ΜΕΡΑ ΛΑΜΠΡΗ, ΜΕΡΑ ΟΛΟ ΦΩΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Μέρα λαμπρή, μέρα ὅλο φῶς

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 .                             Οἱ Ἕλληνες, γιὰ μίαν ἀκόμη χρονιά, γιορτάσαμε μὲ  λαμπρότητα τὸ Πάσχα. Τὴ γιορτὴ αὐτὴ τὴ νιώθουμε ὡς «ἑορτῶν ἑορτὴ» καὶ «πανήγυρη τῶν πανηγύρεων». Τὴν τιμᾶμε ὡς ἡμέρα Λαμπρή, τὴ μόνη μεταξὺ τῶν 365 ἢ 366 ἡμερῶν τοῦ ἔτους. Αἰσθανόμαστε ὅτι εἶναι  ἡμέρα χαρᾶς, πλημμυρισμένη  ἀπὸ τὸ πνευματικὸ Φῶς τοῦ Ἀναστάντος Ἰησοῦ Χριστοῦ.
.                              Τὸ Φῶς αὐτὸ προβάλλει τὴν ἡμέρα τοῦ Πάσχα ἡ Ἐκκλησία. «Δεῦτε λάβετε φῶς ἐκ τοῦ ἀνεσπέρου φωτὸς» μᾶς καλεῖ ὁ ἱερέας καὶ οἱ ψάλτες ἐνισχύουν τὸν πανηγυρικὸ τόνο: «Καθαρθῶμεν τὰς αἰσθήσεις καὶ ὀψόμεθα τῷ ἀπροσίτῳ φωτὶ τῆς Ἀναστάσεως, Χριστὸν ἑξαστράπτοντα».
.                              Ἀπὸ τοὺς λογοτέχνες μας πιὸ κοντὰ στὸν πνευματικὸ καὶ θριαμβευτικὸ χαρακτήρα τῆς Λαμπρῆς εἶναι ὁ Διονύσιος Σολωμός. Αὐτὸ γιατί ὅπως γράφει ὁ φίλος του Νικόλας Μάντζαρος, ποὺ μελοποίησε τὸν Ἐθνικό μας Ὕμνο, «μὲ τρεῖς ἀγάπες τροφοδοτεῖ συνεχῶς τὴν ψυχή του: μὲ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, τοῦ διπλανοῦ του καὶ κάθε χριστιανικῆς ἀρετῆς». Καὶ σὲ ἄλλο σημεῖο γράφει ὁ Μάντζαρος: «Ὅσο περισσότερο ψηλώνει στὴ δημιουργία του, τόσο πιὸ πολὺ αἰσθάνεται μυστικὰ τὰ τρία πρῶτα συστατικά τοῦ ἐνστίκτου του: ἁγνότητα, ταπεινότητα καὶ γαλήνη».
.                              Ὁ Λίνος Πολίτης στὸ περισπούδαστο ἔργο του «Γύρω στὸν Σολωμὸ» (ΜΙΕΤ, Ἀθήνα, 1995) ἀναφέρεται διὰ μακρῶν στὴ θρησκευτικότητα τοῦ ἐθνικοῦ μας ποιητῆ. Στὸ τραγούδι του «Εἰς μοναχὴν» ἐκφράζει τὴν ὑπερκόσμια χαρὰ τῆς Ἀναστάσεως διὰ τῶν ἀγγέλων: «Χριστὸς Ἀνέστη ἐψάλλανε μὲ τὰ χρυσά τους χείλη, Χριστὸς Ἀνέστη, ἐκάνανε κι ἀστράφτανε σὰν ἥλιοι…». Καὶ στὸ ἀπόσπασμα τοῦ «Λάμπρου» γιὰ τὴν ἡμέρα τῆς Λαμπρῆς γράφει: «Χριστὸς Ἀνέστη! Νέοι, γέροι καὶ κόρες, ὅλοι, μικροὶ καὶ μεγάλοι, ἑτοιμαστεῖτε. Μέσα στὲς ἐκκλησίες τὲς δαφνοφόρες μὲ τὸ φῶς τῆς χαρᾶς συμμαζωχθῆτε. Ἀνοίξετε ἀγκαλιὲς εἰρηνοφόρες ὀμπροστὰ στοὺς Ἁγίους καὶ φιληθεῖτε…».
.                             Ὁ ἐκ τῶν διαπρεπεστέρων θεολόγων τοῦ 20^οῦ αἰώνα Γεώργιος Φλωρόφσκι στὸ βιβλίο του «Θέματα Ὀρθοδόξου Θεολογίας» (Ἔκδ. «Ἄρτος Ζωῆς», Ἀθῆναι 1973) ἐξηγεῖ θεολογικὰ τὴ λαμπρότητα τῆς ἡμέρας: «Ἡ Ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ», σημειώνει, «ἦταν νίκη ὄχι μόνο ἐπάνω στὸν δικό Του θάνατο, ἀλλὰ γενικὰ πάνω στὸ θάνατο, ὅπως γράφεται καὶ στὸν Κανόνα τοῦ Πάσχα:  “Θανάτου ἑορτάζομεν νέκρωσιν, ἅδου τὴν καθαίρεσιν, ἄλλης βιοτῆς τῆς αἰωνίου ἀπαρχήν”. Στὴν Ἀνάστασί Του ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα συνανίσταται μὲ τὸν Χριστὸ καὶ “τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων ἐνδύεται ἀφθαρσίαν” (Ἀπὸ τὸν Ὄρθρο τῆς Κυριακῆς του Πάσχα)».
.                             Τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμα ποὺ ἔχει ὁ κάθε τόπος γιὰ τὸ Πάσχα εἶναι ἰσχυρότατα. Μεταδίδονται ἀπὸ γενιὰ σὲ γενιὰ καὶ δείχνουν τὴ συνέχειά μας. Θέλει πάντως προσοχὴ νὰ μὴν καταντήσουν στεῖρο φολκλόρ. Ὅπως ἔγραψε ὁ Παναγιώτης Δρακόπουλος: «Ὡς  ζωὴ καὶ συνέχεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ δὲν ἐννοοῦμε τὴν ἐνθουσιώδη ἀναστροφὴ ποὺ τραβᾶμε στὸ τσαρούχι χορεύοντας τσάμικο. Μιλᾶμε γιὰ ζωὴ καὶ δημιουργία μέσα σὲ μίαν ἀτμόσφαιρα πυρακτωμένη καὶ γεμάτη δηλητηριώδεις ἀναθυμιάσεις  ἀπὸ τὸ καμίνι ὅπου θὰ δοκιμασθοῦν ὅλοι οἱ πολιτισμοί, οἱ παραδόσεις, οἱ κληρονομιὲς καὶ οἱ ἰδιοπροσωπίες». Χριστὸς Ἀνέστη.-

Διαφήμιση

«ΔΕΥΤΕ ΠΟΜΑ ΠΙΩΜΕΝ ΚΑΙΝΟΝ» (Ἑρμηνεία τοῦ Εἱρμοῦ τῆς γ´ ᾨδῆς τοῦ Κανόνος τοῦ Πάσχα)

Ἁγ. Nικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου
Ἑρμηνεία τοῦ Εἱρμοῦ τῆς γ´ ᾨδῆς
τοῦ Κανόνος τοῦ Πάσχα
(« Ἑορτοδρόμιον», ἔκδ. Σκουρταίων, ἐν Bενετίᾳ 1835) 

βλ. σχετ.: ΠPOΛEΓOMENA TOY KANONOΣ TOY ΠAΣXA (Ἁγ. Nικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου)

«ΚΑΘΑΡΘΩΜΕΝ ΤΑΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΨΟΜΕΘΑ, Τῼ ΑΠΡΟΣΙΤῼ ΦΩΤΙ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ» (Ἑρμηνεία τοῦ α´τροπαρίου τῆς α´ ᾨδῆς τοῦ Κανόνος τοῦ Πάσχα)

« Δεῦτε πόμα πίωμεν καινόν,
οὐκ ἐκ πέτρας ἀγόνου τερατουργούμενον,
ἀλλ’ ἀφθαρσίας πηγήν,
ἐκ τάφου ὀμβρήσαντος Χριστοῦ, ἐν ᾧ στερεούμεθα».

Ἠλ. κείμενο: «Χριστιαν. Βιβλιογραφία»

.             Ἄξιον ἀπορίας εἶναι, διατὶ ὁ Μελωδὸς ἀνέφερεν εἰς τὸν Εἱρμὸν τοῦτον τὸ καινὸν πόμα, τὸ ὁποῖον δὲν ἔχει καμμίαν προσαρμογὴν εἰς τὴν τρίτην τῆς Ἄννης Ὠδήν Εἰς λύσιν τῆς ἀπορίας λέγομεν ὅτι, ἐὰν προσέχωμεν καλῶς, εὑρίσκομεν τὸν Εἱρμὸν τοῦτον προσαρμοσμένον καὶ εἰς τὴν ἑορτὴν τῆς Ἀναστάσεως, καὶ εἰς τὴν τρίτην τῆς Ἄννης Ὠδήν, καὶ ἄκουσον. Ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ λέγεται μὲν πολλαχῶς κοντὰ εἰς τὴν θείαν Γραφήν. Λέγεται δὲ καὶ ἡ τοῦ Κυρίου ἀνάστασις, καθὼς αὐτὸς ὁ Κύριος τὴν ὠνόμασεν εἰπών: «Οὐ μὴ πίω ἀπάρτι ἐκ τούτου τοῦ γεννήματος τῆς ἀμπέλου ἕως τῆς ἡμέρας ἐκείνης, ὅταν αὐτὸ πίω μεθ’ ὑμῶν καινὸν ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Πατρός μου» (Ματθ. κϛ´ 29)· βασιλείαν γὰρ ἐδῶ ὀνομάζει τὴν ἀνάστασίν του. Τοῦτο λοιπὸν ἠξεύρων ὁ θεσπέσιος Μελωδός, προσκαλεῖ οἰκειότατα ἡμᾶς τοὺς ὀρθοδόξους Χριστιανοὺς εἰς τὸ νὰ πίωμεν αὐτὸ τὸ πόμα τὸ καινὸν ὁποὺ ὁ Κύριος ὑπέσχετο. Καινὸν δὲ πόμα εἶναι τοῦτο τῇ ἀληθείᾳ, ἐπειδὴ καινοποιεῖ καὶ ἀφθαρτίζει ἡμᾶς τοὺς παλαιωθέντας καὶ διαφθαρέντας ἀπὸ τὴν ἁμαρτίαν. Ἐπειδὴ γὰρ ἡμεῖς συνανέστημεν μὲ τὸν Χριστὸν διὰ τῆς πίστεως, φανερὸν εἶναι ἀκολούθως ὅτι συνανεκαινίσθημεν μὲ αὐτὸν καὶ συναφθαρτίσθημεν. Μὲ τοιοῦτον τρόπον προσαρμόζεται ὁ Εἱρμὸς οὗτος εἰς τὴν ὑπόθεσιν τῆς Ἀναστάσεως.
.             Προσαρμόζεται δὲ ὁ Εἱρμὸς καὶ εἰς τὴν τρίτην Ὠδὴν τῆς Ἄννης· καθότι τόσον ἐδῶ γράφεται «Ἐν ᾧ στερεούμεθα», ὅσον καὶ ἐν τῇ Ὠδῇ τῆς Ἄννης «Ἐστερεώθη ἡ καρδία μου ἐν Κυρίῳ» (Α´ Βασιλ. β´ 1). Καὶ κατὰ ἄλλον δὲ τρόπον προσαρμόζεται ὁ Εἱρμὸς εἰς τὴν τρίτην Ὠδήν· καθότι ἡ μὲν Ὠδὴ γράφει «Ἐστερεώθη ἡ καρδία μου», ὁ δὲ Εἱρμὸς πέτραν ἀναφέρει, ἥτις εἶναι στερεωτάτη· ὅθεν ὁ Μελωδὸς διὰ νὰ φανερώση τὴν τοῦ Εἱρμοῦ προσαρμογὴν μὲ τὴν ᾨδὴν τῆς Ἄννης ἀνατρέχει εἰς τὴν παλαιὰν ἱστορίαν τῆς Ἐξόδου ὅπου γράφεται ὅτι ἐκ τῆς ἀκροτόμου καὶ στερεᾶς πέτρας ἀνέβλυσεν ὕδωρ· διὸ λέγει: Ἐλᾶτε, ὦ φιλοχριστοι λαοί, νὰ πίωμεν ὕδωρ καινόν, ὁποὺ ἀνακαινίζει καὶ ἀφθαρτίζει ἡμᾶς· ὄχι καθὼς ἦτον ἐκεῖνο ὁποὺ ἔπιεν ὁ λαὸς τοῦ Ἰσραήλ, τὸ διὰ θαυματουργίας ἀναβλύζον ἀπὸ τὴν πέτραν τὴν ἄγονον καὶ στερεάν· διότι ἂν καὶ ἐκεῖνο ἦτον καινούργιον διὰ τὸν παράδοξον τρόπον μὲ τὸν ὁποῖον ἀνέλβυσε, δὲν ἦτον ὅμως καινόν, ὡς ἀνακαινίζον καὶ ἀφθαρτίζον τοὺς πίνοντας. Τοιοῦτον λοιπὸν νερὸν καινὸν ἂς μὴ πίωμεν, ἀλλὰ ἂς πίωμεν πηγὴν ἀφθαρσίας: ἤτοι τὴν ἀφθαρτίζουσαν ἡμᾶς καὶ ἀνακαινίζουσαν, τὴν ὁποίαν ἐπήγασεν ὁ Χριστὸς ἐκ τοῦ πετρίνου τάφου του σήμερον ἀναστάς, καθὼς καὶ τὴν προτέραν πηγὴν τοῦ φθαρτοῦ ὕδατος ἐπήγασεν ἐκ τῆς πέτρας ὁ αὐτὸς Χριστός· ἐν ᾧ Χριστῷ ἡμεῖς οἱ πιστοὶ στερεούμεθα ὡς ἐπάνω εἰς λίθον στερεὸν καὶ θεμέλιον ἄσειστον, ὡς λέγει ὁ Παῦλος. «Ὡς σοφὸς γάρ, φησίν, ἀρχιτέκτων θεμέλιον τέθεικα, θεμέλιον δὲ ἄλλον οὐδεὶς δύναται θεῖναι παρὰ τὸν κείμενον, ὅς ἐστιν Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς» (Α´ Κορ. γ´ 10-11).

ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΝΟΝΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ

Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης γιὰ τὸν «Κανόνα» τοῦ Πάσχα

βλ. σχετ.: ΠPOΛEΓOMENA TOY KANONOΣ TOY ΠAΣXA (Ἁγ. Nικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου)

«ΚΑΘΑΡΘΩΜΕΝ ΤΑΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΨΟΜΕΘΑ, Τῼ ΑΠΡΟΣΙΤῼ ΦΩΤΙ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ» (Ἑρμηνεία τοῦ α´τροπαρίου τῆς α´ ᾨδῆς τοῦ Κανόνος τοῦ Πάσχα)

«ΔΕΥΤΕ ΠΟΜΑ ΠΙΩΜΕΝ ΚΑΙΝΟΝ» (Ἑρμηνεία τοῦ Εἱρμοῦ τῆς γ´ ᾨδῆς τοῦ Κανόνος τοῦ Πάσχα)

.              Σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ ἑκατὸ καὶ πλέον θαυ­μάσια συγγράμματά του, τὸ ὁποῖο ὀνομάζεται «Ἑορτοδρόμιον», ὁ ἅ­­­γιος Νικόδημος ὁ ­Ἁγιορείτης ­ἑρμηνεύ­­ει μὲ ἐξαίρετο τρόπο τοὺς «Κανόνες», δηλαδὴ τὶς Καταβασίες καὶ τὰ τροπάρια ποὺ τὶς συνοδεύουν ὅλων τῶν ­μεγάλων ἑ­­­ορτῶν τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἡ ἑρμηνεία του εἶναι ἐκπληκτική. Βασίζεται στὴν Ἁ­­­γία Γραφὴ καὶ στοὺς θεοφώτιστους ἁγίους Πατέρες. Συγχρό­νως ὅμως ἀφήνει νὰ ξεχυθεῖ σὲ κάθε σελίδα τοῦ βι­βλίου του καὶ τὸ θεόσδοτο χάρισμά του.
.                Αὐτὸ γίνεται αἰσθητὸ σὲ κάθε μελετητὴ τοῦ βιβλίου του πολὺ ­περισσότερο ὅταν φτάσει στὴ μελέτη τοῦ «Κανόνος» τοῦ Πάσχα. Ἐδῶ ὁ Ἅγιος βάζει ὅλη τὴν τέχνη του γιὰ νὰ ἀποτυπώσει στὸ χαρτὶ τὸ ξεχείλισμα τῆς καρδιᾶς του, ποὺ σκιρτοῦσε ἔντονα καθὼς σκεφτόταν καὶ ζοῦσε νοερὰ τὴν πιὸ μεγάλη ἑορτὴ τῆς Ὀρθοδοξίας μας.
.                Ἐπαινεῖ κατ’ ἀρχὰς τὸν ὑμνογράφο ἅγιο Ἰωάννη τὸν Δαμασκηνὸ γράφον­τας: «Μὲ λαμπρὰ πράγματα ἠθέλησε νὰ λαμ­πρύνῃ τὴν λαμπρὰν ­Ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου ἀξίως τῆς ἰδικῆς του λαμπρότητος ὁ λαμπρὸς τῷ βίῳ καὶ λαμπρότερος τῷ λόγῳ καὶ λαμ­πρότατος τὴν ψυχὴν Ἰωάννης· πρῶτον μὲν γὰρ ἐλάμπρυνε τὴν λαμπρὰν ἡμέραν ταύτην ὄχι μὲ ἄλλον ἦχον, ἀλλὰ μὲ τὸν πρῶτον… Καθὼς ἡ ἡμέρα τοῦ Πάσχα εἶναι ἡ ἑορτὴ τῶν ἑορτῶν καὶ ἡ πανήγυρις τῶν πανηγύρεων, καὶ ἡ λαμπροτέρα ἡμέρα τῶν ἄλλων· οὕτω καὶ ὁ πρῶτος ἦχος ὁ ἐν αὐτῇ ψαλλόμενος εἶναι ὁ ἦχος ὅλων τῶν ἄλλων ἤχων ὁ λαμπρότερος…
.                Δεύτερον δὲ ἐλάμπρυνε τὴν Λαμπράν (δηλαδὴ τὸ Πάσχα) ὁ λαμπρὸς Μελω­δὸς μὲ τὰς λαμπρὰς ρήσεις τοῦ λαμπροτάτου πανηγυριστοῦ ­Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, ἵνα ἐκ λαμπροῦ Πανηγυριστοῦ, ὑπὸ λαμπροῦ Μελωδοῦ, διὰ λαμπροῦ ἤχου, μὲ λαμπρὰς ρήσεις, λαμπρῶς τὸ λαμπρὸν τῆς λαμπρᾶς ἡμέρας συγ­κροτῆται μέλος, κατὰ τὴν δὶς διὰ πασῶν συμφωνίαν· καὶ τὸ θαυμαστὸν εἶναι ὅτι ὄχι μόνον τὰς ὑποθέσεις ἐκ τοῦ Θεολόγου λαμβάνει, ἀλλὰ καὶ αὐτολεξεὶ τὰς ἐκείνου μεταχειρίζεται λέξεις…».
.                 Ὡς δεῖγμα γραφῆς παραθέτουμε στὴ συνέχεια τμήματα ἀπὸ τὴν ἑρμηνεία του σ’ ἕναν ὕμνο, ποὺ συχνὰ θὰ τὸν ἀκοῦμε αὐτὲς τὶς μέρες, μέχρι τὴν ἑορτὴ τῆς Ἀναλήψεως στοὺς ἱεροὺς Ναούς μας: «Ὢ θείας! ὢ φίλης! ὢ γλυκυτάτης σου φωνῆς! μεθ’ ἡμῶν ἀψευδῶς γὰρ ἐπηγγείλω ἔσεσθαι, μέχρι τερμάτων αἰῶνος, Χριστέ· ἣν οἱ πιστοί, ἄγκυραν ἐλπίδος κατέχοντες, ἀγαλλόμεθα».
.                «…Ὢ τί φωνὴ θεία ἦτον ἐκείνη, Θεάνθρωπε Ἰησοῦ Χριστέ, ὅπου ἐξεφώνησες εἰς τοὺς ἁγίους σου Ἀποστόλους! Καὶ πῶς δὲν ἦτον θεία, ἡ ὁποία ἐκβῆκεν ἀπὸ τὰ θεϊκὰ ἐκεῖνα καὶ προσ­κυνητὰ καὶ παν­άγια χείλη σου; Ὢ τί φωνὴ φιλτάτη ἦτον ἐκείνη ὅπου ἐλάλησας εἰς τοὺς φίλους σου Μαθητάς! Καὶ πῶς δὲν ἦτον φιλτάτη ἡ τόσον ἄκρας φιλίας τῆς πρὸς ἡμᾶς ζωντανὴ οὖσα ἀπόδειξις; Ὢ τί γλυκυτάτη ἦτον ἐκείνη ἡ φωνὴ ἥτις προῆλθεν ἀπὸ τὸ γλυκύτατον καὶ νεκταρῶδες στόμα σου! Καὶ πῶς δὲν ἦτον γλυκυτάτη καὶ χαριεστάτη ἡ τοσούτων ἀγαθῶν γενομένη πρόξενος; Σὺ γάρ, ἡμέτερε Σωτήρ, ὑπεσχέθης ἀψευδέστατα νὰ μένῃς πάντοτε μὲ τοὺς ἱεροὺς Ἀποστόλους σου, καὶ δι’ αὐτῶν νὰ μένῃς καὶ μὲ ἡμᾶς… οἵτινες πιστεύομεν καὶ λατρεύομέν σοι… ἕως τῆς συντελείας τοῦ παρόντος αἰῶνος.
.                 Ταύτην λοιπὸν τὴν θείαν καὶ φίλην καὶ γλυκυτάτην φωνήν σου, ὦ Δέσποτα, καὶ τὴν ἀψευδῆ σου ­ὑπόσχεσιν ἡμεῖς οἱ Χριστιανοὶ κρατοῦμεν ­ἄγκουραν (ἄγκυραν) ἀσφαλεστάτην ἐλπίδος· ὅθεν ὅ­­ταν πνέωσιν ­ἐναντίον μας οἱ ­ἄνεμοι τῶν πειρασμῶν, καὶ ὅταν ­σηκόνωνται κατὰ τοῦ ἡμετέρου πλοίου τὰ ­κύματα τῆς τοῦ βίου θαλάσσης, ρίπτομεν ὡς ἄγκουραν μεγάλην τὴν θείαν ­ταύτην ὑπόσχεσίν σου, καὶ εὐθὺς ­ἐλευθερονόμεθα ἀ­­πὸ τὴν φουρτοῦναν… ­γνωρίζει γὰρ τὴν φωνήν σου ταύτην καὶ ἡ αἰσθητὴ καὶ ἡ νοητὴ θάλασσα, διότι ­πολλάκις τὴν ἐπετίμησες, καὶ ἡσύχασε… Ὅθεν κἂν τύραννοι μᾶς φοβερίζουν… ἡμεῖς δὲν φοβούμεθα… κἂν πτω­χεία μᾶς ­στενοχωρῇ, δὲν μᾶς ­μέλει· κἄν ­ἀσθένειαι μᾶς ἐνοχλοῦσιν, ἡμεῖς δὲν καταπίπτομεν· καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, κἂν ὁ­­­ποιαιδήποτε θλίψεις καὶ ­δυστυχίαι μᾶς εὕρουν, εἴτε ἐκ ­Δαιμόνων, εἴτε ἐξ ἀνθρώπων, ἡμεῖς ταύτην μόνην τὴν γλυκυτάτην σου φωνὴν καὶ ἐπαγγελίαν ἐνθυμούμενοι, εὐθὺς παρηγορούμεθα, εὐθὺς εὐφραινόμεθα, καὶ εὐθὺς κάθε μας λύπη εἰς χαρὰν μεταβάλλεται· φανταζόμεθα γὰρ ὅτι εἶσαι παρὼν εἰς ἡμᾶς ἀοράτως καὶ μυστικῶς σὺ ὁ παμφίλτατος καὶ γλυκύτατος ἡμῶν Δεσπότης, καὶ μᾶς ἐνδυναμόνεις εἰς τὰς ἀσθενείας μας, μᾶς παρηγορεῖς εἰς τὰς ­θλίψεις καὶ ­περιστάσεις μας, καὶ μᾶς λέγεις εἰς τὴν καρδίαν τρόπον τινά· Μὴ φο­βεῖσθε· ἐγὼ εἶμαι μὲ ἐ­­­σᾶς· “Ἰ­­δοὺ ἐγώ εἰμι μεθ’ ὑμῶν πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶ­νος”».

ΠΗΓΗ: osotir.org

ΠPOΛEΓOMENA TOY KANONOΣ TOY ΠAΣXA (Ἁγ. Nικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου)

 Ἁγ. Nικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου

ΠPOΛEΓOMENA TOY KANONOΣ TOY ΠAΣXA

(«Ἑορτοδρόμιον», ἔκδ. Σκουρταίων, ἐν Bενετίᾳ 1835)

Στοιχειοθεσία «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ»

.           Ἂν χθὲς ἀδελφοί, συνετάφημεν μὲ τὸν Xριστὸν διὰ τῆς ἐξηγήσεως τοῦ εἰς τὴν θεόσωμον ταφὴν αὐτοῦ μελουργηθέντος Kανόνος ὑπὸ τοῦ θείου Kοσμᾶ, πῶς δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ συναναστηθῶμεν σήμερον μὲ τὸν ἀναστάντα Xριστὸν διὰ τῆς διηγήσεως τοῦ εἰς τὴν ἀνάστασιν αὐτοῦ μελουργηθέντος Kανόνος ὑπὸ τοῦ θείου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ; Kαὶ ἂν ἐχθὲς διὰ τοῦ Ἱεράρχου Kοσμᾶ ὡς ἄλλος Ἀριμαθαῖος Ἰωσήφ, ὁ Nικόδημος ἐνταφιάσαμεν τὸν γλυκύν μας Ἰησοῦν, καὶ μὲ τὸ καθαρὸν σινδόνι περιεστείλαμεν αὐτόν, καὶ μὲ τὸ μίγμα τῆς σμύρνης καὶ τῆς ἀλόης ἀλείψαμεν, πῶς δὲν εἶναι δίκαιον καὶ σήμερον διὰ τοῦ πρεσβυτέρου Ἰωάννου ὡς ἄλλη τις Mαρία Mαγδαληνή, ἡ Σαλώμη νὰ ὑπάγωμεν εἰς τὸ μνῆμα τοῦ ζωοδότου μὲ τὰ μῦρα τῶν ἀρετῶν καὶ ἀρώματα, ἵνα καὶ τῆς τῶν Ἀγγέλων ὀπτασίας ἀξιωθέντες ὑπαντήσωμεν τὸν ἀναστάντα Xριστόν, καὶ ἀκούσωμεν ἐκ τοῦ γλυκυτάτου αὐτοῦ στόματος τὴν παμφιλτάτην ἐκείνην καὶ χαροποιὰν φωνὴν τὴν λέγουσαν: «Xαίρετε»; «Ἰδοὺ γάρ, φησίν, ὁ Ἰησοῦς ἀπήντησεν αὐταῖς λέγων· Xαίρετε» (Mατθ. κη´ 9), ὁ πῶς δὲν χρεωστοῦμεν νὰ δράμωμεν καὶ ἡμεῖς εἰς τὸν θεοδόχον τάφον ὡς ὁ Πέτρος καὶ Ἰωάννης διὰ τῆς Πράξεως καὶ Θεωρίας, ἵνα εἰδῶμεν τὰ ὀθόνια καὶ τὸ σουδάριον κενὰ καὶ εὔκαιρα, καὶ δι᾽ αὐτῶν πληροφορηθῶμεν τὴν ἀνάστασιν τοῦ Kυρίου;

.          Kαθὼς γὰρ ἠκολουθήσαμεν χθὲς καὶ προχθὲς εἰς τὰ ταπεινὰ καὶ λυπηρὰ τοῦ Kυρίου· οὕτως εἶναι πρέπον νὰ ἀκολουθήσωμεν καὶ σήμερον εἰς τὰ ὑψηλὰ αὐτοῦ καὶ χαρμόσυνα· καὶ καθὼς εἴδομεν αὐτὸν κρεμάμενον ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ, καρφωνόμενον χεῖρας καὶ πόδας, ποτιζόμενον ὄξος καὶ χολήν, στεφανούμενον μὲ ἀκάνθας, κεντούμενον μὲ λόγχην καὶ τὸ πρόσωπον ἔχοντα ἄτιμον καὶ ἐκλεῖπον παρὰ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων, κατὰ τὸν Ἠσαΐαν, καὶ τὰ ἄλλα πάθη ὑπομένοντα διὰ τὴν ἰδικήν μας σωτηρίαν· οὕτω καὶ σήμερον πρέπει καὶ πολλάκις πρέπει νὰ εἰδῶμεν αὐτὸν νοερῶς διὰ τῆς πίστεως ὡς νυμφίον ἐστολισμένον μὲ τὸ ὑπέρλαμπρον φῶς τῆς Ἀναστάσεως ἐκβαίνοντα μὲν ἀπὸ τὸν τάφον ὡς ἀπὸ νυμφικὴν παστάδα, λάμποντα δὲ ὑπὲρ τὸν ἥλιον. Διὰ τοῦτο ἂς ἀκολουθήσωμεν, ἀδελφοί, εἰς τὴν ἱερὰν μοῦσαν τῆς Ἐκκλησίας, εἰς τὸν χαριτώνυμον Ἰωάννην, τὸν διὰ τὴν ἐπανθοῦσαν αὐτῷ χάριν καὶ εὔροιαν τῆς εὐγλωττίας ἐπονομασθέντα Xρυσορρόαν· ἂς ἀκολουθήσωμεν, καὶ ἂς ἑρμηνεύσωμεν τὸν εἰς τὴν λαμπρὰν Ἀνάστασιν τοῦ Kυρίου μελουργηθέντα Kανόνα του.

 ᾨδή α´. Ἦχος α´.

Ἀναστάσεως ἡμέρα λαμπρυνθῶμεν λαοί, Πάσχα Kυρίου Πάσχα· ἐκ γὰρ θανάτου πρὸς ζωὴν καὶ ἐκ γῆς πρὸς οὐρανόν, Xριστὸς ὁ Θεὸς ἡμᾶς διεβίβασεν, ἐπινίκιον ἄδοντας. 

.      Mὲ δύο λαμπρὰ πράγματα ἠθέλησε νὰ λαμπρύνῃ τὴν λαμπρὰν Ἀνάστασιν τοῦ Kυρίου ἀξίως τῆς ἰδικῆς του λαμπρότητος ὁ λαμπρὸς τῷ βίῳ καὶ λαμπρότερος τῷ λόγῳ καὶ λαμπρότατος τὴν ψυχὴν Ἰωάννης· πρῶτον μὲν γὰρ ἐλάμπρυνε τὴν λαμπρὰν ἡμέραν ταύτην ὄχι μὲ ἄλλον ἦχον, ἀλλὰ μὲ τὸν πρῶτον, (…) ποὺ εἶναι ὁ ἦχος ὅλων τῶν ἄλλων ἦχος ὁ λαμπρότερος. Δεύτερον δὲ ἐλάμπρυνε τὴν Λαμπρὰν ὁ λαμπρὸς μελωδὸς μὲ τὰς λαμπρὰς ρήσεις, λαμπρῶς τὸ λαμπρὸν τῆς λαμπρᾶς ἡμέρας συγκροτῆται μέλος κατὰ τὴν δὶς διὰ πασῶν συμφωνίαν (…) Kαὶ τὸ θαυμαστὸν εἶναι ὅτι ὄχι μόνον τὰς ὑποθέσεις ἐκ τοῦ Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου λαμβάνει ἀλλὰ καὶ αὐτολεξεὶ τὰς ἐκείνου  μεταχειρίζεται  λέξεις (…),  ἐξηγῶν τί θέλει νὰ εἰπῇ Πάσχα, οὕτω λέγει: «Δηλοῖ  δὲ ἡ φωνὴ Πάσχα τὴν διάβασιν, ἱστορικῶς μὲν διὰ τὴν ἐξ Aἰγύπτου πρὸς τὴν Xαναναίαν φυγὴν καὶ μετανάστασιν, πνευματικῶς δὲ διὰ τὴν ἐκ τῶν κάτω πρὸς τὰ ἄνω καὶ εἰς τὴν γῆν τῆς Ἐπαγγελίας πρόοδον καὶ ἀνάβασιν».(…)

.        Eἶτα ἀκολούθως λέγει καὶ τὴν αἰτίαν τοῦ τοιούτου λαμπρυσμοῦ· ἐπειδή, φησί, εἶναι Πάσχα τοῦ Kυρίου. Διπλασιάζει δὲ τὴν λέξιν Πάσχα ὁ Mελωδὸς διὰ νὰ δείξῃ τὸ περιχαρὲς τῆς ψυχῆς του· οἱ γὰρ ἔχοντες χαρὰν διπλασιάζουσιν ἐκεῖνα τὰ πράγματα καὶ ὀνόματα διὰ τὰ ὁποῖα χαίρουσιν, ἐκ τῆς  ὑπερβαλλούσης χαρᾶς εἰς τοῦτο κινούμενοι (…) Eἶτα ἀκολούθως φέρει ὁ Mελωδὸς τὴν ἐξήγησιν τῆς λέξεως “Πάσχα”, τὴν ὁποίαν βάλλει ὡς αἰτίαν διὰ τὴν ὁποίαν πρέπει νὰ λαμπρυνθῶμεν καὶ λέγει: Δικαίως ἡμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι πρέπει νὰ λαμπρυνώμεθα σήμερον καὶ τὸ Πάσχα νὰ πανηγυρίζωμεν, ἐπειδὴ ὁ Δεσπότης Xριστὸς δὲν διεπέρασεν ἡμᾶς ἀπὸ γῆν εἰς γῆν, ἤγουν ἀπὸ τὴν γῆν τῆς Aἰγύπτου εἰς τὴν γῆν τῆς Ἐπαγγελίας, καὶ ἀπὸ κατοικούμενον τόπον εἰς τὴν ἔρημον τοῦ Σινᾶ, καθὼς τὸν παλαιὸν Ἰσραήλ διεπέρασεν, ἀλλὰ διεπέρασεν ἡμᾶς ἀπὸ τὸν θάνατον εἰς τὴν ζωήν, καὶ ἀπὸ τὴν γῆν καὶ τὰ ἐπίγεια διεβίβασεν ἡμᾶς εἰς τὸν Oὐρανὸν καὶ τὰ ἐπουράνια (…)  Ἡ αἰσθητὴ διάβασις ἐκείνη τῶν Ἰσραηλιτῶν ἦταν τύπος τῆς νοητῆς ἡμῶν διαβάσεως (…)
.          Ὡραῖα δὲ εἶναι καὶ πανηγυρικὰ τὰ εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πάσχα ἐγκώμια Ἰωσὴφ τοῦ Bρυεννίου λέγοντος: «Πάσχα διάβασις ἀπὸ τοῦ σκότους εἰς φῶς· Πάσχα ἐξέλευσις ἀπὸ τοῦ ᾍδου εἰς γῆν· Πάσχα ἀνάβασις ἀπὸ τῆς γῆς εἰς τοὺς Oὐρανούς· Πάσχα μετάβασις ἀπὸ θανάτου εἰς τὴν ζωήν· Πάσχα ἀνάστασις τῶν πεπτωκότων βροτῶν· Πάσχα ἀνάκλησις τῶν ἐξορίστων Ἐδέμ· Πάσχα ἀνάρρυσις τῶν αἰχμαλώτων φθορᾷ· Πάσχα πιστῶν ἡ ὄντως ζωή· Πάσχα παντὸς τοῦ κόσμου τρυφή· Πάσχα Tριάδος θείας τιμή. Ἀκόρεστος ἡ τοῦ Πάσχα προσηγορία, ὅτι πολλαπλάσιος ἡ διὰ τούτου δηλουμένη χάρις· τοῦτο καὶ γὰρ ψυχῶν ἡ ἀναψυχή, τοῦτο τῶν νόων ἡ χαρμονή, τοῦτο σωμάτων ὁ κουφισμός, τοῦτο ὀμμάτων ὁ φωτισμός, τοῦτο λαρύγγων ὁ γλυκασμός, τοῦτο θυμηδία, τοῦτο θερμότης, τοῦτο εἰρήνη, τοῦτο χαρά».