ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ: ΣΠΑΝΙΟ ΜΩΣΑΪΚΟ ΜΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ 1500 ΕΤΩΝ ΣΤΗΝ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ

Ἰσραήλ: Ἀνακάλυψαν ἀρχαῖο μωσαϊκὸ
μὲ ἑλληνικὴ ἐπιγραφὴ 1.500 ἐτῶν

.                 Μία σπάνια ἀνακάλυψη ἑνὸς ἀρχαίου λειψάνου καὶ ἑνὸς ἱστορικοῦ ντοκουμέντου ἔφεραν στὸ φῶς ἀρχαιολόγοι στὴν Παλιὰ Πόλη Ἱερουσαλήμ. Πρόκειται γιὰ ἕνα μωσαϊκὸ πάτωμα ἡλικίας 1.500 ἐτῶν, πάνω στὸ ὁποῖο ὑπάρχει μία ἑλληνικὴ ἐπιγραφή. Ἡ ἀνακάλυψη εἶδε τὸ φῶς στὴ διάρκεια ἐργασιῶν ἐγκατάστασης ὑπόγειων καλωδίων τηλεπικοινωνίας.
.                 Ἡ ἐπιγραφὴ ἀναφέρει τὸν Ρωμαῖο αὐτοκράτορα Ἰουστινιανὸ τοῦ 6ου αἰώνα, καθὼς καὶ τὸν Κωνσταντῖνο, ὁ ὁποῖος ὑπηρέτησε ὡς ἡγούμενος ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἱδρύθηκε ἀπὸ τὸν Ἰουστινιανὸ στὴν Ἱερουσαλήμ. Οἱ ἀρχαιολόγοι πιστεύουν ὅτι θὰ τοὺς βοηθήσει νὰ κατανοήσουν τὰ Ἰουστινιάνια κτήρια ποὺ ὑπάρχουν στὴν πόλη.
.               Ἡ πλήρης ἐπιγραφὴ ἀναφέρει: «Ὁ πιὸ εὐσεβὴς Ρωμαῖος αὐτοκράτορας Φλάβιος Ἰουστινιανὸς καὶ ὁ πιὸ θεοσεβὴς ἱερέας καὶ ἡγούμενος, Κωνσταντῖνος, ἀνήγειραν τὸ κτήριο στὸ ὁποῖο (αὐτὸ τὸ μωσαϊκὸ) τοποθετήθηκε κατὰ τὴν 14η ἔνδειξη».
.               Ἡ ἔνδειξη εἶναι μία ἀρχαία μέθοδος μέτρησης ἐτῶν, ποὺ χρησιμοποιήθηκε γιὰ φορολογικοὺς σκοπούς. Ὅπως δήλωσαν οἱ ἀρχαιολόγοι σύμφωνα μὲ τὴν ἐπιγραφὴ τὸ ψηφιδωτὸ χρονολογεῖται γύρω ἀπὸ τὰ ἔτη 550/551 Μ.Χ.
[…] « Τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἐπιγραφὴ διατηρήθηκε τόσους αἰῶνες ἀποτελεῖ ἕνα ἀρχαιολογικὸ θαῦμα”, δήλωσε ὁ Ντέιβιντ Γκέλμαν διευθυντὴς τῶν ἀνασκαφῶν τῆς Ἀρχῆς τῶν Ἰσραηλινῶν Ἀρχαιοτήτων.[…] Οἱ ἐρευνητὲς πιστεύουν ὅτι τὸ κτήριο, μέσα στὸ ὁποῖο ἦταν τοποθετημένο τὸ μωσαϊκό, ἦταν δίπλα στὴν παλιὰ Πύλη τῆς Ἀρχαίας Πόλης τῆς Δαμασκοῦ, ἡ ὁποία χρησίμευε ὡς πανδοχεῖο γιὰ τοὺς προσκυνητές.

ΠΗΓΗ: protothema.gr

 

Advertisements

ΠΡΟΚΛΗΣΗ Η ΠΑΡΑΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ [Γιατί ἆραγε οἱ Ἕλληνες Ρωμαιοκαθολικοί, μὲ τὶς ἐκδηλώσεις γιὰ τὸν Λατίνο ἐπίσκοπο Σύρου Ἰταλὸ Carga, θέλησαν νὰ προκαλέσουν τοὺς Ὀρθοδόξους συμπολίτες τους;] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Πρόκληση ἡ παραποίηση τῆς Ἱστορίας

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

.         Στὰ 1617 ὁ Λατίνος Ἐπίσκοπος Σύρου Giovanni – Andrea Carga ἐκτελέστηκε ἀπὸ τὸν ἐπικεφαλῆς τοῦ τουρκικοῦ στόλου, ποὺ εἶχε εἰσβάλει καὶ καταλάβει τὸ νησί. Ἦταν ἕνα τραγικὸ γεγονὸς καὶ μία δυσάρεστη στιγμὴ γιὰ τὸ Βατικανό, ποὺ καθ’ ὅλη τὴ διάρκεια τῆς τουρκοκρατίας γενικῶς διατηροῦσε καλὲς σχέσεις μὲ τὴν Ὑψηλὴ Πύλη.
.         Φέτος, τετρακόσια χρόνια μετά, οἱ Ρωμαιοκαθολικοὶ διοργανώνουν στὴ Σύρο σειρὰ ἐκδηλώσεων, μὲ ἀφορμὴ τὴ θλιβερὴ αὐτὴ ἱστορία. Στὶς ἐκδηλώσεις προσκλήθηκαν, πέραν τῶν ὁμοπίστων τους, οἱ ἀρχὲς τῆς Σύρου καὶ ὁ ἐπιχώριος Ὀρθόδοξος Μητροπολίτης. Γιὰ δικούς του λόγους ὁ κ. Δωρόθεος δὲν παρέστη καὶ ἀπέστειλε ἀντιπροσωπεία.
.         Στὴ δημοσιογραφικὴ καὶ ἐνημερωτικὴ κάλυψη τοῦ γεγονότος καὶ τῶν ἐκδηλώσεων ὑπῆρξαν σημεῖα ποὺ δὲν ἀνταποκρίνονται στὴν ἱστορικὴ ἀκρίβεια. Στὴν ἐνημερωτικὴ ἐφημερίδα «Καθολική», στὴν ὁποία ἐκδότης ἀναφέρεται ὁ «Ἀρχιεπίσκοπος Καθολικῶν Ἀθηνῶν καὶ Πρόεδρος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου Καθολικῆς Ἱεραρχίας Ἑλλάδος» Σεβαστιανός, ἡ σχετικὴ εἴδηση ἔχει τίτλο: «Σύρος: Ἐπέτειος μαρτυρικοῦ θανάτου Ἐπισκόπου Σύρας Ἰωάννη – Ἀνδρέα Κάργα». Ὅπως γράφτηκαν τὰ ὀνόματα καὶ τὸ ἐπώνυμο καὶ χωρὶς νὰ ἀναγράφεται τίποτε γιὰ τὴν ἐθνικότητά του, ἀφήνεται νὰ ἐννοηθεῖ ὅτι ὁ ἐκτελεσθεὶς ἀπὸ τοὺς Τούρκους ἦταν Ἕλληνας στὸ γένος. Ἐπὶ πλέον στὸν τοπικό, τῆς Σύρου, ἔντυπο καὶ ἠλεκτρονικὸ Τύπο ὁ Carga ἀναφέρεται ὡς «πρωτομάρτυρας τοῦ (Ἑλληνικοῦ) Ἔθνους», ἀνάλογος τῶν Μαρτύρων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τοῦ Ἔθνους Ἁγίου Σεραφείμ, Ἐπισκόπου Φαναρίου, Διονυσίου, Μητροπολίτου Λαρίσης, τοῦ Φιλοσόφου, ποὺ εἶχαν μαρτυρήσει χρονολογικὰ κοντὰ στὴν ἐκτέλεση τοῦ Carga, καὶ Ρήγα τοῦ Βελεστινλῆ… (Βλ. σχ. Ἐφημ. Κυκλάδων «Κοινὴ Γνώμη», ἀριθμ. φύλλου 4320, 16/2/2016).

Ποιά εἶναι ἡ ἀλήθεια;

.         Ὁ Giovanni – Andrea Carga ἦταν Ἰταλὸς στὸ γένος. Γεννήθηκε τὸ 1560 στὴ Βενετία. Τὸ βαφτιστικό του ὄνομα ἦταν Μαρτίνος. Εἰσῆλθε στὸ τάγμα τῶν Δομινικανῶν καὶ πῆρε τὰ δύο ὀνόματα. Θέλησε νὰ καταστεῖ μισιονάριος, γιὰ νὰ προσηλυτίσει τοὺς Ὀρθοδόξους στὸν Παπισμό. Πρώτη του ἀποστολὴ στὴν Κωνσταντινούπολη, στὰ 1601. Κατέστη «ἀποστολικὸς ἐπίτροπος» καὶ ἐπιφορτίσθηκε μὲ τὴν ὑπηρεσία νὰ κατευθύνει τὴ λατινικὴ προπαγάνδα στὴν καρδιὰ τῆς Ὀρθοδοξίας. Γράφουν στὴν ἱστοσελίδα τους οἱ «ἀληθινὲς γυναῖκες» (Σημ.: Ἄρθρο τῆς 23/2/2016, μὲ τίτλο «Ἄγνωστη ἱστορία τῶν Συριανῶν (Ρωμαιοκαθολικῶν) Ἡρώων καὶ Ἐθνομαρτύρων»): «Τὸ 1601 ἡ Ἱερὰ Σύνοδος γιὰ τὴ διάδοση τῆς Πίστεως (Σημ.: Πρόκειται γιὰ Ἐπιτροπὴ ποὺ ἐξελίχθηκε στὴν congregatio de propaganda fide) ἐκτιμώντας τὸ ζῆλο καὶ τὴ θεολογικὴ κατάρτιση (Σημ.: τοῦ Carga) τὸν μετέθεσε στὸν Γαλατᾶ τῆς Κωνσταντινουπόλεως στὴ Μονὴ Δομινικανῶν. Ὀλιγαρκής, φιλομαθὴς καὶ ἐπίμονος ἱερέας ἐπέδειξε ἀσυνήθιστη καὶ ἀξιοθαύμαστη δραστηριότητα. Λόγῳ τῶν ἱκανοτήτων του καὶ κατόπιν πιέσεων τῶν Ἑνετικῶν Ἀρχῶν, οἱ ὁποῖες ἐπιδίωκαν διορισμὸ ὑπηκόων τους στὶς λατινικὲς ἐπισκοπὲς τοῦ Αἰγαίου, ἐξελέγη ἐπίσκοπος Σύρου. Λόγῳ τῶν σχετικὰ καλῶν διπλωματικῶν σχέσεων μεταξύ τῆς Ὑψηλῆς πύλης καὶ τῆς Γαληνοτάτης Δημοκρατίας ἐξασφάλισε σουλτανικὸ φιρμάνι, μὲ τὸ ὁποῖο τοῦ παρεχωρεῖτο διοικητικὴ καὶ δικαστικὴ ἐξουσία πάνω σὲ ὅλους τοὺς Συριανούς, τόσο τοῦ λατινικοῦ, ὅσο καὶ τοῦ ἑλληνοβυζαντινοῦ τυπικοῦ».
.         Ἀντιλαμβάνεται εὔκολα ὁ ἀναγνώστης ποιὰ ἦταν ἡ «ἀσυνήθιστη καὶ ἀξιοθαύμαστη δραστηριότητά» του στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπως καὶ πόσο φανατικὰ ἦταν προσκολλημένος στὴ Ρώμη θρησκευτικὰ καὶ στὴ Βενετία πολιτικά.
.         Γιὰ τὴ δράση τοῦ Λατίνου Ἐπισκόπου Σύρου Carga σὲ βάρος τῶν Ὀρθοδόξων σημαντικὰ στοιχεῖα ἀναφέρει ὁ Ἰταλὸς ἱερωμένος Francesco Luigi Pinzani, στὴν ἐργασία του «Vita del venerabile monsignore Giovanni Andrea Carga» (Tipografia Biasutti, 1855, paper back, May 20 2009). Γιὰ τὴν προσηλυτιστικὴ δράση τοῦ Λατίνου Ἐπισκόπου ἀναφέρει, μεταξὺ τῶν ἄλλων:
.         Χαρακτήριζε τοὺς Ἕλληνες Ὀρθοδόξους «σχισματικούς», «αἱρετικούς», «ἀτίθασους» καὶ «ἀνυπάκουους», ἐπειδὴ δὲν ἀναγνώριζαν τὸ Πρωτεῖο τοῦ Πάπα, δὲν ὑποτάσσονταν σ’ αὐτὸν καὶ δὲν ἀκολουθοῦσαν τὴ διδασκαλία του, ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι Μία καὶ ἔχει ἕναν Ποιμένα, αὐτόν, τὸν Πάπα.
.         Ἰσχυριζόταν ὅτι οἱ ὀκτὼ Σύνοδοι, ποὺ ἀναγνωρίζουν οἱ Ὀρθόδοξοι, ἀποδέχονται τὸ Πρωτεῖο τοῦ Πάπα καθὼς καὶ τὴν ἐπεξήγηση ποὺ δόθηκε στὴν ἐκπόρευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, μὲ τὸ filioque. Αὐτά, ἔλεγε, «ἀλλοιώθηκαν ἀπὸ τὸν πείσμονα, φιλόδοξο καὶ βίαιο Πατριάρχη Φώτιο» καὶ τὸν διάδοχό του Μιχαὴλ Κηρουλάριο.
.         Ἰσχυριζόταν ἀκόμη ὅτι τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο εἶναι αἱρετικὸ καὶ σχισματικὸ καὶ πρέπει νὰ τοποθετηθεῖ ἐκεῖ λατινίζων πατριάρχης, ποὺ νὰ θέσει τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ὑπὸ τὴν κυριαρχία τοῦ Πάπα .
.         Ὑποστήριζε μετὰ πάθους ὅτι οἱ Ὀρθόδοξοι ὤφειλαν νὰ ἀκολουθήσουν τὶς ἀποφάσεις τῶν Συνόδων στὴ Λυὼν (1272-1274) καὶ στὶς Φεράρα – Φλωρεντία (1438-1439) καὶ νὰ ὑποταγοῦν στὸν Πάπα, ἀκολουθώντας τὸ παράδειγμα τοῦ Βησσαρίωνα.
.         Ἀπειλοῦσε μὲ ἐκκλησιαστικὲς καὶ ἄλλες ποινές, τύπου Ἱερᾶς Ἐξέτασης, τοὺς ἀπείθαρχους Ὀρθοδόξους, ποὺ δὲν ἤθελαν νὰ ὑποταγοῦν στὸν παπισμό. Τὶς ποινὲς (ἀφορισμοὺς κ.λπ.) στοὺς «αἱρετικοὺς Ὀρθοδόξους» δικαιολογοῦσε μὲ τὸ ὅτι ἐνεργεῖ στὶς ψυχὲς τους ὅπως ὁ ἰατρὸς στὰ σώματα. «Μήπως δὲν εἶναι στὴν ἰσχὺ τοῦ ἰατροῦ ἡ χρήση σιδήρου καὶ φωτιᾶς, ὅταν ἐφαρμόζει μία θεραπεία καὶ οἱ κοινὲς μέθοδοι δὲν εἶναι ἐπαρκεῖς;» ἰσχυριζόταν.
.         Τὰ ἐπιχειρήματα τοῦ Carga εἶναι τὰ πάγια ἐπιχειρήματα τῶν Παπικῶν, ἕως καὶ σήμερα. Χωρὶς ντροπὴ ἀναφέρουν τὶς Συνόδους τῆς Λυὼν καὶ τῶν Φεράρας – Φλωρεντίας, ὅταν εἶναι πασίγνωστο πὼς ὁ Μιχαὴλ Παλαιολόγος στὴν πρώτη καὶ ὁ Ἰωάννης Παλαιολόγος στὴ δεύτερη ἐνήργησαν φιλοπαπικὰ γιὰ πολιτικοὺς λόγους. Εὑρίσκονταν ὑπὸ τὴν ἀπειλὴ τῶν Φράγκων ὁ πρῶτος καὶ τῶν Ὀθωμανῶν ὁ δεύτερος καὶ ἐνήργησαν μὲ τὸν ἐκβιασμὸ τοῦ Πάπα, πὼς ἂν θέλουν στρατιωτικὴ βοήθεια ἀπὸ τὴ Δύση, πρέπει νὰ ὑποταγοῦν σ’ αὐτόν. Βοήθεια ποὺ ποτὲ δὲν ἦρθε καὶ ποτὲ δὲν θὰ ἐρχόταν… Δὲν ντρέπονται ἀκόμη, ὅταν διαστρέφουν τὴν ἀλήθεια ὡς πρὸς τὰ δόγματα καὶ τὶς ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων καὶ ὅταν εἶναι περήφανοι, ποὺ χρησιμοποιοῦν τὴν κοσμική τους ἰσχὺ γιὰ νὰ προσηλυτίσουν τοὺς Ἕλληνες στὴν κακοδοξία τους. Δὲν ντρέπονται, ὅταν θυμίζουν τὶς μεθόδους τῆς Ἱερᾶς Ἐξέτασης… Δὲν ντρέπονται νὰ μνημονεύουν μισιονάριους, ποὺ μὲ ὅλα τὰ μέσα πολέμησαν τὴν πίστη τῶν Ὀρθοδόξων. Δὲν ντρέπονται καὶ σήμερα, ἴσως γιατί βρίσκουν πρόσφορο ἔδαφος στὴν προπαγάνδα τους. Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἀπὸ τὴν ἡγεσία τοῦ ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδοξίας μάρτυρος Κυρίλλου Λουκάρεως βρίσκεται σήμερα στὸν σύγχρονο Φαναριωτισμό …
.         Σημειώνεται ὅτι ὁ Λατίνος Ἐπίσκοπος Carga, ποτὲ δὲν εἶπε, οὔτε ἔγραψε, οὔτε, φυσικά, αἰσθάνθηκε Ἕλληνας. Στὴν περίοδο 1600 – 1620, ποὺ δραστηριοποιεῖται ὁ Carga σὲ βάρος τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἀπὸ τὴν παπικὴ ἐξουσία, μέσῳ τῶν ἰησουιτῶν καὶ τῶν ἄλλων μοναστικῶν ταγμάτων, εἶχε ἐνταθεῖ ἡ προπαγάνδα καὶ ἡ ἐπιχείρηση προσηλυτισμοῦ τῶν ὅπου Γῆς Ὀρθοδόξων: Ἑλλήνων, Σλάβων, Σύριων, Αἰγυπτίων καὶ ἄλλων. Ἐπίσης ἡ Ἱερὰ ἐξέταση ἦταν σὲ ἔξαρση. Τὸ 1600 καίγεται ζωντανὸς στὴν πυρὰ ὁ σημαντικὸς ἐπιστήμονας καὶ φιλόσοφος Τζορντάνο Μπροῦνο. Τὸ 1616 ὁ καρδινάλιος Μπελαρμίνε διέταξε, ἐκ μέρους τοῦ Πάπα, τὸν Γαλιλαῖο νὰ υἱοθετήσει τὴ θέση τοῦ Βατικανοῦ, ὅτι τὸ ἡλιοκεντρικὸ σύστημα, ποὺ ἀνακάλυψε καὶ ἀνακοίνωσε ὁ Κοπέρνικος, εἶναι καθαρὰ ὑποθετικό. Μὲ τὴν ἐντολὴ αὐτὴ εἰσήχθη ὁ Γαλιλαῖος σὲ δίκη ἀπὸ τὴν Ἱερὰ ἐξέταση, τὸ 1633…
.           Ὡς πρὸς τὸ πῶς συμπεριφέρθηκαν οἱ παπικοὶ κατὰ τὴν περίοδο τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821 ἔχουν γραφτεῖ ἱστορικὰ στοιχεῖα καὶ ἐπιστημονικὲς μελέτες, ὅπως ἡ ἐγκριθεῖσα ἀπὸ τὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου τῶν Ἀθηνῶν διδακτορικὴ διατριβὴ τοῦ Κωνσταντίνου Μανίκα, ποὺ ἔχει τίτλο «Σχέσεις Ὀρθοδοξίας καὶ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Ἐπαναστάσεως 1821 – 1827». Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ἱερόθεος ἀναφέρει, μεταξὺ τῶν ἄλλων, στὴ βιβλιοπαρουσίαση τῆς ἐν λόγῳ διατριβῆς: «Οἱ Λατίνοι κατ’ ἀρχὰς ἀποστασιοποιήθηκαν ἀπὸ τὶς πρῶτες ἐπαναστατικὲς ἐνέργειες καὶ δὲν συμμετεῖχαν στὴν Ἐπανάσταση τῶν Ἑλλήνων. Στὴ Σύρο σὲ σύσκεψη ποὺ ἔγινε “ἀποφασίστηκε ἡ μὴ συμμετοχή τους στὴν ἐπανασταση”… Ἐπέλεξαν τὴν ἀρχὴ τῆς οὐδετερότητας. Ὅμως δὲν στάθηκαν σὲ αὐτήν… Πράγματι μὲ πολλοὺς τρόπους καὶ μὲ πολλὲς ἐνέργειες ἐπιδείκνυαν τὰ φιλοτουρκικά τους αἰσθήματα καὶ ὅτι αὐτοὶ παραμένουν πιστοὶ στὸν Σουλτάνο… Οἱ Λατίνοι τῶν νησιῶν τοῦ Αἰγαίου κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως, ὅταν οἱ Ὀρθόδοξοι ὕψωναν τὰ λάβαρα τῆς ἐλευθερίας, ὕψωναν στοὺς Ναούς τους τὶς γαλλικὲς σημαῖες, πράγμα τὸ ὁποῖο προκαλοῦσε τὸ λαὸ καὶ τὴν ἑλληνικὴ κυβέρνηση…». (Περ/κὸ «Ἐκκλησιαστικὴ Παρέμβαση», τ. 77, Ἰούνιος 2002).
.           Ὁ Σπ. Τρικούπης στὴν Ἱστορία του γράφει: « Ἡ ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας φωνὴ ἀντήχησε καθ’ ὄλας τὰς Κυκλάδας καὶ πολλὰς τῶν Σποράδων. Μόναι αἱ καρδίαι τῶν τοῦ δυτικοῦ δόγματος Ἑλλήνων ἐκώφευσαν. Ἐφάνη κατὰ τὴν περίπτωσιν ταύτην ὑπὸ τὴν μορφὴν τοῦ δόγματος τούτου ὅλη ἡ ἀσχημοσύνη τοῦ φανατισμοῦ προτιμήσαντος τὴν ἡμισέληνον τοῦ σταυροῦ καὶ τὴν δουλείαν τῆς ἐλευθερίας». (Βλ. σχ. proskynitis.blogspot.gr, 26 Ἰουλίου 2012).
.         Τὸ ἐρώτημα εἶναι γιατί οἱ Ἕλληνες Ρωμαιοκαθολικοί, μὲ τὶς ἐκδηλώσεις γιὰ τὸν Carga, θέλησαν νὰ προκαλέσουν τοὺς Ὀρθοδόξους συμπολίτες τους. Σήμερα στὴ Σύρο ζοῦν εἰρηνικὰ καὶ ἁρμονικά. Γιατί θέλησαν μὲ ἀνακρίβειες νὰ ἀναξέσουν πληγὲς τοῦ παρελθόντος; Ἐὰν νομίζουν ὅτι οἱ Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι ξέχασαν, κάνουν λάθος. Ὅπως ἔλεγε ὁ Κων. Δεσποτόπουλος, ἀμνησικακία ἔχουν, ἀμνησία δὲν ἔχουν. Ἐὰν νομίζουν ὅτι ὠθοῦν ἔτσι τὴν ἕνωση τῶν Ἐκκλησιῶν, πλανῶνται. Οἱ Σύνοδοι στὴ Λυὼν καὶ στὶς πόλεις Φεράρα – Φλωρεντία τὸ ἀποδεικνύουν. Μπορεῖ σὲ ἐπίπεδο κορυφῆς νὰ συμφωνήθηκαν διάφορα, ἀλλὰ ὁ ὀρθόδοξος ἑλληνικὸς λαὸς ἦταν ἐκεῖνος, ποὺ ἔκρινε καὶ ἀποφάσισε γιὰ τὸ μέλλον του.-

KAΡΥΣΤΟΣ: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ (Ἰω. Καλλιανιώτης)

Κάρυστος Ἱστορική Ἀναδρομή. 2017

Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΚΑΙ Η ΘΡΑΚΗ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Ἡ Κωνσταντινούπολη καὶ ἡ Θράκη

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

.                 Ἡμέρες μνήμης εἶναι οἱ τελευταῖες ἡμέρες τοῦ Μαΐου. Εἶναι οἱ ἡμέρες ποὺ ὁ Ἑλληνισμὸς ἔζησε τὴν τραγωδία τῆς ἁλώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπὸ βάρβαρο κατακτητή. Ἔτσι ὁλοκληρώθηκε ὁ κύκλος τῆς ρωμαίικης αὐτοκρατορίας, ποὺ γιὰ πάνω ἀπὸ 1100 χρόνια φώτιζε μὲ τὸν πολιτισμό της τὴν οἰκουμένη καὶ ταυτόχρονα τὸν προστάτευε ἀπὸ τὶς βαρβαρικὲς ὀρδές.
.                 Ἀπότοκο τῆς τραγωδίας τῆς ἁλώσεως καὶ τῆς πάνω ἀπὸ 400 χρόνια δουλείας ἦταν νὰ ἐπιτελεσθεῖ τὸ θαῦμα τῆς ἐπιβιώσεως καὶ τῆς ἀνάπτυξης τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ, συνέχεια τοῦ ὁποίου εἶναι ἡ γενιά μας. Ὁ Θανάσης Πετσάλης – Διομήδης γράφει σχετικὰ στὸ προλογικό του σημείωμα, στὸ ἐξαίρετο ἱστορικὸ μυθιστόρημά του «Οἱ Μαυρόλυκοι»:

«Ἀκαταμέτρητα, χιλιάδες –μυριάδες– ἱερὰ τῶν Ἑλλήνων κόκαλα στρώθηκαν καὶ λίπαναν τὸ φτωχὸ ἑλληνικὸ χῶμα, γιὰ νὰ βαστηχτεῖ στὴ ζωὴ Ζωὴ Ἑλληνική, Φυλὴ Ἑλληνική. Ἑλληνισμός. Κι’ ἀπὸ τ’ ἄσαρκο, τὸ σκελεθρωμένο σῶμα, ἀπὸ ἐτοῦτα τὰ κόκαλα φύτρωσε, βγῆκε, ἄνθισε ὁ Καινούργιος Ἑλληνισμός, ὁ δικός μας Ἑλληνισμός, ποὺ ἔφτιασε τὸ 21, τὸ 12 καὶ τὸ 40. Στ’ ἀλήθεια, κατεβήκαμε ὣς τὸ τελευταῖο σκαλί, γιὰ ν’ ἀρχίσουμε τὸ βαρύ, τὸ κοπιαστικὸ ξανανέβασμα. Γιατί τὸ θαῦμα δὲ γίνηκε ὡσὰν τὰ θαύματα: μονοστιγμή. Ὡρίμασε λίγο – λίγο, δούλεψε δειλὰ – δειλά, κουφὰ σὰ φλόγα μὲς τὴ χόβολη, κομματιασμένη δύναμη, πολὺν καιρό, πολλά, πολλὰ τραγικὰ χρόνια, μὲς στὸ σκοτάδι, στὸ διωγμό, στὴ φοβέρα στὴ φτώχεια καὶ στὴν τύφλα τῆς ἀγραμματοσύνης. Καὶ λίγο – λίγο πάλι μὰ ὄχι πιὰ δειλά, ὄχι κούφια … ὁ Ἑλληνισμὸς ξέσπασε καὶ νίκησε καὶ φωτίζει».

.               Στὸ ἐπιτελεσθὲν θαῦμα τῆς ἐπιβίωσης καὶ τῆς ἀνάπτυξης ἐκ τῆς τέφρας τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ σπουδαία θέση κατέχει ὁ Θρακικὸς Ἑλληνισμός. Τὸ μεγαλούργημά του εἶναι ἀξιοθαύμαστο, γιατί ἦταν δυσκολότερο ἀπὸ τῶν ἄλλων περιοχῶν τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἀφοῦ ἦταν δίπλα στὸ κέντρο καὶ ἄμεσα οἱ Ὀθωμανοὶ ἀντιδροῦσαν. Γι’ αὐτὸ ὁ φόρος αἵματος καὶ θυσιῶν ποὺ πλήρωσε ἀπὸ τὸ 1361, ὅταν ὑποδουλώθηκε, ἕως τὸ 1920, ποὺ ἀπελευθερώθηκε, ἦταν βαρύτατος. Λεηλασίες, δηώσεις καὶ σφαγὲς στὶς περιοχὲς Ἀδριανούπολης, Σωζοπόλεως, Διδυμοτείχου, Σαμοθράκης, Σηλυβρίας, Ραιδεστοῦ, Καλλίπολης, Μυριοφύτου. Ἑκατόμβη ὁλόκληρη κληρικῶν Νεομαρτύρων, μὲ πρῶτο τὸν Πατριάρχη Κύριλλο Ϛ΄, ποὺ ἀπαγχονίστηκε στὴν Ἀδριανούπολη, καὶ σειρὰ μεγάλη λαϊκῶν, ποὺ τοὺς ἀκολούθησαν στὸ μαρτύριο.
.       Οἱ Θρακιῶτες εἶχαν συμμετοχὴ καὶ στοὺς ἐκτός τῆς Θράκης διεξαχθέντες ἀγῶνες γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Πατρίδας καὶ συνέβαλαν στὴν πνευματικὴ ἄνθηση τοῦ Ἔθνους. Μεταξὺ τῶν ἄλλων, ἀπὸ τὴ Θράκη κατάγονταν ὁ Ἅγιος Νεκτάριος ὁ Κεφαλᾶς, οἱ Ἀρχιεπίσκοποι Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος Χρυσόστομος Παπαδόπουλος καὶ Χριστόδουλος Παρασκευαΐδης, ὁ συγγραφέας Γεώργιος Βιζυηνός, καὶ ὁ ὀνομαστὸς μαθηματικὸς Κωνσταντῖνος Καραθεοδωρῆ.
.           Σήμερα ἡ ἐλευθερία τῆς Θράκης ὑπονομεύεται ἐσωτερικὰ καὶ ἀπειλεῖται ἐξωτερικά. Σήμερα, γιὰ νὰ ζεῖ ἀσφαλὴς καὶ εὐημερῶν στὶς πατρογονικὲς ἑστίες του καὶ νὰ μὴν ὑποστοῦμε μία νέα ἅλωση ὁ Θρακικὸς Ἑλληνισμὸς χρειάζεται νὰ τοῦ ἀνταποδοθοῦν λίγα ἀπὸ αὐτὰ ποὺ μᾶς προσέφερε καὶ μᾶς προσφέρει.-

Ο ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΑΛΛΙΑΡΑ ΣΚΥΛΙΑ, ΟΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΘΕΛΗΜΑΤΑ… (Δ. Νατσιός) «Ἴσως κάτω ἀπὸ τὰ μπάζα τῆς ἀσημαντοκρατίας κρύβεται ἡ ἀληθινὴ Ἑλλάδα…».

Ὁ Κολοκοτρώνης καὶ τὰ μαλλιαρὰ σκυλιά,
ὁποὺ κάνουν θελήματα…

Γράφει ὁ Δημ. Νατσιός
Δάσκαλος-Κιλκίς

.               Λίγο πρὶν συλλάβει ἡ βαυαρικὴ ἀντιβασιλεία τὸν «προδότη» τοῦ Ἔθνους, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ὁ Ἄρμανσπεργκ, θέλοντας νὰ τὸν δοκιμάσει, τοῦ εἶπε:
-Ἔχεις πολλοὺς ἐχθρούς, στρατηγέ.
-Ἔχω παραδέχτηκε ὁ Κολοκοτρώνης, μὰ δύο ἀπ’ αὐτούς, στέκονται οἱ χειρότεροι ἀπ’ ὅλους.
-Καὶ ποιοί εἶναι οἱ δύο αὐτοὶ ἐχθροί σου; ρώτησε περίεργα ὁ προϊστάμενος τῶν ἀντιβασιλιάδων.
Ὁ Γέρος τοῦ ἀποκρίθηκε:
-Ὁ ἕνας τ’ ὄνομά μου κι ὁ ἄλλος οἱ δούλεψές μου γιὰ τὴν πατρίδα.
(Δ. Φωτιάδης, «Κολοκοτρώνης», ἔκδ. «Ζαχαρόπουλος» σελ. 13).

.                 Αὐτὰ γίνονται τὸν Σεπτέμβρη τοῦ 1833. Μάλιστα -νὰ γράψουμε καὶ κάτι νόστιμο ἀπὸ τὴν εὐφυῆ θυμοσοφία τοῦ Κολοκοτρώνη- ἔστειλαν ἕνα «τσοῦρμο», σαράντα «χωροφύλακες» γιὰ νὰ ἁλυσοδέσουν, ποιόν; τὸ ἀθάνατο Εἰκοσιένα. Ἀρχηγός τους κάποιος εὐτελὴς καὶ γλοιώδης μοίραρχος, ὀνόματι Κλεώπας. Μόλις τὸν εἶδε ὁ Γέρος τοῦ Μοριᾶ, εἶπε:
-Τί χρειαζόταν, ὠρὲ Κλεώπα, τόσο ἀσκέρι; Ἔφτανε νὰ μοῦ στείλουν ἕνα σκυλὶ μαλλιαρό, ἀπὸ ἐκεῖνα ὅπου κάνουν θελήματα. Μ’ ἕνα γράμμα στὸ στόμα νὰ πάω στ’ Ἀνάπλι καὶ μ’ ἕνα φαναράκι νὰ φέγγει καὶ τῶν δυονῶν μας… (Ποῦ νὰ καταλάβει ὁ Κλεώπας ὅτι «τὸ μαλλιαρὸ σκυλὶ γιὰ θελήματα» ἦταν ὁ ἴδιος. Γέμισε ὁ τόπος σήμερα ἀπὸ τέτοια μαλλιαρὰ σκυλιὰ καὶ κουτάβια, ὅπου κάνουν τὰ θελήματα τῶν ἀφεντάδων τους…).
.               Θυμήθηκα τὴν ἀπάντηση τοῦ Κολοκοτρώνη στὸν Βαυαρὸ ἀντιβασιλέα, ἀκούγοντας τὶς ἀπειλὲς ποὺ νυχθημερὸν ἐκτοξεύονται ἀπὸ τοὺς «εὐκλεεῖς» γείτονές μας καὶ τοὺς ποικιλώνυμους «ἑταίρους» μας. Κανονικὰ τὰ κανάλια, μαζὶ μὲ τὸ δελτίο καιροῦ, πρέπει νὰ καθιερώσουν καὶ ἕνα δελτίο ἀπειλῶν καὶ ὕβρεων ποὺ ἐξεμοῦν κατὰ τῆς πατρίδας μας.
.                 Καὶ ἀναρωτιέσαι γιατί; Τὴν ἀπάντηση τὴν ἔδωσε ὁ Κολοκοτρώνης. Γιὰ δύο λόγους:
.           Ὁ ἕνας εἶναι τὸ ὄνομά μας. Ἑλλάς, Ἕλληνας, «τιμιωτέρα ἰδιότης» δὲν ὑπάρχει στὴν οἰκουμένη. Ὁ δεύτερος εἶναι οἱ «δούλεψές μας» γιὰ τὴν ἀνθρωπότητα. Εἶναι ὁ Ἑλληνισμός, πηγὴ ἀείροος, ποὺ ἄρδευσε καὶ δρόσισε τὸν κόσμο ὅλο. Θὰ περιοριστῶ στοὺς ὅμορους “φίλους”…
.              Συνορεύουμε βόρεια καὶ ἀνατολικὰ μὲ τέσσερις χῶρες. Ἀλβανία, Σκόπια, Βουλγαρία καὶ Τουρκία.
.            Οἱ Ἀλβανοὶ μετατρέπονται σ’ αὐτὸ ποὺ γνωρίζουν καλά, σὲ Τουρκαλβανούς. Στὴν ἱστορία ἔτσι τοὺς γνωρίσαμε. Ὅποτε ὁ σουλτάνος, τὸ “γομάρι” ποὺ λέει καὶ ὁ Μακρυγιάννης, ἤθελε νὰ σφάξει καὶ νὰ ρημάξει ἕναν τόπο ἑλληνικό, ποιούς ἔστελνε; Τους Τουρκοαλβανούς.
.            Στὰ 1780 κατέστρεψαν τὴν Πελοπόννησο, τότε χάθηκε τὸ κολοκοτρωναίικο, γλίτωσαν λίγοι, μεταξὺ αὐτῶν καὶ ὁ Θοδωράκης, γιατί ἦταν θέλημα Θεοῦ νὰ ζήσει. Καὶ ἀργότερα, κατὰ τὴν περίοδο τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα, τὰ ἴδια ἔκαναν τὰ «ταγκαλάκια», ὅπως τοὺς ὀνομάζει ὁ Γέρος στὰ ἀπομνημονεύματά του. Τὸ 1940 δέκα τάγματα Ἀλβανῶν, ἀκολουθοῦν σὰν ὕαινες τοὺς Ἰταλοὺς μὲ σκοπό, τί ἄλλο; Τὸ πλιάτσικο, τὴν ἁρπαγή, τοὺς βιασμοὺς καὶ δολοφονίες. Αὐτά, δηλαδὴ ποὺ ἔπραξαν  κατὰ τὴν περίοδο τῆς κατοχῆς οἱ μωαμεθανοὶ τσάμηδες. Καὶ τώρα ὀνειροφαντάζονται «μεγάλες Ἀλβανίες», ποιοί; Αὐτοὶ ποὺ ποτὲ δὲν πολέμησαν γιὰ τὴν πατρίδα τους, ἡ ὁποία τοὺς χαρίστηκε χάρις στὴν κακουργία τῶν Ἰταλῶν καὶ Αὐστριακῶν κυρίως. (Μαθαίνουμε σὲ χιλιάδες Ἀλβανοὺς γράμματα στὰ σχολεῖα μας. Ὅμως μ’ αὐτὰ ποὺ λέει ὁ ἀνισόρροπος Ράμα, τὸ τσιράκι τοῦ Ἐρντογάν, καὶ ποὺ σίγουρα κάποιοι, μᾶλλον οἱ περισσότεροι ἐν Ἑλλάδι Ἀλβανοὶ τὰ υἱοθετοῦν καὶ τὰ συζητοῦν στὰ σπίτια τους, σὲ λίγο καιρὸ τὴν σαχλαμάρα ποὺ κάνουν μὲ τὰ χέρια τους, ἀναπαριστώντας ἐκεῖνο τὸ ἐρεβῶδες ὄρνεο τῆς σημαίας τους, δὲν θὰ τὴ βλέπουμε μόνο στὰ στρατόπεδα, ἀλλὰ καὶ στοὺς αὔλειους σχολικοὺς χώρους. Τὰ περὶ ἀφομοιώσεως βρίσκονται μόνο στὰ μυαλὰ τῶν ἐθνομηδενιστῶν. Τώρα ποὺ μᾶς χρειάζονται οἱ πατρικὲς ὁρμήνειες τοῦ Κολοκοτρώνη καὶ τοῦ Καραϊσκάκη, τὸ ὑπουργεῖο ἀνθελληνισμοῦ, διὰ τοῦ ΙΕΠ, προσπαθεῖ νὰ τοὺς ἐξαφανίσει ἀπὸ τὰ σχολεῖα, ἀπὸ τὰ βιβλία ἱστορίας).
.               Πᾶμε στὸ δεύτερο ἀπολειφάδι τῆς γειτονιᾶς μας. Τὰ Σκόπια, τὸ περίπου κράτος, θνησιγενὲς ἐξάμβλωμα, κατασκεύασμα εὐκαιριακό. Τὸ 1941, ὅταν οἱ Γερμανοί, τὰ στίφη τῶν βαρβάρων, εἰσβάλλουν στὴν πατρίδα μας, αὐτοί, ἀπόνερα τῶν κομιτατζήδων -κομιτατζής: συνώνυμο τῆς κτηνωδίας- τοὺς ἔραιναν μὲ ροδοπέταλα. Ὁ Κροάτης καὶ μέγας μισέλλην Τίτο τοὺς ἔκανε κράτος, τοὺς βάφτισε «Μακεδόνες» καὶ τὸ πίστεψαν οἱ ἀπατεῶνες τῆς ἱστορίας. Θὰ μποροῦσε νὰ τοὺς πεῖ Σέρβους, Κροάτες, Ἀλβανούς, Αὐστριακούς, Κινέζους… Ὄχι. Μακεδόνες, τὴν Ἑλλάδα εἶχε σκοπὸ νὰ προσβάλλει ὁ Τίτο, ποὺ πολλοὶ ἡμέτεροι κρετίνοι θαύμαζαν καὶ θαυμάζουν. Ὅσο ἔκαναν τὶς βρωμοδουλειὲς τῶν Ἀμερικανῶν καὶ τῶν Τούρκων καὶ ἔρρεαν τὰ δολάρια, ἐπιδίδονταν σὲ λεονταρισμοὺς καὶ ἔφτασαν στὸ ἔσχατο σημεῖο τῆς ξεφτίλας καὶ τῆς ὕβρεως, ὥστε νὰ αὐτοχειροτονοῦνται ἀπόγονοι τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου. Τώρα ποὺ ἄλλαξαν οἱ ἰσορροπίες καὶ δὲν βρίσκουν πάτρωνα, ἢ καλύτερα «πορνοβοσκό», ἀκοῦν τὸ «οὐκ οἶδα ὑμᾶς». Θὰ διαλυθοῦν, κανεὶς δὲν θὰ λυπηθεῖ, γιατί τὴν ὕβριν ἀκολουθεῖ ἡ νέμεσις. Ζοῦν ἐκεῖ 200.000-250.000 χιλιάδες Ἕλληνες καὶ κάποιες πάλαι ποτὲ ἀνθηρὲς ἑλληνίδες πόλεις – Μοναστήρι, Στρώμνιτσα, Κρούσοβο, Ἀχρίδα, Δοϊράνη– μήπως ἦρθε ἡ ὥρα νὰ ἐπανέλθουν στὴν ἀγκαλιὰ τῆς μάνας;
«Τὸ σπίτι ποὺ γεννήθηκα
κι ἂς τὸ πατοῦν ξένοι
στοιχειὸ εἶναι καὶ μὲ προσκαλεῖ
ψυχὴ καὶ μὲ προσμένει»,  γράφει ὁ Παλαμᾶς.
.             Ἔχουμε καὶ τοὺς Βούλγαρους. Ξεδοντιασμένοι τώρα καὶ «εὐγνώμονες», γιατί ὅλη ἡ βιομηχανικὴ καὶ βιοτεχνικὴ Βόρειος Ἑλλὰς μετακόμισε στὴν χώρα τους, ὅπου δὲν ὑπάρχουν μνημόνια καὶ φορολογικὲς λερναῖες ὕδρες. Βεβαίως ἡ Παναγία ἡ Εἰκοσιφοίνισσα ἀκόμα περιμένει τὰ διαγουμισμένα κειμήλιά της καὶ σίγουρα κάποιοι ἀκαδημαϊκοὶ καὶ πολιτικοὶ “κύκλοι” τῆς Σόφιας μελετοῦν τὸν χάρτη τῆς συνθήκης τοῦ Ἁγίου Στεφάνου καὶ βαριαναστενάζουν…
.                 Καὶ τέλος τὸ λυσσασμένο ἀγαρηνὸ σκυλί, ἡ Τουρκιά, ἴδια πάντοτε, αἱμοχαρὴς καὶ ὑπερφίαλη, μάστιγα τῆς Ἀσίας καὶ κατάρα τῶν Βαλκανίων. Ὁ κοινὸς νοῦς βλέποντας τὶς δηλώσεις, τὶς προκλήσεις, τὶς ἐξωφρενικὲς καὶ ποταπὲς ἀπαιτήσεις, σκέφτεται ὅτι ἐπιδιώκει τὴν σύρραξη. Ἔχοντας ἀπέναντί της μία ἡγεσία «ἀγραβάτωτη» καὶ πνιγμένη στὴν ἰδεοληψία της, ἄθεο σκορποχώρι, ποὺ δὲν ἔχει συνέλθει ἀκόμη ἀπὸ τὴν παταγώδη καθίζηση τοῦ ὑπαρκτοῦ σοσιαλισμοῦ καὶ τὴν καθολικὴ χρεωκοπία τοῦ σοβιετικοῦ συστήματος καὶ ἕναν λαὸ ἀποχαυνωμένο σὲ μάζα βουλιμικὰ φιλοθεάμονα -κάτι σὰν «γαλαρία» σχολικοῦ λεωφορείου ποὺ τὸ «γλεντάει» φαιδρολογώντας, μικρολογώντας καὶ ἐπιχαίροντας γιὰ τὰ δεινὰ τῶν γυμνοσάλιαγκων «παικτῶν» τοῦ survivor- συμπεραίνει ὅτι “θὰ ἀνοίξει τὴν πόρτα τοῦ τρελοκομείου”, θὰ χτυπήσει. Τί θὰ γίνει; Κανεὶς δὲν ξέρει.
.               Νὰ ἐπιστρέψω πάλι στὴν ἁγιασμένη Ἐπανάσταση τοῦ ᾽21 καὶ νὰ ὑπενθυμίσω αὐτὸ ποὺ ἔγραψε ὁ Ὀδυσσέας Ἀνδροῦτσος στὸν Κολοκοτρώνη, ὅταν στὴν ἀρχὴ τῆς Ἐθνικῆς Ἐπανάστασης ἐρίζουν οἱ καπεταναῖοι γιὰ τὰ πρωτεῖα καὶ ἡ δολερὴ διχόνοια χαμογελοῦσε «καθενὸς» μὲ τὸ σκῆπτρο της. «Σᾶς στέλνω τὸν Δράμαλη μὲ 30.000 ἀσκέρι γιὰ νὰ μονοιάσετε». Εὔχομαι μὴν μᾶς ἔλθουν πάλι ἀσκέρια ἀπὸ τῆς Ἀνατολῆς τὰ μέρη, γιατί τώρα δὲν ἔχουμε Κολοκοτρωναίους καὶ Παπαφλέσσηδες ποὺ ἦταν «ἱκανοὶ νὰ ἀποβάλουν τὴν σουλτανικὴ δουλεία μὲ σκέτο σαπουνόνερο», ὅπως γράφει ὁ Ἐλύτης.
.              Γράφω “τώρα”. Ἴσως κάτω ἀπὸ τὰ μπάζα τῆς ἀσημαντοκρατίας κρύβεται ἡ ἀληθινὴ Ἑλλάδα…

 

Δημήτρης Νατσιὸς

δάσκαλος-Κιλκὶς

«Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ. Η ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΨΥΧΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΥΚ ΕΑΛΩ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΙΣ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ ΤΟ ΦΩΣ»-2

«Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ.
Η ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΨΥΧΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΥΚ ΕΑΛΩ,
ΟΥΚ ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΙΣ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ ΤΟ ΦΩΣ»

563 ὁλόκληρα χρόνια πέρασαν, ἀφ᾽ ὅτου ἡ Κωνσταντινούπολη,
ἡ Βασιλεύουσα,
ποὺ διέγραψε μία φωτεινὴ πορεία 1123 ἐτῶν καὶ 18 ἠµερῶν, ἔπεσε.

τῆς Δρ. Φιλ. Μαρίας – Ἐλευθερίας Γιατράκου

περιοδ. «ΚΑΜΠΑΝΕΣ»

Ἠλ. στοιχειοθ. «ΧΡΙΣΤ. ΒΙΒΛΙΟΓΡ.»

Μέρος Α´:  «Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ. Η ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΨΥΧΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΥΚ ΕΑΛΩ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΙΣ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ ΤΟ ΦΩΣ»

.             Ἰδανικὸ τοῦ κάθε βυζαντινοῦ πολίτη ἦταν ἡ µόρφωση. Τὴν ἀπαιδευσία, τὴν ἔλλειψη πνευµατικῆς καλλιέργειας, τὴ θεωροῦσαν οἱ Βυζαντινοὶ ἀτύχηµα καὶ συµφορά. Τὸ πρῶτο πράγµα ποὺ διδασκόταν ἕνα παιδί, ὅταν γινόταν ἕξι χρόνων, ἦταν ἡ γραµµατικὴ ἢ «τὸ ἑλληνίζειν τὴν γλώσσαν». Τὸν 11ο αἰώνα, ἐπὶ αὐτοκράτορα Ἀλεξίου Κοµνηνοῦ, τὰ σχολεῖα ἦταν ἀνοιχτὰ καὶ προσιτὰ σὲ ὅλα τὰ παιδιά, ἀνεξάρτητα ἀπὸ ἐθνικότητα καὶ κοινωνικὴ τάξη τῶν γονέων τους. Ὁ κορυφαῖος φιλόσοφος Μιχαὴλ Ψελλός, στὴν ἡλικία τῶν 14 ἐτῶν εἶχε τὴν ἱκανότητα νὰ ἀπαγγέλει Ἰλιάδα ἀπὸ µνήµης. Μὲ τὴ Γραµµατικὴ οἱ νέοι μαθαιναν ρητορική, φιλοσοφία, καὶ τέσσερις τέχνες, τὴν ἀριθµητική, τὴ γεωµετρία, τὴ μουσικὴ καὶ τὴν ἀστρονοµία. Μποροῦσαν ἐπίσης νὰ διδαχθοῦν νοµικά, ἰατρική, φυσικὴ καὶ ἀπὸ δασκάλους κληρικούς, θρησκευτικά. Οἱ µορφωµένοι καὶ λόγιοι κάτοικοι τῆς Κωνσταντινούπολης χρησιµοποιήθηκαν ποικιλοτρόπως ἀπὸ τὸ Ὀθωµανικὸ κράτος. Ἡ ἀναζωογονητικὴ πνευµατικὴ δύναµη τοῦ Βυζαντίου ἐµπνέει καὶ σήµερα τὴ ζωὴ µας²². Τὸ Βυζάντιο ἐκπολίτισε καὶ ἔβγαλε ἀπὸ τὴ βαρβαρότητα χῶρες ὁλόκληρες. Ἡ ἐπικαιρότητα τοῦ ἔργου τῶν Κυρίλλου καὶ Μεθοδίου διαφαίνεται καὶ ἀπὸ τὴν «ἐς ἀεὶ» θεµελίωση τῆς χριστιανικῆς Θρησκείας καὶ γραφῆς. Οἱ Ἅγιοι αὐτοί, Κύριλλος καὶ Μεθόδιος, ἔφεραν τὴν κωνσταντινουπολίτικη ἀκτινοβολία ὣς τὴν κεντρικὴ Εὐρώπη, δηλαδὴ τὴ Μοραβία, ὣς τὰ βάθη τοῦ Πόντου (ἡ ἀναφορὰ ἐδῶ εἶναι, στὸ ἔργο τοῦ Κυρίλλου πρὸς τοὺς Χαζάρους καὶ γιὰ τὸν πρῶτο ἐκχριστιανισµὸ τῶν Ρώσων).
.             Ὁ Κύριλλος καὶ ὁ Μεθόδιος ἔδωσαν στοὺς Σλάβους τὰ χριστιανικὰ φῶτα καὶ πρῶτοι ἔφεραν τὰ σύνορα τῆς οἰκουµενικῆς ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως πέρα ἀπὸ τὰ σύνορα τῆς τότε παγκόσµιας αὐτοκρατορίας τοῦ Βυζαντίου. Ἡ εὐόδωση τῆς προσπάθειας τοῦ Πατριάρχη Φωτίου πρὸς τοὺς λαοὺς τοῦ Πόντου, θὰ συµπληρωθεῖ ἕναν αἰώνα ἀργότερα ἀπὸ τὴν προσπάθεια ποὺ θὰ καταβάλει ὁ Πατριάρχης καὶ µαζὶ Ἀντιβασιλέας, Νικόλαος ὁ Μυστικός. Αὐτὸς ἑδραίωσε τὸν χριστιανισµὸ τῶν Ἀλανῶν καὶ Ἀβασγῶν, τῶν λαῶν δηλαδὴ ποὺ οἱ ἀπόγονοί τους ζοῦν στὶς παρυφὲς τοῦ Καυκάσου, καὶ σχηµατίζουν σήµερα µαζὶ μὲ τοὺς Ἀρµενίους τὸ ἀκραῖο προπύργιο τῆς Χριστιανοσύνης. Ἡ νοητὴ γραµµὴ ποὺ διασχίζει τὴν Ἀδριατικὴ θάλασσα, ἀπὸ τὶς Δαλµατικὲς ἀκτὲς καὶ κάτω ὣς τὴ μεγάλη Σύρτη, ὣς τὴν Κυρηναϊκή: Τὴν περιοχὴ δηλαδὴ ποὺ στάθηκε μὲ τὴ σειρά της ὣς τὴν ἀραβικὴ κατάκτηση (τέλος 7ου αἰώνα) ἀκραῖο φυλάκιο ἑλληνοσύνης καὶ ἐνδόξου βυζαντινισµοῦ, ὅπως θὰ ἔλεγε ὁ Καβάφης²³.
.             Ἡ Βενετία ἐδῶ καὶ πεντακόσια χρόνια εἶναι ἕνα ἄλλο Βυζάντιο, χάρη στοὺς Βυζαντινούς. Ἡ Εὐρώπη σὲ στιγµὲς αὐτοσυνειδησίας ὁµολογεῖ ὅτι ὀφείλει τὸν πολιτισµό της στὸ Βυζάντιο.
.             Ἡ ἀκτινοβολία τῆς Βασιλεύουσας μὲ τοὺς θόλους καὶ τὰ ἀετώµατα, τὶς χρωµατιστὲς ψηφίδες, ποὺ ἀποτελοῦν τὸ φόντο στὶς μικρογραφίες τῶν ἱστορηµένων χειρογράφων, µᾶς δίνουν μία εἰκόνα λαµπρή, ἂν καὶ οἱ Βυζαντινοὶ ἀρχιτέκτονες φύλαγαν τὶς ὡραιότερες δηµιουργίες τους γιὰ τὰ ἐσωτερικά²⁴.
.             Ἀλλὰ ὅταν ἀκοῦµε γιὰ Κωνσταντινούπολη, ὁ νοῦς πάει στὸ αἰώνιο σύµβολό της, τὴν Ἁγιὰ Σοφιά, «τὸ μέγα µὀναστήρι, μὲ τὰ τετρακόσια σήµαντρα καὶ τὶς ἑξήντα δύο καµπάνες». Δὲν ὑπάρχει Ἕλληνας ἢ ἀλλοεθνὴς ποὺ νὰ ἔκρυψε τὴ συγκίνηση καὶ τὸ σεβασµό του στὸ ἄκουσµα τῶν δύο λέξεων: Ἁγιὰ Σοφιά. Ἕνας περιηγητὴς τοῦ 12ου αἰώνα γράφει: «Δὲν ὑπάρχει ἄλλη πολιτεία στὴ Γῆ ποὺ νὰ µπορεῖ νὰ συγκριθεῖ μὲ τὴν Κωνσταντινούπολη. Ἐδῶ βλέπει κανεὶς τὸν περίφηµο ναὸ τῆς Ἁγίας Σοφίας … Ὁ ἀριθµὸς τῶν ναῶν εἶναι ἴσος μὲ τὸν ἀριθµὸ τῶν ἠµερῶν τοῦ χρόνου. Οἱ θησαυροί, ὄµως, τῆς Ἁγίας Σοφίας εἶναι ἀναρίθµητοι … Κι ἔτσι ἔχει γίνει σπουδαῖος ναός, ποὺ δὲν ὑπάρχει ὄµοιός τοῦ στὸν κόσµο»²⁵. Ὅµως ὁ Μάϊος, ὁ ὡραιότερος ἴσως μήνας τοῦ ἔτους, φέρνει στὴ σκέψη µνῆµες ὀδυνηρές, ἀφοῦ εἶναι ὁ μήνας τῆς Ἅλωσης τῆς «Βασιλίδος τῶν Πόλεων». Ὁ μήνας κατὰ τὸν ὁποῖο ὁ Μωάµεθ ὁ Β´ ἐξεπόρθησε βίαια τὴν Βασιλεύουσα, τὸ προπύργιο τοῦ Χριστιανισµοῦ, τοῦ Ἑλληνισµοῦ τὴν μεγάλη κοιτίδα, τὴν Κωνσταντινούπολη.
.             Ζούµε σὲ ἐποχὴ ἰδεοθύελλας, ἀνιδανισµοῦ.
.             Ὡς γνήσιοι Ἕλληνες, ἰδιαιτέρως ὅσοι ἔχουµε φύσει καὶ θέσει πνευµατικὴ εὐθύνη, ἄραγε προσφέρουµε στὴ νεότητα μας ἰδεοράµατα, διδάσκοντας τὴν ἱστορικὴ ἀλήθεια καὶ γιγαντώνοντας τὶς χρυσὲς ἐλπίδες της γιὰ τὴ Βασιλεύουσα; Ἀφόρµηση γι᾽αὐτὸ ποὺ λέγω μοῦ ἔδωσε ὁ ὑπέροχος πίνακας ποὺ ὑπάρχει στὸ Ἱστορικὸ Μουσεῖο τῆς Ἱστορικῆς καὶ Ἐθνολογικῆς Ἑταιρείας τῆς Ἑλλάδος, μὲ τίτλο «Τὸ Ὄνειρο στὴν Ἁγιὰ Σοφιά». Τὸ Ἑλληνόπουλο, γαλουχηµένο μὲ τὴν ἱστορικὴ ἀλήθεια γιὰ τὸ Βυζάντιο, τὴν Ἁγιὰ Σοφιά, τὴν Ἅλωση, ποιὸς ξέρει μὲ τί ἰδέες φορτισµένο ἀπὸ ἐνθουσιώδη δάσκαλο, διαβάζει τὶς λαµπρὲς σελίδες τῆς Βυζαντινῆς ἱστορίας, φθάνει στὴν Ἅλωση, καταπονηµένο ἀπὸ τὴν τραγικὴ στιγµὴ τῆς πτώσης κοιµᾶται πάνω στὰ βιβλία, κι ὀνειρεύεται, ὢ τί ὀνειρεύεται! Πὼς βρίσκεται μέσα στὸ ναὸ τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας σὲ στιγµὲς θείας κατάνυξης, ἐνῶ τὸ κερὶ ἐξακολουθεῖ νὰ φωτίζει τὴν ὕπαρξή του μὲ τὴν ἄσβηστη φλόγα του.
.             Ὁ Κωνσταντῖνος, ὁ υἱὸς τῆς Ἑλένης, ἵδρυσε τὴν Κωνσταντινούπολη, καὶ πάλιν ἐπὶ Κωνσταντίνου τοῦ Παλαιολόγου, δυστυχοῦς βασιλέως, Ἑλένης υἱοῦ καὶ αὐτοῦ, «ἡ Πόλις ἑάλω καὶ εἰς ἐσχάτην δουλείαν τε καὶ κακοδαιµονίαν κατήχθη» κατὰ τὸν Κριτόβουλον τὸν Ἴµβριον.
.             Ὁ Κωνσταντῖνος ὁ Παλαιολόγος ἦλθε στὸν κόσµο σὲ καιρὸ ποὺ τὸ Βυζάντιο ψυχορραγοῦσε καὶ δὲν ἦταν πιὰ στὶς δόξες του. Γιὸς τοῦ Μανουὴλ Παλαιολόγου καὶ τῆς Ἑλένης ἦταν ὁ πιὸ ἀγαπηµένος τοῦ λαοῦ μέσα στὰ τέσσερα ἀδέλφια του, γιατί ἦταν στολισµένος μὲ ἀρετὲς ὑψηλές. Καλόγνωµος καὶ μετρηµένος στὴ ζωή, ἀνδρεῖος, μὲ ταπείνωση, πράος μὲ θεοσέβεια, πονόψυχος, γλυκοµίλητος. Στολισµένος μὲ σεµνότητα καὶ ὑποµονὴ πολλή. Γι᾽αὐτὸ σύσσωµος ὁ λαὸς τὸν διάλεξε, ὅταν πέθανε ὁ Ἰωάννης Παλαιολόγος. Δὲν θέλησε νὰ γίνει ἡ στέψη του στὴν Ἁγιὰ Σοφιά, μὲ πανηγυρισµοὺς καὶ τυµπανοκρουσίες, γιατί οἱ καιροὶ ἦταν δύσκολοι καὶ τὸ βασίλειο εἶχε φτωχύνει. Στέφθηκε βασιλιὰς στὸν Ἅη-Δηµήτρη, στὸ Μυστρὰ καὶ σὰν ἔφθασε στὴν ἀγαπηµένη τοῦ Πόλη, ὕπνο δὲν ἔδωκε στὰ ματια του, στὰ τέσσερα χρόνια ποὺ βασίλεψε²⁶.
.             Ὅσα λέγει εἰς ἀπάντησιν τῶν προτάσεων τοῦ Μωάµεθ νὰ παραδώσει τὴν Πόλη, συµπυκνώνονται στὴν ἡρωική του ἀπάντηση: « … τὸ τὴν πόλιν σοι δοῦναι οὔτ᾽ ἐµόν ἐστιν οὔτε ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ. Κοινῇ γὰρ γνώµῃ πάντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν καὶ οὐ φεισόµεθα τῆς ζωῆς ἡµῶν» κατὰ τὸν ἱστορικὸν τῆς Ἁλώσεως Δούκαν.
.             Κατὰ τὸν ἴδιο ἱστορικό, νὰ πῶς πεθαίνει ὁ Κωνσταντῖνος, πραγµατοποιώντας ὅσα παρήγγειλεν εἰς τὸν Μωάµεθ: «ὁ βασιλεὺς οὖν ἀπαγορεύσας ἑαυτόν, ἱστάµενος βαστάζων σπάθην καὶ ἀσπίδα, εἶπε λόγον λύπης ἄξιον: “οὐκ ἔστι τὶς τῶν Χριστιανῶν τοῦ λαβεῖν τὴν κεφαλήν μου ἀπ᾽ ἐµοῦ;» – ἦν γὰρ µονώτατος ἀπολειφθείς. Τότε εἷς τῶν Τούρκων δοὺς αὐτῷ κατὰ πρόσωπον καὶ πλήξας, καὶ αὐτὸς τῷ Τούρκῳ ἑτέραν ἐχαρίσατο, τῶν ὄπισθεν δ᾽ ἕτερος καιρίαν δοὺς πληγήν, ἔπεσε κατὰ γῆς· οὐ γὰρ ἤδεισαν ὅτι ὁ βασιλεύς ἐστιν, ἀλλ᾽ ὡς κοινὸν στρατιώτην τοῦτον θανατώσαντες ἀφῆκαν». Ἀγωνίστηκε μέχρις ἐσχάτων «σὰν τὸν ποιµένα τὸν καλό», ποὺ θυσιάζει τὴν ψυχή του γιὰ τὰ πρόβατα.
.             Ὁ ἱστορικὸς Α. Α. Βασίλιεφ ἀναφέρει ὅτι ὁ Πατριάρχης, τὸ πλῆθος τῶν ἱερέων, ὁ Αὐτοκράτορας καὶ οἱ εὐγενεῖς παρακολούθησαν τὴν τελευταία χριστιανικὴ ἀκολουθία μέσα στὸ ναὸ τῆς Ἁγίας Σοφίας. Ὁ Αὐτοκράτορας καὶ ἡ Ἀκολουθία του μετέλαβαν τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων καὶ ἀποχαιρέτησαν τὸν Πατριάρχη. Ἡ ἱερὴ Ἀκολουθία, στὴν πραγµατικότητα, ἦταν μία ἐπιθανάτια λειτουργία. Στιγµὴ ἀπὸ τὶς πιὸ τραγικές τῆς ἱστορίας.
.             Στὴ συνέχεια! Στιγµὴ φοβερή! Ὁ Κωνσταντῖνος ἀποκρούει ἐπὶ τέσσερις ὧρες μεγάλες ἐφόδους, πίστευε ὅτι θὰ κατισχύσει τῆς ἐπιµονῆς τοῦ Μεχµὲτ Β´, ὅταν βλέπει ἀπροσδόκητα τοὺς ἐχθροὺς νὰ εἰσβάλουν στὰ τείχη καὶ νὰ τὸν περικυκλώνουν ἀπὸ παντοῦ. Ὥρµησε ἡρωικὰ στὸ πυκνότερο στίφος τῶν ἀντιπάλων, ἀγωνιζόµενος ὡς ὁ ἔσχατος τῶν στρατιωτῶν²⁷ καὶ τὸ «αἷµα ἔρρεε ποταµηδὸν ἐκ τῶν ποδῶν καὶ τῶν χειρῶν», λέγει ὁ Φραντζής. Ὁ Κωνσταντῖνος ἔπεσεν ἡρωικῶς µαχόµενος, ὅπως καὶ ἡ Πόλη. «Ἡ Κερκόπορτα» ἐκείνη τὴ στιγµή, ἕνας κόκκος ἄµµου, ἔκρινε τὴν ἱστορία τοῦ κόσµου». Στὶς 29 Μαΐου 1453 ἕνας πολιτισµὸς σαρώθηκε ἀµετάκλητα. Εἶχε βγάλει χῶρες ὁλόκληρες ἀπὸ τὴ βαρβαρότητα καὶ εἶχε δώσει σ᾽ ἄλλες τὴν ἐκλέπτυνση τῶν ἠθῶν²⁸.
.             Στ᾽ αὐτιὰ φθάνει ὁ ἱστορικὸς ἀπόηχος τοῦ θρήνου, τοῦ αὐτόπτη ἱστορικοῦ της Ἁλώσεως, Δούκα: «Ὦ πόλις, πόλις, πόλις πόλεων πασῶν κεφαλή! Ὦ πόλις, πόλις, κέντρον τῶν τεσσάρων του κόσµου μερῶν! Ὦ πόλις, πόλις, Χριστιανῶν καύχηµα καὶ βαρβάρων ἀφανισµός! Ὦ πόλις, πόλις ἄλλη παράδεισος φυτευθεῖσα πρὸς δυσµάς, ποῦ σου τὸ κάλλος, παράδεισε; ποῦ σου ἡ χαρίτων τοῦ πνεύµατος εὐεργετικὴ ρῶσις ψυχῆς τε καὶ σώµατος; … »²⁹. Ἔπεσε ἕνα ἀπὸ τὰ πλέον ἰσχυρὰ προπύργια κατὰ τῆς βαρβαρότητος.
.             Κι ὁ ἄλλος αὐτόπτης μάρτυς τῆς Ἁλώσεως, ὁ ἱστορικὸς Γεώργιος Φραντζὴς ποὺ εἶδε ἀπὸ κοντὰ τὶς φρικιαστικὲς στιγµές, γράφει: «Τίς διηγήσεται τοὺς τότε κλαυθµοὺς καὶ θρήνους; εἰ καὶ ἐκ ξύλου ἄνθρωπος ἢ καὶ ἐκ πέτρας ἦν, οὐκ ἠδύνατο µὴ θρηνῆσαι». «Ὤ, φρίξον ἥλιε! Ὤ, στέναξον γῆ! Ἑάλω ἡ Πόλις … !»
.             Ὁ ἱστορικός τῆς Ἁλώσεως, Μιχαὴλ Κριτόβουλος ὁ Ἴµβριος, μᾶς ἔδωσε τὴ σκηνὴ τῆς εἰσόδου τοῦ Σουλτάνου Μωάµεθ Β´ τοῦ Πορθητῆ στὴν Πόλη, μετὰ τὴν κατάληψη καὶ καταστροφὴ της «ὁ δὲ βασιλεύς, γράφει, μετὰ ταῦτα εἰσελθὼν εἰς τὴν πόλιν, κατεθεᾶτο τὸ μέγεθος καὶ τὴν θέσιν αὐτῆς, τήν τὲ λαµπρότητα καὶ καλλονήν, τό τε πλῆθος καὶ μέγεθος καὶ κάλλος τῶν τε ναῶν καὶ τῶν δηµοσίων οἰκοδοµηµάτων, τῶν τε ἰδιωτικῶν οἰκιῶν καὶ κοινῶν καὶ τῶν ἐν δυνάµει ὄντων… Ἑώρα δὲ καὶ τὸ πλῆθος τῶν ἀπολλυµένων καὶ τὴν ἐρήµωσιν τῶν οἰκιῶν καὶ τὴν παντελῆ φθορὰν αὐτῆς καὶ τὸν ὄλεθρον καὶ οἶκτος αὐτὸν εὐθὺς ἐσήει καὶ μετάµελος οὐ μικρὸς τῆς ἀπώλειάς τε καὶ διαρπαγῆς, καὶ δάκρυον ἀφῆκε τῶν ὀφθαλµῶν, καὶ μέγα στενάξας τε καὶ περιπαθές, «οἵαν, ἔφη, πόλιν εἰς διαρπαγὴν καὶ ἐρήµωσιν ἐκδεδώκαµεν;» οὕτως ἔπαθε τὴν ψυχὴν»³⁰.
.             Ἡ Πόλη καὶ στὴν ἔσχατη ταπείνωσή της εἶχε ὀµορφιά, ποὺ ἔκανε τοὺς νικητὲς νὰ λυποῦνται καὶ νὰ μεταµελοῦνται, γιατί ταπείνωσαν μία πολιτεία «καλλονή», γνωστὴ σ᾽ ἀνατολὴ καὶ δύση.
.            Ὅµως ἂς µὴ µείνουµε µόνο στὸ θρῆνο γιὰ τὴν Ἅλωση. Κανεὶς ἄλλωστε πραγµατικὸς Ἕλληνας δὲν πίστεψε ποτὲ ὅτι χάθηκε ἡ Πόλη. Μπορεῖ ἡ Παναγιὰ νά ᾽χει «ψηφιδωτὸ στὰ μάτια τὸν καηµὸ τῆς Ρωµιοσύνης», ὅµως ζοῦµε μὲ τὴ γλυκειὰ προσµονὴ τῆς ὑποσχέσεως τοῦ Ἀγγέλου, ποὺ ἀντήχησε στοὺς θόλους τῆς Ἁγια-Σοφιᾶς τὴν ὥρα τῆς Ἁλώσεως: «Σώπασε Κυρὰ Δέσποινα καὶ µὴν πολυδακρύζεις! Πάλι μὲ χρόνια μὲ καιρούς, πάλι δικά μας θά ᾽ναι … »
.             Καὶ τὸ δισκοπότηρο «τὸ ἀχτινοδεµένο» ἀπὸ τὸ ὁποῖο μετάλαβαν ὁ αὐτοκράτορας καὶ οἱ στρατιῶτες του στὴν τελευταία λειτουργία στὴν Ἁγιὰ Σοφιὰ δὲν χάθηκε. Ἔτσι μὲ τὴν «Θεία Κοινωνιὰ» εἶναι κρυµµένο στὴν πιὸ κρινόσπαρτη γωνιὰ τοῦ Παραδείσου. Καὶ ὁ λαὸς καρτερεῖ τὸν µαρµαρωµένο βασιλιὰ νὰ ξυπνήσει, νὰ ζωντανέψει, νὰ ξαναπάρουµε τὴν Πόλη καὶ τὴν Ἁγιὰ Σοφιά, ὅπως μουσικὰ τὸ τονίζει σὲ στίχους, ὁ Γ. Βιζυηνὸς

«Καιροὺς καιροὺς σηκώνει τὸ κεφάλι στὸν ὕπνο τὸ βαθύ του
καὶ βλέπει ἂν ἦρθεν ἡ στιγµὴ πόχ᾽ ὁ Θεὸς ὁρίσει
καὶ βλέπ᾽ ἂν ἦρθ᾽ ὁ ἄγγελος γιὰ νὰ τοῦ φέρει πάλι
τὸ κοφτερὸ σπαθί του»
«Καὶ ὅταν θάρθει, τί χαρὰ στὴ γῆ, στὴν οἰκουµένη
ἡ Πόλη κι ἡ Ἁγιὰ Σοφιὰ δική µας θὲ νὰ γένη»

.             Ἡ Πόλη ἐξακολουθεῖ νὰ ζεῖ μέσα μας. Τὴν ζωντανεύει ἡ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μας ποὺ διαιωνίζει τὸ Τυπικὸ τοῦ Βυζαντίου. Τὴν προβάλλει σ᾽ ὅλο τὸν κόσµο τὸ µαρτυρικὸ Οἰκουµενικὸ Πατριαρχεῖο. Ἡ βυζαντινὴ σηµαία μὲ τὸν δικέφαλο κυµατίζει σκορπώντας ρίγη στοὺς πιστούς, σ᾽ ὅλες τὶς ἑορτὲς τῆς Ὀρθοδοξίας.
.             Ἡ Βασιλεύουσα ζῆ! Ζῆ τὸ πνεῦµα της σ᾽ ὅλη τὴν Οἰκουµένη. Χιλιάδες οἱ Ἐπιστήµονες Βυζαντινολόγοι καὶ ἱστορικοὶ σ᾽ ὅλο τὸν πλανήτη μελετοῦν τὸν πολιτισµό της, τὰ πνευµατικά της δηµιουργήµατα. Ζῆ μὲ τὰ λογοτεχνικὰ καὶ ὑµνογραφικά της κείµενα, μὲ τὰ ψηφιδωτά, τὶς τοιχογραφίες, τὸν κοσµητικό της πλοῦτο. Ἀναρίθµητα τὰ βυζαντινολογικὰ συνέδρια σ Ἀνατολὴ καὶ Δύση, σὲ Βορρᾶ καὶ Νότο. Ἀπὸ τὸ Βόρειο Πόλο, ἀπὸ τὴ Φινλανδία, ὅπου οἱ Μονὲς Βάλαµο καὶ Λίντουλα ἀποτελοῦν κέντρα Βυζαντινῶν ἐρευνῶν, μέχρι τὴ Βενετία ποὺ εἶναι κατὰ γενικὴν ὁµολογία «ἕνα ἄλλο Βυζάντιο». Κι ἡ καρδιὰ τῆς Χίου μας, μὲ τὴ Νέα Μονή, χτυπᾶ βυζαντινά.
.             Ἐφ᾽ ὅσον μέσα μας θὰ κυλᾶ αἷµα ἑλληνικὸν καὶ θὰ προσκυνοῦµε τὸν Σταυρὸν τοῦ Κυρίου, «οὐκ ἐπιλησόµεθα»³¹.
.             Εἴθε νὰ µπορέσουµε νὰ ἀναµετρήσουµε κάποτε τὴ δόξα καὶ ἐπικαιρότητα τοῦ Βὺ ζαντίου ὄχι μὲ µνήµες τραγωδίας, ἀλλὰ ὅταν μας δοθεῖ τὸ χάρισµα νὰ ξαναζήσουµε τὰ ὑψηλὰ καὶ μεγάλα, σὰν τότε ποὺ ἡ «Παρθένα κράταγε ἀπὰ στὴν ἄβυσσο τὴν Πόλη» καὶ ὅπως ὅταν τὸ μεγάλο πουλὶ τῆς ἑλληνικῆς ψυχῆς «τὸν γκρεµό, χωρὶς νὰ γκρεµιστεῖ µποροῦσε νὰ διαβαίνει».
.              Κάποιοι χαρισµατικοὶ γέροντες τῶν καιρῶν μας, εἶπαν ὅτι ἡ Πόλη θὰ μᾶς δοθεῖ καὶ πάλι. Ὁ λόγος τους ἂς γλυκαίνει τὶς ψυχές, μέχρις ὅτου σηµάνουν ξανὰ τὰ τετρακόσια σήµαντρα καὶ οἱ ἑξήντα δυὸ καµπάνες. Μέχρι τότε, ἂς φροντίσουµε, ὥστε νὰ καίει λαµπρότερα μέσα μας τὸ φῶς τῆς πίστης καὶ ἐλπίδας, ὅτι πάλι μὲ χρόνια μὲ καιρούς, πάλι δικά μας θά ᾽ναι…

 

1.Βλ. Νικόλαος Π. Τωµαδάκης. Δούκα-Κριτοβούλου-Φραντζῆ-Χαλκοκονδύλη, Περὶ Ἁλώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως (1453). Θεσσαλονίκη 1993, σ. 130

2.Βλ. σχετικὰ Στῆβεν Ράνσιµαν. Βυζαντινὸς Πολιτισµὸς, μετάφραση Δέσποινας Δετζώρτζη, Ἀθήνα 1969, σ. 13-15.

3.Στῆβεν Ράνσιµαν, ὅ.π. σ. 31-33

4.Βλ. Ἑλένη Arweiller – Γλύκατζη. Παγκοσµιότητα καὶ ἐπικαιρότητα τοῦ Βυζαντίου, ἔκτακτος συνεδρία τῆς 29 Μαΐου 1992. Πρακτικὸ Ἀκαδηµίας Ἀθηνῶν, τ. 67 (1992) τεῦχ. 1 ἐν Ἀθήναις 1992. Σ. 453-454

5.Ἑλένη Arweiller – Γλύκατζη, ΟΠ σ. 454

6. Βλ. Περιοδικὸν «Η ΔΡΑΣΙΣ ΜΑΣ», τεῦχος 359. Ἰούνιος, Ἰούλιος, Αὔγουστος 1998, σ. 196

7.ὅ.π.

8.ὅ.π., σ. 196-197

9.Κωνσταντινούπολη ἡ Βασιλεύουσα. Ἡµερολόγιο 1997, ἐκδόσεις Μίλητος, Ἀθήνα 1997. χ.ασ.

10.ὅ.π.

11.Στῆβεν Ράνσιµαν. Βυζαντινὸς Πολιτισµός, ὅ.π., σ. 28-29

12.Στῆβεν Ράνσιµαν, ὅ.π., σ. 30

13.ὅ.π. σ. 31

14.Βλ. Κωνσταντινούπολη, ἡ Βασιλεύουσα, ὅ.π. σ. 454-455

15.ὅ.π.

16.Ἑλένη Αrweiller – Γλύκατζη, ὅ.π. σ. 454-455

ὅ.π. σ. 455

Κωνσταντινούπολη, ἡ Βασιλεύουσα, .ὅ.π., χ.α.σ.

19.Ἑλένη Arweiller – Γλύκατζη, ὅ.π., σ. 455

20.Ἑλένη Arweiller – Γλύκατζη, ὅ.π., σ. 457

21.Στῆβεν Ράνσιµαν. ὅ.π. καὶ τελευταῖο ἐξώφυλλο

22.Κωνσταντινούπολη. Ἡ Βασιλεύουσα, ο.π.

23.Ἑλένη Arweiller – Γλύκατζη,. ὅ.π., σ. 461-362

24.Κωνσταντινούπολη, Ἡ Βασιλεύουσα, ο.π.

Κ. Σιµόπουλος, Ξένοι ταξιδιῶτες στὴν Ἑλλάδα, τ.Α´, Ἀθήνα 1984. α 2251

Βλ. Νίκ. Τωµαδάκης, ὅ.π., ὅπου Κριτόβουλος ὁ Ἴµβριος. σ. 130

27.Κ.Παπαρρηγόπουλος. «Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους». Βιβλίον ΙΓ, σελ.454-455
28. Στῆβεν Ράνσιµαν. Βυζαντινὸς Πολιτισµός. ὅ.π., σ. 337

29.Ν. Τωµαδάκης, ὅ.π., σ. 71

30.Βλ. Ν. Τωµαδάκης, ὅ.π., σ. 128

31.Νικ. Τωµαδάκης, ὅ.π., σ. 11

«Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ. Η ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΨΥΧΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΥΚ ΕΑΛΩ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΙΣ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ ΤΟ ΦΩΣ»

563 ὁλόκληρα χρόνια πέρασαν, ἀφ᾽ ὅτου ἡ Κωνσταντινούπολη,
ἡ Βασιλεύουσα,
ποὺ διέγραψε μία φωτεινὴ πορεία 1123 ἐτῶν καὶ 18 ἠµερῶν, ἔπεσε.

τῆς Δρ. Φιλ. Μαρίας – Ἐλευθερίας Γιατράκου

περιοδ. «ΚΑΜΠΑΝΕΣ»

Ἠλ. στοιχειοθ. «ΧΡΙΣΤ. ΒΙΒΛΙΟΓΡ.»

.           Ἑάλω τοίνυν ἐπὶ Κωνσταντίνου βασιλέως, ἑβδόµου Παλαιολόγων, ἐνάτῃ καὶ εἰκοστῇ φθίνοντος Μαΐου παρὰ Ρωµαίοις, ἑξήκοντος ἔτους τῶν ἀπ᾽ ἀρχῆς ἑνός τε καὶ ἑξηκοστοῦ παρὰ τοῖς ἐννακοσίοις τε καὶ ἑξακισχιλίοις, ἀπὸ δὲ κτίσεώς τε καὶ συνοικήσεως ταύτης ἔτεσι τέταρσι καὶ εἴκοσι καὶ ἑκατὸν πρὸ τοῖς χιλίοις», ὅπως ἀναφέρει ὁ ἱστορικός τῆς Ἁλώσεως, Κριτόβουλος ὁ Ἴµβριος.
.               Τὸ εἶπαν προφητεῖες καὶ τὸ πίστεψαν λαοὶ ποὺ ἔκλαψαν, σὰν ἄκουσαν τὸ «Πάρθεν, πάρθεν ἡ πόλις, πάρθεν».
.               Τὸ ψιθύρισαν οἱ ταπεινωµένες γενιὲς τοῦ σκλαβωµένου ἔθνους, ποὺ θρήνησαν στὰ ἐρείπια: «τῆς οὕτω ἐλεεινῶς ἐφθαρµένης, καὶ πρώην καλλίστης τῶν ἐν τῇ γῇ πόλεων, τῆς μιᾶς καὶ κοινῆς πατρίδος τῷ ἑλληνικῷ γένει», ὅπως γράφει ὁ Πατριάρχης Γεννάδιος «ἐπὶ τῇ ἁλώσει τῆς Πόλεως». Λιτὰ τὰ λόγια αὐτὰ συµπληρώνουν καὶ ἐξηγοῦν τὰ τελευταῖα λόγια τοῦ δύστηνου αὐτοκράτορα, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου: «Ἡ πόλις ἁλίσκεται καί µοι ζῆν ἔτι περίεστιν;» Δὲν βρίσκεται ἕνας χριστιανὸς νὰ μοῦ πάρει τὸ κεφάλι: Λόγια τοῦ πρώτου νεοµάρτυρα τοῦ ἔθνους, ὅπως χαρακτηριστικὰ ὑπογραµµίζει ἡ σπουδαία ἱστορικὸς κ. ArweilΙer-Γλύκατζη, ποὺ περιµένει ἀκόµα µαρµαρωµένος, ν᾽ ἀναστηθεῖ ἀπὸ τὴν Ὀρθοδοξία καὶ τὸν Ἑλληνισµό. Κι ἐκφράζει τὴν εὐχή, ἡ ἴδια, ἡ Ἐκκλησία νὰ τιµήσει καὶ ἐπισήµως τὴ µνήµή του. Ἐκκλησία καὶ Ἔθνος νὰ ὁρίσουν τὴν 29η Μαΐου ὡς ἡµέρα θρησκευτικῆς περισυλλογῆς καὶ κατάνυξης, πανδήµου ἀγρυπνίας καὶ ἐθνικῆς ἐγρήγορσης.
.               Δύσκολη ἡ εὐθύνη τῆς τιµῆς, νὰ τολµήσει νὰ ἀσχοληθεῖ κανεὶς γιὰ ἕνα τέτοιο θέµα, τόσο σοβαρὸ καὶ τραγικὸ συνάµα, ποὺ ἄλλαξε τὴν τροχιὰ τοῦ κόσµου. Τὸ 657 πΧ. ναυτικοὶ ἀπὸ τὰ Μέγαρα, ὑπὸ τὸν Βύζαντα χτίζουν στὴν ἔσχατη ἄκρη τῆς Εὐρώπης τὸ Βυζάντιο, ἐκεῖ ὅπου ὁ Βόσπορος ἀνοίγει καὶ σχηµατίζει τὴ θάλασσα τοῦ Μαρµαρᾶ. Οἱ ἀκτὲς δὲν ἦταν ἄγνωστες στοὺς Ἕλληνες ἀποίκους. Ὁ Βόσπορος βρίσκεται στὸ σταυροδρόµι δύο ἀπὸ τοὺς μεγαλύτερους ἐµπορικοὺς δρόµους τῆς ἱστορίας. Ἡ σηµασία τῆς θέσης τοῦ Βυζαντίου δὲν ἀργεῖ νὰ γίνει ἀντιληπτή. Στὸν Πελοποννησιακὸ πόλεµο, ὅλοι ἔστρεψαν τὰ βλέµµατά τους πρὸς τὸ Βυζάντιο, γιατί ἐξουσίαζε τὴν εἴσοδο τῆς Μαύρης Θάλασσας, ποὺ οἱ βόρειες ἀκτές της ἦταν ὁ σιτοβολώνας τῶν Ἀθηνῶν. Ὁ Φίλιππος ὁ Μακεδὼν καὶ ὁ γιός του ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος κατάλαβαν ὅτι ἡ κύρια πύλη τῆς Ἀσίας ἦταν τὸ Βυζάντιο. Ρωµαῖοι αὐτοκράτορες ἀντιθέτως εἶχαν καταλήξει νὰ βλέπουν τὴν κραταιὰ στρατηγική του θέση σὰν ἀπειλά.
.               Στὸ δεύτερο ὅµως Λικινικὸ πόλεµο τοῦ 322-323, ὅταν ὁ Λικίνιος χρησιµοποίησε τὸ Βυζάντιο γιὰ βάση ὅλης τῆς ἐκστρατείας του ἐναντίον τοῦ Κωνσταντίνου, ἔπαθε πανωλεθρία, ἔχασε τὸ στόλο του στὸ Ἑλλήσποντο καὶ τελικὰ ὁ στρατός του νικήθηκε στὴ Χρυσούπολη. Μετὰ τὴν παράδοσή του (μετὰ τὴν ἦττα του, θὰ ἔλεγα), δὲν ὑπῆρχε λόγος νὰ ἀντισταθεῖ περισσότερο. Ὁ μεγάλος του ἀντίπαλος ὅµως, ὁ Κωνσταντῖνος, εἶχε προσέξει τὴ στρατηγική του θέση. Εἶδε ὅτι τὸ Βυζάντιο εἶχε πολλὲς ἄλλες δυνατότητες. Μόλις λοιπὸν τελείωσε ὁ πόλεµος, ἔφερε ἀµέσως τοπογράφους καὶ ἀρχιτέκτονες καὶ τὸ χτίσιµο ἀρχισε².
.               Ἡ Κωνσταντινούπολη χτίστηκε σὲ παράλια ἑλληνόφωνα καὶ ἐνσωµάτωσε μία ἀρχαία ἑλληνικὴ πόλη. Ὁ Κωνσταντῖνος γιὰ νὰ δώσει ἔµφαση στὸν ἑλληνισµό του, φρόντισε ἡ νέα πρωτεύουσα τοῦ κράτους του νὰ ἀποτελέσει τὸ κέντρο τῶν Τεχνῶν καὶ τῶν Γραµµάτων. Τῆς ἔχτισε βιβλιοθῆκες, ποὺ τὶς γέµισε μὲ ἑλληνικὰ χειρόγραφα. Ἀκόµα περισσότερο τὴν κόσµησε μὲ Μουσεῖα ποὺ εἶχαν καλλιτεχνικοὺς θησαυροὺς ἀπ᾽ ὅλα τὰ μέρη τῆς ἑλληνικῆς Ἀνατολῆς. Καὶ στὶς 11 Μαΐου τοῦ 330, σὲ εἰδικὴ τελετὴ ἔγιναν τὰ ἐγκαίνια τῆς μεγάλης πόλης, τῆς «Κωνσταντινουπόλεως – Νέας Ρώµης», τὴν ὁποίαν ἀφιέρωσε στὴν Ἁγία Τριάδα καὶ στὴ Μητέρα τοῦ Θεοῦ³.
.              Ἀξίζει νὰ ἀναφέρουµε τὴν ἀφιέρωση τῆς Πόλης τὴν ὥρα τῶν ἐγκαινίων της, ὅπως ἀνέγραψεν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος στὴν ἱδρυτικὴ στήλη τῆς Πόλης αὐτῆς: «Σοὶ Χριστέ, κόσµου Βασιλεῖ καὶ δεσπότῃ, σοὶ προτίθηµι τήνδε τὴν δούλην πόλιν καὶ σκῆπτρα τῆσδε καὶ τὸ πᾶν Ρώµης κράτος· φύλαττε ταύτην, σῶζε δ᾽ ἐκ πάσης βλάβης»⁴.
.               Ἀπὸ τὶς 11 Μαΐου τοῦ 330, ἀπὸ τὰ ἐγκαίνια τῆς Πόλης ὣς τὶς 29 Μαΐου τοῦ 1453 (τὴ μέρα ποὺ μὲ θέληση θεϊκὴ ἀνατράπηκε ἡ φυσικὴ τάξη) ὁριοθετοῦνται τὰ χρόνια τῆς μεγαλωσύνης τοῦ Μεσαιωνικοῦ Ἑλληνισµοῦ. Ταυτόσηµο τὸ Βυζάντιο μὲ τὴν Κωνσταντινούπολη.
.               «Μέσα στὴν κατακερµατισµένη δυτικὴ μεσαιωνικὴ Εὐρώπη, ἡ Πόλη, ἡ Νέα Ρώµη-Κωνσταντινούπολη, ἔµεινε πάνω ἀπὸ 1000 χρόνια ἡ µοναδική, ἡ νόµιµη κληρονόµος τῆς Ρωµαϊκῆς παγκοσµιότητας. Ἀντιπροσωπεύοντας τὸ ἰδεῶδες τῆς πολιτικῆς καὶ πνευµατικῆς συνοχῆς ὑλοποιεῖ τὴν οἰκουµενικὴ ὑπόσταση τῆς αὐτοκρατορίας»⁵.
.               Ὁ Γάλλος φιλέλληνας καὶ λογοτέχνης Σατωβριάνδος, ποὺ γνώρισε τὴν Πόλη, σηµείωσε μὲ θαυµασµό. «Δὲν θά ᾽ταν καθόλου ὑπερβολὴ νὰ πεῖ κανεὶς ὅτι ἡ Κωνσταντινούπολις εἶναι ἡ πιὸ ὄµορφη πινελιὰ τοῦ σύµπαντος».
.               Ἀξίζει νὰ ἀναφερθοῦµε στὴν Πόλη καὶ στὶς καλλονές της γιὰ νὰ συνειδητοποιήσουµε τί σήµαινε καὶ τί σηµαίνει ἡ Ἅλωσή της.
.               Ὁ κοµψότατος ἐγκωµιαστής της, Μανουὴλ Χρυσολωρᾶς, σὲ πανηγυρικό του, ἀνάµεσα στὰ ἄλλα ἀναφέρει: «Ἂν καὶ τίποτε ἄλλο δὲν θὰ εἴχαµε νὰ ποῦµε, ὄµως θὰ θαυµάζαµε τὴ θέση της ἀνάµεσα στὶς δύο ἠπείρους, τὴν Εὐρώπη δηλαδὴ καὶ τὴν Ἀσία, ἀλλὰ καὶ ἡ ἕνωσις τῶν δύο θαλασσῶν, τῆς βορείας καὶ τῆς μεσηµβρινῆς, εἶναι θαυµαστή, ὥστε ἀπὸ τὴ μία μεριὰ διὰ τῶν ἠπείρων, καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη διὰ τῶν θαλασσῶν, ἢ καλύτερα καὶ διὰ τῶν δύο, νὰ συνδέη σὰν μὲ ἕνα κοινὸν σύνδεσµον καὶ πάλι νὰ ἀποκλείη μεταξύ τους – σὰν νὰ στέκεται πάνω σὲ πύλες – τὴν οἰκουμένην καὶ τὰ ἔθνη ποὺ φέρει ἐπάνω της. Καὶ τοῦτο – ὅτι ἐξουσιάζει δύο ἠπείρους καὶ δύο θάλασσες δὲν εἶναι µόνον χρήσιµον καὶ ὡραῖον, ἀλλὰ δικαίως δὲν θὰ ἐνόµιζεν κανεὶς ὅτι εἶναι καὶ βασιλικὸν»⁶. Κι ὁ σπουδαιότερος ἐγκωµιαστής της, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ἔγραψε: «Ἡ νεώτερη Ρώµη, δηλαδὴ τὸ Βυζάντιον, ὑπερέχει τῶν ἄλλων πόλεων, ὅσον ὁ ἔναστρος οὐρανὸς ἀπὸ τὴν γῆν». «Ὁπλοτέρη Ρώµη ἡ προσφέρουσα πολήων ὀσσάτιον γαίης οὐρανὸς ἀστερόεις»⁷.
.               Ἀλλὰ ἂς παρακολουθήσουµε τὴ γραφίδα τοῦ Σκιαθίτη καλλιτέχνη τοῦ λόγου, τοῦ Ἀλέξανδρου Μωραϊτίδη, νὰ µᾶς παρουσιάζει τὸ ἐξαίσιον θέαµα: «Τὴν εἶδον τόσαις φοραῖς. Τὴν εἶδον ἀπὸ τῆς γῆς, τὴν εἶδον ἀπὸ θαλάσσης. Καὶ τὴν ἐκαµάρωσα, ὡς καµαρώνουν οἱ νυµφαγωγοὶ τὴν νύµφην εἰς τὰς νήσους. Καὶ εἶναι ὄντως νύµφη ἡ Πόλις, Νύµφη τῆς Ἀνατολῆς, νύµφη τοῦ Γένους. Νύµφη τοῦ κύµατος καὶ τῶν ἀφρῶν, καὶ νύµφη τῶν κήπων καὶ τῶν λειµώνων. Ἐπάνω εἰς τοὺς ἀφροὺς καὶ ἐπάνω εἰς τὰ ἄνθη. Ἐκεῖ ὅπου, ὄπισθεν πλατάνων καὶ κυπαρίσσων, εἰς τὰ χλοερὰ ἐκεῖνα τσαΐρια, ἀνελίσσεται ὅλη τῶν ἀνθέων της ἡ ποικιλία, ἀπὸ τοῦ ναρκίσσου καὶ ὑακίνθου, μέχρι τοῦ γιασεµιοῦ καὶ τῶν ρόδων ἐκεῖ ὅπου ὁ δινήεις Βόσπορος σχηµατίζει τὰ παιγνιώδη ἐκείνη ἀναφορά του, ὅταν τὸ ρεῦµα τοῦ Εὐξείνου τὸ ὁλόδροσον ἔρχεται νὰ φιλήσει τοῦ Γένους τὴν νύµφην καὶ βασίλισσαν … Τὴν εἶδον ἀπὸ θαλάσσης τὴν εἶδον ἀπὸ ξηρᾶς ἀπὸ θαλάσσης ἀναπαυοµένην ὑπὸ τὰς ἀµφιλαφεῖς σκιᾶς αἰωνοβίων πλατάνων, μὲ ὑψηλοὺς μαύρους δορυφόρους κύκλῳ, τὴν ὑψιτενῆ παράταξιν τῶν σιωπηλῶν καὶ ἀκινήτων κυπαρίσσων. Καὶ ἀπὸ ξηρᾶς ἀναδυοµένην ἐκ τῶν κυµάτων, τὴν ὥραν τὴν γλυκείαν τῆς αὐγῆς, μὲ ἕνα βαθύχρουν τεφρὸν πέπλον σκεπασµένην, τὸν ὁποῖον σιγὰ-σιγὰ ἐπανεγείρει ἡ Ἀνατολὴ μὲ τὰς ροδίνους ἁβρὰς χεῖρας της, ἵνα ἀναφανῇ εἰς τὸν κόσµον τὸ ὑπερφυὲς θέαµα ναῶν καὶ παλατίων … ἀναµµένην θαρρεῖς, ἐν θεατρικῇ φωταγωγίᾳ ἑορτῆς, εἰς τὰ ὑαλώµατα καὶ τοὺς χρυσοὺς ὀρόφους, ἐπὶ τῶν ὁποίων προσήναψε πυρσοὺς χαρᾶς ὁ ἥλιος. Καὶ πλέουν τότε μέσα εἰς τὸ πέλαγος φωτός, ἐξαισίως πανηγυρικοῦ, συνοικισµοὶ ἀπέραντοι, λόφοι κεκαλυµµένοι μὲ κατοικίας, καὶ ἀκταὶ μὲ παλάτια βασιλικὰ καὶ μέγαρα ἀρχόντων. Πέλαγος οἰκιῶν καὶ κύµατα παλατίων καὶ ναῶν καὶ τζαµιῶν».
.             Καὶ προσθέτει ὁ Μωραϊτίδης: «Ἀφορµὴ τῆς κτίσεως ὑπῆρξεν ἓν ὄνειρον. Μία ὀπτασία. Καὶ ἓν ὄνειρον καὶ μίαν ὀπτασίαν ἐκληροδότησε, κτισθεῖσα εἰς τὸ Γένος. Ἄγγελοι τὴν ζωγράφησαν καὶ ἄγγελοι ἐχάραξαν τὸ σχέδιόν της, τὸ ὁποῖον ἔκτοτε ὑπάρχει χαραγµένον μὲ χρυσᾶς γραµµὰς εἰς τὰ φυλλοκάρδια τοῦ Γένους»⁸. «Ὅλες οἱ Πολιτεῖες θὰ χαθοῦν, µὰ ὅσο ὑπάρχουν ἄνθρωποι ἡ Κωνσταντινούπολη θὰ µείνει ἀθάνατη», ἔγραφε τὸν 160 αἰώνα ὁ Γάλλος φυσιοδίφης Pierre Giles, ὅταν ἀντίκρισε τὴ Βασιλεύουσα⁹.
.           Τὸ ἄρθρο µας αὐτὸ ἀξίζει νὰ ἀποτελέσει ἕνα µήνυµα συγκερασµοῦ τῆς Χριστιανικῆς Ὀρθόδοξης πνευµατικότητας καὶ τοῦ Ἑλληνικοῦ πνεύµατος, ποὺ καὶ τὰ δύο βασίζονται στὸ φῶς καὶ στὴν ἀγάπη τῆς ὀµορφιᾶς καὶ τῆς ἐλπίδας.
.           Μήνυµα ὀµορφιᾶς καὶ κάλλους, ὅπως τὸ ἐξέφρασεν μία Ἁγιὰ Σοφιά, ἕνα Ἱερὸν Παλάτιον, ἕνα Πανδιδακτήριον, ἕνας Ἱππόδροµος, μία µονὴ τῆς Χώρας, ἕνας Πορφυρογέννητος, ἕνας Ἰουστινιανός, μία Θεοδώρα, ἕνας Κωνσταντῖνος Παλαιολόγος, ἕνας Χρυσόστοµος.
.             Μήνυµα ἀνθρωπιᾶς καὶ πνεύµατος, ποὺ στηρίχθηκε στὴν ἀπέραντη ἀγάπη γιὰ τὸν ἄνθρωπο καὶ τὴ δύναµη τῶν ἐπιτευγµάτων καὶ τοῦ πολιτισµοῦ ποὺ δηµιούργησε. Ἡ παρουσία τοῦ Ξενώνα δίπλα στὴν Ἁγία Σοφία καὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν Νοσοκοµείων, πτωχοκοµείων, γενικὰ τῶν φιλανθρωπικῶν ἱδρυμάτων, µποροῦν νὰ καταδείξουν τὸ μέτρο τῆς ἀγάπης ποὺ διέθεταν οἱ Βυζαντινοὶ γιὰ τὸν ἄνθρωπο, πλάι στὰ τόσα σπουδαστήρια τῆς ἀνθρώπινης σοφίας καὶ γνώσης, ποὺ κοσµοῦσαν τὴν Πόλη.
.             Ἡ διαρκὴς ἀγωνία στὰ χίλια καὶ πλέον χρόνια ζωῆς τῆς Βασιλεύουσας, ἦταν νὰ βρίσκονται στὸ πηδάλιο τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Πολιτείας οἱ ἄριστοι, κάτω ἀπὸ τὸ βλέµµα τοῦ φωτοδότη Ἀφέντη Χριστοῦ. Κι αὐτὸς ὁ ἀγώνας γιὰ τὴν ἐξεύρεση τῶν ἀρίστων δηµιούργησε τὸ θαῦµα τῆς κραταιᾶς τῶν Ρωµαίων Βασιλείας¹⁰.
.             Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, στὴν πορεία του πρὸς νότο, ἐναντίον -τοῦ Μαξεντίου, ὅταν τὸ μέλλον του ἦταν σὲ κίνδυνο, αὐτὸς καὶ ὅλος ὁ στρατός του, εἶδαν ἕνα ὅραµα. Ἕνα λαµπρὸ σταυρὸ στὸν οὐρανό, μὲ τὴν ἐπιγραφή: «Ἐν τούτῳ νίκα». Τὴν ἴδια νύχτα ὁ Χριστὸς βεβαίωσε τὸ ὅραµα στὸ ὄνειρο τοῦ αὐτοκράτορα. Αὐτὸ συγκλόνισε τὸν Κωνσταντῖνο, ποὺ υἱοθέτησε γιὰ ἔµβληµά του τὸ λάβαρο μὲ τὸ σταυρὸ καὶ κάτω ἀπὸ αὐτὴ τὴ σηµαία ὁδήγησε τὸ στρατό του στὴ νίκη. Ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὰ νοµίσµατα καὶ τὰ διατάγµατά του, ὁ Κωνσταντῖνος εἶχε ταχθεῖ ἀναφανδὸν ὑπὲρ τοῦ Χριστιανισµοῦ καὶ ὑπερµαχοῦσε γι᾽ αὐτόν, ὅπως ἀποδείχθηκε καὶ σὲ περίοδο αἱρέσεων. Γι᾽ αὐτὸ θεωρήθηκε ἀπὸ ὅλους Ἰσαπόστολος, ὁ δέκατος τρίτος ἀπόστολος. Τὸ ἀποκορύφωµα τῆς ὑποστηρίξεως τοῦ Χριστιανισµοῦ ὑπῆρξεν ἡ ἀποστολὴ τῆς µητέρας του, Ἁγίας Ἑλένης, στὰ Ἱεροσόλυµα, ὅπου μὲ θαυµατουργικὴ βοήθεια, βρῆκε τὴν ἀκριβῆ θέση τοῦ Γολγοθᾶ, ἔβγαλε ἀπὸ τὴ γῆ τὸν Τίµιο Σταυρό, τοὺς σταυροὺς τῶν ληστῶν, τὴ λόγχη, τὸ σπόγγο, τὸν ἀκάνθινο στέφανο καὶ ὅ ,τι ἄλλο σχετίζεται μὲ τὰ Θεῖα Πάθη. Ἡ Χριστιανοσύνη σκίρτησε ἀπὸ τὰ εὑρήµατα τῆς ἀνασκαφῆς τῆς Ἁγίας Ἑλένης καὶ τὰ ὀνόµατα τοῦ Κωνσταντίνου καὶ τῆς µητέρας του ἔµειναν τὰ πιὸ σεβαστὰ στὴν ἱστορία τῆς βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας¹². Ὁ Κωνσταντῖνος συνάθροισε πληθυσµὸ στὴ Βασιλεύουσα ἀπὸ ὅλα τὰ μέρη τῆς αὐτοκρατορίας παρέχοντας πολλὰ προνόµια^l3. Κι ὁ βυζαντινὸς λαός, ζωηρός, χαρούµενος, μὲ ὅλα τὰ προσόντα κι ἐλαττώµατα τῆς ρωµέϊκης φυλῆς, ἐξέφραζε μέσα ἀπὸ τὰ τραγούδια του τὴ χαρά, τὸ φῶς, τὴν ἐλπίδα γιὰ τὴ ζωὴ καὶ τὴ διάθεση συγκερασµοῦ ἐσωστρέφειας καὶ ἐξωστρέφειας, δύο στοιχεῖα ποὺ τὸν συνόδευαν στὴ ζωή του, ἀπὸ τὴ διπλή του ἰδιότητα, νὰ εἶναι Ἕλληνας καὶ Ὀρθόδοξος¹⁴.
.                 Ὁ ὅρος «Βασιλεύουσα» δὲν χαρακτήριζε µόνο τὴν Κωνσταντινούπολη ὡς «ἕδρα τῆς Βασιλείας τῶν Ρωµαίων» , ἀλλὰ τὴν µόνη ποὺ βασίλευε κι ἀπ᾽ τὴν ὁποία ἐκπορευόταν ἡ τάξη, ἡ δικαιοσύνη, ἡ φιλανθρωπία. Ἡ «Βασιλεύουσα» ὑπῆρξεν ἡ ἕδρα τῆς φιλανθρωπίας, μὲ τὴ βαθύτερη σηµασία τοῦ ὅρου: Ἀγάπη γιὰ τὸν ἄνθρωπο.
.              Τὸ «Τυπικό» τοῦ Μιχαὴλ Ἀτταλειάτη εἶχε προβλέψει τὴν ἵδρυση ἀσύλου στὴ Ραιδεστὸ καὶ τὴ διανοµὴ ἀγαθῶν ὡς ἐλεηµοσύνη στοὺς φτωχούς τῆς Κωνσταντινούπολης. Στὴ µονὴ τοῦ Παντοκράτορος ἱδρύθηκε τὸ 12ο αἰώνα ἕνα νοσοκοµεῖο μὲ πενήντα κρεβάτια. Εἶχε ἰατρικὸ προσωπικὸ ἀπὸ ἑξήντα πρόσωπα, πέραν ἀπὸ τὸ διοικητικὸ καὶ βοηθητικὸ προσωπικό. Ὑπῆρχε αἴθουσα παροχῆς ἰατρικῶν συµβουλῶν μὲ πέντε τµήµατα, τὸ καθένα γιὰ διαφορετικὸ τύπο ἀσθενειῶν καὶ ὑπὸ τὴν ἐπίβλεψη ἰατρῶν καὶ βοηθῶν μὲ πλῆθος νοσοκόµων. Ἡ πολιτικὴ θεωρία τῶν Βυζαντινῶν γιὰ τὸ «φιλάνθρωπον» τοῦ αὐτοκράτορα καὶ τὸ «νοσοκοµεῖν τοὺς πάσχοντας» ἀποτελεῖ πρώτιστον καθῆκον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ φιλοσοφία, μὲ βάση τὴν ὁποία ὀργανώθηκαν καὶ λειτούργησαν ὅλα τὰ ἱδρύµατα τῆς Πόλης. Ἡ παράδοση συνεχίστηκε καὶ μετὰ τὴν Ἅλωση. Μέχρι σήµερα ἡ Ἐκκλησία τῆς Βασιλεύουσας ἐξακολουθεῖ νὰ «νοσοκοµεῖ τοὺς πάσχοντας»¹⁵.
.              Τὰ ἐξωτερικὰ ἐπίσης στοιχεῖα τοῦ αὐτοκρατορικοῦ μεγαλείου (κοσµήµατα περίτεχνα, ἐνδύµατα πολυτελῆ, εἰκόνες καὶ λάβαρα, σηµεῖα καὶ σύµβολα, ἡ πορφύρα, ὅλα προκαλοῦσαν σεβασµὸ καὶ δέος^l6.
.             Ἡ «σταυροπαγὴς κοσµοσφαίρα» μιλοῦσε γιὰ τὴν παγκοσµιότητα τῆς χριστιανικῆς αὐτοκρατορίας, οἱ τόµοι ἀνεξικακίας καὶ ἡ «ἀκακία», συµβόλιζαν τὸ μάταιο τοῦ ὑλικοῦ κόσµου, ποὺ ὑπαγόρευαν τὴν αὐτοκρατορικὴ φιλανθρωπία^l7.
.             Ὁ Πατριαρχικὸς Θρόνος μὲ τὴ λήξη τοῦ ἔτους στέλλει δυναµικὸ μήνυµα ἀγάπης ποὺ ξεπηδᾶ ἀπ᾽ τὸ σπήλαιο τῆς Γέννησης. Κι ὁ αὐτοκράτορας τὴν ἡµέρα τῶν Χριστουγέννων σὲ μία ἀπὸ τὶς αἴθουσες ἀκροάσεως τοῦ Μεγάλου Παλατίου, µπροστᾶ σὲ συγκέντρωση ἐπισήµων, ἔδινε σὲ ἀξιωµατούχους τὰ «ὑπατικὰ δίπτυχα», δηλαδὴ διπλώµατα καὶ διακρίσεις σὲ ἐγχάρακτες πλάκες ἀπὸ ἐλεφαντόδοντο. Ἦταν μία κίνηση ποὺ συµβόλιζε τὴν κίνηση τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπο. Ὁ νεογέννητος Χριστὸς τιµᾶ μὲ τὴ σάρκωσή του τὸν ἄνθρωπο καὶ τοῦ δίνει τὴ διάκρισή του. Τοῦ δίνει τὴ δυνατότητα νὰ θεωθεί^l8.
.             Αὐτὸ τὸ ἴδιο τὸ αὐτοκρατορικὸ νόµισµα, χάρη στὸν ἀτόφιο χρυσό, ἀλλὰ κυρίως χάρη στὴν ἐπιγραφὴ καὶ τὶς παραστάσεις ποὺ τὸ κοσµοῦσαν, διαλαλοῦσε ἁπανταχοῦ τῆς γῆς (παγκόσµια ἦταν ἡ κυκλοφορία του), τὰ θεµελιώδη γνωρίσµατα τῆς Βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας, τὸ θεοπρόβλητο δηλαδὴ τοῦ αὐτοκράτορα (στὸ νόµισµα εἰκονίζεται ὁ Χριστὸς ἢ ὁ ἄγγελός του νὰ στέφει τὸν βασιλέα) καὶ τὸ ἀπέραντο στὸ χῶρο καὶ στὸ χρόνο τῆς ἐξουσίας, ποὺ µόνο τὸ Βυζάντιο κληρονόµησε ἀπὸ τὴ Ρώµη. Ἡ ρήση «ὅπου αὐτοκράτορας ἐκεῖ ἡ Ρώµη» μεταφράζεται στὸ Βυζάντιο: ὅπου ἡ εἰκόνα τοῦ αὐτοκράτορα, ἐκεῖ ἡ ρωµαϊκὴ κυριαρχία. Στὰ μέσα τοῦ 7ου αἰώνα ἀναφερόµενος στὰ ὅρια τοῦ Βυζαντίου ὁ Ἰάκωβος ὁ Νεοφώτιστος γράφει: «Ἀπὸ τοῦ Ὠκεανοῦ τουτέστι τῆς Σκωτίας καὶ Βρεττανίας καὶ Φραγγίας … ἕως Περσίδος καὶ πάσης Ἀνατολῆς καὶ Αἰγύπτου καὶ Ἀφρικῆς καὶ ἄνωθεν, τὰ ὅρια τῶν Ρωµαίων ἕως σήµερον καὶ αἱ στῆλαι τῶν βασιλέων αὐτῶν διὰ χαλκῶν καὶ µαρµάρων φαίνονται … ». Τὸ βυζαντινὸ νόµισµα ταξίδεψε παντοῦ στὴ γῆ. Ἕναν αἰώνα πρὶν ἀπὸ τὸν Ἰάκωβο, ἕνας ἄλλος ἁπλὸς µοναχός, ὁ Κοσµᾶς ὁ Ἰνδικοπλεύστης (χρωστᾶ τὸ ὄνοµά του στὸ ταξίδι του στὸν Ἰνδικὸ ὠκεανό), δηλώνει γιὰ τοὺς Βυζαντινούς, ὅτι «ἐν τῷ νοµίσµατι αὐτῶν ἐµπορεύονται πάντα τὰ ἔθνη, καὶ ἐν παντὶ τόπῳ ἀπ᾽ ἄκρου γὴς ἕως ἄκρου γῆς δεκτόν ἐστι θαυµαζόµενον παρὰ παντὸς ἀνθρώπου»¹⁹. Ὀρθοδοξία καὶ αὐτοκρατορία, «Imperium καὶ Sacerdotium» ὑπῆρξαν οἱ καταβολὲς τῆς οἰκουµενικότητας καὶ παγκοσµιότητας τοῦ Βυζαντίου, ποὺ εἶχε οὐράνια διάσταση. Κατὰ τὸν τίτλο τῆς «Ἐπαναγωγῆς» ὁ αὐτοκράτορας ἦταν «τῶν ὄντων … ἡ φυλακὴ καὶ ἀσφάλεια, τῶν ἀπολωλότων ἡ ἀνάληψις, τῶν ἀπόντων ἡ ἀνάκτησις». Κι ἡ αὐτοκρατορικὴ ἀµφίεση, ὅπως γράφει ὁ Κωνσταντῖνος ὁ Πορφυρογέννητος, δηλώνει ὅτι: «τούς τε µαγίστρους καὶ πατρικίους ἐν τύπῳ χρηµατίζων τῶν Ἀποστόλων, τόν τε χρηστὸν βασιλέα, κατὰ τὸ ἐφικτόν, ἀναλογοῦντα τῷ Θεῷ». Τὴ μίµηση Θεοῦ ἐπιδιώκουν συµπληρωµατικὰ καὶ κάποτε ἀντιµαχα στὸ Βυζάντιο, ὁ Αὐτοκράτορας καὶ ὁ Πατριάρχης, καθένας στὰ πλαίσια τῆς δικαιοδοσίας του (ὁ κόσµος τῶν σωµάτων γιὰ τὸν αὐτοκράτορα, ὁ κόσµος τῶν ψυχῶν γιὰ τὸν Πατριάρχη) ἕνα εἶδος «Χριστοτοποτηρητὴ»²⁰. Ἔτσι ἔµεινε ἀθάνατη ἡ Ρωµανία, ποὺ σύµφωνα μὲ τὸ ποντιακὸ τραγούδι «καὶ πεθαµένη ἀκόµη ἀνθίζει». Αὐτὸ τὸ ἀέναο ἄνθισµα τῆς προσδίδει ἐπικαιρότητα καὶ καθιστᾶ ἐπιτακτικὸ τὸν πρωτεύοντα ρόλο τῆς Ὀρθοδοξίας, ποὺ ἀποτελεῖ στήριγµα στὴν ἀµηχανία τῶν καιρῶν.
.               Τὸ Βυζάντιο δηµιούργησε πολιτισµὸ ποὺ καταύγασε καὶ ἐκπολίτισε τὴν Οἰκουµένη. Μὲ ἀνώτερη καὶ ἀνώτατη παιδεία, μὲ ἄριστα ὀργανωµένο κρατικὸ µηχανισµό, μὲ οἰκονοµικὴ πολιτική, βιοµηχανία, ναυτιλία, ἐξωτερικὸ καὶ ἐσωτερικὸ ἐµπόριο, κοινωνικὴ πρόνοια, γράµµατα καὶ τέχνες²¹.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ: «Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ. Η ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΨΥΧΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΥΚ ΕΑΛΩ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΙΣ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ ΤΟ ΦΩΣ»-2