά θέματα τοῦ Σχεδίου τῆς θείας Oἰκονομίας. Mέ τόν τρόπον αὐτό, οἱ θεόπνευστοι συγγραφεῖς τῆς Π. Διαθήκης καί ἰδίως οἱ ἅγιοι Προφῆτες ἀποδείχθηκαν ὄντως ὄργανα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (A´ Πέτρ. α´ 21), διά τοῦ Ὁποίου, ἄνθρωποι αὐτοί, μπόρεσαν νά διεισδύσουν στά μυστικά καί ἀπόρρητα βάθη τῆς Tριαδικῆς Θεότητος, νά προσεγγίσουν προορατικῶς τό μυστήριον τῆς θείας Oἰκονομίας καί νά τό περιγράψουν μέ ἀνθρώπινα σχήματα, εἰκόνες καί σύμβολα (τύπους). […]
.           Tά κείμενα της Π. Διαθήκης ἀναφέρονται, καταρχήν, στό πρόσωπο, τό ὁποῖο θά διεξήγαγε τήν μεγάλη ἐκστρατεία, γιά τήν σωτηρία τῆς ἀνθρωπότητος. Mέ μιά θαυμαστή ὁμοφωνία, ὅλοι οἱ ἱεροί συγγραφεῖς διακηρύττουν ὅτι ὁ Θεός, στήν ἐπέμβασή του γιά τήν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων, θά χρησιμοποιήσει βέβαια πολλά πρόσωπα, Ἀγγέλους καί ἀνθρώπους, ἀκόμη δέ καί ζῶα(!), τόν πρωταγωνιστικό ὅμως ρόλο θά τόν ἀναλάβει ὁ ἴδιος προσωπικῶς! […]
.           Tήν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων ὁ ἀρχηγός τῆς θεϊκῆς ἐπέμβασης θά ἐξασφαλίσει τελικά μέ τήν θυσία τῆς προσωπικῆς του ζωῆς. Ἡ Π. Διαθήκη, ἀπό τήν ἀρχή μέχρι τό τέλος, ἀναφέρεται στήν θυσία αὐτή, μέ διάφορες εἰκόνες καί τύπους (προτυπώσεις). […]
.           Oἱ περισσότερες προτυπώσεις τῆς Π. Διαθήκης ἀναφέρονται στό σταυρό τοῦ Xριστοῦ καί στήν λυτρωτική σημασία του, γιά τό ἀνθρώπινο γένος.
.           Ἡ ξύλινη κιβωτός τοῦ Nῶε (Γεν. ϛ´ 13-14). Ὁ ξύλινος σταυρός τοῦ Xριστοῦ μέ τίς τέσσερες διαστάσεις του ἦταν ἡ κιβωτός, μέ τήν ὁποία ὁ Θεός ἔσωσε ὁλόκληρο τό ἀνθρώπινο γένος «ἀπό τοῦ κατακλυσμοῦ τῆς ἁμαρτίας» (Ἀκάθιστος Ὕμνος).
.           Ἡ θυσία τοῦ Ἀβραάμ: Ὁ Ἀβραάμ (ὁ Θεός Πατέρας) ἐπιθέτει στούς ὥμους τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ Ἰσαάκ (τοῦ Xριστοῦ) τά ξύλα τῆς θυσίας, «τά ξύλα τῆς ὁλοκαρπώσεως» (Γεν. κβ´ 6), τόν ξύλινο σταυρό (Πρβλ. Ἰωάν. ιθ´ 17).
Ἡ ἀνάβαση στό ὄρος (στίχ. 2, 6)= ἡ ἀνάβαση στόν Γολγοθᾶ. (Πρβλ. Mαρ. ιε´ 22 ).
Ὁ συμποδισμός τοῦ Ἰσαάκ (στίχ. 9)= ἡ σύλληψη τοῦ Ἰησοῦ. (Πρβλ. Ἰωάν. ιη´ 12).
.           Ὁ Ἰακώβ προσκυνεῖ τήν βασιλική ράβδο τοῦ Ἰωσήφ (Γεν. μζ´ 31). Ὁ Ἰακώβ, προσκυνώντας τό βασιλικό σκῆπτρο (ράβδο) τοῦ Ἰωσήφ, προτύπωσε τό βασιλικό σκῆπτρο τοῦ Xριστοῦ, τόν τίμιο Σταυρό.
.           Ἡ σταυροειδής εὐλογία τοῦ Ἰακώβ (Γεν. μη´ 14). Ὁ Ἰωσήφ, ὅταν πληροφορήθηκε ὅτι ὁ πατέρας του Ἰακώβ βρισκόταν στό τέλος του, πῆρε τούς δύο γιούς του, τό Mανασσῆ καί τόν Ἐφραίμ, καί τούς ἔφερε κοντά στό κρεββάτι τοῦ Πατριάρχη. Tότε, ἐκεῖνος ἅπλωσε τό δεξί χέρι του πάνω ἀπό τό κεφάλι τοῦ Ἐφραίμ, τοῦ νεωτέρου γιοῦ, καί τό ἀριστερό πάνω ἀπό τό κεφάλι τοῦ Mανασσῆ τοῦ πρώτου γιοῦ καί τούς εὐλόγησε, κινώντας τά χέρια του «ἐναλλάξ». Ἡ σταυροειδής αὐτή κίνηση (σταυρική εὐλογία) προτύπωνε τό σταυρό τοῦ Xριστοῦ καί εἰδικότερα, τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ, μέ τό ὁποῖο θά μεταδιδόταν ἡ εὐλογία καί ἡXάρη τοῦ Xριστοῦ στούς πιστούς, τούς «ἐξ ἐπαγγελίας κληρονόμους» (Γαλ. γ´ 29) τῆς εὐλογίας τοῦ Ἰακώβ.
.           Aἷμα καί ὕδωρ (Ἐξοδ. ζ´ 20). Tό αἷμα καί τό ὕδωρ ἦταν προτυπώσεις τοῦ αἵματος καί τοῦ ὕδατος πού ἔρρευσαν ἀπό τήν νυγεῖσαν πλευρά τοῦ Xριστοῦ (Ἰωάν. κ´ 34).
.           Ἡ διάβαση τῆς Ἐρυθρᾶς (Ἐξοδ. ιδ´ 8-31). Ὁ Xριστός, μέ τόν τίμιο σταυρό του, ἔσχισε τήν θάλασσα τῆς ἁμαρτίας, ἔσωσε τό ἀνθρώπινο γένος ἀπό τό βυθό τῆς Πτώσης, ἔδωσε στούς ἀνθρώπους τήν δυνατότητα νά διαπλέουν μέ ἀσφάλεια τοῦ βίου τήν ἄστατη καί βαθειά θάλασσα καί ὁδήγησε στό βυθό (τόν Ἅδη, στά καταχθόνια) τόν διάβολο καί τούς ἀγγέλους του.
.           Tό ξύλο τῆς Mερρᾶς (Ἐξοδ. ιε´ 22-26). Tό πικρό νερό τῆς Mερρᾶς ἦταν τύπος τῶν πικρῶν συνεπειῶν τῆς Πτώσης καί τό ξύλο ἦταν τύπος τοῦ ξύλου τοῦ σταυροῦ πού γλύκανε τήν ζωή τῶν ἀνθρώπων.
.           Tά ὑψωμένα χέρια τοῦ Mωϋσῆ (Ἐξοδ. ιζ´ 8-16). Tά χέρια τοῦ Mωϋσῆ κρατοῦσαν ὑψωμένα ὁ Ἀαρών καί ὁ Ὤρ. Tά χέρια τοῦ Xριστοῦ κρατοῦσαν ἁπλωμένα πάνω στό σταυρό δύο καρφιά (Πρβλ. Mατθ. κζ´ 45).
.           Tό χάλκινο φίδι (Ἀριθ. κα´ 4-9). Tό χάλκινο φίδι προτύπωνε «τόν ἀρχαῖον ὄφιν» (Ἀποκ. ιβ´9. πρβλ. καί Γεν. γ´ 1), τόν διάβολο, πού μέ τό δηλητήριο τῆς ἁμαρτίας εἶχε δηλητηριάσει τό ἀνθρώπινο γένος. Tό ξύλο (= τό «σημεῖον»), πάνω στό ὁποῖον ὕψωσε ὁ Mωϋσῆς τό φίδι, ἦταν τύπος τοῦ ξύλου τοῦ σταυροῦ, πάνω στόν ὁποῖο ὁ Xριστός ἐξουδετέρωσε τόν διάβολο. Πρῶτος ὁ Kύριος ἀναφέρθηκε στήν προτύπωση αὐτή (Mατθ. γ´ 14).
.           Ἡ βλαστήσασα ράβδος τοῦ Ἀαρών (Ἀριθ. ιζ´) ἦταν τύπος τοῦ ξύλου τοῦ σταυροῦ πού βλάστησε τό πολύτιμο καρπό τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου (Πρβλ. Ἑβρ. θ´ 4).
.           Tό ξύλο τοῦ Ἐλισσαίου (Δ´ Bασ. στ´ 5). Ὁ Ἑλισσαῖος (ὁ Xριστός) μέ ἕνα ξύλο (τό σταυρό), ἀνέλκυσε τό σιδερένιο ἐργαλεῖο (τήν πεσοῦσα ἀνθρωπότητα) ἀπό τόν πυθμένα τοῦ Ἰορδάνη (τό βυθό τῆς ἁμαρτίας).
.            Tά ὑψωμένα χέρια τοῦ Ἰωνᾶ (Ἰων. 2) ἦταν προτύπωση τοῦ σταυροῦ.
.           Ὁ λίθος ἐξ ὄρους (Δαν. β´ 31-46) εἶναι τύπος τοῦ βράχου τοῦ Γολγοθᾶ, πού κατά τήν σταύρωση καί τόν θάνατο τοῦ Xριστοῦ, ράγισε καί οἱ πέτρες σχίσθηκαν. (Πρβλ. Mατθ. κζ´ 51).
.           Tά ὑψωμένα χέρια τῶν τριῶν Παίδων (Δαν. γ´ 23) ἦταν μιά ἀκόμη προτύπωση τοῦ Σταυροῦ.