ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 19. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: Η ΔΕΣΠΩ καὶ Η ΜΟΣΧΩ, Οἱ ἡρωίδες τοῦ Σουλίου (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

 

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821–Ἡ Δέσπω καὶ ἡ Μόσχω:
Οἱ ἡρωίδες τοῦ Σουλίου

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 15. Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ [Β´- Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Ρήγας καὶ ὁ Κοραὴς] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΑΝ ΤΟ ΑΔΥΝΑΤΟ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΛΗΘΗ καὶ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.                 Ἡ Δέσπω, ἡ Μόσχω καὶ οἱ ἄλλες ἡρωίδες, μαζὶ μὲ τοὺς ἄνδρες τοῦ Σουλίου, μὲ τὴν ἀγάπη τους στὴν Ἐλευθερία καὶ τὴ θυσία τους, κατέστησαν πρότυπα γιὰ τοὺς ὑπόλοιπους Ἕλληνες καὶ ἁπτὰ παραδείγματα ὅτι εἶναι ἐφικτὴ ἡ ἀπελευθέρωση τῆς Πατρίδας.
.                 Τὴ δράση τῆς Δέσπως, τῆς Μόσχως καὶ τῶν ἄλλων Σουλιωτισσῶν ἡρωίδων ἀπαθανάτισαν ὄχι μόνο σύγχρονοι ἱστορικοί, ἀλλὰ ὁ ἴδιος ὁ λαὸς μὲ τὸ δημοτικὸ τραγούδι, ποὺ καὶ αὐτὸ ἦταν σύγχρονο τῶν ἀγώνων τῶν Σουλιωτῶν καὶ τῶν Σουλιωτισσῶν. Ἐκ τῶν πρώτων ἱστορικῶν, ποὺ τοὺς κατέγραψαν, εἶναι ὁ Χριστόφορος Περραιβὸς (1773-1863), μὲ τὸ ἔργο του «Ἱστορία τοῦ Σουλίου καὶ τῆς Πάργας», ποὺ πλῆρες τὸ ἐξέδωσε στὴ Βενετία τὸ 1815, γιὰ νὰ ἀκολουθήσει, τὸ 1857, Τρίτη ἔκδοση, διορθωμένη.
.                 Ἡ πρώτη συλλογὴ δημοτικῶν τραγουδιῶν ἐκδόθηκε σὲ δύο τόμους, ὁ πρῶτος τὸ 1824 καὶ ὁ δεύτερος τὸ 1825 ἀπὸ τὸν φιλέλληνα Γάλλο φιλόλογο καὶ ἱστορικὸ Κλὸντ Φοριέλ. Μέσα σὲ αὐτὴν εἶναι καὶ τὸ τραγούδι τῆς Δέσπως, «ἕνα ἀπὸ τὰ δυνατότερα δημοτικά μας τραγούδια τῆς ἐποχῆς τῆς τουρκοκρατίας», κατὰ τὸν λογοτέχνη Γιῶργο Ἰωάννου. (Ἄρθρο μὲ τίτλο «Ἡ Δέσπω κάνει πόλεμο…», εἰς τόμο «Τὸ Εἰκοσιένα», Ἔκδ. «Εὐθύνης», Ἀθήνα, 1987, σελ. 69 κ.ε.).
.                 Ἡ Δέσπω, σύζυγος τοῦ ὁπλαρχηγοῦ Γεωργάκη Μπότση, ἀρχηγὸς τῆς οἰκογένειας μετὰ τὸν θάνατο τοῦ συζύγου της, γιὰ νὰ σώσει τὰ δέκα μέλη της, θυγατέρες, νύφες, ἐγγόνια, ἀπὸ τοὺς Τουρκαλβανούς, κλείστηκε στὸν Πύργο τοῦ Δημουλᾶ, ἀνάμεσα στὴν Ἄρτα καὶ στὴν Πρέβεζα. Ὁ ἀγώνας ἄνισος ἐναντίον ἑκατοντάδων ποὺ τὶς πολιορκοῦσαν. Ὅταν κατάλαβαν ὅτι θὰ πιαστοῦν, μὲ τὴ συγκατάθεση ὅλων, ἔβαλε φωτιὰ στὴ μπαρούτη καὶ κάηκαν ὅλοι οἱ Ἕλληνες καὶ πολλοὶ τουρκαλβανοί. Ἦταν ἡ ἡμέρα τῶν Χριστουγέννων τοῦ 1803.

     Νὰ τὸ δημοτικὸ τραγούδι:

Ἀχὸς βαρὺς ἀκούεται, πολλὰ τουφέκια πέφτουν
Μήνα σὲ γάμο ρίχνονται, μήνα σὲ χαροκόπι;
Οὐδὲ σὲ γάμο ρίχνονται, οὐδὲ σὲ χαροκόπι,
Ἡ Δέσπω κάμνει πόλεμο μὲ νύφες καιμ’ ἀγγόνια.
Ἀρβανιτιὰ τὴν πλάκωσε στοῦ Δημουλᾶ τὸν πύργο.
Γιώργαινα, ρίξε τ’ ἅρματα, δὲν εἶν’ ἐδῶ τὸ Σούλι.
Ἐδῶ εἶσαι σκλάβα τοῦ πασᾶ, σκλάβα τῶν Ἀρβανίτων.
Τὸ Σούλι κι ἂν προσκύνησε κι ἂν τούρκεψεν ἡ Κιάφα,
Ἡ Δέσπω ἀφέντες Λιάπηδες δὲν ἔκαμε, δὲν κάνει!
Δαυλὶ στὸ χέρι ἅρπαξε, κόρες καὶ νύφες κράζει:
Σκλάβες Τούρκων μὴ ζήσομε! Παιδιὰ μαζί μ’ ἐλᾶτε!
Καὶ τὰ φυσέκια ἄναψε κι ὅλοι φωτιὰ γενῆκαν.
.                 Ἡ Μόσχω Τζαβέλα (1750-1804) ἦταν γυναίκα τοῦ ἀρχηγοῦ τῶν Σουλιωτῶν Λάμπρου Τζαβέλα καὶ μητέρα τεσσάρων παιδιῶν: Τοῦ πρωτότοκου Φώτου, ποὺ δηλητηριάστηκε ἀπὸ τὸν Ἀλὴ Πασὰ καὶ πέθανε στὴν Κέρκυρα τὸ 1809, τοῦ Γεωργάκη Τζαβέλα, ποὺ φονεύθηκε στὸ Σούλι, τοῦ Ζυγούρη Τζαβέλα, ποὺ φονεύθηκε τὸ 1823 σὲ μάχη μὲ τοὺς Ὀθωμανοὺς καὶ τῆς Σόφως Τζαβέλα, ἡ ὁποία πληγώθηκε σοβαρὰ στὸ δεξί της μάτι, κατὰ τὴ δεύτερη πολιορκία τοῦ Μεσολογγίου καὶ γιαγιὰ τοῦ Κίτσου Τζαβέλα (διετέλεσε πρωθυπουργὸς τὰ ἔτη 1847-1848). Ὅταν σκοτώθηκε ὁ ἄντρας της, ἡ Μόσχω πῆρε τὴ θέση του στὴ Δημογεροντία τῶν Σουλιωτῶν καὶ ἔλαβε μέρος μὲ ἐπιτυχία σὲ πολλὲς μάχες κατὰ τῶν τουρκαλβανῶν. Ὁ Χριστόφορος Περραιβὸς στὴν προαναφερθεῖσα ἱστορία του, ἔγραψε ὅτι ὅταν ὁ Ἀλὴ Πασὰς κρατοῦσε ὅμηρο τὸν γιό της Φῶτο καὶ ἀπειλοῦσε ὅτι θὰ τὸν ψήσει ζωντανό, ἐκείνη τοῦ ἐμήνυσε νὰ τῆς στείλει κι ἐκείνης ἕνα μέρος ἀπὸ τὸ σῶμα του νὰ τὸ φάει, παρὰ νὰ προδώσει τὴν Πατρίδα της.
.                 Ἡ Γαλάτεια Γρηγοριάδου – Σουρέλη γράφει ἕναν πολὺ διδακτικὸ διάλογο γιὰ ἐμᾶς, μὲ τὶς ἀπειλὲς ποὺ ἐξαπολύει ὁ Ἐρντογάν, μεταξὺ τῆς Μόσχας καὶ τοῦ γιοῦ της Φώτου. Πρὶν ἀπὸ μία μάχη μὲ τοὺς τουρκαλβανοὺς ὁ Φῶτος τῆς ἐξομολογήθηκε ὅτι φοβόταν τὸν θάνατο καὶ ὅτι ντρεπόταν γι’ αὐτό. Ἡ Μόσχω τοῦ ἀπάντησε: «Μὴν ντρέπεσαι, γιατί εἶσαι ἄνθρωπος παιδί μου καὶ οἱ ἄνθρωποι φοβοῦνται τὸν θάνατο. Θέλουν νὰ ζήσουν, νὰ χαίρονται τὸν ἥλιο, νὰ κάνουν παιδιά, νὰ γλεντᾶνε. Γι’ αὐτὸ ἔχει ἀξία ὁ δικός μας πόλεμος. Ἐνῶ φοβόμαστε τὸν θάνατο κι ἀγαπᾶμε τὴ ζωή, ἀγώνα κάνουμε… Ὅταν πολεμᾶς γιὰ κάτι τόσο μεγάλο, ὅπως εἶναι λευτεριά, μὴ φοβᾶσαι τὸ θάνατο». (Ἀπὸ τὸ βιβλίο της «Στὶς ρίζες τῆς λευτεριᾶς», Ἔκδ. Πατάκη, Ἀθήνα, 2004, σελ. 157-158).
.                 Γιὰ τὴν Μόσχω Τζαβέλλα ἕνα δημοτικὸ τραγούδι γράφει:
«Ὁ πόλεμος ἀρχίνησε κι ἀνάψαν τὰ τουφέκια
…κι ὅλοι ἔπιασαν καὶ σπάσανε τὶς θήκαις τῶ σπαθιῶν τους,
Τοὺς Τούρκους βάνουνε μπροστά, τοὺς βάνουν σὰ κριάρια.
Ἄλλοι ἔφευγαν καὶ ἄλλοι ἔλεγαν “Πασά μου ἀνάθεμά σε
Μέγα κακό μᾶς ἔφερες τοῦτο τὸ καλοκαίρι,
Ἐχάλασες τόση Τουρκιά, σπαΐδες κι ἀρβανίτες.
Δὲν εἶν΄ ἐδῶ τὸ Χόρμοβο, δὲν εἶναι ἡ Λαμποβίτσα,
Ἐδῶ εἶν΄ τὸ Σούλι τὸ κακό, ἐδῶ εἶν’ τὸ Κακοσούλι,
Ποὺ πολεμοῦν μικρὰ παιδιά, γυναῖκες σὰν τοὺς ἄνδρες,
Ποὺ πολεμάει ἡ Τζαβέλαινα σὰν ἄξιο παλικάρι.”».
.                Ἕνα ἄλλο Δημοτικὸ τραγούδι περιγράφει τὴν ἀντίσταση στοὺς Τούρκους καὶ τὸν ἡρωικὸ θάνατο τῆς Λένως Μπότσαρη, κόρης τοῦ Κίτσου Μπότσαρη:
Ὅλες οἱ καπετάνισσες ἀπὸ τὸ Κακοσούλι

Ὅλες …σκλαβώθηκαν οἱ ὀρφανές, σκλαβώθηκαν οἱ μαῦρες,
Ἀλλὰ τὴ Λένω… δὲν τὴν ἐπῆραν σκλάβα.
Μον’ πῆρε δίπλα τὰ βουνά, δίπλα τὰ κορφοβούνια,
Σέρνει τουφέκι σισανὲ κι ἐγγλέζικα κουμπούρια,
Ἔχει καὶ στὴ μεσούλα τῆς σπαθὶ μαλαματένιο.
Πέντε Τοῦρκοι τὴν κυνηγοῦν, πέντε τζοχανταραῖοι.
Τοῦρκοι μὴν παιδεύεστε, μὴν ἔρχεστε σιμά μου,
Σέρνω φουσέκια στὴν ποδιὰ καὶ βόλια στὶς μπαλάσκες.
Κόρη γιὰ ρίξε τ’ ἅρματα, γλίτωσε τὴ ζωή σου.
Τί λέτε μωρ’ παλιοτοῦρκοι καὶ σεῖς παλιοζαγάρια;
Ἐγὼ εἶμαι ἡ Λένω Μπότσαρη, ἡ ἀδελφή τοῦ Γιάννη,
Π’ ἔκαμε τὴν Ἀρβανιτιὰ καὶ ντύθηκε στὰ μαῦρα
Καὶ ζωντανὴ δὲν πιάνουμαι εἰς τῶν Τουρκῶν τὰ χέρια».
(Ἀπὸ Ν.Γ. Πολίτου «Ἐκλογαὶ ἀπὸ τὰ τραγούδια τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ», ΕΣΤΙΑ, Β΄ Ἔκδ., 1925, σέλ. 11-12).
Ὅταν ἡ Λένω εἶδε ὅτι θὰ τὴν ἔπιαναν οἱ τοῦρκοι, ρίχτηκε στὸ ποτάμι καὶ πνίγηκε.
.           Μία ἄλλη μορφή, μεταξὺ θρύλου καὶ ἱστορίας ἦταν ἡ Χάιδω Γιαννάκη Σέχου. Μία αἰθέρια ὕπαρξη ποὺ συνδύαζε τὴ γενναιότητα καὶ τὸν ἡρωισμό, μὲ τὴν ἁγνότητα τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος. Γράφει ἕνα τραγούδι:
«Ἂς ἔρχονται οἱ παλιότουρκοι, τίποτε δὲν μᾶς κάνουν
Νὰ μάθουν Λάμπρου τὸ σπαθί, Μπότσαρη τὸ τουφέκι,
Τ’ ἅρματα τῶν Σουλιωτῶν, τῆς ξακουσμένης Χάιδως».
.                 Τὸ δράμα τῶν Σουλιωτισσῶν κορυφώνεται ὅταν, μετὰ ἀπὸ τὴν προδοσία τοῦ Πήλιου Γούση πέφτει τὸ Σούλι καὶ αὐτὲς προτιμᾶνε τὸν θάνατο ἀπὸ τὴν ἀτίμωση στὸ Ζάλογγο καὶ στὴ Μονὴ τοῦ Σέλτσου. Τὰ συνταρακτικὰ γεγονότα περιγράφει μὲ ἀντικειμενικότητα καὶ ἀκρίβεια ὁ Γιῶργος Καραμπελιᾶς στὸ βιβλίο του «Συνωστισμένες στὸ Ζάλογγο» (Ἐναλλακτικὲς Ἐκδόσεις, Β΄ Ἔκδ. Συμπληρωμένη, 2014), μὲ τὸ ὁποῖο δίνει καὶ ἀπαντήσεις στὸ ἐθνοαποδομητικὸ ρεῦμα, ποὺ ἔχει ἀφετηρία τὴν «ἐκσυγχρονιστικὴ» Ἀριστερὰ καὶ ποὺ στὴν ἀπαξίωση τῆς ἐθνικῆς ταυτότητας καὶ τοῦ πατριωτισμοῦ ταυτίζεται μὲ νεοφιλεύθερους προπαγανδιστές.-

 

 

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΛΗΘΗ καὶ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Φιλικὴ Ἑταιρεία
Μέρος Β

Λήθη καὶ ἐγκατάλειψη ἡ ἀμοιβὴ τῶν Φιλικῶν

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 15. Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ [Β´- Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Ρήγας καὶ ὁ Κοραὴς] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΑΝ ΤΟ ΑΔΥΝΑΤΟ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.               Ἡ ἐκ μέρους τῶν μετὰ τὸν Καποδίστρια κυβερνήσεων ἀνταμοιβὴ πρὸς τοὺς δημιουργούς τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας ἦταν ἡ λήθη καὶ ἡ ἐγκατάλειψη. Ὄχι ὅτι οἱ Ξάνθος, Τσακάλωφ, Σκουφᾶς καὶ οἱ ἄλλοι πρῶτοι χρονικὰ Φιλικοὶ ἀγωνίστηκαν μὲ πάθος γιὰ νὰ ἀποκτήσουν κάποια προνόμια. Ἀπὸ τὴν ἀρχὴ ξεκαθάρισαν μὲ ὅρκο ὅτι δὲν θὰ χρησιμοποιήσουν τὴ θέση τους γιὰ δικό τους ὄφελος. Ἀντίθετα γιὰ τὴν Ἐπανάσταση θυσίασαν τὴ ζωή τους καὶ προσέφεραν ὑπὲρ αὐτῆς μόχθο πολὺν καὶ ἄφθονα χρήματα, πολλοὶ ἀπὸ τὸ ὑστέρημά τους.
.               Οἱ πρωτεργάτες τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας πέρασαν στὸ περιθώριο, ὅταν φούντωσε ἡ Ἐπανάσταση. Ἐπικεφαλῆς τῶν ἐπαναστατημένων Ἑλλήνων ἐτέθησαν στρατιωτικοὶ καὶ πολιτικοί. Οἱ σεμνοὶ Φιλικοὶ ἔμειναν στὸ περιθώριο τῶν ἐξελίξεων καὶ οὐδεὶς φρόντισε νὰ περάσουν μὲ κάποια ἄνεση τὰ ἔσχατα τῆς ζωῆς τους. Οἱ περισσότεροι ἀπεβίωσαν λησμονημένοι καὶ πένητες. Πιὸ συγκεκριμένα:
.               Ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης γεννήθηκε τὸ 1792 καὶ ἦταν γιὸς τοῦ Ἡγεμόνα τῆς Μολδοβλαχίας Κωνσταντίνου Ὑψηλάντη. Μὲ πνεῦμα πατριωτικὸ καὶ αὐτοθυσίας δέχθηκε νὰ ἀναλάβει τὴν ἀρχηγία τῆς Φιλικῆς Ἐταιρίας. Συγκρότησε τὸν Ἱερὸ Λόχο, ἀποτελούμενο ἀπὸ 500 σπουδαστὲς καὶ ξεκίνησε τὸν ἔνοπλο ἀγώνα γιὰ τὴν ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος. Ἀφιέρωσε στὸν Ἀγώνα ἀξιώματα, περιουσία, τὴ ζωή του.
.               Ὁ Νικόλαος Σκουφᾶς γεννήθηκε στὸ Κομπότι τῆς Ἄρτας τὸ 1779. Τὸ 1813 μετανάστευσε στὴν Ὀδησσό, ὅπου ἄσκησε τὸ πατρικὸ ἐπάγγελμα τῆς παραγωγῆς σκουφιῶν. Ἐκεῖ γνωρίστηκε μὲ τοὺς Ξάνθο καὶ Τσακάλωφ καὶ στὶς 14 Σεπτεμβρίου 1814 ἵδρυσαν τὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία. Μύησε μὲ ἐπιτυχία ἀξιόλογες προσωπικότητες. Λόγω τῆς ἐπίπονης ψυχικὰ καὶ σωματικὰ δράσης ἀπώλεσε τὴν ὑγεία του καὶ στὶς 31 Ἰουλίου 1818 ἀπεβίωσε στὴν Κωνσταντινούπολη.
.               Ὁ Ἐμμανουὴλ Ξάνθος γεννήθηκε τὸ 1772 στὴν Πάτμο. Ἦταν φιλομαθὴς καὶ ἔμαθε καλὰ γράμματα καὶ ἀρκετὲς ξένες γλῶσσες. Στὴν Ὀδησσὸ δημιούργησε δική του ἐμπορικὴ ἑταιρεία καὶ ἦταν ἐκ τῶν ἱδρυτῶν τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας. Τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1820 συνάντησε τὸν Καποδίστρια στὴν Ἁγία Πετρούπολη. Τοῦ προσέφερε τὴν ἀρχηγία τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας, τὴν ὁποία ἐκεῖνος δὲν ἀποδέχθηκε. Τὸ 1826 πῆγε στὴν Αὐστρία καὶ ὀργάνωσε ἀνεπιτυχῶς τὴν ἀπόδραση ἀπὸ τὶς φυλακὲς τοῦ Ἄλ. Ὑψηλάντη. Ὁ Ξάνθος κατῆλθε στὴ συνέχεια στὴν Πελοπόννησο, ἀλλὰ ὁ ρόλος του στὴν ἐξέλιξη τῆς Ἐπανάστασης ἦταν περιορισμένος καὶ ἀναχώρησε γιὰ Βουκουρέστι. Τὸ 1837 ἐπέστρεψε στὴν Ἑλλάδα, ὅπου καὶ ἀνασκεύασε τὰ ὅσα σὲ βάρος του ἔλεγε ὁ Φιλικὸς Παναγιώτης Ἀναγνωστόπουλος καὶ κατέγραψε ὁ Φιλήμων.
.               Ἀκλόνητο ντοκουμέντο τῶν ὑπηρεσιῶν τοῦ Ξάνθου εἶναι τὸ πιστοποιητικὸ ποὺ ἐδόθη τὸ 1837, πρὶν ἔρθει στὴν Ἑλλάδα, στὴ σύζυγό του Σεβαστὴ ἀπὸ τοὺς Πέτρο Μαυρομιχάλη, Ἀναγνώστη Δεληγιάννη, Σμαλτς καὶ Χριστόφορο Περραιβό: «Οἱ κάτωθεν ὑπογεγραμμένοι πιστοποιοῦμεν ὅτι ἡ ἐπιφέρουσα τὸ παρὸν Κυρία Σεβαστὴ Ξάνθου ἔχουσα δύο υἱοὺς καὶ μίαν θυγατέρα, εἶναι γυνὴ καὶ αὐτὰ τὰ τέκνα τοῦ Ἐμμανουὴλ Ξάνθου, Πατμίου καὶ ἑνὸς τῶν Ἀρχηγῶν τῆς Φιλικῆς Ἐταιρίας, σκοπὸς τῆς ὁποίας ἦτον ἡ ἑλληνικὴ ἀνεξαρτησία. Ὁ ρηθεὶς Ἐμμανουὴλ Ξάνθος εἶναι βέβαιον ὅτι ἠγωνίσθη διὰ τὴν ἐλευθερίαν τῆς Πατρίδος, θυσιάσας διὰ αὐτὴν ὑπάρχοντα καὶ ὑγείαν καὶ ἀφήσας τὴν οἰκογένειάν του εἰς τὴν ἐσχάτην της δυστυχίας κατάστασιν…». Τὴν ἴδια χρονιὰ ὁ Φιλήμων ἔγραψε: «Ποῖον δὲν θέλει καταλάβει ἡ δεινοτέρα λύπη, ὅταν ἀκούση ὅτι ὁ Ξάνθος ζῆ εἰς τὴν Ἑλλάδα δι’ ἐλέους;». Παρὰ τὸ ὅτι ἀποζήτησε μία τιμητικὴ σύνταξη δὲν τοῦ ἐδόθη καὶ σὲ πλήρη ἀνέχεια ἀπεβίωσε στὴν Ἀθήνα στὶς 28 Νοεμβρίου τοῦ 1852.
.               Ὁ Ἀθανάσιος Τσακάλωφ γεννήθηκε στὰ Ἰωάννινα τὸ 1788. Γόνος πλούσιας οἰκογένειας ἔζησε στὸ Παρίσι καὶ στὴ Βιέννη κάποια χρόνια καὶ κατέληξε στὴ Ρωσία, ὅπου κατέστη συνιδρυτὴς τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας. Ἐμύησε πολλοὺς καὶ ἀνέλαβε τὸν ἄχαρο ρόλο νὰ λάβει μέρος στὴν ἐκτέλεση τοῦ Φιλικοῦ Νικολάου Γαλάτη, ὁ ὁποῖος ἔδειξε προδοτικὴ στάση, λόγω τῶν φιλοδοξιῶν ποὺ εἶχε. Μέσω Μάνης διέφυγε στὴν Ἰταλία, ἀπὸ τὴν ὁποία ἦρθε στὴν Ἑλλάδα τὸ 1821. Ἐπὶ Καποδίστρια ἔλαβε κρατικὴ θέση καὶ ἦταν πληρεξούσιος Ἠπείρου στὴν Ἐθνοσυνέλευση τοῦ Ἄργους. Μετὰ τὴ δολοφονία τοῦ Καποδίστρια ἔφυγε γιὰ τὴ Ρωσία, ὅπου ἔζησε στὴν ἀφάνεια τὸ ὑπόλοιπό της ζωῆς του. Ἀπεβίωσε στὴ Μόσχα τὸ 1851.
.               Ὁ Παναγιώτης Σέκερης γεννήθηκε τὸ 1783 στὴν Τρίπολη τῆς Ἀρκαδίας. Φοίτησε στὴν σχολὴ τῆς Δημητσάνας καὶ ὅταν οἱ Τοῦρκοι δολοφόνησαν τὸν πατέρα τοῦ διέφυγε στὶς Σπέτσες καὶ μετὰ εἰς Κωνσταντινούπολη, Μόσχα καὶ Ὀδησσό. Στὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία μυήθηκε ἀπὸ τὸν Παναγιώτη Ἀναγνωστόπουλο. Ἦταν πετυχημένος ἔμπορος καὶ δημιούργησε μεγάλη περιουσία, εἶχε δὲ γνωριμίες μεγαλεμπόρων τῆς Κωνσταντινούπολης, γεγονὸς εὐνοϊκὸ γιὰ τὰ σχέδια τῆς Ἑταιρείας. Στὴν Ὀδησσὸ ἔζησε ἕως τὸ 1830, ὅταν ἦρθε οἰκογενειακῶς στὴν Ἑλλάδα. Σεμνὸς δὲν ζήτησε οὔτε τοῦ δόθηκε ὁποιοδήποτε ἀξίωμα. Ἀπὸ μεγαλέμπορος καὶ κάτοχος μεγάλης περιουσίας κατάντησε τελώνης στὴν Ὕδρα καὶ ὕστερα στὸ Ναύπλιο, ὅπου ἀπεβίωσε τὸ 1847 πάμπτωχος.
.               Ὁ Ἀθανάσιος Σέκερης, ἀδελφός του Παναγιώτη, ἐργάστηκε γιὰ τὴν ἔκρηξη τῆς Ἐπανάστασης. Τὸ 1821 ἀποφάσισε νὰ ἐπιστρέψει ἀπὸ τὴν Ὀδησσὸ στὴν Ἑλλάδα. Ἔλαβε μέρος σὲ μάχες. Στὸ ἐλεύθερο κράτος ἀπὸ τὸ 1835 ἕως τὸ 1843 κατεῖχε τὴ θέση τοῦ προέδρου πρωτοδικῶν, ἀπὸ τὴν ὁποία παύθηκε τὸ 1844 καὶ γιὰ νὰ ζήσει δέχθηκε τὴ θέση τοῦ ἀποθηκάριου στὸν Δῆμο τοῦ Ἄργους.
.               Ὁ Γεώργιος Σέκερης, μικρότερος ἀδελφὸς τῶν Παναγιώτη καὶ Ἀθανασίου, στὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία μυήθηκε ἀπὸ τὸν Τσακάλωφ στὴ Μόσχα. Μὲ τὴν ἔκρηξη τῆς Ἐπανάστασης ἦρθε στὴν Ἑλλάδα καὶ ἔλαβε μέρος στὶς μάχες Δερβενακίων καὶ Ἁγιονορίου. Ἀπὸ τὶς ταλαιπωρίες κλονίστηκε ἡ ὑγεία του καὶ ἀπεβίωσε στὶς 12 Νοεμβρίου 1822.
.               Ὁ Νικηφόρος Μπαμπούκης ἦταν παπὰς καὶ δάσκαλος. Γεννήθηκε στὰ Χαλκιάνικα τῶν Καλαβρύτων τὸ 1784. Μυήθηκε τὸ 1818 στὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία καὶ διέδωσε τὴν ἰδέα τῆς Ἐπανάστασης σὲ προύχοντες καὶ κληρικοὺς τῆς Πελοποννήσου. Ὅταν προδόθηκε ἡ δράση του καὶ κυνηγήθηκε, διέφυγε στὴν Ἰταλία. Ὅταν ξεκίνησε ἡ Ἐπανάσταση ἐπέστρεψε στὴν Ἑλλάδα καὶ ἔλαβε ἐνεργὸ μέρος στὸν Ἀγώνα, ὡς ἁπλὸς στρατιώτης. Στὸν πόλεμο ἔχασε τὴν πλούσια βιβλιοθήκη του καὶ τὴν πατρική του περιουσία. Μετὰ τὴν Ἐπανάσταση ἵδρυσε σχολεῖο καὶ δίδασκε στὴν Ἀκράτα. Ἀπεβίωσε πάμπτωχος.
.               Ὁ Ἰωάννης Φαρμάκης γεννήθηκε στὴ Βλάστη Κοζάνης τὸ 1772. Τὸ 1817 μυήθηκε ἀπὸ τὸν Ἔμμ. Ξάνθο στὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία, στὴν Ὀδησσό. Μετὰ τὴν ἥττα στὸ Δραγατσάνι μαζὶ μὲ τὸν Γεωργάκη Ὀλύμπιο καὶ 350 παλληκάρια ἀμύνθηκε στὴ Μονὴ Σέκου. Ὁ Ὀλύμπιος ἀνατίναξε τὴν πυριτιδαποθήκη τῆς Μονῆς. Φονεύθηκαν ὁ ἴδιος, παλληκάρια του καὶ πολλοὶ Τοῦρκοι. Ὁ Φαρμάκης παραδόθηκε ἀφοῦ πίστεψε ὅτι ὁ Σελὶχ Πασὰς θὰ σεβόταν τὴ ζωή του. Αὐτὸς ἔσφαξε τοὺς συντρόφους τοῦ Φαρμάκη, καὶ ἔστειλε τὸν ἴδιο σιδηροδέσμιο στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου οἱ Ὀθωμανοί, ἀφοῦ τὸν βασάνισαν, τὸν καρατόμησαν, τὸ 1821.-
(Σημ. Τὰ στοιχεῖα προέρχονται κυρίως ἀπὸ τὰ πονήματα: Ἰωάννου Φιλήμονος «Φιλικὴ Ἑταιρεία – Ἐν Ναυπλία 1834, Ἐπανεκδ. «Κουλτούρα», «Ἀπομνημονεύματα Ἐμμανουὴλ Ξάνθου», Ἔκδ. «Καθημερινῆς», Ι.Κ. Μαζαράκη – Αἰνιὰν «Ἡ Φιλικὴ Ἑταιρεία», Ἀθήνα 2007, Γιώργου Καραμπελιᾶ «Φιλικὴ Ἑταιρεία – Ἦταν ὥριμη ἡ Ἐπανάσταση;», β΄ ἔκδ. συμπλ., Ἐναλλακτικὲς Ἐκδόσεις, 2019)

 

 

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΑΝ ΤΟ ΑΔΥΝΑΤΟ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821–Οἱ Φιλικοί:
Αὐτοὶ ποὺ πέτυχαν τὸ ἀδύνατο

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 15. Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ [Β´- Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Ρήγας καὶ ὁ Κοραὴς] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.                        Ὁ Ἰωάννης Φιλήμων, στὸ βιβλίο τοy «Φιλικὴ Ἐταιρία», ποὺ ἐκδόθηκε στὸ Ναύπλιο τὸ 1834, ἔγραψε γιὰ τοὺς ἱδρυτὲς καὶ τὰ μέλη τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας: «Ἀδύνατοι, ἀλλὰ φιλοπάτριδες τινὲς καὶ ἄξιοι Ἕλληνες κατώρθωσαν τὸν Πόλεμον τῆς Ἑλλάδος». Τρεῖς ἁπλοὶ ἔμποροι εἶχαν τὴν ἔμπνευση «νὰ εἰσάξωσιν εἰς αὐτὴν ὅλους τοὺς ἐκλεκτοὺς καὶ ἀνδρείους τῶν ὁμογενῶν, διὰ νὰ ἐνεργήσωσι μόνοι των ὅ, τι ματαίως καὶ πρὸ πολλοῦ χρόνου ἤλπιζον ἀπὸ τὴν φιλανθρωπίαν τῶν χριστιανῶν βασιλέων» καὶ πέτυχαν αὐτὸ ποὺ ἐθεωρεῖτο ἀδύνατο: Οἱ ἐπὶ αἰῶνες ραγιάδες νὰ ξεσηκωθοῦν καὶ νὰ ἐπιτύχουν τὴν ἐλευθερία τους ἀπὸ τὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία. Γιὰ τὴν ἵδρυση, τὸ σκοπό, τὴν ἰδεολογία, τὸ ἔργο καὶ τὴ σύνθεση τῶν μελῶν τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας σημειώνονται τὰ ἀκόλουθα:

Α. Ἵδρυση στὴ Ρωσία. Ἡ Φιλικὴ Ἑταιρεία δὲν ἱδρύεται στὴν ἄθεη Γαλλία, ἢ γενικότερα στὴ Παπικὴ καὶ Προτεσταντικὴ Δυτικὴ Εὐρώπη, ἀλλὰ στὴν Ὀρθόδοξη καὶ Ρωσικὴ Ὀδησσό. Ἡ Ρωσία δὲν ἔχει ἀνάμιξη στὰ τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας, ἀλλὰ σὲ αὐτὴν ἀναπτύσσονται ἀπὸ Ἕλληνες πολίτες κινήσεις ὑποστήριξής της.

Β. Μεσοαστοὶ ἔμποροι οἱ ἱδρυτές. Οἱ ἱδρυτὲς ἀνῆκαν στὴ μεσαία τάξη τῶν Ἑλλήνων, ἀσχολοῦνταν μὲ τὸ Ἐμπόριο καὶ ἰδεολογία τους ἦταν ἡ ἀπελευθέρωση τῶν Ἑλλήνων ἀπὸ τὴν Τυραννία.

Γ. Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ οἱ ἱδρυτές. Οἱ ἱδρυτὲς τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας ἦσαν μέλη τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Κάποιοι, διακατεχόμενοι ἀπὸ ἐπιλεκτικὴ μνήμη καὶ ἀντίληψη, γράφουν ἀόριστα τὸ 1814 ὡς χρόνο ἱδρύσεώς Της, ἄλλοι τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1814. Ὅμως σὲ χειρόγραφο τῆς Μονῆς Σπηλιανῆς Νισύρου ἀναφέρεται ὅτι ἡ 14η Σεπτεμβρίου, κατὰ τὴν ὁποία ἡ Ὀρθοδοξία ἑορτάζει τὴν Ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ἦταν «ἡ γενέθλια ἡμέρα τῆς Μεγάλης Ἀδελφότητος» (Φιλικῆς Ἑταιρείας). (Α. Διαμαντάρα «Χειρόγραφον Ι.Μ. Παναγίας Σπηλιανῆς Νισύρου, Δελτίον Ἱστορικῆς Ἐθνολογικῆς Ἑταιρείας Ἑλλάδος, 9 – 1926, σ. 556), Γ. Καραμπελιᾶ, «Φιλικὴ Ἑταιρεία», Β΄ Ἔκδ. Συμπληρωμένη, Ἐναλλακτικὲς Ἐκδόσεις, 2020, σελ. 79 καὶ Ι. Κ. Μαζαράκη-Αἰνιὰν «Ἡ Φιλικὴ Ἑταιρεία», Ἐθνικὸ Ἱστορικὸ Μουσεῖο, Ἀθήνα, 2007, σελ. 9).
.               Ἀπόδειξη τῆς πίστης στὴν Ὀρθοδοξία εἶναι τὰ σύμβολα ποὺ χρησιμοποίησαν οἱ Φιλικοὶ στὰ κρυπτογραφημένα ἔγγραφά τους, στὶς σφραγίδες καὶ στὶς σημαῖες – λάβαρά τους. Παντοῦ ὑπάρχει ὁ Σταυρός.

Δ. Ἡ ἑλληνικὴ παράδοση μοναδικὸ στοιχεῖο Της. Μετὰ τὸ 1815 καὶ τὴν ἵδρυση τῆς «Ἱερᾶς Συμμαχίας» στὴν Εὐρώπη ἐπεβλήθησαν οἱ ἀντιλήψεις τοῦ Μέτερνιχ καὶ ἐπολεμήθη κάθε φιλελεύθερη πατριωτικὴ Ἐπανάσταση. Αὐτὸς ἦταν ὁ λόγος ποὺ οἱ ἱδρυτὲς τῆς Ἑταιρείας ἐπέβαλαν μυστικότητα στὴν κατήχη τῶν μελῶν Της.
.               Ὁ Ξάνθος εἰσελθὼν δι’ ὀλίγον εἰς Τεκτονικὴ Στοὰ πληροφορήθηκε τὰ τῆς ἐχεμύθειας καὶ ὀργανώσεως αὐτῆς, ποὺ φάνηκαν χρήσιμα στὴν ὀργάνωση τῆς Ἑταιρείας. Ὅμως ὁ τεκτονισμὸς δὲν εἶχε καμία σχέση μὲ Αὐτήν. Ἀπόδειξη: Στὸν Ὅρκο ποὺ ἔδιδε ὁ κατηχούμενος διαβεβαίωνε: «Ὁρκίζομαι, ὅτι εἰς τὸ ἑξῆς δὲν θέλω ἔμβει εἰς καμμίαν ἄλλην Ἑταιρίαν, ὁποία καὶ ἂν ἦναι, μήτε εἰς κανένα δεσμὸν ὑποχρεωτικόν. Καὶ μάλιστα, ὁποιονδήποτε δεσμὸν ἂν εἶχα… θέλω τὸν νομίζει, ὡς οὐδέν». (Ἰωάννου Φιλήμονος «Φιλικὴ Ἐταιρία», ἐν Ναυπλίᾳ – 1834 – Ἀναστ. Ἔκδ. «Κουλτούρα» σελ. 155). Ἑπομένως ἦταν ἀδύνατο νὰ εἶναι κανεὶς μέλος τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας καὶ ὁποιασδήποτε ἄλλης Ἑταιρείας ἢ Ὀργάνωσης, ἑπομένως καὶ Στοᾶς. Ἐπίσης ἡ Ἑταιρεία δὲν ἦταν διεθνιστική, ἀλλὰ καθαρῶς ἐθνική. Ἀπόδειξη ὅτι δὲ αὐτὴν δὲν μυήθηκαν ποτὲ ξένοι. (Ι. Κ. Μαζαράκη – Αἰνιὰν «Φιλικὴ Ἑταιρεία», σελ. 11).
.                   Οἱ πρωτεργάτες τῶν Φιλικῶν προτιμοῦσαν ἀντὶ τοῦ ὅρου «μύηση», τὸ χριστιανικὸ ὅρο «κατήχηση». Ἐπίσης γιὰ τοὺς ἀξιωματούχους ἐπέλεξαν τοὺς τίτλους «ἱερεῖς» καὶ «Ἀπόστολοι». Μάλιστα ὁ Σκουφᾶς εἶχε καταρτίσει τὸν κατάλογο τῶν ΔΩΔΕΚΑ Ἀποστόλων, τοὺς ὁποίους προόριζε νὰ κατηχήσουν ὁλόκληρο τὸν Ἑλληνισμό. (Μαζαράκη Αἰνιὰν αὐτ. σελ. 25).
.                 Ἡ τελετὴ τῆς ὁρκωμοσίας στοὺς βαθμοὺς τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας εἶχε μόνο χριστιανικὰ σύμβολα. Ὁ «Μέγας Ὅρκος» ἐδίδετο ἀπὸ τὸν κατηχηθέντα ἐνώπιον Ἱερᾶς Εἰκόνος καὶ ἄρχιζε ἡ τελετὴ μὲ τὸ νὰ σχηματίσει τρεῖς φορὲς ὁ κατηχητὴς τὸ Σημεῖο τοῦ Σταυροῦ, νὰ δώσει στὸν κατηχηθέντα νὰ φιλήσει τὴν Εἰκόνα, νὰ τοῦ παραδώσει στὸ ἀριστερὸ χέρι ἀναμμένο κίτρινο κερί. Τὸ κερὶ σβηνόταν μετὰ τὴν ὁρκωμοσία καὶ ὁ ὁρκισθεὶς Φιλικὸς τὸ κρατοῦσε, ὡς «παντοτινὸν μάρτυρα τῶν ἐνόρκων ὑποσχέσεών του». (Φιλήμων, αὐτ. σελ. 154).

Ε. Χωρὶς ἐξαιρέσεις ἡ ἀγάπη στὴν Ἐλευθερία. Ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικὸ τῶν ἱδρυτῶν τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας εἶναι ἡ σύνθεσή της. Λόγῳ τῆς μυστικότητας τῆς Ἑταιρείας πλήρης κατάλογος τῶν μελῶν Της δὲν ὑπάρχει. Ὁ G. D. Frangos στὴν ἀδημοσίευτη (ἀρχὲς 2020) διδακτορική του διατριβὴ   ταυτοποίησε 1093 μέλη της. Ἀπὸ τὰ μέλη αὐτὰ τὰ 911 εἶναι γνωστοῦ ἐπαγγέλματος:
Ἔμποροι 445, Ἐμποροϋπάλληλοι 10, Πλοίαρχοι ἢ πλοιοκτῆτες 24, Δικηγόροι 13, Γιατροὶ 26, Δάσκαλοι 51, Φοιτητὲς 6, Ὑπάλληλοι καὶ Γραμματεῖς 21, Προεστοὶ 111, Κληρικοὶ 85 (Ἀπὸ αὐτοὺς Πατριάρχες 2 καὶ Μητροπολίτες 17), Στρατιωτικοὶ 78, Ἀγρότες 6, Βιοτέχνες 7, Ναυτικοὶ 28. («The Philike Etaireia 1814-1821. A social and Historical Analysis» σ. 229, Γ. Καραμπελιᾶ, «Φιλικὴ Ἑταιρεία» σελ. 87-88).
.               Ὁ Φιλήμων γράφει πὼς ὁ ἐθνομάρτυρας Φιλικὸς καὶ ὁπλαρχηγὸς Ἰωάννης Φαρμάκης μύησε τὸν Πατριάρχη Γρηγόριο τὸν Ε΄, ὅταν ἦταν ἐξόριστος στὸ Ἅγιον Ὄρος. Καὶ προσθέτει: «Ὁ σεβάσμιος Γέρων ἔδειξεν εὐθὺς ζωηρότατον ἐνθουσιασμὸν ὑπὲρ τοῦ πνεύματος τῆς Ἑταιρίας». Ὁ μαρτυρικὸς Πατριάρχης, γιὰ νὰ διευκολύνει τὸ ἔργο τοῦ ἀποστόλου τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας στὰ νησιὰ τοῦ Αἰγαίου Δ. Θέμελη, τοῦ χορήγησε συστατικὸ ἔγγραφο, διὰ νὰ κρύψει τὴν πραγματικὴ αἰτία τῆς ἀποστολῆς του. Ἀντίγραφο τοῦ ἐγγράφου, μὲ ἡμερομηνία 8 Ἰανουαρίου 1821, εἶχε στὰ χέρια τοῦ ὁ Φιλήμονας (Αὐτ. σελ. 332). Ἐπίσης ὁ Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ βοήθησε οἰκονομικὰ τὴν Ἑταιρεία δημιουργώντας τὸ «Κιβώτιο τοῦ Ἐλέους», ποὺ ἐποπτευόταν ἀπὸ τριμελῆ Ἐπιτροπὴ στὴν Πόλη. Ἀπὸ τὰ χρήματα ποὺ συγκεντρώνονταν τὸ 1/3 διανεμόταν στοὺς πτωχούς τῆς Κωνσταντινούπολης, τὰ δὲ 2/3 φυλάσσονταν «διὰ τὴν παρὰ Θεοῦ ὁρισθεῖσαν ὥραν». (Μαζαράκη – Αἰνιὰν αὐτ. σελ. 41-42). Ὁ Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ μὲ γράμμα καὶ προσωπικὴ παράσταση τοῦ Περραιβοῦ συνέβαλε στὴν ἐν ὄψει τῆς Ἐπανάστασης ἕνωση τῶν Μανιάτικων οἰκογενειῶν. (Μαζαράκη – Αἰνιὰν αὐτ. σελ. 45).
.                   Ὁ Φιλήμων σημειώνει ἐπίσης πὼς στὴν Πάτμο κατηχήθηκε στὴν Ἑταιρεία ὁ παρεπιδημῶν ἐκεῖ Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας Θεόφιλος. Ἀναφέρονται ἐπίσης ὡς κατηχηθέντες οἱ Ἀρχιερεῖς Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανός, Ναυπλίας Γρηγόριος, Κορίνθου Ζαχαρίας, Χριστιανουπόλεως Γερμανός, Ἄρτης Ἰγνάτιος, Μονεμβασίας Χρύσανθος, Κερνίκης Προκόπιος, Μάνης Παρθένιος, Ἀνδρουβίτσας Θεόκλητος, Μαΐνης Νεόφυτος, Πλάντζας Ἱερεμίας, Καρυουπόλεως Κύριλλος. Μηλέας Ἰωσήφ, Σαλώνων Ἠσαΐας, Σερρῶν Χρύσανθος καὶ Εἰρηνουπόλεως Γρηγόριος. Οἱ Μητροπολίτες – μέλη τῆς Πατριαρχικῆς Συνόδου ἦσαν ἐνήμεροι γιὰ τὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία καὶ ὁ Ἰασίου Βενιαμὶν εὐλόγησε τὴ σημαία τῆς Ἐπανάστασης τοῦ Ἀλ. Ὑψηλάντη. Ἀπὸ τὴν πληθώρα τῶν μυηθέντων Ἀρχιμανδριτῶν καὶ ἱερέων ἀναφέρονται, μεταξὺ πολλῶν ἄλλων, οἱ Γρηγόριος Δικαῖος (Παπαφλέσσας), Ἄνθιμος Γαζῆς, Νεόφυτος Δούκας καὶ Νικηφόρος Παμπούκης.-

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ [Β´- Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Ρήγας καὶ ὁ Κοραὴς] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ
Ὁ φωτιστὴς τῶν σκλάβων

Β΄ Μέρος
Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Ρήγας καὶ ὁ Κοραὴς

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 15. Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.                     Τὸ ἔργο τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ ἦταν διαφορετικὸ ἀπὸ ἐκεῖνο τοῦ Ρήγα τοῦ Βελεστινλῆ καὶ χωρὶς ὁποιαδήποτε σχέση μὲ ἐκεῖνο τοῦ Ἀδαμαντίου Κοραῆ. Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ἐργάσθηκε ὑπὸ τὴ δαμόκλειο σπάθη τοῦ ὀθωμανοῦ τυράννου καὶ τὸ ἔργο του ἦταν ἱεραποστολικὸ καὶ δι’ αὐτοῦ πέτυχε νὰ ξυπνήσει τὶς θρησκευτικὲς καὶ ἐθνικὲς συνειδήσεις τῶν ὑποδούλων Ἑλλήνων. Ὁ Ρήγας ἦταν ὁ ἰδιοφυὴς ἐπαναστάτης, ποὺ ἤθελε μίαν ἐλεύθερη Πατρίδα, δημοκρατική, μὲ βάση τὶς ἀρχὲς καὶ τὴν παράδοση τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἅγιο Κοσμᾶ καὶ Ρήγα ἑνώνουν τὸ ὅτι εἶναι μάρτυρες, ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς δολοφονήθηκε τὸ 1779 καὶ ὁ Ρήγας τὸ 1798, καὶ ὅτι ἐπιδίωξαν τὴν κοινὴ συνεννόηση τῶν ὑποδούλων Βαλκανικῶν λαῶν, Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν κατὰ τὸ θρήσκευμα, μὲ τὴν Ἑλληνιστικὴ ἀφομοίωση καὶ μὲ κοινὸ ὄργανο συνεννοήσεως τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν ἑλληνικὴ δημοτικὴ γλώσσα τῶν χρόνων ἐκείνων.
.                     Ὁ Κοραὴς ἦταν ὁ ἐκ τοῦ μακρόθεν θεωρητικὸς τῆς δημιουργίας ἐλεύθερης Ἑλληνικῆς Πατρίδας, μὲ τὴν παράλογη καὶ ἀντιεπιστημονικὴ ἀπόρριψη 1000 ἐτῶν τῆς Ἱστορίας της καὶ μὲ τὴν ἰδεολογικὴ ἐμμονή του καὶ υἱοθέτηση ἀρχῶν ξένων πρὸς τὴν μακραίωνη καὶ πλούσια παράδοσή Της καὶ τὴν ἐξ ἴσου παράλογη ἐπιβολὴ στοὺς Ἕλληνες μίας τεχνητῆς γλώσσας, τῆς ἀποκληθείσης «καθαρεύουσας». Ὅμως ἰδεολογικοὶ ὀπαδοὶ τοῦ Κοραῆ ἔθεσαν τὸν ἐν λόγῳ λόγιο δίπλα στὸν Ἅγιο Κοσμᾶ καὶ στὸν Ρήγα, ὅπως καὶ στούς, ὅπως ἐκεῖνοι, δολοφονηθέντας Καποδίστρια καὶ Γρηγόριο τὸν Ε΄ . Παράδειγμα εἶναι ὁ Ἀντώνης Γεωργίου, ὁ ὁποῖος στὸ ἔργο του «Πολιτικὸν Κάτοπτρον τῶν πολιτικῶν τῆς Ἑλλάδος κατὰ τὸν ἐν ἔτει 1877 Ρωσσοτουρκικὸν πόλεμον» (Ἐκ τοῦ Τυπογραφείου Σωκράτους Πέρ. Ἰασεμίδου, Ἀθῆναι, 1880), ἔγραψε ἐπιγραμματικὰ τὸν στίχο: «Καὶ τὸν ἅγιο Κοσμᾶ ᾽χα υἱό, καὶ Ρήγα πρώτους μου τοὺς δύο, Καποδίστρια, Πατριάρχη, Κοραή, Γρηγόρ’ ἐθνάρχη. Τοὺς πρώτους δύο μου σκότωσαν Χαλντούπιδες, ἐφόνευσαν τὸν Ἅγιο Κοσμᾶ ᾽σ᾽ Μπεράτη καὶ τὸν Ρήγα σ’ Μπελιγράτη».
.               Τὸ 1907 τὸ περιοδικὸ «Τὰ Πάτρια» (20/1/1907, σσ. 2-3) ὄργανο τῆς Ἑταιρείας «Τῆς ὑπὲρ τῶν πατρίων ἀμύνης» ἔγραψε: «Ἀπὸ τοῦ Δημητρίου Χαλκοκονδύλη καὶ τοῦ Μάρκου Μουσούρου μέχρι τοῦ Κοραῆ ἄπειροι ἐγένοντο ἥρωες, οὓς Σὺ μακαρία μήτηρ ἔθρεφας, τῆς ἐλευθερίας ἀργυρόφωνοι κήρυκες, μεταξὺ δὲ αὐτῶν γιγάντιος αἴρεται Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός…».
.                     Ὁ φιλόλογος καὶ συγγραφέας Τρύφων Εὐαγγελίδης (Τρίγλεια 1863 – Ἀθήνα 1941) στὸ πόνημά του «Τὰ ἑλληνικὰ σχολεῖα ἀπὸ τῆς Ἁλώσεως (1453) μέχρι τοῦ 1831 μετὰ προλεγομένων περὶ τῆς παιδείας παρὰ τοῖς Βυζαντινοῖς καὶ περὶ τῆς διδακτικῆς μεθόδου» (Τύποις Ι. Χατζηιωάννου, Ἀθῆναι, 1933, σσ. 74-75) βάζει μαζὶ Ἅγιο Κοσμᾶ, Ρήγα καὶ Κοραή, ἐκφράζει ὅμως τὸ παράπονο πὼς στὸ προαύλιο τοῦ Πανεπιστημίου τῶν Ἀθηνῶν ὑπάρχουν μόνο οἱ ἀνδριάντες τῶν δύο, Ρήγα καὶ Κοραή: «Τὸ ἔργον τοῦ τε Κοσμᾶ καὶ τοῦ Ρήγα…, συνέχισεν ὁ σοφώτατος τῶν νεωτέρων Ἑλλήνων Ἀδαμάντιος Κοραής, πρὸς οὓς ἡ Πατρὶς ἵδρυσεν ἐν τοῖς Προπυλαίοις τοῦ Πανεπιστημίου ἀνδριάντας, ὑπολείπεται ὅμως ἔτι ἡ αὐτὴ ἔντιμος πράξις καὶ πρὸς τὸν ἁπλοῦν ἐκεῖνον μοναχόν, τὸν Κοσμᾶν τὸν Αἰτωλόν, λέγω, ἄνευ τοῦ κηρύγματος τοῦ ὁποίου ἴσως νὰ μὴν ὑπῆρχον χριστιανοὶ καὶ Ἕλληνες, οἱ τὴν Μακεδονίαν, Ἤπειρον καὶ Ἀλβανίαν οἰκοῦντες».
.                     Χαρακτηριστικὸ γιὰ τὸ ἐθνικὸ ἔργο τοῦ Πατροκοσμᾶ εἶναι τὸ ἄσμα ποὺ ἀπάγγειλε ὁ Παναγιώτης Συνοδινὸς τὸ 1893 στὴν αἴθουσα τῶν «Φίλων του Λαοῦ»: «…Τὸ μεγαλύτερ’ ὄνομα, ἀλλὰ λησμονημένο καὶ στὸ λαὸ ποὺ ἔσωσεν ἀγνώριστο καὶ ξένο… Ποτὲ δὲν θὰ φύτρωνε τῶν Φιλικῶν ὁ σπόρος, ἕνας πτωχὸς καλόγηρος, ἂν τότε ὁδοιπόρος τὸ σπόρο δὲν ἐπότιζε μ’ εὐλογημένο δάκρυ… Εἶναι ντροπὴ ἕνας λαὸς οὔτε νὰ μὴν ἠξεύρη ποιὸ πρῶτο τὸν ὁδήγησε εἰς τὴ ζωὴ ἀστέρι κι ἐφώτισε μ’ ἀχτίνες τὸ πρῶτο κίνημά του…». Εἶναι ἀληθὲς ὅτι ἐμπαθεῖς ὀπαδοὶ τοῦ Διαφωτισμοῦ στὴν Ἑλλάδα, ἀγνοοῦν τὸ κορυφαῖο λυτρωτικὸ ἔργο καὶ τὶς ἐξαιρετικὲς ὑπηρεσίες ποὺ προσέφερε ὁ Πατροκοσμᾶς στὸν Ἑλληνισμό.

Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς ὁ Παῦλος τοῦ 18ου αἰῶνος

.                     Τὸ ἔργο καὶ τὸ τέλος τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ μοιάζει μὲ αὐτὸ τοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν Παύλου. Ὁ Παῦλος γιὰ τὴν διάδοση τοῦ Εὐαγγελίου κοπίασε περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλον Ἀπόστολο. Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς κοπίασε περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλον κληρικό. Καὶ τῶν δύο τὰ χρόνια τῆς ἱεραποστολῆς χωρίζονται σὲ περιοδεῖες. Τρεῖς περιοδεῖες ἔκαμε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος εἰς Παλαιστίνη, Μικρὰ Ἀσία, Ἑλλάδα, σὺν τὸ ταξίδι στὴ Ρώμη, ὅπου καὶ μαρτύρησε. Ὁ ἰσαπόστολος Κοσμᾶς ἔκαμε τέσσερις ἀνὰ τὸν ἑλληνικὸ χῶρο. Καὶ οἱ δύο μίλησαν μὲ τὴν ἁπλὴ ἑλληνικὴ γλώσσα τῆς ἐποχῆς τους καὶ ἀπευθύνθηκαν πρὸς ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, χωρὶς καμία διάκριση φυλῆς ἢ θρησκεύματος, καὶ οἱ δύο μὲ τὸ ἔργο τους ἀνέτρεψαν ὅσα εἶχαν ἐπιβληθεῖ ἀπὸ τοὺς ἰσχυροὺς τῆς γῆς, καὶ οἱ δύο προκάλεσαν τὸ μίσος ὅσων ἐθίγοντο ἀπὸ τοὺς λόγους τους καὶ οἱ δύο μαρτύρησαν γιὰ τὸν Ἰησοῦ Χριστό, ὁ Παῦλος στὴ Ρώμη, ὁ Κοσμᾶς στὸ Μπεράτι ἀπὸ τοὺς Τούρκους.
.                     Ὁ Κοσμᾶς κήρυξε ὅπως ὁ Παῦλος. Στὸ κήρυγμά του ἦταν ἁπλός, καὶ ἐπικοινωνοῦσε ἄριστα μὲ τοὺς ἀκροατές του, δείχνοντάς τους ἀγάπη καὶ γιὰ τὸν καθένα ἀπὸ αὐτοὺς ἐνδιαφέρον. Ἦταν τόσο προσφιλὴς στὸν ἁπλὸ λαό, ὥστε ὅταν ἔπρεπε νὰ ἀναχωρήσει ἀπὸ ἕνα μέρος, ὅλοι τὸν παρακαλοῦσαν νὰ μείνει κι ἄλλο μαζί τους καὶ πολλοὶ τὸν ἀκολουθοῦσαν καὶ στὸ ἑπόμενο μέρος, ποὺ μετέβαινε. «Καὶ σήμερα ἀκόμη», γράφει ὁ μακαριστὸς Μητροπολίτης Φλωρίνης Αὐγουστίνος (Καντιώτης) «ὅποιος διαβάζει τὶς διδαχές του, τὶς ὁποῖες διέσωσαν μαθητές του, νιώθει τὴν ψυχή του νὰ μεταρσιώνεται καὶ νὰ ἀγαλλιάζει».
.             Μικρὸ δεῖγμα τῶν Διδαχῶν του παρατίθεται. Στὴν Πέμπτη Διδαχὴ γράφει γιὰ τὴν ἀξία νὰ ἔχουν οἱ Ἕλληνες σχολεῖα: «Νὰ σπουδάζετε καὶ σεῖς, ἀδελφοί μου, νὰ μανθάνετε γράμματα ὅσον ἠμπορεῖτε. Καὶ ἂν δὲν ἐμάθετε οἱ πατέρες, νὰ σπουδάζετε τὰ παιδιά σας, νὰ μανθάνουν τὰ ἑλληνικά, διότι καὶ ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι εἰς τὴν Ἑλληνικήν… Καλύτερον, ἀδελφέ μου, νὰ ἔχης ἑλληνικὸν σχολεῖον εἰς τὴν χώραν σου, παρὰ νὰ ἔχης βρύσες καὶ ποτάμια. Καὶ ὡσὰν μάθης τὸ παιδί σου γράμματα, τότε λέγεται ἄνθρωπος. Τὸ σχολεῖο ἀνοίγει τὰς ἐκκλησίας…».
.                     Στὴν Τρίτη του Διδαχὴ ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς τονίζει ὅτι τὸ Γένος ἔχει ἀνάγκη ἀξίων ἱερέων, οἱ ὁποῖοι πρέπει νὰ στοχάζονται ὅτι τὸ φελόνι τους δὲν ἔχει μανίκια, γιατί «φανερώνει πὼς δὲν πρέπει νὰ ἔχουν χέρια νὰ ἀνακατώνονται στὰ κοσμικὰ πράγματα». Καὶ προσθέτει: «Ἀλίμονο στὸν ἱερέα, ποὺ εἶναι ἀνάξιος, ἀγράμματος, μολυσμένος μὲ ἁμαρτίες, ποὺ γιὰ νὰ γίνει Δεσπότης, δίδει γρόσια καὶ βάνει μεσίτες, καὶ ποὺ ἂν καὶ διαβάζει τὸ Εὐαγγέλιο εἶναι ψεύτης».-

Σημ. Πολλὰ ἀπὸ τὰ ἀναφερόμενα στοιχεῖα προέρχονται ἀπὸ τὴν ἐξαίρετη ἐργασία τοῦ ἀείμνηστου ἐκλεκτοῦ συναδέλφου καὶ ἐξαιρέτου συγγραφέως Κώστα Σαρδελῆ «Ἀναλυτικὴ βιβλιογραφία Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ 1765 – 1973», ἐκδ. «Ἑστίας», 2η ἔκδ., Ἀθήνα, 1974

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ
Ὁ φωτιστὴς τῶν σκλάβων

A΄ Μέρος

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 15. Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.                  Εἶναι κάποιοι Ἕλληνες, ποὺ ἐνῶ δὲν ζοῦσαν καί, ἑπομένως, δὲν συμμετέσχον στὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1821, ἐν τούτοις θεωροῦνται μεταξὺ τῶν πρωτεργατῶν Της. Μεταξὺ αὐτῶν ἐξέχουσα θέση κατέχει ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς (1714-1779). Ἕνας ποὺ ἀγνοεῖ τὸ ἔργο ποὺ ἐπιτέλεσε μπορεῖ νὰ διερωτηθεῖ, πῶς ἕνας ἱερωμένος – καὶ δὲν εἶναι ὁ μόνος κληρικός, ἀλλὰ εἶναι ἐκ τῶν ὀλίγων ποὺ ἔδρασαν ἱεραποστολικὰ σὲ ὅλη σχεδὸν τὴ σημερινὴ Ἑλλάδα τὸν 18ο αἰώνα – βοήθησε τὴν Ἐπανάσταση. Ἡ ἀπάντηση εἶναι πὼς σὲ πολὺ δύσκολα χρόνια πρὶν ἀπὸ τὴν Ἐπανάσταση, ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς ἀπέτρεψε ἐξισλαμισμοὺς καὶ κράτησε ζωντανὴ τὴν ἰδιοπροσωπία τῶν Ἑλλήνων καὶ ἄσβεστη τὴν ἐθνικὴ ὑπερηφάνειά τους. Αὐτὰ ἦσαν τὰ στοιχεῖα ποὺ τὸ 1821 ὁδήγησαν στὴν ἐξέγερση τῶν σκλάβων κατὰ τοῦ ὀθωμανοῦ τυράννου τους. Δικαίως λοιπὸν στὸν Ἅγιο Κοσμᾶ τὸν Αἰτωλὸ δίδεται ἡ ὀνομασία τοῦ «φωτιστοῦ τῶν σκλάβων».
.                  Ἡ κατάσταση, τὴν ὁποία ἀντιμετώπισε μὲ ἐπιτυχία ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς, ἦταν ἡ ἔλλειψη μορφώσεως κλήρου καὶ λαοῦ, ὁ ἐκβαρβαρισμός τους καὶ ὁ ἐξισλαμισμὸς πολλῶν Ἑλλήνων. Ὁ μακαριστὸς Ἀρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος γράφει σχετικά: «Ὁ κλῆρος ἦταν, κατὰ τὸ πλεῖστον ἀγράμματος καὶ σπάνιο πράγμα ἦταν ἡ ὕπαρξη ἱερέως… Ἀγραμματοσύνη βασίλευε παντοῦ, μάλιστα ὁ Κων. Κούμας, ποὺ ἀναδίφησε τὰ ἀρχεῖα τῆς Μητροπόλεως Λαρίσης, γράφει ὅτι ὁ Κώδικας ἦταν γεμάτος ἀπὸ βαρβαρικὴ σύνταξη μὲ ἀνορθογραφίες καὶ σὲ αὐτὲς ἀκόμη τὶς ὑπογραφὲς τῶν Μητροπολιτῶν. Ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς καταπτώσεως ἦταν τὸ θλιβερὸ φαινόμενο τῶν ἐξισλαμισμῶν…. Ὁ πατρο-Κοσμᾶς διέβλεψε τὸν μεγάλο κίνδυνο ποὺ ἀπειλοῦσε τὸ Γένος μας. Ἂν ὁ λαὸς συνέχιζε νὰ βρίσκεται στὸ σκοτάδι τῆς ἀμάθειας, ἂν δὲν γνώριζε ἐγκαίρως τὸ χρέος ἀπέναντι στὴν Ἱστορία τῶν πατέρων του, τὸ πιθανότερο ἦταν ὅτι χάνοντας τὴν πίστη του θὰ ἔχανε πρῶτα τὴν ψυχή του καὶ ὕστερα τὸν ἐθνισμό του». (+Χριστοδούλου, Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος «Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ φλογερὸς διδάσκαλος», ἐκδ. «Χρυσοπηγή», Ἀθήνα, 2011).
.                  Γιὰ τὴν ὑπηρεσία, ποὺ προσέφερε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς στὸ Ἔθνος ὁ ἐξαίρετος ἱστορικὸς Κωνσταντῖνος Σάθας ἔγραψε: «Πτωχὸς δημοκράτης δὲν ἀπέβλεψε, ὡς οἱ πολλοί, εἰς ἐφημέρου φιλοδοξίας ὄνειρα, ἀλλὰ τὸν Σταυρὸν ἐπόθει λαμβάνων ἐπὶ τῶν ὤμων νὰ εἰσχωρήση εἰς χώρας κατοικουμένας ὑπὸ ἀδελφῶν καὶ εἰς τὰς ὁποίας οὐδέποτε σπινθὴρ τοῦ φωτὸς τῆς παιδείας εἶχεν εἰσδύσει, ἡ δὲ ἀμάθεια τοὺς εἶχεν ἐξαγριώσει καὶ ἀποβαρβαρώσει». (Κων. Σάθα Σύγγραμμα «Βιογραφίαι τῶν ἐν τοῖς γράμμασι διαλαμψάντων Ἑλλήνων ἀπὸ τῆς καταλύσεως τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας μέχρι τῆς Ἑλληνικῆς Ἐθνεγερσίας», Ἔκδ. Τέκνων Ἀνδρ. Κορομηλᾶ, Ἐν Ἀθήναις, 1868, σ. 488).
Ὁ Χρ. Γιανναρᾶς γράφει γιὰ τὸν Ἅγιο Κοσμᾶ, ὅτι ἦταν «φαινόμενο μοναδικὸ καὶ ἀνεπανάληπτο». Καὶ ἐξηγεῖ: «Εἶναι ἡ ἐκπληκτικότερη ἐνσάρκωση τῆς ἐκκλησιαστικῆς γνησιότητας μέσα σὲ ὁλόκληρη τὴν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας… Ἦταν ἀποφασιστικὴ ἡ συμβολή του στὴ διάσωση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας καὶ συνείδησης σὲ κρίσιμες περιοχές, στὴν ἀποτροπὴ τοῦ ἐξισλαμισμοῦ. Τόνωσε τὴν ἐλπίδα τῶν Ἑλλήνων σὲ μία μελλοντικὴ ἀπελευθέρωση – ἀνάσταση τοῦ Γένους». (Χρ. Γιανναρᾶ «Ὀρθοδοξία καὶ Δύση στὴ νεώτερη Ἑλλάδα», ἐκδ. Δόμος, Ἀθῆναι, 2006, σ. 174-175).
.                  Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης (1749 – 1809) εἶχε ἴδια ἀντίληψη τῆς ζωῆς καὶ τοῦ ἔργου τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ. Ὑπῆρξε μαθητὴς στὴ Νάξο τοῦ κατὰ σάρκα ἀδελφοῦ του, Ἀρχιμανδρίτου Χρυσάνθου τοῦ Αἰτωλοῦ καὶ ἦταν 30 ἐτῶν, ὅταν μαρτύρησε. Ἐξέδωσε τὸ «Νέο Μαρτυρολόγιο, ἤτοι Μαρτυρία τῶν Νεοφανῶν Μαρτύρων» στὰ 1797. Σὲ αὐτὸ ἀναφέρει τοὺς Νεομάρτυρες ἀπὸ τὸ 1453, ἕως τὶς ἡμέρες τῆς συγγραφῆς τοῦ πονήματός του καὶ περιλαμβάνει ὡς νεομάρτυρα τὸν Ἅγιο Κοσμᾶ. Σημειώνεται ὅτι ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἀνακήρυξη τῆς ἁγιότητάς του ἔγινε τὸ 1961, ἀπὸ τὸ Οἰκ. Πατριαρχεῖο, ἐπὶ πατριάρχου Ἀθηναγόρου.
.                  Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς γεννήθηκε στὸ Μέγα Δένδρο τῆς Αἰτωλίας ἀπὸ γονεῖς εὐσεβεῖς. Τὸ βαφτιστικό του ὄνομα ἦταν Κώνστας. Ἀπὸ μικρὸς εἶχε ἔφεση στὰ γράμματα καὶ ἀγαποῦσε πολὺ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὸ Γένος. Τὰ πρῶτα γράμματα τὰ ἔμαθε ἀπὸ τὸν ἱεροδιάκονο Ἀνανία, τὸν καλούμενο Δερβισάνο. Μετὰ φοίτησε στὴν Ἀθωνιάδα καὶ μεταξὺ τῶν διδασκάλων του ἦσαν οἱ Εὐγένιος Βούλγαρης, Παναγιώτης Παλαμᾶς καὶ Νικόλαος Ζερτζούλης. Τὸ 1758 ἐγκαταβίωσε στὴν Ἁγιορείτικη Μονὴ Φιλοθέου, ὅπου ἐκάρη μοναχός, ἔλαβε τὸ ὄνομα Κοσμᾶς, καὶ στὴ συνέχεια χειροτονήθηκε διάκονος καὶ πρεσβύτερος. Θέλοντας νὰ σπουδάσει περαιτέρω τὴν ἱερὰ καὶ τὶς ὀθνεῖες ἐπιστῆμες πῆγε στὴν Πατριαρχική της Κωνσταντινούπολης Σχολή, ὅπου καθηγητὴς ἦταν ὁ κατὰ σάρκα ἀδελφός του Χρύσανθος.
.                  Ἡ σπουδὴ τοῦ αὔξησε τὴν ἐπιθυμία του τῆς ἱεραποστολῆς. Ἀφοῦ ζήτησε τὴν εὐλογία τοῦ Οἰκ. Πατριάρχου Σεραφείμ, ἄρχισε τὶς περιοδεῖες του ἀνὰ τὸν Ἑλληνισμό. Κατὰ τὴν πρώτη του περιοδεία (1759 – 1762) ξεκινᾶ ἀπὸ τὰ χωριὰ τῆς Κωνσταντινούπολης διδάσκει τοὺς Ἕλληνες τῆς Θράκης, τῆς Μακεδονίας, καὶ τῆς Θεσσαλίας καὶ φτάνει ἕως τὸ Γαλαξίδι. Στὴ δεύτερη (1763 – 1773) ξεκινᾶ πάλι ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη ἐπισκέπτεται ἱεραποστολικὰ τὴν Καβάλα, τὸ Ἅγιον Ὄρος, τὸ Πήλιο, τὴ Θεσσαλία, τὴ Δυτικὴ Μακεδονία, τὴν Ἤπειρο γιὰ νὰ καταλήξει στὴν Κεφαλληνία, ὅπου ἔγινε θερμότατα δεκτός. Στὴν τρίτη (1775 – 1777) ξεκινᾶ ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ σπέρνει τὸν σπόρο τοῦ Εὐαγγελίου εἰς Δωδεκάνησο, Κρήτη, Κυκλάδες, Δυτικὴ Στερεά, Ἤπειρο, Κεφαλληνία, Ζάκυνθο καὶ Κέρκυρα. Στὴν τέταρτη καὶ τελευταία περιοδεία του (1777-1779) ξεκινᾶ ἀπὸ Κέρκυρα ἐργάζεται ἱεραποστολικὰ εἰς Θεσσαλονίκη, Βέροια, Κορυτσά, Ἁγίους Σαράντα, Τεπελένι, Δυρράχιο, Κολικόντασι, καὶ Μπεράτι, ὅπου ὑφίσταται ἀπὸ τοὺς Τούρκους μαρτυρικὸ θάνατο.
.                  Τί ἔπραξε μὲ τὸ ἱεραποστολικὸ ἔργο του περιγράφει ὁ ἴδιος ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς σὲ διασωθεῖσα ἐπιστολή του πρὸς τὸν κατὰ σάρκα ἀδελφό του Χρύσανθο, τὸ 1779, λίγο πρὶν ἀπὸ τὸ μαρτύριό του: «Τὰ κατ’ ἐμὲ φαίνονται ἀπίστευτα εἰς τοὺς πολλοὺς καὶ μήτε ἐγὼ δύναμαι νὰ τὰ καταλάβω… Ἕως τριάκοντα ἐπαρχίας περιῆλθον, δέκα σχολεῖα Ἑλληνικὰ (Σημ. Ποὺ δίδασκαν τὰ ἀρχαῖα ἑλληνικὰ) ἐποίησα, διακόσια διὰ κοινὰ γράμματα, τοῦ Κυρίου συνεργοῦντος καὶ τὸν λόγον μου βεβαιοῦντος διά τινων ἐπακολουθησάντων σημείων…».
.                  Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στὸ «Νέον Μαρτυρολόγιον» μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς «ἐκατάπεισε τοὺς πλουσίους καὶ ἠγόρασαν ὑπὲρ τὰς τέσσαρας χιλιάδας κολυμβήθρας μεγάλας χαλκωματένιας πρὸς δώδεκα γρόσια τὴν κάθε μίαν καὶ τὰς ἀφιέρωσαν εἰς τὰς Ἐκκλησίας… διὰ νὰ βαπτίζωνται καθὼς πρέπει τὰ παιδία τῶν Χριστιανῶν. Ὁμοίως κατέπεισε τοὺς ἔχοντας τὸν τρόπον καὶ ἀγόραζαν βιβλία πατερικὰ καὶ Χριστιανικαῖς διδασκαλίαις, τὰ ὁποῖα ἐδίδοντο δωρεὰν εἰς ἐκείνους, ποὺ ἤξευραν γράμματα, ἢ εἰς ἐκείνους ὁπού ὑπέσχοντο νὰ μάθουν. Ἐπίσης ἐμοίρασε κομπολόγια καὶ σταυρούδια μικρὰ (ὑπὲρ τὰς πεντακοσίας χιλιάδας) εἰς τὸν κοινὸν λαόν…» (ἐκδ. «Ἀστὴρ», 3η ἔκδ., σελ. 203). Τὰ ὅσα ἔπραξε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς κάνουν τὸν καθηγητὴ Δῶρο Πολίτη τὸ 1949 νὰ γράψει πὼς «κατὰ προέκτασιν τοῦ Αἰτωλοῦ βγαίνει τὸ 21». («Οἱ κοινωνικὲς ἰδέες τοῦ Κοσμᾶ Αἰτωλοῦ», Ἔκδ. Χριστιανο-Σοσιαλιστικῆς Βιβλιοθήκης, Ἀθ. 1949, σσ. 1-17).–

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 15. Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ
Ὁ σωτήριος ἄγγελος τοῦ Ἔθνους

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.               Ὁ ἐθνομάρτυρας Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανὸς (1756-1821), κατὰ τὸν ἄγγλο περιηγητὴ μὲ τὸ ψευδώνυμο Al.Bej ὑπῆρξε ἕως τὸν μαρτυρικὸ θάνατό του «ὁ σωτήριος ἄγγελος τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους». Ἡ θυσία του σφράγισε τὴν ἑνότητα καὶ τὴν ἀποφασιστικότητα τοῦ Ἑλληνισμοῦ γιὰ τὴν ἐλευθερία. Οἱ Τοῦρκοι πάντα ὀρέγονται τὴ Μεγαλόνησο καὶ οἱ Ἕλληνες τῆς Κύπρου πάντα ὁδηγοῦνται ἀπὸ τὸν μάρτυρα Κυπριανὸ καὶ ἀμύνονται ἀποτεσματικά.
.               Ὁ Κυπριανὸς γεννήθηκε στὸν Στρόβολο, σήμερα Δῆμο τῆς Ἐπαρχίας τῆς Λευκωσίας. Ἡ οἰκογένειά του ἦταν εὐσεβής. Ὅταν ἦταν μικρὸ παιδί, ἡ μητέρα του ζύμωσε καὶ τοῦ ἔδωσε τὸ ταψὶ μὲ τὰ ἄψητα ψωμιὰ νὰ τὰ πάει στὸ φοῦρνο. Ὅμως ἐκεῖνος γλίστρησε, ἔπεσε καὶ αὐτὰ κύλισαν στὶς λάσπες. Ἡ μητέρα του ἀντὶ νὰ τὸν μαλώσει τοῦ χαμογέλασε στοργικὰ καὶ γιὰ παρηγοριὰ τοῦ ἔδωσε μίαν εὐχή: «ποῦ νὰ σὲ δῶ δεσπότη γιέ μου». (Ἀρχιμ. Ἰωάννη Ἀλεξίου «Ἐθνομάρτυρες», Ἔκδ. Θεολόγων «Η ΖΩΗ», Ἀθῆναι, 1981, σελ. 19). Νωρὶς τὸν ἔστειλαν στὴ Μονὴ Μαχαιρᾶ γιὰ καλογεροπαίδι καὶ νὰ μάθει γράμματα. Στὰ 27 του χρόνια χειροτονήθηκε διάκονος καὶ τὸν ἴδιο χρόνο (1783) πῆγε στὶς παραδουνάβιες χῶρες γιὰ συγκέντρωση πόρων γιὰ τὸ μοναστήρι του καὶ γιὰ περαιτέρω σπουδές. Ἡ φιλομάθεια, ἡ φιλοπατρία, ἡ ἀγάπη του στὴν Ἐκκλησία, καὶ ἡ εὐφυΐα του προκάλεσαν τὴν προσοχὴ τοῦ Μιχαὴλ Δράκου – Σούτσου, Ὀσποδάρου τῆς Βλαχίας. Αὐτὸς προώθησε τὴν προαγωγή του σὲ Ἀρχιμανδρίτη καὶ τὴν ἐγγραφή του στὴν Ἀκαδημία τοῦ Ἰασίου.
.               Τὸ 1802 ἐπιστρέφει στὴν Κύπρο, τὸ 1804, ὡς ἀρχιμανδρίτης ἀκόμη, μὲ εὐφυεῖς ἐνέργειες ἀποτρέπει τὴ σφαγὴ τῶν Ἑλλήνων. Τὸ 1810 ἐκλέγεται Ἀρχιεπίσκοπος καὶ ἔχοντας διαπιστώσει στὰ ἑλληνόπουλα ἔλλειψη ἑλληνικῆς παιδείας ἱδρύει ἑλληνικὰ σχολεῖα. Πρῶτα στὴ Λευκωσία (1812), μετὰ στὴ Λεμεσὸ (1819) καὶ στὴ συνέχεια στὸν Στρόβολο (1821). Παράλληλα ἐπισκευάζει πολλοὺς ναοὺς καὶ τοὺς ἐμπλουτίζει μὲ ἐκκλησιαστικὰ βιβλία, εἰκόνες καὶ λειτουργικὰ σκεύη. Ὅλα αὐτὰ ὑπὸ τὴ δαμόκλειο σπάθη τοῦ τούρκου δυνάστη.
Ἔχοντας μυηθεῖ στὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία, ὅπως καὶ οἱ περισσότεροι κληρικοὶ καὶ πολλοὶ λαϊκοί τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, παρακολουθεῖ τὴν προετοιμασία τῆς Ἐπανάστασης, ἀλλὰ ἀποφασίζει νὰ προσφέρει ὑπὲρ αὐτῆς οἰκονομικὴ βοήθεια καὶ νὰ μὴν ξεσηκώσει τὸ λαό, βλέποντας βεβαία τὴ σφαγή. Ὅμως αὐτὴ ἦρθε στὶς 9 καὶ 10 Ἰουλίου 1821. Κάτι παθαίνουν οἱ Τοῦρκοι τὸν Ἰούλιο…!!!
.               Ἤδη ἀπὸ τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1821, ὅταν ἀπαγχονίστηκε ὁ Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ καὶ οἱ ἄλλοι ἀρχιερεῖς καὶ πρόκριτοι, τὰ σύννεφα ἔδειχναν καταιγίδα. Ὁ Γεώργιος Κηπιάδης, τὸ 1888 διηγεῖται τὸν τραγικὸ Ἰούλιο τοῦ 1821, μὲ βάση τὶς μαρτυρίες αὐτοπτῶν μαρτύρων. Παρατίθενται σχετικὰ ἀποσπάσματα:
.               «Τὴν 23ην Ἀπριλίου 1821 ἐξετελέσθη καθ’ ἅπασαν τὴν Νῆσον τὸ διάταγμα διὰ τὸν ἀφοπλισμὸν ὅλων τῶν ραγιάδων Ἑλλήνων… Εἰς τὸ ἄκουσμα τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως ἐξήφθη τὸ φανατικὸν μίσος τῶν ὀθωμανῶν καὶ ὡς ἐκ τούτου ὑπόπτους ἐθεώρουν πάντας ἀνεξαιρέτως τοὺς Ἕλληνας ραγιάδας… Ἐπὶ μήνα πανικὸς καὶ φόβος τοὺς Χριστιανοὺς ραγιάδας ἐκράτει, οἱ Ναοὶ τοῦ Ὑψίστου κατεπατήθησαν, ἐσυλήθησαν, ἐδημεύθησαν, παρθένοι διεκορεύθησαν, γυναῖκες ἠτιμάσθησαν…
.               Τὴν 9ην Ἰουλίου 1821, ἡμέραν Σάββατον, διέταξεν ὁ ἡγεμὼν καὶ ἔκλεισαν τὰς πύλας τῆς Λευκωσίας καὶ ἐν τῇ πλατείᾳ τῶν Λουζηνιανῶν Βασιλέων, παρέστη τὸ φρικωδέστερον τῶν θεαμάτων, ἀφ’ ὅσα ἡ πολυτλήμων Κύπρος εἶδεν ἀπὸ τῆς ὑπὸ τῶν Τούρκων ἁλώσεώς της. Πρῶτος ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός, ὃν προηγουμένως ὁ Ἡγεμὼν μεθ’ ὅρκου διεβεβαίωσεν ὅτι δὲν ἤθελεν ἀποκεφαλίση καὶ ὅν τινες εἰς μάτην παρεκίνησαν νὰ δραπετεύση καὶ νὰ σώση οὕτω ἑαυτόν, ἀπάγεται καὶ ἀπαγχονίζεται, ἐξαρτηθεὶς ἐπὶ τῆς ἔναντι τῆς πύλης τοῦ Σεραγίου μέχρι πρό τινος ὑφισταμένης συκαμινέας. Συνάμα ἐν τῇ αὐτῇ περίπου θέσει ἀποτέμνουσι τὴν κεφαλὴν τοῦ ἐκ Λεμησσοῦ Γεωργίου Μασούρα, ὅστις ἔφερε τὸ ὑψηλὸν ἀξίωμα τοῦ Καππὶ – Κεχαγιᾶ ἐν Κωνσταντινουπόλει. Εἶτα ἐκαρατόμησαν τοὺς τρεῖς Μητροπολίτας Χρύσανθον Πάφου, Μελέτιον Κυτίου καὶ Λαυρέντιον Κυρηνείας, τὸν δὲ Ἀρχιδιάκονον τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ἀπηγχόνισαν, ἐξαρτήσαντες αὐτὸν εἰς τὸν ἔναντι τῆς συκαμίνου πλάτανον…
.               Τὴν ἑπόμενην ἡμέραν, 10 Ἰουλίου, ἀπήγαγον εἰς τὴν ἀγχόνην τὸν Ἡγούμενον τῆς εὐαγοῦς καὶ Βασιλικῆς Μονῆς Κύκκου Ἰωσήφ… Τὰ λείψανα τῶν μαρτυρησάντων ἱερωμένων καὶ λαϊκῶν τινὰ ἐρρίφθησαν ἀπὸ τοῦ φρουρίου ἔξωθεν τῆς πόλεως ὑπὸ ἐπὶ τούτῳ ἀγγαρευθέντων χριστιανῶν, ὁπόθεν ἕτεροι ὁμογενεῖς τὰ παρέλαβον καὶ τὰ ἔθαψαν…». (Ἀπὸ τὸ περιοδικὸ «Ἱστορία καὶ Ζωή», ἀριθμ. 3, Ἰούλιος 1956, σσ. 181-186)

Ἡ ἐννάτη Ἰουλίου 1821

Ἐπικὸ ποίημα τοῦ ἐθνικοῦ μας ποιητῆ τῆς Κύπρου Βασίλη Μιχαηλίδη (1849-1917)

.               Τὰ τραγικὰ γεγονότα τῆς 9ης Ἰουλίου 1821 στὴν Κύπρο ἀπαθανάτισε μὲ μοναδικὸ τρόπο ὁ Κύπριος ἐθνικὸς ποιητὴς Βασίλης Μιχαηλίδης. Τὸ κορύφωμα τοῦ ἔργου, γραμμένου στὴν κυπριακὴ διάλεκτο, εἶναι ὁ διάλογος τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κυπριανοῦ μὲ τὸν τοῦρκο δυνάστη Μουσελὶμ Ἀγά:
«Μουσελὶμ Ἀγάς: Πίσκοπε, γιω (ἐγὼ) τὴν γνώμην μου ποτὲ δὲν τὴν ἀλλάσσω, τζὶ’ ὅσα (καὶ ὅσα) τζὶ’ ἂν πεῖς μὲν θαρευτεῖς πὼς ἐν’ νὰ σοὺ πιστέψω. Ἔχω στὸ νοῦ μου, πίσκοπε, νὰ σφάξω, νὰ κρεμάσω, τζὶ’ ἂν ἠμπορῶ ΄ποὺ τοὺς Ρωμιοὺς τὴν Τζιύπρον νὰ παστρέψω τζὶ’ ἀκόμα ἂν ἠμπόρεια τὸν κόσμον νὰ γυρίσω, ἔθεν νὰ σφάξω τοὺς Ρωμιούς, ψυχὴν νὰ μὴν ἀφήσω.
Κυπριανός: Ἡ Ρωμιοσύνη ἐν’ (εἶναι) φυλὴ συνότζιαιρη (ὁμήλικη) του κόσμου, κανένας δὲν εὑρέθηκεν γιὰ νὰ τὴν ἠξηλείψει, ΚΑΝΕΝΑΣ, γιατί σκέπει τὴν ᾽ποὺ (ἀπὸ) τά ᾽ψη (ὕψη) ὁ Θεός μου. Ἡ Ρωμιοσύνη ἐν’ νὰ χαθεῖ, ὄντας ὁ κόσμος λείψει! Σφάξε μας οὔλους τζὶ ἂς γενεῖ τὸ γαίμαν μας αὐλάτζιν, κάμε τὸν κόσμον ματζιελειὸν τζιαὶ τοὺς Ρωμιοὺς τραούλια (σφακτάρια), ἀμμά ᾽ξερε πὼς ὕλαντρον (αἰωνόβιο δένδρο) ὄντας κοπεῖ καβάτζιν (πρὸς τὰ πάνω) τριγύρου του πετάσσονται τρακόσια παραπούλλια (βλαστοὶ – παραφυάδες)».
.               Τὸ ἐπιγραμματικὸ ὕφος τοῦ Μιχαηλίδη κορυφώνεται σὲ αὐτοὺς τοὺς δύο λαμπρότατους στίχους, ποὺ ἀφοροῦν τὸν τοῦρκο δυνάστη:
«Τὸ ᾽νὶν ἀντὰν νὰ τρῶ’ τὴν γῆν, τρώει τὴν γῆν θαρκέται μὰ πάντα τζιεῖνον τρώεται τζιαὶ τζεῖνον καταλυέται».
(Τὸ ὑνὶ ὅταν τρώει τὴ γῆ, νομίζει ὅτι τὴν τρώει, ἀλλὰ πάντα ἐκεῖνο τρώγεται καὶ ἐκεῖνο καταστρέφεται).

     Μαρτυρία τοῦ Ἄγγλου περιηγητῆ J. Carne γιὰ τὸν ἐθνομάρτυρα

.               «Ξεχωριστὸς γιὰ τὴ μόρφωση καὶ τὴν εὐσέβειά του καθὼς καὶ γιὰ τὸ ἀκλόνητο ἠθικό του σθένος, ὁ Κυπριανός, ἤτανε τὸ ὕστατο σημεῖο ὅπου συγκεντρώνανε τὶς ἐλπίδες τοὺς οἱ δυστυχισμένοι Ἕλληνες. Οἱ συχνὲς διαμαρτυρίες καὶ παρατηρήσεις τοῦ κάνανε τὶς τουρκικὲς ἀρχὲς νὰ τὸν μισοῦν. Συχνὰ δάκρυζε ὅταν μᾶς μιλοῦσε γιὰ τὶς σφαγὲς τῶν συμπατριωτῶν του. Τόνε ρωτήσαμε μία μέρα γιατί, μπροστὰ στοὺς κινδύνους ποὺ τὸν ἀπειλοῦσαν, δὲν φρόντιζε νὰ σωθεῖ φεύγοντας ἀπὸ τὸ νησί. Ὅμως μᾶς δήλωσε ὅτι ἦταν ἀποφασισμένος νὰ μείνει, γιὰ νὰ δώσει στὸ λαό του, ὡς τὸ τέλος, ὅση προστασία μποροῦσε, καὶ νὰ χαθεῖ μαζί του…». (Ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ ΘΕΠΑΚ «Βασίλης Μιχαηλίδης – Ἡ Ρωμιοσύνη ἐν’ φυλὴ συνότζιαιρη τοῦ κόσμου», Λευκωσία, 2001, σέλ. 48-49).

 

 

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

 

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ
Ἡ ζωντανὴ σημαία τοῦ Γένους

B´ Μέρος.  Ὑπόδειγμα εὐπατρίδη πολίτη

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.                   Τὶς πολλαπλὲς ὑπηρεσίες τοῦ Κωνσταντίνου Κανάρη στὸ Ἔθνος περιέγραψε σὲ συντομία ὁ Σπ. Μαρκεζίνης: «Ἡ μορφὴ τοῦ Κανάρη ἐνωρὶς ἔλαβε τὴν θέσιν της εἰς τὸ παγκόσμιο λεύκωμα τῆς ἱστορίας τῶν ἡρώων. Ὅταν ἐξερράγη ἡ Ἑλληνικὴ ἐπανάστασις, ἦτο ἄσημος πλοίαρχος ἑνὸς μικροῦ ἱστιοφόρου… Ἦτο ἐκ χαρακτῆρος ἤρεμος ἄνθρωπος. Πολίτης νομιμόφρων, ὑπόδειγμα συζύγου καὶ πατρός. Δὲν ἐπεδίωξε ποτὲ τὴν προβολήν, καὶ ἐπροτίμα τὸν ἥσυχον βίον… Ὁ θρίαμβος δὲν ἤλλαξε τὸν χαρακτήρα του, παρέμεινεν ἐξ ἴσου μετριόφρων καὶ ἁγνός, ὅσον ὅταν ἦτο ἁπλοῦς ἐμποροπλοίαρχος. Πολλαπλὰς προσέφερεν ἔκτοτε εἰς τὸ Ἔθνος ὑπηρεσίας, πάντοτε μὲ τὴν ἴδιαν σεμνότητα καὶ ἀκεραιότητα. Ὑπῆρξεν εἰς ὅλα ἄμεμπτος. Ὅταν, μετὰ τὴν μεταπολίτευσιν, ἐγένετο ἔλεγχος τῶν διαχειρισθέντων χρηματικὰ κονδύλια, διὰ τὸν Κανάρην οὐδεὶς ἐγένετο λόγος. Ἄλλωστε οὐδὲν οὐδέποτε διεχειρίσθη. Καὶ ὅταν αἱ περιστάσεις ἦσαν κρίσιμοι, πρὸς τὸν Κανάρην πάντοτε ἐστρέφοντο τὰ βλέμματα ὅλων, ὡς εἰς ἄνθρωπον τοῦ ὁποίου τὴν πρωτοκαθεδρίαν ἀπεδέχοντο ὅλοι».
.                   Ἡ Γενικὴ Ἐφημερὶς τῆς Ἑλλάδος (Τεῦχος 3/ 8 Ἰανουαρίου 1830) δημοσιεύει κοινοποίηση τοῦ Κανάρη πρὸς τοὺς Ἕλληνες μὲ τὸ ἑξῆς σχόλιο: «Ἡ ἑξῆς κοινοποίησις μᾶς ἐδόθη ἀπὸ τὸν κύριον Κ. Κανάρην. Νομίζομεν δὲ ὅτι ἀποδίδομεν μικρόν τινα φόρον εἰς τὴν ἀνδρείαν καὶ ἀρετὴν τοῦ ἀνδρὸς τούτου, προθυμούμενοι νὰ τὴν καταχωρίσωμεν κατὰ τὴν αἴτησίν του εἰς τὴν ἐφημερίδα μας». Στὴν Κοινοποίηση ὁ Κανάρης καταγράφει λεπτομερῶς τὰ δῶρα, τὰ ὁποῖα εἶχε λάβει μὲ τὴν ἀκόλουθη σημείωση: «Θέλοντες οἱ ἄνδρες οὗτοι νὰ τιμήσωσι ἐμὲ τὸν ἁπλοῦν πολεμικόν τῆς Ἑλλάδος πολίτην, ὅστις διὰ τίποτε ἄλλο δὲν χαίρω, παρὰ διότι νομίζω ὅτι ἐπλήρωσα μικρὸν μέρος τῶν πρὸς τὴν Πατρίδα ἀπείρων χρεῶν μου, ἐτίμησαν τὰ ὑπὲρ τῆς ἀπελευθερώσεως τῆς Ἑλλάδος εὐγενῆ των φρονήματα.
.                   Ἐγὼ δὲν ἔλειψα κατὰ χρέος νὰ πέμψω πρὸς αὐτοὺς ἐν καιρῷ γράμματα ἐνδεικνύοντα τὴν βαθείαν μου εὐγνωμοσύνη. Ἀλλὰ ἐπειδὴ ἔμαθον ὅτι τινὲς ἐξ αὐτῶν δὲν τὰ ἔλαβον καὶ ὑποπτεύομαι μήπως παρέπεσαν καὶ ἄλλα διὰ τὴν τότε ἀνωμαλίαν, ἑπομένως ἐνδέχεται νὰ μὲ νομίσουν ἀχάριστον οἱ εὐγενεῖς ἐκεῖνοι ἄνδρες, διὰ τοῦτο τολμῶ νὰ ἀποδώσω τὴν εὐγνωμοσύνην μου καὶ δημοσίως διὰ τῶν ἐφημερίδων». Μεταξὺ τῶν δώρων, ποὺ ἔλαβε, ἦσαν: Τοῦ πλοιάρχου τῆς Ἀγγλικῆς κορβέτας «Περσεὺς» τὸ σπαθί του, τοῦ Γάλλου στρατηγοῦ Ρόσχη ἕνα ζευγάρι πιστόλια, τῆς κόμισσας Καστελάνη ἕνα χαρτοφυλάκιο (porte feuille), τοῦ βασιλικοῦ ὁπλοποιοῦ τῆς Γαλλίας ἕνα τουφέκι ἑπτάστομο, μὲ ὅλα του τὰ ἀναγκαῖα, τῆς συζύγου τοῦ Ἄγγλου πλοιάρχου Τίλ, καλουμένης Νέϋτιλ, ἕνα δακτυλίδι ἀπὸ σμάλτο καὶ χρυσὰ ἐνώτια (σκουλαρίκια) γιὰ τὴ σύζυγό του, τοῦ κόμητα Ντ’ Ἀρκοὺρ ἕνα σπαθὶ καὶ 10 χιλ. γρόσια «πρὸς ἀποπληρωμὴν τοῦ πυρπολικοῦ, τὸ ὁποῖο ἔκαυσα εἰς τὸν Μπαμπᾶν ἐπὶ μιᾶς ἐχθρικῆς κορβέττας».
.                   Ὁ Κανάρης δὲν θέλησε νὰ λάβει μέρος στὶς ἐμφύλιες διαμάχες κατὰ τὴν διεξαγωγὴ τοῦ Ἀγώνα. Ὅπου τοῦ ἔλεγαν, πήγαινε μὲ τὸ πυρπολικό του καὶ ἐπιτελοῦσε τὸ καθῆκον του. Μέσα του ὅμως ἤθελε νὰ μπεῖ μία τάξη στὸ Κράτος καὶ ὅταν ἀνέλαβε κυβερνήτης ὁ Καποδίστριας, ἀμέσως ἐτέθη στὴν ὑπηρεσία του. Δὲν ἔλαβε σημαντικὲς θέσεις, ὅπως οἱ Ὑδραῖοι ναυτικοὶ Κουντουριώτης, Μιαούλης, Σαχτούρης, Τομπάζης, Κριεζῆς. Τὸ 1829, ὡς πληρεξούσιος τῶν Ψαρῶν, συμμετέσχε στὴν Δ΄ Ἐθνοσυνέλευση. Στὶς 15 Ὀκτωβρίου 1829 ὁ Καποδίστριας μὲ διαταγή του τὸν προβίβασε σὲ Μοίραρχο, γράφων στὴ σχετικὴ ἀπόφασή του: «Παρατηροῦντες ὅτι ὁ Κ. (Κύριος) Κωνσταντῖνος Κανάρης ὑπηρετήσας τὴν πατρίδα ἐξ ἀρχῆς τοῦ ἱεροῦ τούτου ἀγῶνος διέπρεψε. Θεωροῦντες δίκαιον καὶ ἀναγκαῖον νὰ ἀνταμείβωνται τὰ πατριωτικὰ κατορθώματα διατάττομεν. Α΄ Ὁ Κ. Κωνσταντῖνος Κανάρης προβιβάζεται εἰς τὸν βαθμὸν τοῦ Μοιράρχου».
.                   Στὶς 29 Ἰουνίου 1830 ὁ Κυβερνήτης μὲ διαταγή του διορίζει τὸν Κανάρη Διοικητὴ καὶ πλοίαρχο τῆς Κορβέτας «Ἡ Νῆσος τῶν Πετσῶν». Ἐν τῷ μεταξὺ Μανιάτες καὶ Ὑδραῖοι μένεα ἔπνεαν κατὰ τοῦ Κυβερνήτου, ποὺ δὲν τοὺς ἱκανοποιοῦσε Ὅταν ὁ Καποδίστριας πληροφορήθηκε ὅτι ὁ Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης ἀναχώρησε κρυφὰ ἀπὸ τὸ Ναύπλιο, μὲ σκοπὸ νὰ ξεσηκώσει ἐναντίον τῆς Κυβερνήσεως τοὺς Μανιάτες, διέταξε τὸν Κανάρη μὲ τὸ πλοῖο του νὰ τὸν καταδιώξει καὶ νὰ τὸν συλλάβει, πράγμα, τὸ ὁποῖο καὶ ἔπραξε καὶ τὸν πῆγε στὸ Ναύπλιο. (Διον. Κοκκίνου «Ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάστασις», Ἔκδ. «Μέλισσα», Τόμος 6ος, σσ. 589-592).
.                   Τὸ τραγικότερο συμβὰν στὴ στρατιωτικὴ ζωὴ τοῦ Κανάρη ἦταν ὁ ἐκ μέρους τοῦ συμπολεμιστοῦ του Ἀνδρέα Μιαούλη ἐμπρησμὸς καὶ ἡ καταστροφὴ τοῦ Ἐθνικοῦ Στόλου, ποὺ ναυλοχοῦσε στὸν Πόρο. Διαβλέπων δυσάρεστες ἐξελίξεις ἀπὸ τὶς ἐχθρικὲς κινήσεις τοῦ Μιαούλη καὶ τῶν ἄλλων Ὑδραίων ἐπαναστατῶν ὁ Καποδίστριας διέταξε τὸν Κανάρη μὲ τὴν κορβέτα «Σπέτσες» νὰ πάει στὸν Πόρο καὶ νὰ ἀποτρέψει δυσάρεστες ἐξελίξεις. Ὅταν μετέβη στὸ πλοῖο τοῦ Μιαούλη, γιὰ νὰ συζητήσουν, αὐτὸς τὸν ἔθεσε σὲ περιορισμό. Μετὰ μετάνιωσε καὶ τὸν ἄφησε ἐλεύθερο, ἀλλὰ δὲν μεταπείσθηκε. Καὶ ὅταν θεώρησε ὅτι κινδύνευε ἀπὸ ρωσικὰ πλοῖα νὰ ἀποκλεισθεῖ, κατέστρεψε τὸν στόλο. Ἦταν ἡ 1η Αὐγούστου τοῦ 1831. Σὸκ στὸ Πανελλήνιο. Ὁ Α. Ραγκαβὴς τὸ χαρακτήρισε «μεγαλουργὸ κακούργημα» (Κων. Παπαρρηγόπουλου Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, τόμος Ϛ΄ σσ. 214-215). Ὁ Κανάρης ἀνήγγειλε στὸ Ναύπλιο μὲ τὸ ἀκόλουθο μήνυμα: «Ὁ Μιαούλης παρέδωσε εἰς τὰς φλόγας τὴν φρεγάταν Ἑλλάδα καὶ τὴν κορβέτταν Ὕδραν. Αἰωνία κατάρα εἰς τὸν ἐργάτην τῆς θηριώδους αὐτῆς πράξεως». Ὁ Καποδίστριας μὲ ἀνακοίνωσή του ἐξέφρασε τὸν ἀποτροπιασμό του. (Διον. Κοκκίνου «Ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάστασις», Τόμος 6ος, σελ. 650).
.                   Μὲ τὴν ἔλευση τοῦ Ὄθωνος ὁ Κανάρης θεωρήθηκε φίλος τῶν Καποδίστρια καὶ Κολοκοτρώνη καὶ ἔπεσε σὲ δυσμένεια, ἔστω καὶ ἂν δὲν ἔδωσε ποτὲ ἀφορμὴ γιὰ κομματικὴ ἔνταξη. Ἀπόδειξη, ὁ ἀφοσιωμένος στὸ βασιλιὰ ναύαρχος Μιαούλης προήγαγε σὲ ἀντιναύαρχο μόνο τὸν Κριεζὴ καὶ ὄχι τὸν Κανάρη, ἂν καὶ μαζί του ἀπὸ τὸ 1834 ἔπαιρνε ταυτόχρονα τὸν ἴδιο βαθμὸ καὶ πάντα ταυτοχρόνως προβιβαζόταν. Ἦταν μία εὐθεία προσβολὴ πρὸς τὸν Κανάρη, ὁ ὁποῖος ἀποσύρθηκε στὸν ἰδιωτικὸ βίο, προκαλέσας τὴν γενικὴ συμπάθεια. (Σπ. Μαρκεζίνη «Πολιτικὴ Ἱστορία τῆς Νεώτερης Ἑλλάδας», Τόμος Α΄ σελ. 246).
.                   Ἡ ἐπιστολὴ τοῦ φιλέλληνος γαλλοελβετοῦ τραπεζίτη J. G. Eynard πρὸς τὸν Ὄθωνα, τὸ 1832, ἐπιβεβαιώνει τοῦ λόγου τὸ ἀσφαλές. Ἀφοῦ τὸν ἐνημερώνει ὅτι τὸ Κόμμα τοῦ Μιαούλη ἔκαψε τὸν στόλο καὶ κτύπησε τὰ ρωσικὰ πλοῖα, τοῦ σημειώνει: «Τὸ νὰ χρησιμοποιήσει κανεὶς σήμερα τὸν Μιαούλη, ἀφήνων ἀχρησιμοποίητο τὸν γενναῖο Κανάρη θὰ ἦταν κακὴ πολιτική. Ἀναφέρω αὐτὸ τὸ παράδειγμα στὴν Μεγαλειότητά σας, διότι ὁ Κανάρης καθαιρέθηκε ὑπὸ τῆς παρούσης κυβέρνησης, ἐνῶ, κατὰ τὴν γνώμη ὅλων, ὁ Κανάρης ἀποτελεῖ τιμὴ τῆς πατρίδος του διὰ τὴν γενναιότητά του καὶ τὸ ἦθος του» (Αὐτ. σελ. 374).–

ALEXANDER THE GREAT: THE GREEK CIVILIZER OF THE WORLD

Alexander the Great:
The Greek Civilizer of the World[1]

by
Dr. John N. Kallianiotis
University of Scranton

«Ἀνδρίζεσθε, καί κραταιούσθω ἡ καρδία ὑμῶν,
πάντες οἱ ἐλπίζοντες ἐπί Κύριον.»
Ψαλμός λ΄(30) 

Ι. Prologue

“Totum Graecorum est.” (Everything comes from the Greeks).
“Ὅλα εἶναι Ἑλληνικά, ὅλα προέρχονται ἀπό τούς Ἕλληνες.” (Marcus Tullius Cicero; 106 B.C.-43 B.C.)

Thucydides (Θουκυδίδης) views life exclusively as political life, and history in terms of political history. The social policy of a true leader is the maximization of his citizens welfare (εὐημερία). The economic policy of a leader or of a government covers the systems for setting levels of taxation (φόροι), government revenue (πόροι) and expenditures (δαπάναι), government budgets, and other functions. The philosophy (science) of Oeconomicos (misspelled Economics) and economic policy were developed by Xenophon (Ξενοφών) in Ancient Greece. Alexander the Great (Μέγας Ἀλέξανδρος) was living a little later in the 4^th century B.C. and we know him as a great Greek (Hellen) general, leader, and civilizer. But, he was at the same time, an excellent oeconomologos (economist) because he had to manage the economy of his wars, his enormous campaign from North Greece (Macedonia) to India (Hindus River). He had also to exercise an efficient and effective public policy (revenue and spending) for his vast Empire and to satisfy all its citizens as a Hellenic civilizer and not as a conqueror.

Historians were saying that “he desired not pleasure or wealth, but only excellence and glory”, which was the moral and ethical Greek philosophy of his time. At a point, Alexander said that “…I am grateful to gods that I was borne Hellen…” and had all these Hellenic values, which made him one of the most important person in human history. Of course, as a student of the greatest of philosophers Aristotle (Ἀριστοτέλης), he has shown outstanding management capabilities (although military budgets contained more or less what budgets of states comprised). His efficiencies with rates of salaries, health and welfare, building projects, supplies, transports, reforms of the tax system, indirect taxes and donations, loans, minting of coins (currency); even his dealing with financial scandals and other actions are information useful for our policy makers, today, and they were all excellent. His contribution to the world as the greatest civilizer and preparer of the ground for the expected “Unknown God” is unique in human history.

His Empire’s budgets (revenues and spending) are measured by using the weights of gold and silver coins and values can be determined and prices can be compared by taking this information from different historians of his time. Alexander economic policy is very useful for our current leaders and scholars. Also, the history and the role of this extraordinary man and of the Greek language in God’s plan, for His revolted and deluded creation and humanity to be in a position to understand and accept His revelation, which Greeks were expecting His coming since 5^th century B.C. (the Golden Century of Athens), are very important for us. Finally, the current politics of the region are covered, in a book by the author, so they can give to the reader a better idea of the true history of the glorious past and the dishonorable conflicts of the present. Many useful information on numismatics (currency, coins, and their value) from that Ancient Greek period are given in the book, so we can compare prices, wages, and exchange rates with respect of the U.S. dollar and the Greek drachma.

ΙΙ. Alexander’s Contribution to the World

“Πᾶς ὁ ὁρῶν αὐτούς, ἐπιγνώσεται αὐτούς, ὅτι οὗτοι εἰσι σπέρμα εὐλογημένον ὑπό Θεοῦ.” (Ἡσ.. ξα΄ 9)

Hellenism’s contribution to the world is known to everyone, but one of its greatest offers was with its offspring Alexander the Great (Μέγας Ἀλέξανδρος). Alexander III Macedon (July 20, 356-June 11, 323 B.C.) earned the epithet, “the Great”, due to his unparalleled success as a king, a military commander, and a civilizer of the known world at that time.[2] He never lost a battle, despite typically being outnumbered. This was due to use of terrain, phalanx (φάλαγξ) and cavalry tactics, bold strategy, and the fierce loyalty of his troops. He always was personally involved in battles, in the manner of a Macedonian king. Greek biographer Plutarch (Πλούταρχος; c. 45–120 A.D.) describes Alexander’s appearance as a model,[3] as we can see from his statues. Greek historian Arrian (Lucius Flavius Arrianus ‘Xenophon’, Ἀρριανός, c. 86–160 A.D.) described Alexander as: “[T]he strong, handsome commander with one eye dark as the night and one blue as the sky”[4] and also with other heroic adjectives. The semi-legendary Alexander Romance[5]also suggests that Alexander suffered from heterochromia iridum: that one eye was dark and the other light.[6] Ancient authors recorded that Alexander was so pleased with portraits of himself created by Lysippos (Λύσιππος)[7] that he forbade other sculptors from crafting his image. Alexander the Great is the most admired leader in human history.[8] Lysippos’ sculpture, famous for its naturalism, as opposed to a stiffer, more static pose, is thought to be the most faithful depiction.

Of course, some of Alexander’s strongest personality traits formed in response to his parents.[9] His mother had huge ambitions, and encouraged him to believe it was his destiny to conquer the Persian Empire.[10] Olympias’ influence instilled a sense of destiny in him; of course, without preventing God’s Providence. Plutarch tells us that his ambition “kept his spirit serious and lofty in advance of his years”.[11] However, his father Philip II (382-336 B.C.) was Alexander’s most immediate and influential role model, as the young Alexander watched him campaign practically every year, winning victory after victory while ignoring severe wounds.[12] Alexander’s relationship with his father forged the competitive side of his personality; he had a need to out-do his father,[13] illustrated by his reckless behavior in battle. While Alexander worried that his father would leave him “no great or brilliant achievement to be displayed to the world”,[14] he proved that there were greater than his father’s achievements, with his unique campaign as far as to India. Alexander married twice. First, Roxana (Ρωξάνη), daughter of the Bactrian nobleman Oxyartes (’Οξυάρτης) and Stateira II (Στάτειρα Β΄),[15] the Persian princess and daughter of Darius III of Persia (Δαρεῖος Γ΄ τῆς Περσίας ἤ Δαρεῖος ὁ Κοδομανός). He apparently had two sons, Alexander IV of Macedon (Ἀλέξανδρος Δ΄ Μακεδών) of Roxana and Heracles of Macedon (Ἡρακλῆς ὁ Μακεδών)[16] from his mistress Barsine (Βαρσίνη). He lost another child when Roxana miscarried at Babylon. Apart from wives, Alexander had many more female companions.[17] Nevertheless, Plutarch described how Alexander was infatuated by the pretty Roxana.

Alexander’s economic abilities were also excellent. He managed the economy of his wars; an enormous campaign from Greece to India with success and very efficiently and also, the economic policy of his huge empire was very effective. His public policies [revenue, (πόροι, poroe) and expenditures (δαπάναι, dapanae)] were very effective, too, not only balancing his budget, but generated a surplus (πλεόνασμα), a portion of which was sent back to Macedonia. The cost (δαπάναι) of Alexander’s expedition from 336 B.C. to 323 B.C. was 2,562,018,650 Drs, which was 391,614,286.3 ozs of silver ($6,833,669,296 in today’s silver price). The revenue (πόροι) from different sources was 8,413,850,769 Drs, which was 1,286,089,063 ozs of silver ($22,442,254,150). Then, his surplus was 8,413,850,769 – 2,562,018,650 Drs = 5,851,832,119 Drs or 894,474,776.4 ozs or $15,608,584,854. (Tables 3b, 3c and 4a, 4b).[18] Currencies, coins, salaries and wages are given in Appendix A (Tables 1, 2, and 3a) and in Appendix B and Figure 6.[19] From the economic point of view, this is a good lesson for our politicians, today, who have generated an unsustainable national debt that they rollover to the next generations and the countries are facing bankruptcies. Our current social policies are very insignificant and anti-social and the workers are extremely exploited by businesses and the unregulated markets and banks[20] that make enormous profits, create inflation, redistribute the wealth without generating new one, and avoid paying taxes, too. Then, we need to learn from the past history.

Actually, Alexander the Great was a civilizer (Hellenizer). With the word Hellenization we denote the spread of Greek language, culture, and population into the former Persian Empire after Alexander’s conquest. That this export of Greek civilization took place is undoubted, and can be seen in the great Hellenistic cities of, for instance, Alexandria, Antioch, Seleucia (south of Baghdad), and many others. Alexander sought to insert Greek elements into Persian culture and attempted to hybridize Greek and Persian culture. This culminated in his aspiration to civilize and homogenize the populations of Asia and Europe. Thus, Hellenization occurred throughout this vast region.[21] The core of this Hellenistic culture was essentially Athenian (from the “golden age” of the City); the moral and ethical teaching of its philosophers. The close association of men from across Greece in Alexander’s army directly led to the emergence of the largely Attic-based “koine” (κοινή), or “common” or Hellenistic (Ἑλληνιστική) Greek dialect[22] or the language of the New Testament (Ἑλληνική τῆς Καινῆς Διαθήκης).[23] Koine spread throughout the Hellenistic world, becoming the lingua franca[24] of Hellenistic lands and eventually the ancestor of Modern Greek. Furthermore, town planning, education, local government, and art current in the Hellenistic period were all based on Classical Greek ideals, evolving into distinct new forms commonly grouped as Hellenistic. Aspects of Hellenistic culture were evident in the traditions of the Byzantine (Medieval Greek) Empire up in the mid-15th century and they are still present even in today’s Greece. The entire of long duration Greek culture is based on tradition (Παράδοσις), which is preserved and is transferred from one generation to the other. This tradition cannot be interrupted because the losses will be infinite not only for Greece, but for the entire world.

In addition, Alexander the Great was a gifted man by God (God’s Providence is in control of His entire creation). His role in history is unique and he had all these talents to pursue this historic objective, the preparation of the known world to accept the Revealed Truth, the Messiah, the Son of God, “the Unknown God” of Socrates and of the other Greek philosophers. Actually, Alexander was “the social forerunner”. The divine plan was successful in only twelve (12) years (335-323 B.C.) and was preserved with Alexander’s successors and hopefully with today’s Greeks. Alexander’s short life for only 33 years (356-323 B.C.) was enough to accomplish God’s plan for humans’ salvation.[25] He was successful in all his tasks and of course, in his economic policy and triumphant in his social, foreign, and global policies. It is obvious that if a leader has God’s Grace and Providence because he labors for God’s work, he will be very successful for his people and the world. The problem, today, is that our leaders do not receive and do not accept God’s Providence because they do not believe in the True God and their people are paying the cost.

            As my beloved friend, Professor Argyrios Varonides has said, “If the Skopje regime really seeks recognition and respect as a democratic state, it needs first to learn how to respect history and not to adopt old faded political arguments of past and collapsed regimes. Do they really want to be Macedonians? Then, they are welcomed with open arms to the Greek culture, which after all has been known, thanks to the Thessalonian brothers Methodios (Μεθόδιος) and Kyrillos (Κύριλλος). Otherwise, they ridicule themselves and become irritating.” Consequently, for someone to become Macedonian, he has, first, to become Greek because the true Macedonians were, are, and will be only Greeks (Hellenes of North Greece).

Large sections of countries that dream the non-existent historically “Aegean Macedonia” were historically under Greek control for thousands of years and those countries that transgress against Greece today are “inhospitable of the history”, conquerors. Greeks will never cease, as the Greek race to claim their lost national lands. It is their national duty to state matters concerning Greek Macedonia and many other regions, both inside and outside of Greece, exactly as they are to restore the historical truth that expediency, politics, and misguided and calculating interest continue to counterfeit and distort. It is necessary for the preservation of their unique Greek Orthodox Culture that everyone be in good conscience and that Greece permanently “guard Thermopylae”.[26] This duty must not be the subject of a transient alert or mobilization, but the constant care of the current and future citizens of the historic country, Hellas (Ἑλλάς) because the enemies (from East, North, and West) are becoming more aggressive with the passing of time.

III. Conclusion

«Ἔστιν μέν οὖν Ἑλλάς καί ἡ Μακεδονία.» (“Macedonia, of course, is a part of Greece”) [Στράβων (Strabo)]

In conclusion, the fact that the ancient Macedonians belong to the world of Greeks, is very difficult to be disputed any longer from any prudent man.[27] The new archeological treasures in connection with linguistic analyses and the findings of a great number of new inscriptions –all Greek– with rich samples of Greek names prove that there is no discontinuation of either cultural or linguistic of the unity of the Macedonians with the rest of the Greeks.[28] Also, the spreading of the Greek language and the Greek civilization and culture to the entire known world from the Greek Macedonians of the Alexander the Great constitutes the most categorical confirmation of this event.[29] This event is confirmed every year by the new archeological findings that are coming to light either at the large excavations of Pella (Πέλλα), Vergina (Βεργίνα), Dion (Δίων), and Sindos (Σίνδος), or in dozens less known, like in areas of Voion (Βόϊον), Aeani (Αἰανή), Kozani (Κοζάνη), Kastoria (Καστοριά), Florina (Φλώρινα), Edessa (Ἔδεσσα), Aridaea (Ἄριδαία), Kilkis (Κιλκίς), Kavala (Καβάλα), and of course, Thessaloniki (Θεσσαλονίκη), Amphipolis (Ἀμφίπολις)[30] and Chalkidiki (Χαλκιδική) [Petralona, (Πετράλωνα)][31] and others.

Thus, the role of Hellenism is historic and humanistic –and as time passes the vast majority of people will realize it- because it was able many times in the past to re-orientate humanity. Hellenism is a global movement of ancient moral philosophy combined with the revealed truth of Christianity, the Holy Orthodoxy. Its advantage exists in the adoption of the moderation, the spiritual, the eternal, and the truthful, and at the same time in the rejection of the exaggeration, the materialistic, the transitory, and above all the bold lie. How many today understand this unique culture, which is called the Hellenic Orthodox Culture (Ἑλληνορθόδοξος Παιδεία, Hellinorthodoxos Paideia)? The race, which possesses this culture, has the unique ability to reach the highest accomplishments and surpass the pathless degeneration of the human civilization left behind in every historic period. The universal ideas of Hellenism constitute an inexhaustible source of alternating everlasting values.[32] The principles of Hellenism that have changed the intellectual trends of humanity throughout history, have been born to this small geographical region, which for three thousand years obstinately resists the undermining efforts of the controlled “civilized” world of the West and the hordes of barbarians from Asia. One representative of this race is Alexander the Great, the Macedonian Greek commander of the army who civilized the world and refined and united Hellenism.

 

———————-

[1] From the book: John N. Kallianiotis, Political History and Economic Policy of the Greek Civilizer Alexander the Great, Hauppauge, N.Y.: Nova Science Publishers, July 2020, ISBN: 978-1-53618-072-5. novapublishers.com/shop/political-history-and-economic-policy-of-the-greek-civilizer-alexander-the-great/

[2] Roisman, Joseph and Ian Worthington (2010). A Companion to Ancient Macedonia. New York, N.Y.: John Wiley & Sons.

[3] See, Plutarch (Plutarch) (1919), Perrin, Bernadotte, ed. Plutarch, Alexander. Perseus Project. Also,  Plutarch (1936). Babbitt, Frank Cole, ed. On the Fortune of Alexander IV. Loeb Classical Library. pp. 379–487.

[4] See, “Alexander the Great”. Mithec.

[5] See, Alexander Romance .

[6] See, Grafton, Anthony, Glenn W. Most, and Salvatore Settis (2010), eds. The Classical Tradition, Harvard University Press.

[7] Lysippos (Λύσιππος) was a Greek sculptor of the 4th century B.C. Together with Scopas (Σκόπας) and Praxiteles (Πραξιτέλης), he is considered one of the three greatest sculptors of the Classic Greek era, bringing transition into the Hellenistic period.

[8] This is the reason that many non-Greek people, even foreign nations (like, the Slavic Skopje), claim that they are Macedonians, descendants of Alexander the Great. (sic). But, this is not true, so it is unacceptable by academics.

[9] See, Green, Peter (2007), Alexander the Great and the Hellenistic Age. London: Phoenix.

[10] Greeks are saying, even today, that “behind a saint, there is always a holy mother”.

[11] See, Plutarch (1919). Perrin, Bernadotte, ed. Plutarch, Alexander. Perseus Project. Retrieved 6 December 2011.

[12] See, Roisman and Worthington (2010).

[13] From what was the belief of young people in Ancient Sparta: «ἄμμες δέ γ’ ἐσόμεθα πολλῷ κάρρονες» [we shall become better (than you)].

[14] Plutarch (1919).

[15] Stateira II (Στάτειρα Β΄; died 323 B.C.), was the daughter of Stateira I and Darius III of Persia. After her father’s defeat at the Battle of Issus (Μάχη τῆς Ἰσσοῦ, November 333 B.C.), Stateira and her sisters became captives of Alexander of Macedon. They were treated well, and she became Alexander’s second wife and her sister, Drypteis or Drypetis, to Hephaestion (Ἡφαιστίων) at the Susa weddings in 324 B.C. After Alexander’s death in 323 B.C., Stateira was killed by Roxana, his first wife.

[16] Heracles of Macedon (327–309 B.C.) was a reputed illegitimate son of Alexander the Great by Barsine (Βαρσίνη), daughter of Satrap Artabazus (Ἀρτάβαζος) of Phrygia.

[17] As we see, Alexander had been married twice and had many other women companions, which shows his relationships with women. Of course, no ancient sources stated that Alexander had homosexual relationships and we do not see this perversion anywhere in ancient Greece. One Greek virtue was the “shame” (ἡ ἐντροπή). This was a big lie by some contemporary homosexuals to justify their anomaly (their deadly sin). The vice of homosexuality existed in Sodom and Gomorrah and God burnt them with fire and brimstone.

[18] See, John N. Kallianiotis, Political History and Economic Policy of the Greek Civilizer Alexander the Great, Hauppauge, N.Y.: Nova Science Publishers, July 2020, ISBN: 978-1-53618-072-5.

novapublishers.com/shop/political-history-and-economic-policy-of-the-greek-civilizer-alexander-the-great/

[19] See, Kallianiotis, Political History and Economic Policy… , July 2020.

[20] See, Kallianiotis, John N. (2019c), “Monetary Policy: Is the Dual Mandate of the Fed Maximizing the Social Welfare?”, International Journal of Economics and Financial Research, Vol. 5, No. 6, June 2019, pp. 112-142. arpgweb.com/journal/5/archive/06-2019/6/5 , arpgweb.com/pdf-files/ijefr5(6)112-142.pdf

[21] Because “What the mind and the heart is for a human being, Greece is for humanity.” Quintus Horatius Flaccus (65 B.C. – 8 B.C.) [Ρωμαῑος λυρικός ποιητής]. (= Ὅτι τό μυαλό καί ἡ καρδιά εἶναι γιά τό ἀνθρώπινο σῶμα, εἶναι ἡ Ἑλλάς γιά τήν ἀνθρωπότητα). Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) [Γερμανός συγγραφεύς].

[22] Because “Deorum lingua est lingua Graecorum.” (= Ἡ γλῶσσα τῶν θεῶν εἶναι ἡ Ἑλληνική γλὼσσα).

[23] Koine Greek displayed a wide spectrum of different styles, ranging from more conservative literary forms to the spoken vernaculars of the time. As the dominant language of the Byzantine Empire (τό κράτος τῶν Ρωμαίων, Romania, Ρωμανία, Ρωμηοί), it developed further into Medieval Greek, the main ancestor of Modern Greek. Literary Koine was the medium of much of post-classical Greek literary and scholarly writing, such as the works of Plutarch and Polybius. Koine is also the language of the Christian New Testament, of the Septuagint (the 3rd-century B.C. Greek translation of the Hebrew Bible, “Old Testament”), and of most early Christian theological writing by the Church Fathers. (St. Basil the Great and St. Gregory the Theologian studied in Athens in the 4^th century A.D.). In this context, Koine Greek is also known as “Biblical”, “New Testament”, “Ecclesiastical” or “Patristic” Greek (and as a good American friend is saying, “this is the language that is spoken in Paradise”). It also continues to be used as the liturgical language of services in the Greek Orthodox Church. This holy language is under persecution the last forty years by the enemies of the Hellenic-Orthodox paideia, as it is also anything valuable and eternal in human civilization.

[24] A lingua franca (plural: lingue franche or lingua francas), also known as a bridge language, trade language or vehicular language, is a language systematically (as opposed to occasionally, or casually) used to make communication possible between persons not sharing a native language, in particular when it is a third language, distinct from both native languages, as it is the English language, today.

[25] Also, 33 years was the earthy life of the Son of God, Jesus Christ.

[26] As Leonidas (Λεωνίδας) did in 480 B.C. at Thermopylae. See, http://www.history.com/topics/ancient-history/leonidas

[27] See, Nikolaos Martis, Macedonia, http://www.hri.org/Martis/contents/main3.html

[28] There are series of hundreds of articles by the author examining the Macedonian question from these perspectives.

[29] The interested reader can find details in the following book of the author, John N. Kallianiotis, Political History and Economic Policy of the Greek Civilizer Alexander the Great, Hauppauge, N.Y.: Nova Science Publishers, July 2020, ISBN: 978-1-53618-072-5.

novapublishers.com/shop/political-history-and-economic-policy-of-the-greek-civilizer-alexander-the-great/

Table of Contents

Preface

Chapter 1 Α΄. Introduction

Chapter 2 Β΄. Alexander’s Expedition and its Expenditures

Chapter 3 Γ΄. Alexander’s Empire: Revenue, Taxes, and Budget

Chapter 4 Δ΄. The Unexpected Death of Alexander and his Succession

Chapter 5 Ε΄. Historic Lessons from the Hellenic Studies for Today’s Economy and Society

Chapter 6 ΣΤ΄. The Hellenic Historical Journey

Chapter 7 Ζ΄. The Current Inflicted Delusion

Chapter 8 Η΄. Conclusion: The Didactic Historical Inferences

References

Appendix Α΄

Appendix Β΄

Appendix Γ΄

Appendix Δ΄

About the Author

[30] See, Amphipolis. http://www.ancient.eu/Amphipolis/ . See also, http://www.macedonian-heritage.gr/HellenicMacedonia/en/C1.8.html

[31] See, The Cave of Petralona, http://www.chalkidiki.com/petralona/ . See also, New Information on the Petralona Skull Controversy,www.ancient-origins.net/news-history-archaeology-opinion-guest-authors/new-information-petralona-skull-controversy-001380 . In addition, see, http://www.visit-halkidiki.gr/portfolio-view/petralona-cave/

[32] “Nihil Graeciae humanum, nihil sanctum.” (= Τίποτε δέν εἶναι πιό ἀνθρώπινο, πιό ἱερό ἀπό τήν Ἑλλάδα).

ΜΕ ΥΨΗΛΟ (κορωνοϊκό) ΚΟΣΤΟΣ Η ΒΕΒΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Μὲ ὑψηλὸ κόστος ἡ βεβήλωση τῆς Ἁγίας Σοφίας

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

.                Ἡ ἐκ μέρους τοῦ Τούρκου Προέδρου Ἐρντογὰν βεβήλωση τοῦ Ναοῦ τῆς Ἁγίας Σοφίας στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ ἡ παράλληλη φιέστα ποὺ ἔστησε εἶχε ὑψηλὸ κόστος. Σύμφωνα μὲ τὴ δήλωση τοῦ καθηγητοῦ Σὰρπ Οὐνὲρ (Τμῆμα Δημόσιας Ὑγείας Ἰατρικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Χασέτεπε τῆς Κωνσταντινούπολης), ποὺ δημοσιεύθηκε στὸ τουρκικὸ ἀνεξάρτητο ΜΜΕ «duvar», πάνω ἀπὸ τρεῖς χιλιάδες (3.000) μουσουλμάνοι, ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ στὶς 24 Ἰουλίου συνωστίσθηκαν ἐκτὸς τοῦ Ναοῦ καὶ ἀλάλαζαν γιὰ τὸ ἐκ μέρους τοῦ Τούρκου προέδρου «κατόρθωμα» τῆς βεβήλωσης τοῦ Ναοῦ-συμβόλου τῆς Χριστιανοσύνης, βρέθηκαν θετικοὶ στὸν κορωνοϊό, γεγονὸς ποὺ προκάλεσε ἐκθετικὴ αὔξηση τῶν κρουσμάτων στὴν Τουρκία. Στὶς ἀρχὲς Αὐγούστου δηλωμένα ἦσαν ἄνω τῶν χιλίων ἡμερησίως, κατὰ τὶς ἐπίσημες τουρκικὲς ἀνακοινώσεις.
.                Σημειώνεται ὅτι μαζὶ μὲ τὸν Ἐρντογὰν στὴν βεβήλωση τοῦ Ναοῦ ἦσαν 500 ἐπίσημοι προσκεκλημένοι του, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ὁ γαμβρός του καὶ Ὑπουργὸς Οἰκονομικῶν τῆς Τουρκίας Μπερὰτ Ἀλμπαϊράκ. Ἰατρός, ποὺ ἐργάζεται σὲ νοσοκομεῖο τῆς Σεβάστειας καὶ θέλησε νὰ κρατήσει τὴν ἀνωνυμία του, δήλωσε στὸ ἀραβικὸ πρακτορεῖο εἰδήσεων Arab News ὅτι ἔχει τὴν πληροφορία ὅτι καὶ μεταξὺ αὐτῶν τῶν 500 ὑπῆρξαν κρούσματα, ποὺ ἀπεκρύβησαν ἀπὸ τὴν κοινὴ γνώμη.
.                Τὸ Arab News σημειώνει ὅτι ὁ Ἐρντογὰν εἶχε προσκαλέσει στὴ βεβήλωση τοῦ Χριστιανικοῦ Ναοῦ –μνημείου τοῦ Βυζαντινοῦ Πολιτισμοῦ– προσωπικότητες ἀπὸ ὅλο τὸν κόσμο, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ τὸν Πάπα Φραγκίσκο. Ἀλλά, ὅπως δήλωσε μὲ δηλητηριώδη εἰρωνεία ὁ καθηγητὴς τῆς Παιδιατρικῆς Καρδιοθωρακικῆς Χειρουργικῆς στὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Πίτσμπουργκ Δρ. Ἐργκὶν Κοσιλντιρίμ, «οὐδεὶς ἀνταποκρίθηκε στὴν πρόσκληση Ἐρντογὰν, πλὴν τοῦ κορωνοϊοῦ»…
.                 Ἡ εὐθύνη τοῦ προέδρου Ἐρντογὰν εἶναι μεγάλη, διότι ὁ ἴδιος καὶ τὸ Κόμμα του προκάλεσαν αὐτὴ τὴ νέα ἔκρηξη τῆς πανδημίας. Ἡ λαϊκὴ κινητοποίηση γιὰ τὴ φιέστα ποὺ ἔστησαν, τὴν 24η Ἰουλίου, ἦταν ὡσὰν πρὸ κορωνοϊοῦ προεκλογικὴ συγκέντρωση. Ὅπως γράφει τὸ Arab News ἰσλαμιστὲς-ὀπαδοὶ τοῦ Κόμματος τοῦ Ἐρντογὰν μεταφέρθηκαν μὲ ποῦλμαν δωρεὰν στὴν Κωνσταντινούπολη ἀκόμη καὶ ἀπὸ τὰ βάθη τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Ὁ ἴδιος ὁ Ἐρντογὰν ἐκτίμησε ὅτι γύρω ἀπὸ τὸν Ναὸ τῆς Ἁγίας Σοφίας συνωστίσθηκαν 350.000 ὀπαδοί του, γιὰ νὰ ἑορτάσουν τὸ «γεγονός», χωρὶς οὐδὲν μέτρο νὰ λάβουν ἔναντι τῆς πανδημίας….
.                Ἡ μὲ εὐθύνη τοῦ Προέδρου Ἐρντογὰν ἔξαρση τοῦ κορωνοϊοῦ στὴν γειτονικὴ χώρα δείχνει τὸν χαρακτήρα του. Μπρὸς στὴ μεγαλομανία, ἀπὸ τὴν ὁποία διακατέχεται καὶ στὶς δικτατορικὲς – σουλτανικὲς ἀντιλήψεις του, παρέβλεψε τὶς ἐπιπτώσεις τῶν ἐνεργειῶν του. Ἀναλόγως μὲ τὴν Ἁγία Σοφία πράττει στὴν Ἀνατολικὴ Μεσόγειο, στὴ Λιβύη, στὴ Συρία, στὸ Αἰγαῖο καὶ σὲ βάρος τῶν Κούρδων, τῶν Ἀλεβιτῶν, τῆς Ἑλλάδος, τῆς Κύπρου, τῆς Αἰγύπτου, τοῦ Ἰσραὴλ καὶ τῆς Ἀρμενίας. Ὅλοι οἱ πολιτικοὶ ἡγέτες, ποὺ συζητοῦν καὶ διαπραγματεύονται μαζί του ὀφείλουν νὰ γνωρίζουν τὸν χαρακτήρα τοῦ Τούρκου Προέδρου. Οἱ ὁλοκληρωτικές του πεποιθήσεις φαίνονται καὶ ἀπὸ τὴν προεξόφλησή του, πὼς τὸ 100% τῶν Τούρκων τὸν ἀκολουθεῖ στὰ ὅσα πράττει. Οὔτε ὁ Στάλιν εἶχε παρουσιάσει ποτὲ τέτοια ποσοστά.-

Ο ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΤΑΛΑΝΤΙΕ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Ὁ Κολοκοτρώνης καὶ ὁ Ταλαντιὲ

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

.          Πλησιάζει τὸ Πάσχα τοῦ καλοκαιριοῦ, ἡ ἑορτὴ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, κατὰ τὴν ὁποία οἱ Ἕλληνες, γιὰ μίαν ἀκόμη χρονιά, θὰ προσέλθουμε στοὺς Ναούς, ἐν μέσῳ ἀναζωπύρωσης τῶν κρουσμάτων τοῦ κορωνοϊοῦ καὶ ἐπιβολῆς ἐκ νέου περιοριστικῶν μέτρων. Εἶναι γνωστὴ ἡ ἐπίκληση τοῦ Χριστοῦ, τῆς Παναγίας, τῶν Ἁγίων καὶ ἡ τέλεση τοῦ σημείου τοῦ Σταυροῦ σὲ κάθε μας ἐγχείρημα.
.          Στὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1821 ὁ Κολοκοτρώνης, ὁ Κανάρης, ὁ Καραϊσκάκης, ὁ Παπαφλέσσας, ὁ Διάκος καὶ οἱ ἄλλοι ἥρωες ἀγωνιστὲς μὲ τὸν Σταυρὸ σύμβολο καὶ βοηθὸ πολέμησαν μὲ ἐπιτυχία τὴν πανίσχυρη Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία, χωρὶς νὰ ὑπολογίζουν τὴ ζωή τους καὶ κέρδισαν τὴν ἐλευθερία τους, ἐνῶ οἱ ἴδιοι καὶ πολὺ περισσότερο οἱ ἐθελοντὲς μαχητές τους, ἦσαν χωρὶς ἐκπαίδευση, πειθαρχία καὶ ὀργάνωση τακτικοῦ στρατοῦ. Εἶχαν ἀφιερώσει τὴ ζωή τους στὴν Πατρίδα καὶ στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἐπίσης οἱ Ἕλληνες νίκησαν στὸν πόλεμο μὲ τὴν Ἰταλικὴ φασιστικὴ Αὐτοκρατορία, ἐπειδὴ δὲν ὑπολόγισαν τὸ μέγεθός της καὶ τὴν ὑπέρ της συντριπτικὴ ὑπεροπλία, οὔτε τὴ ζωή τους.
.          Τελευταίως στὴν Πατρίδα μας δημοσιεύθηκαν ἄρθρα γιὰ τὶς σχέσεις μας μὲ τὴν Τουρκία, μὲ τὰ ὁποῖα ζητεῖται ἀπὸ τὴν κυβέρνηση νὰ δείξει λογικὴ καὶ νὰ συμβιβαστεῖ μὲ τὴν γειτονικὴ χώρα στὶς ἀπαιτήσεις καὶ στοὺς ἐκβιασμούς της, ἀποφεύγοντας τὴν πολεμικὴ ρήξη μαζί της. Ἕνας μάλιστα ἀρθρογράφος διέγνωσε ὅτι ἡ πλειονότητα τῶν μελῶν τῶν ἐνόπλων δυνάμεων εἶναι νέοι ἄνθρωποι, παντρεμένοι, μὲ μικρὰ παιδιά, μὲ ὄνειρα καὶ δίψα γιὰ ζωή, ποὺ καρδιοχτυπᾶνε κάθε φορὰ ποὺ ἀκοῦνε πόλεμο καὶ θερμὸ ἐπεισόδιο…
.                   Ἡ λογικὴ τῶν ἐν λόγῳ ἀρθρογράφων θυμίζει τὸν Ἐντουὰρ Νταλαντιέ, ἀριστερὸ – ριζοσπάστη πρωθυπουργὸ τῆς Γαλλίας κατὰ τὸ διάστημα 1938-1940. Αὐτός, μαζὶ μὲ τὸν πρωθυπουργὸ τῆς Ἀγγλίας Νέβιλ Τσάμπερλεν, ἀκολούθησαν ἔναντι τοῦ Χίτλερ πολιτικὴ «κατευνασμοῦ» καὶ «συμβιβασμοῦ» στὶς ἀπαιτήσεις καὶ στὰ σχέδιά του, προκειμένου, ὅπως νόμισαν, νὰ ἀποφύγουν τὸν πόλεμο καὶ τὴν ἀπώλεια ἀνθρώπινων ζωῶν στὶς χῶρες τους. Ἔτσι τὸ 1938 Τσάμπερλεν καὶ Ταλαντιέ, μαζὶ μὲ τοὺς Χίτλερ καὶ Μουσολίνι, ὑπέγραψαν τὴ Συμφωνία τοῦ Μονάχου. Μὲ αὐτὴν προδιδαν καὶ ἄφηναν ἀπροστάτευτη στὶς ἁρπακτικὲς διαθέσεις τῆς Γερμανίας τὴν Τσεχοσλοβακία καί, στὴ συνέχεια, τὴν Πολωνία… Ὁ ἴδιος ὁ Ταλαντιὲ εἶχε δεσμευθεῖ μὲ συνθήκη, ψευδῶς ὅπως ἀποδείχθηκε, ὅτι θὰ ὑπερασπισθεῖ τὴν ἀνεξαρτησία καὶ τὴν ἀκεραιότητα τῆς Τσεχοσλοβακίας… Ὅταν ὁ Χίτλερ ἦταν ἕτοιμος νὰ ἐπιτεθεῖ στὴν Πολωνία ἡ κυβέρνησή της ἀπευθύνθηκε γιὰ βοήθεια στὴν Γαλλία, ἀλλὰ ὁ Ζὸρζ Μπονέ, ὙπΕξ τῆς κυβέρνησης Ταλαντιέ, τῆς ἔδωσε τὴν ἀπάντηση ὅτι ἡ κυβέρνησή του «δὲν θὰ ἀφήσει νὰ σκοτωθοῦν γιὰ τὴν Πολωνία τὰ νιάτα τῆς Γαλλίας»…
.             Μετὰ τὴν Συνθήκη τοῦ Μονάχου ὁ Ταλαντιὲ φοβήθηκε πὼς θὰ ἀποδοκιμασθεῖ ἐπιστρέφοντας στὸ Παρίσι. Ἀπατήθηκε. Ἡ ἐπηρεασμένη ἀπὸ τὴν εἰρηνιστικὴ προπαγάνδα γαλλικὴ κοινὴ γνώμη πανηγύρισε τὴν ταπεινωτικὴ συμφωνία. Πίστεψαν οἱ Γάλλοι πὼς δείχνοντας φιλοτομαρισμὸ καὶ ἐθελοδουλία θὰ τοὺς ἀφήσει ἥσυχους ὁ Χίτλερ… Τελικά, ἀφοῦ ἐκτέθηκαν, πολέμησαν μὲ τοὺς Γερμανοὺς καὶ ὑπέστησαν ταπεινωτικὴ ἧττα. Τὰ παθήματα μαθήματα γιὰ ὅσους μελετοῦν τὴν Ἱστορία.-