ΗΡΩΙΚΑ καὶ ΕΥΤΡΑΠΕΛΑ (Δ. Νατσιός)

Ἡρωικὰ καὶ εὐτράπελα
Δημ. Νατσιός
Δάσκαλος-Κιλκίς

.                  «Βίος ἀνεόρταστος μακριὰ ὁδὸς ἀπανδόκευτος», ἔλεγαν οἱ ἀρχαῖοι. Ζωὴ χωρὶς γιορτή, ἄχαρη, εἶναι δρόμος χωρὶς πανδοχεῖο ἀνάπαυσης. Κάποτε ἀνθοῦσε σὲ τοῦτον τὸν τόπο καὶ ἡ εὐθυμογραφία, οἱ εὐτράπελες γραφές. Διέπρεψε σ’ αὐτὸ τὸ λογοτεχνικὸ εἶδος ὁ μεγάλος Δημήτρης Ψαθάς, συγγραφέας καὶ τοῦ συγκλονιστικοῦ «Γῆ τοῦ Πόντου», ἀλλὰ καὶ περίτεχνων εὐθυμογραφημάτων, ὅπως τὸ περίφημο «Ἡ Θέμις ἔχει κέφια», ποὺ πρωτοεκδόθηκε τὸ 1937 καὶ ἔγινε ἀνάρπαστο. Ἀπὸ τὸν πρόλογο τοῦ βιβλίου αὐτοῦ ἀποσπῶ μία παράγραφο. «Ἐπειδὴ τὸ συγκινεῖν καὶ προκαλεῖν τὰ δάκρυα καλὴ καὶ ἅγια ἀσχολία εἶναι καὶ ὑψηλὴ τέχνη θεωρεῖται ἀλλά, βρὲ ἀδελφέ, δὲν εἶναι ἀπόλυτος ἀνάγκη τέλος πάντων, ὅλοι οἱ γράφοντες νὰ γράφουν διὰ τὴν αἰωνιότητα, διὰ ταῦτα, ἀπὸ τὰ κέφια τῆς Θέμιδος θὰ προσπαθήσωμεν καὶ πάλι  ν νὰ ἀντλήσωμεν εὐθυμίαν, ὄχι διὰ νὰ δρέψωμεν δάφνας φιλολογικάς, ἀλλὰ μόνον ἕνα – ἔστω – χαμόγελο ἀπὸ τὰ χείλη σου, ὦ συνωφρυωμένε καὶ κατσούφη καὶ δύστροπε Ἕλλην ἀναγνῶστα!». Ἴσως κατάντησα κουραστικός, ἀλλὰ ὀφείλω νὰ ἐπισημάνω τὸ ἑξῆς. Στὸ παλιὸ ἀνθολόγιο τοῦ Δημοτικοῦ Ε´ καὶ Ϛ´τάξεων, πρὸ τοῦ 2006, ὑπῆρχε τὸ ὡραιότατο εὐθυμογράφημα τοῦ Δ. Ψαθᾶ μὲ τίτλο «ἡ τσάντα καὶ τὸ τσαντάκι». Τὸ διαβάζαμε καὶ σπαρταροῦσε καὶ τρανταζόταν ἀπὸ τὰ γέλια ὅλη ἡ τάξη. Ἐξοβελίστηκε ἀπὸ τὰ νέα. Γιατί; Προφανῶς καὶ ὁ Ψαθάς, ἀπὸ τὸν ἐθνομηδενιστικὸ ἑσμὸ τοῦ Ἰνστιτούτου Ἐκπαιδευτικῆς Πολιτικῆς κρίθηκε ὡς ἐθνοκεντρικὸς καὶ λογοκρίθηκε.
.                  Τέλος πάντων, μία καὶ σήμερα ὁ Ἕλλην, ἔγκλειστος πιὰ στὴν οἰκία του, κουρασμένος καὶ φοβισμένος, παρακολουθεῖ, ἐνεός, τὰ κεντρικὰ τρομοδελτία εἰδήσεων, «θὰ προσπαθήσωμεν νὰ ἀντλήσωμεν εὐθυμίαν», ὄχι ἀπὸ τὰ κέφια τῆς Θέμιδος, ἀλλὰ ἀπὸ τὰ κέφια τῆς Κλειοῦς. Ἡ Κλειώ, θυμίζω, εἶναι ἡ μούσα τῆς Ἱστορίας. Ἡ ἱστορικὴ περίοδος ἀπὸ τὴν ὁποία θὰ ἀντλήσουμε καὶ θὰ ἐρανιστοῦμε εὔθυμα γεγονότα καὶ ἀστεῖες διηγήσεις εἶναι ἀπὸ τὸ ἔνδοξο Εἰκοσιένα. Καί, πρὸς Θεοῦ, ὄχι γιὰ νὰ γελοιοποιήσουμε πρόσωπα καὶ γεγονότα, ἀλλὰ γιὰ νὰ φωτίσουμε καὶ μία ἄλλη πλευρὰ τῆς ἡρωικῆς ἐποχῆς, πολὺ πιὸ ἀνθρώπινη. Πάντοτε οἱ ἄνθρωποι ἔχουν τὰ πάθια καὶ τοὺς καημούς τους, ἀλλὰ δὲν λείπει καὶ τὸ γέλιο, τὸ σκῶμμα, τὸ χιοῦμορ ἀπὸ τὴν ζωή τους. (Ὡς γνωστὸν ἡ ἀγγλικὴ λέξη «χιοῦμορ», ἔχει ἑλληνικὴ προέλευση, ἀφοῦ ἡ λατινικὴ humor (umor) ποὺ ἀποδίδει προέρχεται ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ λέξη «χυμός»). Πολὺ περισσότερο ἔχουμε ἀνάγκη σήμερα ἀπὸ τὸ χιοῦμορ, ποὺ κάποιοι ἀχρειοπράκτες «τῆς Ἑλλάδας τὰ κλέη, μετασχημάτισαν, σὲ Ἑλλάδα ποὺ κλαίει, εὐτελιζόμενη σὲ καθημερινὴ βάση ἀπὸ ἕνα κράτος βαθιὰ νοσηρό».
.                    Ξεκινᾶμε τὴν περιήγηση. «Γέλωτα ἄσβεστο ἐπροξενοῦσε στὸν Κολοκοτρώνη ἡ ἐνθύμησις τῆς ἐπιστολῆς φίλου τινός, ὅστις τοῦ ἔγραφε ἀπὸ τὴν Εὐρώπη: Ἢ θὰ ἐλευθερωθοῦμε ἢ νὰ χαθῆτε». Κάποτε ὁ Γέρος τοῦ Μοριᾶ πῆγε σὲ χορὸ στὸ παλάτι. Μία κυρία τῶν Ἀθηνῶν, λεπτεπίλεπτη καὶ μὲ καθωσπρέπει τρόπους, τοῦ πρότεινε νὰ καθίσει σὲ καρέκλα, ἀλλὰ ἐπειδὴ ντρεπόταν, τάχα, νὰ πεῖ τὸ πρῶτο συνθετικό του ὀνόματός του, τοῦ λέει: καθίστε κύριε… Κοτρώνη. Ἀπαντᾶ ὁ θυμόσοφος καὶ εὐφυέστατος Γέρος. Πῶς νὰ καθίσω, μωρή, ἀφοῦ μοῦ ἔκοψες τὸν κῶλο;
.               Στὰ χρόνια της Τουρκιᾶς κάποιοι Μανιάτες ἀποφάσισαν νὰ γίνουν κουρσάροι. Ἔφτιαξαν μία φελούκα καὶ ἀνοίχτηκαν στὸ πέλαγος. Συνάντησαν ἕνα ἀγγλικὸ πολεμικὸ καὶ τοῦ ρίχτηκαν. Οἱ Ἄγγλοι ἔριξαν γάντζους κι ἀνέβασαν τὴν φελούκα πάνω στὸ κατάστρωμά τους. Καὶ ὁ ἕνας «κουρσάρος» λέει στὸν ἄλλο. «Τώρα τοὺς ἐπάραμεν ἢ μᾶς ἐπάρασι;». (Τὸ ἔμαθα ἀπὸ τὸν ἀείμνηστο δάσκαλό μας Σαράντο Καργάκο).
Ἀναφέρει ὁ Γ. Βλαχογιάννης στὴν Ἱστορική του Ἀνθολογία τὸ ἑξῆς: Συνέβη ὁ Κωλέττης, χωρὶς βουλευτικὴ πλειοψηφία νὰ κυβερνήσει. Ἡ ἀντιπολίτευση μάνιζε ἐναντίον του.
-Δὲν σὲ θέλουμε, δὲν σὲ θέλουμε, φώναζαν μία μέρα οἱ βουλευτές.
-Ἀγαπητοί μου, εἶπε γλυκοπόνηρα ὁ Κωλέττης, ἐσεῖς δὲν μὲ θέλετε, ἐγὼ ὅμως σᾶς θέλω.
.                 Ἔλεγαν ὅτι ἕνας Ἕλληνας δάνεισε σὲ ἕναν φίλο του κάποιο ποσό. Σὰν ἔληξε ἡ προθεσμία, ὁ ὀφειλέτης ἀρνήθηκε νὰ ἐπιστρέψει τὸ χρέος. Κατέφυγε ὁ δανειστὴς στὸν Ἀλὴ πασά. Ὁ παραπονούμενος ὁρκιζόταν ὅτι ὄντως εἶχε δανείσει τὸν φίλο του, ἐνῶ αὐτὸς τὸ ἀρνεῖτο. Ὁ Ἀλὴς πρόσταξε νὰ τοὺς ζυγίσουν καὶ τοὺς δύο καὶ τοὺς ἔδιωξε. Σὲ τρεῖς μῆνες πρόσταξε νὰ ἐμφανιστοῦν καὶ πάλι μπροστά του καὶ τοὺς ξαναζύγισε. Ἐκεῖνος ποὺ εἶχε χάσει τὰ χρήματα εἶχε λιώσει ἀπὸ τὴν στενοχώρια του. Ὁ ἄλλος εἶχε γίνει τετράπαχος. Καὶ τὸ πλήρωσε μὲ τὴν κεφαλή του.
.                 Γράφει ὁ Τρικούπης στὴν Ἱστορία του, τόμος Α, σελ 353 (στὶς σημειώσεις), τὸ ἑξῆς ποὺ συνέβη τὴν ἐποχὴ ποὺ πολιορκεῖται ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες, ἡ Τριπολιτσά. «Ἀκούσαντες οἱ ἐν Ἄργει τὰ περὶ τῆς εἰσβολῆς τοῦ Κεχαγιάμπεη καὶ θέλοντες νὰ βεβαιωθῶσιν ἂν οὕτως εἶχαν, ἔστειλαν τινὰ συμπατριώτην των, ἔφιππον, εἰς κατασκοπήν, δώσαντές τῳ καὶ γράμμα πρὸς τὸν Δικαῖον, ἂν τὸν ἀπῆντα. Ὁ σταλεὶς ἔτυχε νὰ εἶναι οἰνοπότης καὶ δὲν ἔπαυσε πίνων, ἐν ᾧ ὤδευε πρὸς τὴν Κόρινθον, ἕως οὗ ἐμέθυσεν. Φθάσας δὲ τὴν νύκτα ἐπεσεν εἰς τὴν ἐχθρικὴν φυλακήν.
-“Ποῖος εἶσαι”; τὸν ἠρώτησε ὁ φύλαξ Τουρκαλβανός.
“Ἐγώ εἶμαι, ἀδέλφια”, ἀπεκρίθη, νομίζων ὅτι ἦτο μεταξὺ φίλων. “Χριστός ἀνέστη καὶ τοῦ χρόνου τὰ κόκκινα αὐγά». Τότε ὁ φύλαξ τὸν ἐξεπέζευσε καὶ τὸν ἔφερεν ἐνώπιον τοῦ Κεχαγιάμπεη, τραυλίζοντα καθ’ ὁδὸν ἐκ τῆς μέθης τὰ ἑξῆς. “Δόξα σοι ὁ Θεός! Τὸ κερδίσαμε, ἀδέλφια, τὸ ρωμαίικο, τὸ κερδίσαμε”. Ἰδὼν δὲ τὴν γενειάδα τοῦ Κεχαγιάμπεη τὸν ὑπέλαβεν ὡς ἀρχιερέα καὶ τῷ εἶπε: “Προσκυνοῦμεν, ἀφέντη, δεσπότη”. Ἀλλὰ ὁ Κεχαγιάμπεης λαβὼν γνῶσιν τοῦ γράμματος, τὸν ἐξέλαβεν ὡς ὑποκρινόμενον τὸν μεθυσμένον καὶ διέταξε νὰ σουβλισθῆ καὶ νὰ ψηθῆ».
Ἀναφέρει ὁ Παπαρρηγόπουλος στὴν Ἱστορία του, βιβλίο ΙΔ´, τὸ κάτωθι περιστατικό. «Ὁ Μ. Τομπάζης διηγεῖτο ὅτι ὁ πατήρ του Νικόλαος, ἠναγκάσθη ποτὲ ἐξ ἐναντίων ἀνέμων νὰ καταπλεύση εἰς Πύλον, ὅπου εὖρεν ἠγκυροβολημένον τὸν φίλον του Λάμπρον ἐκ Σπετσῶν. Ἀμφότεροι οἰκειωθέντες πρὸς τὸν ἀγᾶν τοῦ τόπου, προσεκλήθησαν ὑπ’ αὐτοῦ εἰς γεῦμα. Καὶ ἐν τῷ μέσῳ τῆς εὐωχίας εἶπεν ὁ Ὀσμανίδης τοπάρχης τὸν Λάμπρον, νὰ τραγουδήση. Ὁ δὲ ἤρχισε:
“Διψοῦν οἱ κάμποι γιὰ νερὰ
Καὶ τὰ βουνὰ γιὰ χιόνια
Διψᾶ καὶ ὁ δόλιο Ζαχαριὰς
Γιὰ τούρκικα κεφάλια”.
Μετὰ τὴν πρώτην αὐτὴν στροφὴν διέκοψε τὸ ἄσμα, ἵνα εἴπῃ πρὸς τὸν ξενίζοντα ἀγά. “Μὴ σοῦ κακοφανῆ, ἀγά μου, τὸ τραγούδι τὸ λέγει”. “Δεν πειράζει, Νικόλα, ἐξακολούθει”, ἀπάντησε μειδιῶν ὁ Ὀσμανίδης».

Δημήτρης Νατσιὸς
δάσκαλος-Κιλκὶς

 

ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΓΑΛΛΟΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΕΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Ἕλληνες καὶ Γάλλοι ἐπαναστάτες

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

.  _ _ _ _ _ _ _ .  Μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς 200ῆς ἐπετείου ἀπὸ τὴν ἔναρξη τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως οἱ αὐτοαποκαλούμενοι «ἐκσυγχρονιστὲς» βρίσκουν τὴν εὐκαιρία νὰ ἀναθεωρήσουν τὴν Ἱστορία καὶ νὰ ἐπιβάλουν τὶς ἰδεολογικές τους πεποιθήσεις. Ὅλοι ἀναφερόμενοι στὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση τοῦ 1821 ἔχουν πρότυπό τους τὴ Γαλλικὴ Ἐπανάσταση. Θυμίζουμε ὅτι μιμητὲς τῶν Γάλλων ἐπαναστατῶν ὑπῆρξαν οἱ μπολσεβίκοι, στὴ Ρωσία. Αὐτοὶ δημιούργησαν τὴ δική τους ὁλοκληρωτικὴ κοινωνία, ποὺ διέθετε ὑλιστικὴ θρησκεία, μὲ ἱερατεῖο, ἀπόλυτη ἀλήθεια, πιστούς, αἱρετικούς, διωγμούς, ἱερὰ ἐξέταση, δολοφονίες, ἴντριγκες καὶ σύμβολο τὸ σφυροδρέπανο, μία  παραποίηση τοῦ Σταυροῦ.
.  _ _ _ _ _ _ _ .  Οἱ «ἐκσυγχρονιστὲς»  σήμερα δὲν χρησιμοποιοῦν τὸ σταλινικὸ καθεστώς, ὡς τὸ μοντέλο ποὺ θέλουν νὰ ἐπιβάλουν. Ἐκθειάζουν ὡς πρότυπα τοὺς πρωταγωνιστὲς τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης καὶ ἐξιδανικεύουν τὰ ὅσα πρέσβευαν, ἐνῶ ἀντίθετα προβάλλουν τά, κατὰ τὴν ἰδεολογία τους,  ἀρνητικὰ τῶν πρωταγωνιστῶν τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης. Τοὺς Ἕλληνες πρωταγωνιστὲς τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821, προβάλλουμε ἀπὸ αὐτὴ τὴ σελίδα, μὲ πρῶτο τὸν Κολοκοτρώνη.  Οὐδεὶς ἀπὸ αὐτοὺς ἀνέφερε ποτὲ κάποιον ἀπὸ τοὺς πρωταγωνιστὲς τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης. Σήμερα παρουσιάζουμε  τοὺς Γάλλους ἐπαναστάτες καὶ τὴν τύχη τους, μὲ πρῶτο τὸν Ροβεσπιέρο:

 ΜΑΞΙΜΙΛΙΑΝΟΣ ΡΟΒΕΣΠΙΕΡΟΣ (1758-1794). Ὁ ἡγέτης τῆς Γαλλικῆς Ἐπαναστάσεως. Δικηγόρος καὶ πολιτικός. Ὁ θεωρούμενος ἀδιάφθορος. Ἀμείλικτος γιὰ ὅσους θεωροῦσε «ἐχθρούς του λαοῦ». Ἡ τῆς ἐμπιστοσύνης του 9μελής ἐπιτροπὴ Δημόσιας Ἀσφαλείας, μὲ συνοπτικὲς διαδικασίες, τοὺς ἔστελνε στὴν γκιλοτίνα, χωρὶς νὰ ἔχουν τὴ δυνατότητα νὰ ὑπερασπίσουν τοὺς ἑαυτούς τους καὶ νὰ ὑποβάλουν ἔφεση. Καθιέρωσε τὴ λατρεία τοῦ Ὑπερτάτου Ὄντος καὶ σὲ μεγαλοπρεπῆ τελετὴ αὐτοανακηρύχθηκε «Μέγας Ποντίφηκας». Τελικὰ καὶ ὁ ἴδιος ἐκτελέσθηκε μὲ τὴν γκιλοτίνα, σὲ ἡλικία 36 ἐτῶν.

ΖΩΡΖ ΖΑΚ ΝΤΑΝΤΟΝ (1759-1794). Ἐκ τῶν σημαντικοτέρων ἡγετῶν τῆς Γαλλικῆς Ἐπαναστάσεως. Δικηγόρος. Πρωταγωνιστὴς στὴν ἀνατροπὴ τῆς βασιλείας καὶ στὴν ἐκτέλεση τῶν βασιλέων. Περίφημος ρήτορας.  Θεωρήθηκε ἀπὸ τὸν Ροβεσπιέρο ὕποπτος συμβιβαστικῶν τάσεων, κατηγορήθηκε γιὰ οἰκονομικὰ σκάνδαλα καὶ μὲ τοὺς κυριότερους συνεργάτες του ἐκτελέστηκαν στὴν γκιλοτίνα, τὸ 1794. Ἦταν 35 ἐτῶν. 

ΖΑΝ ΠΟΛ ΜΑΡΑ (1743-1793). Ἀπὸ τὶς σημαντικότερες μορφὲς τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης. Ἀκραῖος στὴν ἰδεολογία του. Ὑποστήριζε τὴ βία γιὰ τὴν ἐξουδετέρωση τῶν «συνωμοτῶν» σὲ βάρος τῆς Ἐπανάστασης. Ἔπαιξε πρωταγωνιστικὸ ρόλο στὶς «σφαγὲς τοῦ Σεπτέμβρη». Συνέβαλε στὴν ἀνατροπὴ τῶν μετριοπαθῶν Γιρονδίνων ἀπὸ τὴν ἐξουσία. Μία Γιρονδίνη, ἡ Σαρλὸτ Κορντέ, τὸν μαχαίρωσε στὸ λουτρό του, τὸ 1793. Ἦταν 50 ἐτῶν. Οἱ ἐπαναστάτες τὸν θεώρησαν ἥρωα καὶ μάρτυρα. Λίγους μῆνες μετὰ οἱ Γάλλοι τὸν χαρακτήρισαν «τέρας» καὶ ἀποκατέστησαν τὴ δολοφόνο του.

ΣΑΡΛΟΤ ΚΟΡΝΤΕ (1768-1793). Νεαρὴ Γιρονδίνη. Δολοφόνησε τὸν Μαρά, ὅταν πληροφορήθηκε ὅτι θὰ φονεύονταν πολλοὶ ἀπὸ τὸ Κόμμα της. Στὴ δίκη της εἶπε ὅτι σκότωσε ἕναν γιὰ νὰ γλυτώσει ἀπὸ τὸν θάνατο 100.000 ἀνθρώπους. Ἐκτελέστηκε στὴν γκιλοτίνα. Ἦταν 25 ἐτῶν.

ΦΡΑΝΣΟΥΑ-ΝΟΕΛ ΜΠΑΜΠΕΦ (1760-1797). Πῆρε καὶ τὸ ψευδώνυμο Γράκχος, πρὸς τιμὴν τῶν Ρωμαίων μεταρρυθμιστῶν. Ἐκδότης ἐφημερίδων. Ἐκ τῶν ἱδρυτῶν τοῦ «κινήματος τῶν ἴσων», κατέκρινε τὸ καθεστὼς τῆς Ἐπανάστασης, ἐπειδὴ ἔβλεπε ἀνισότητες καὶ ἀδικίες. Θεωρήθηκε συνωμότης καὶ καρατομήθηκε τὸ 1797, σὲ ἡλικία 37 ἐτῶν.

ΖΑΚ ΠΙΕΡ ΜΠΡΙΣΟ (1754-1793). Σημαντικὴ φυσιογνωμία τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης. Ἡγέτης τῶν μετριοπαθῶν Γιρονδίνων. Ἦρθε σὲ σύγκρουση μὲ τοὺς Ροβεσπιέρο, Μαρὰ καὶ Νταντόν. Κατήγγειλε τὸν Ροβεσπιέρο, ὅτι ἐπιδίωκε νὰ ἐπιβάλει δικτατορία τρόμου. Συνελήφθη ὡς «προδότης» καὶ μαζὶ μὲ ἄλλους 21 συνεργάτες του ἐκτελέστηκαν στὴν γκιλοτίνα τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1793. Ἦταν 39 ἐτῶν. 

ΝΙΚΟΛΑ ΝΤΕ ΚΟΝΤΟΡΣΕ  (1743-1794). Γιρονδίνος μαθηματικὸς καὶ φιλόσοφος, στὴν ἰδεολογία φιλελεύθερος. Ὑποστήριξε τὸ δικαίωμα ψήφου στὶς γυναῖκες καὶ τὴν καθολικὴ ἐκπαίδευση. Κατηγορήθηκε ὅτι ὡς Γιρονδίνος ὑπονόμευε τὴν Ἐπανάσταση καὶ φυλακίστηκε. Γιὰ νὰ ἀποφύγει τὴν γκιλοτίνα αὐτοκτόνησε. Ἦταν 51 ἐτῶν.

ΑΝΤΡΕ ΣΕΝΙΕ (1762 – 1794). Ποιητὴς ἀπὸ τοὺς σπουδαιότερους ἐκπροσώπους τῶν νεοκλασικιστῶν. Γεννήθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη ἀπὸ Γάλλο πατέρα καὶ Ἑλληνίδα μητέρα. Ὑποστήριξε τὴν Ἐπανάσταση, ἀλλὰ μὲ ἄρθρα του διαμαρτυρήθηκε γιὰ τὴν τρομοκρατία καὶ τὶς ἀκρότητές της. Φυλακίστηκε καὶ ἐκτελέστηκε μὲ τὴν γκιλοτίνα τὸ 1794. Ἦταν 32 ἐτῶν.

ΛΟΥΙ ΑΝΤΟΥΑΝ ΝΤΕ ΣΑΙΝ ΖΥΣΤ (1767-1794). Στρατιωτικὸς καὶ πολιτικὸς ἡγέτης τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης. Δρ Νομικῆς. Στενὸς συνεργάτης τοῦ Ροβεσπιέρου. Στήριξε τὴν τρομοκρατία καὶ τὴν ἐξόντωση τῶν ἀντιπάλων τοῦ Ροβεσπιέρου. Μέλος τῆς τριανδρίας, μαζὶ μὲ τοὺς Ροβεσπιέρο καὶ Κουτόν. Ὀνειρεύτηκε μέσα ἀπὸ τὶς ὁμαδικὲς ἐκτελέσεις τῶν ἀντιφρονούντων τὴ δημιουργία μίας Δημοκρατίας τῶν μικροϊδιοκτητῶν, τεχνιτῶν καὶ χωρικῶν. Ὅταν ἦταν νεότερος, ἀφοῦ ἄφησε  ἔγκυο τὴν Τερέζα Ζελέ, τὴν ἐγκατέλειψε, παίρνοντας μαζί του καὶ τὰ ἀσημικὰ τῆς οἰκογένειας. Τὸ 1794 ἦταν ἡ σειρά του νὰ συλληφθεῖ καὶ νὰ ὁδηγηθεῖ στὴν γκιλοτίνα, ὅπου ἀποκεφαλίστηκε. Ἦταν 27 ἐτῶν.

ΖΟΡΖ ΚΟΥΤΟΝ (1755-1794). Μαζὶ μὲ τὸν Ροβεσπιέρο καὶ τὸν Σὲν Ζυστ ἀποτέλεσαν τὴν «Τριανδρία» (1793-1794). Ἦταν ἐπίσης μέλος τῆς «Ἐπιτροπῆς Κοινῆς Σωτηρίας». Ὑπῆρξε εἰσηγητὴς τῆς Τρομοκρατίας, μὲ τὰ χιλιάδες θύματα. Ἐκ γενετῆς ἀνάπηρος ἀναγκαζόταν νὰ κυκλοφορεῖ μὲ εἰδικὴ ἀναπηρικὴ καρέκλα. Ἐκτελέστηκε στὴ λαιμητόμο, τὸ 1794. Ἦταν 39 ἐτῶν.

ΚΑΜΙΓ ΝΤΕ ΜΟΥΛΕΝ (1760-1794). Δημοσιογράφος, δικηγόρος καὶ πολιτικός. Θρυλικὴ φυσιογνωμία τῆς Ἐπανάστασης. Στενὸς φίλος τοῦ Ροβεσπιέρου. Ὁ μόνος ἀπὸ τοὺς ἐπαναστάτες, ποὺ παντρεύτηκε μὲ θρησκευτικὸ γάμο, τὸ 1790. Μάρτυρες τοῦ γάμου ὁ Ροβεσπιέρος καὶ ὁ Μερσιέ. Ρομαντικὸς στὶς ἰδέες, ὁραματίστηκε μία Δημοκρατία χωρὶς βία

 καὶ χωρὶς διακρίσεις. Καρατομήθηκε στὴν γκιλοτίνα, τὸ 1794, σὲ ἡλικία 34 ἐτῶν.

ΛΟΥΙ-ΣΕΜΠΑΣΤΙΑΝ ΜΕΡΣΙΕ (1740 – 1814). Συγγραφέας καὶ δημοσιογράφος. Ἂν καὶ φίλος τοῦ Ροβεσπιέρου ἦταν μετριοπαθὴς καὶ ἐψήφισε κατὰ τῆς ἐκτέλεσης τοῦ Λουδοβίκου 16ου καὶ τῆς Μαρίας Ἀντουανέτας. Ὁ Ροβεσπιέρος τὸν φυλάκισε καὶ θὰ τὸν ἐκτελοῦσε στὴν γκιλοτίνα, ἂν δὲν ἐκτελεῖτο νωρίτερα ἐκεῖνος. Μετὰ τὴν θανάτωση  τοῦ Ροβεσπιέρου ἀποφυλακίστηκε καὶ κατήγγειλε τὰ ἐγκλήματα τοῦ πρώην φίλου του, ὀνομάζοντάς τον «Αἱματοκράτορα». Ἀπεβίωσε τὸ 1814 μὲ φυσικὸ θάνατο, σὲ ἡλικία 74 ἐτῶν.

ΖΑΝ ΡΕΝΕ ΕΜΠΕΡ (1757-1794). Ἀκραῖος ριζοσπάστης. Ἵδρυσε τὸ κίνημα τῶν «Ἐμπερτιστῶν», ποὺ κεντρικὸ σκοπὸ εἶχαν τὴν ἀποχριστιανοποίηση τῆς Γαλλίας. Ἦσαν ἐκ τῶν φανατικῶν καὶ αἱμοσταγῶν ἐκτελεστῶν τῆς τρομοκρατίας. Ὁ Ἐμπὲρ καὶ τὰ κύρια στελέχη τοῦ κινήματός του ἐκτελέστηκαν μὲ ἀποκεφαλισμὸ στὴν γκιλοτίνα, τὸ 1794. Ἦταν 37 ἐτῶν.

ΖΑΚ ΡΟΥ (1752-1794). Καθολικὸς ἱερέας καὶ ἐπαναστάτης. Ἡγέτης τῆς ἄκρας ἀριστερᾶς. Θεωρητικός τῆς λαϊκῆς δημοκρατίας, τῆς κατάργησης τῆς ἀτομικῆς ἰδιοκτησίας  καὶ τῆς ἀταξικῆς κοινωνίας. Ὁ Ροὺ φυλακίστηκε τὸ 1794 καὶ ἐν ὄψει τοῦ νὰ ἐκτελεσθεῖ στὴν γκιλοτίνα αὐτοκτόνησε. Ἦταν 42 ἐτῶν.

ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΑΝΡΙΟ (1761-1794). Ἐκ τῶν ἡγετῶν τῆς Ἐπανάστασης, μὲ ζωτικὸ ρόλο στὴν πτώση τῶν Γιρονδίνων. Ἔλαβε μέρος στὶς «Σφαγὲς τοῦ Σεπτεμβρίου». Τὸ 1793 ἔγινε διοικητὴς τῆς Παρισινῆς Ἐθνοφρουρᾶς καὶ ἔχοντας ὑπὸ τὶς διαταγές του χιλιάδες ἀνδρῶν ὑποχρέωσε τὴν Ἐθνοσυνέλευση νὰ τοῦ παραδώσει τοὺς Γιρονδίνους γιὰ νὰ ἐκτελεσθοῦν. Συνελήφθη μαζὶ μὲ τὸν Ροβεσπιέρο. Ἐπιχείρησε νὰ ἀντισταθεῖ, στὴ συνέχεια νὰ ἀποδράσει, ἀλλὰ ἀπέτυχε. Ἀποκεφαλίστηκε λίγο μετὰ τὸν Ροβεσπιέρο, σὲ ἡλικία 33 ἐτῶν.-    

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 22. Π. ΠΑΤΡΩΝ ΓΕΡΜΑΝΟΣ [Γ], ΠΡΟΣΦΟΡΑ καὶ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανὸς
Γ´ Μέρος
Προσφορὰ καὶ προκατάληψη
Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:
ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 15. Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ [Β´- Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Ρήγας καὶ ὁ Κοραὴς] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΑΝ ΤΟ ΑΔΥΝΑΤΟ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΛΗΘΗ καὶ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 19. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: Η ΔΕΣΠΩ καὶ Η ΜΟΣΧΩ, Οἱ ἡρωίδες τοῦ Σουλίου (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 20. ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 21. ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 22. Π. ΠΑΤΡΩΝ ΓΕΡΜΑΝΟΣ [Α], Ο ΙΕΡΑΡΧΗΣ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 22. Π. ΠΑΤΡΩΝ ΓΕΡΜΑΝΟΣ [B], ΑΞΙΟΣ ΠΟΙΜΕΝΑΣ, ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΟΣ ΗΓΕΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

. – – – – – – – – – . Τὶς ἀρετὲς καὶ τὶς ἱκανότητές του ὁ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανὸς προσέφερε ἀφειδώλευτα γιὰ τὴν ἐλευθερία τῆς Πατρίδας. Ὅταν ἦταν Φιλικός, εἰδοποιήθηκε ὅτι ὁ ὑπάλληλος τοῦ ἀγγλικοῦ προξενείου Πάιμπορ ἦταν ἕτοιμος νὰ προδώσει τὸ μυστικὸ τῶν Ἑλλήνων στοὺς ὀθωμανούς. Τότε μὲ ἔξυπνη κίνηση δική του καὶ τῶν συνεργατῶν του Φιλικῶν πρὸς τὸν βοεβόδα τῶν Πατρῶν ἀντέστρεψε τὴν κατηγορία. Ἔπεισε αὐτὸν καὶ τὴν Πύλη ὅτι ἡ ἀνύποπτη ἐνέργεια τῶν Ἄγγλων νὰ βυθομετρήσουν τὸν Πατραϊκὸ καὶ τὸν Κορινθιακὸ ἦταν συνωμοτικὴ ἐνέργεια νὰ ἑνώσουν τὴν Πελοπόννησο μὲ τὴν ὑπὸ τὴν κατοχή τους Ζάκυνθο! Ἔτσι κατέστησαν τοὺς Ἄγγλους ἀναξιόπιστους καὶ ὕποπτους καὶ ἀπέτρεψαν κάθε ἐνέργεια ποὺ θὰ ἔβλαπτε τὴν Ἐπανάσταση. (Ι. Φιλήμονος ΔΙΕΕ, τ. Α΄, 1859, σσ 121 κ.ἑξ. καὶ Τάσου Γριτσόπουλου «Ἱστορικὰ Μελετήματα περὶ τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως», Τόμος Β΄ Ἀθῆναι, 2008, σελ. 81).
. – – – – – – – – – . Τὸ Ἐκτελεστικὸ στὶς 18/30 Σεπτεμβρίου 1822 καὶ ὕστερα ἀπὸ ἀπόφαση τῆς στὴν Ἐπίδαυρο Α΄ Ἐθνοσυνέλευσης ὅρισε τοὺς Π. Πατρῶν Γερμανὸ καὶ Γ. Μαυρομιχάλη νὰ μεταβοῦν στὴ Ρώμη, νὰ ἐπισκεφθοῦν τὸν Πάπα, νὰ τὸν ἐνημερώσουν γιὰ τὴν Ἐπανάσταση καὶ νὰ ζητήσουν τὴ βοήθειά του (Ἀπομνημονεύματα Π.Π. Γερμανοῦ, σέλ. 126). Ὁ Γερμανὸς «πλήρης πικρίας (Σημ. Συνεπείᾳ τῶν διαιρέσεων καὶ ἐνόπλων συγκρούσεων μεταξὺ τῶν ἀγωνιστῶν) ἀλλ’ ὄχι καὶ ἀποθαρρύνσεως διὰ τὴν ἐσωτερικὴν κατάστασιν, ὑπὲρ τῆς τακτοποιήσεως τῆς ὁποίας καὶ εἰρηνεύσεως τῶν ἀντιμαχομένων εἴπερ τις καὶ ἄλλος εἰργάσθη, πανταχοῦ παρὼν καὶ πολλαχῶς δρῶν… ἀπῆλθεν εἰς Ἰταλίαν, δύσθυμος τὸ πνεῦμα, χωρὶς τοῦτο νὰ μειώση τὸν πρὸς τὴν ἐκτέλεσιν τοῦ καθήκοντός του ζῆλον» (Δ. Γρ. Καμπούρογλου «Μελέτη περὶ τοῦ βίου καὶ τῆς δράσεως τοῦ Π. Πατρῶν Γερμανοῦ», Τύποις Π.Δ.Σακελλαρίου, Ἀθῆναι, 1916, σσ. 45-46).
. – – – – – – – – – . Τὸ ταξίδι ἀπὸ τὴν Πάτρα στὴν Ἀνκόνα κράτησε 55 ἡμέρες καὶ ἄλλες δεκαπέντε ἀπομόνωση στὸ λαζαρέτο (λοιμοκαθαρτήριο). Ὅταν βγῆκε, ἔστειλε ἐπιστολὴ στὸν διαμένοντα στὴν Πίζα Μητροπολίτη Οὐγγροβλαχίας Ἰγνάτιο, μὲ τὴν ὁποία τοῦ ἐξήγησε τὴν ἀποστολή του καὶ ζήτησε ὁδηγίες. Ἡ ἀπάντηση τοῦ Ἰγνατίου ἦταν ἀποθαρρυντικὴ καὶ εἰρωνική: Μποροῦσε μόνος του νὰ τὰ καταφέρει καὶ ἐκεῖνοι οὐδὲν θὰ ἐπιτύχουν, γι’ αὐτὸ νὰ ξεκουραστοῦν κάποιες ἡμέρες καὶ νὰ ἐπιστρέψουν… Ὁ Γερμανὸς ἀπάντησε: «Τὸ νὰ ἀναπαυθῶμεν ἐνταῦθα τῆς Πατρίδος πασχούσης εἶναι ἀδύνατον, ἐπειδὴ οὐδὲ διὰ τοῦτο ἤλθομεν, οὐδὲ τὸ ἰδίωμα ἡμῶν τοιοῦτον. Ἐγώ, ἀδελφέ, εἶχον ἀνάπαυσιν καὶ δόξαν καὶ πλοῦτον ἀρχιερατεύων εἰς τὰς λαμπρὰς Πάτρας ἐν καιρῷ τῆς ἐξουσίας τῶν Τούρκων, ἀλλὰ κατεφρόνησα πάντων τούτων καὶ προέκρινα τὴν μετὰ τῶν λοιπῶν ὁμογενῶν κακουχίαν ἐπ᾽ ἐλπίδι κοινῆς ὠφελείας τῆς Πατρίδος, χωρὶς νὰ ἔχω ποτὲ σκοποὺς ἰδιωφελείας».
. – – – – – – – – – . Στὴν Ἰταλία ὁ Γερμανὸς ἔμεινε γιὰ δύο περίπου χρόνια. Τὸ 1823 ὁ Διον. Ρώμας τοῦ κάνει νύξη νὰ ἐπιστρέψει. Ὁ Γερμανὸς τοῦ ἁπαντᾶ ὅτι ἡ παρουσία του εἶναι ὠφέλιμη στὴν Ἰταλία γιὰ τὴν Ἐπανάσταση, ἀλλὰ καὶ πὼς μὲ τὴν ἐπιστροφή του θὰ ὑποχρεωθεῖ νὰ πάρει τὸ μέρος κάποιας ἀπὸ τὶς ἀντιμαχόμενες παρατάξεις, πράγμα ποὺ δὲν τὸ θέλει.
. – – – – – – – – – . Ὁ στενὸς σκοπὸς τῆς ἀποστολῆς του δὲν ἐπιτεύχθηκε. Τὸν Πάπα δὲν τὸν εἶδε. Οἱ στὴν Ἀνκόνα ἄνθρωποι τοῦ ἡγεμόνα τοῦ Παπικοῦ κράτους τὸν δέχθηκαν μὲ γαλατικὴ εὐγένεια, ἀλλὰ μὲ διάφορες προφάσεις ματαίωσαν τὴ μετάβασή του στὴ Ρώμη. Εἶναι γνωστὸ ὅτι τὸ Βατικανὸ καθόλη τὴ διάρκεια τῆς Ἐπανάστασης διατηροῦσε οὐδέτερη ἕως θετικὴ στάση πρὸς τοὺς ὀθωμανούς. (Βλ. σχ. Ἀνδρέα Δρακάκη «Ἱστορία τοῦ οἰκισμοῦ τῆς Ἑρμουπόλεως», Ἀθῆναι, 1979, Τόμος Α΄ σελ. 12). Ὁ Γερμανὸς ἤξερε πολὺ καλὰ τὰ αἰσθήματα τῶν Παπικῶν ἔναντι τῶν Ἑλλήνων, ἀλλὰ δὲν θέλησε νὰ μὴν ὑλοποιήσει τὴν ἀπόφαση τοῦ Ἐκτελεστικοῦ. Εἰς αὐτόγραφό του πρὸς Ἀρχιερεῖς, πνευματικούς, ἱεροκήρυκες καὶ ἱερεῖς τονίζει: «Ἡ ἡμετέρα ὀρθόδοξος ἀνατολικὴ Ἐκκλησία, ἤτις διεφύλαξεν ἀπαραλλάκτως τὰς ἐξ ἀρχῆς δογματικὰς παραδόσεις τῶν ἀποστόλων καὶ τῶν πατέρων καὶ δὲν ἐδέχθη καμμίαν καινοτομίαν, μισουμένη ἀπὸ τὰς ἄλλας τῶν αἱρετικῶν ἐκκλησίας, ἐγκατελείφθη εἰς τὴν διάκρισιν τῶν Ὀθωμανῶν, οἵτινες ὑπέταξαν καὶ τὴν Ἐκκλησίαν καὶ τὸ βασίλειόν της» («Ἀπομνημονεύματα», ἐκδ. «Δρομεύς», σελ. 175).
. – – – – – – – – – . Στὴν Ἰταλία ὅμως ὁ Γερμανὸς πέτυχε νὰ συσπειρώσει τοὺς Ἕλληνες, νὰ ἱδρύσει διπλωματικὸ γραφεῖο εἰς τρεῖς πόλεις (Ἀνκόνα, Μπολόνια καὶ Φαέντζα) καὶ καθημερινῶς νὰ ἀλληλογραφεῖ μὲ σημαντικὲς προσωπικότητες, ἐνισχύοντας τὴ διάθεσή τους γιὰ βοήθεια στὴν Ἐπανάσταση. Μεταξὺ αὐτῶν οἱ Ι. Καποδίστριας, Διον. Ρώμας, Ἰωάν. Βαρβάκης, Θ. Νέγρης καὶ Ι. Παπαρρηγόπουλος.
. – – – – – – – – – . Στὴν Ἑλλάδα ὁ Γερμανὸς ἐπέστρεψε τὸ 1824. Ὅπως εἶχε προβλέψει, οἱ ἀντιθέσεις μεταξὺ τῶν Ἑλλήνων ἀγωνιστῶν εἶχαν ἐνταθεῖ καὶ ὑπῆρχαν μεταξύ τους καὶ ἔνοπλες συγκρούσεις. Ὁ Γερμανὸς στὴν ἀρχὴ ἀποσύρθηκε στὴ Μονὴ Χρυσοποδαρίτισσας, στὰ Νεζερά. Ἀργότερα ἐτάχθη μὲ τὴν μετριοπαθῆ πτέρυγα (Λόντου, Φωτήλα), ποὺ πρότεινε τὴν εἰρηνικὴ ἐπίλυση τῶν διαφορῶν μέσῳ Ἐθνοσυνέλευσης. Αὐτὸ δὲν ἄρεσε στὸν Κωλέττη καὶ τοὺς ὀπαδούς του, οἱ ὁποῖοι τοὺς κυνήγησαν. Τὸν Γερμανὸ συνέλαβαν στὴ Μονὴ οἱ ἄνθρωποι τοῦ Γκούρα καὶ τὸν ἀπήγαγαν πρὸς τὴ Δίβρη. Γιὰ νὰ τὸν ταπεινώσουν, τὸν διέταξαν νὰ κατέβει ἀπὸ τὸ ἄλογό του καὶ νὰ σύρεται πίσω του «βαδίζων ἐπιμόνως εἰς τὴν παγωμένην λάσπην τοῦ κάμπου τῆς Ἠλείας» (Δ. Κοκκίνου «Ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάστασις, Ἔκδ. «Μέλισσα», Ἀθῆναι, 1969, Δ΄ Τόμος, σ. 533). Ὁ Ἱεράρχης βασανίστηκε οἰκτρὰ ἀπὸ ἕναν Νικολέτο Σοφιανόπουλο, ὁ ὁποῖος πέθανε ξαφνικά, ἐνῶ ἔχαιρε ἄκρας ὑγείας. Τὸ αἰφνίδιο συμβὰν ἔφερε τὸν Γκούρα καὶ τοὺς ἄνδρες του σὲ συναίσθηση καὶ ἔπαυσαν νὰ τὸν κακομεταχειρίζονται. (Καμπούρογλου «Μελέτη…» σ. 239).
. – – – – – – – – – . Ὁ Γερμανὸς ἀπὸ τὰ βάσανα, τὶς κακουχίες, τὶς πικρίες ἀπεβίωσε, στὸ Ναύπλιο, ὄντας πρόεδρος τῆς Ἐπιτροπῆς τῆς Συνελεύσεως, ἤτοι «προϊστάμενος γιὰ τὰ τοῦ συμβιβασμοῦ», στὶς 27 Μαΐου 1826, σὲ ἡλικία 55 ἐτῶν. Ἀπὸ φθόνο κάποιοι θέλησαν νὰ ἐμποδίσουν νὰ τελεσθεῖ ἡ νεκρώσιμη ἀκολουθία στὸν καθεδρικὸ ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, στὸ Ναύπλιο. Ὁ λαὸς ἦταν ἕτοιμος νὰ ἐξεγερθεῖ, ἀλλὰ Ἑπτανήσιοι στρατιωτικοὶ ἐπενέβησαν, ματαίωσαν κάθε ἐναντίωση καὶ ἡ κηδεία ἔγινε κανονικά. Τὸ λείψανό του βρῆκε ζεστασιὰ στὴν ἰδιαίτερη Πατρίδα του, τὴ Δημητσάνα.
. – – – – – – – – – . Ὡς ἐπικήδειο ὁ Μιχ. Οἰκονόμου ἔγραψε μεταξὺ ἄλλων: «Φρονίμως καὶ ἐπιτυχῶς ὑπηρετήσας εἰς τὴν ἐξέγερσιν τοῦ Ἐθνικοῦ ἀγῶνος, προελόμενος (ἐπιθυμῶν) δὲ νὰ διατηρήση ὑψηλὴν καὶ ἄμεμπτον τὴν ἀξιοπρέπειαν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ του χαρακτῆρος καὶ συμβιβάζων αὐτὴν μὲ τὸ πρὸς τὴν Πατρίδα καθῆκον, καὶ συντρέχων καὶ συμβουλεύων τὰ ὑπὲρ αὐτῆς καὶ τῆς πίστεως καὶ τῆς ἐλευθερίας, δὲν ἔλειψεν μὲν τοῦ νὰ παρευρίσκηται εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς Πρωτευούσης τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς ἢ τῆς Μητροπόλεώς του, νὰ θυσιάζη τὴν περιουσίαν του εἰς τὰς ἀναγκας τῶν πολιορκητῶν καὶ εἰς τὴν προμήθειαν πάντων τῶν αὐτοῖς ἀναγκαίων. (Μιχ. Οἰκονόμου «Ἱστορικά τῆς Ἑλληνικῆς Παλιγγενεσίας», Ἔκδ. Δημοσίας Βιβλιοθήκης τῆς Σχολῆς Δημητσάνης, Φωτ. Ἐπανέκδ. 1976, σελ. 663-664).-

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 22. Π. ΠΑΤΡΩΝ ΓΕΡΜΑΝΟΣ [B], ΑΞΙΟΣ ΠΟΙΜΕΝΑΣ, ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΟΣ ΗΓΕΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανὸς
Β´ Μέρος
Ἄξιος ποιμένας, χαρισματικὸς ἡγέτης
Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:
ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 15. Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ [Β´- Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Ρήγας καὶ ὁ Κοραὴς] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΑΝ ΤΟ ΑΔΥΝΑΤΟ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΛΗΘΗ καὶ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 19. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: Η ΔΕΣΠΩ καὶ Η ΜΟΣΧΩ, Οἱ ἡρωίδες τοῦ Σουλίου (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 20. ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 21. ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 22. Π. ΠΑΤΡΩΝ ΓΕΡΜΑΝΟΣ [Α], Ο ΙΕΡΑΡΧΗΣ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

. – – – – – – – – . Ὁ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανὸς ἦταν ἰδιοφυὴς καὶ ταλαντοῦχος κληρικός. Στὴ ζωή του συνδύασε τὸν ἄξιο ποιμένα μὲ τὸν χαρισματικὸ ἡγέτη. Ἦταν ἀπὸ τοὺς λίγους Μητροπολίτες ποὺ συνδύασαν τὴν ἐνεργὸ συμμετοχὴ στὸν Ἀγώνα μὲ τὰ ποιμαντικά τους καθήκοντα. Ὁ Σαλώνων Ἡσαΐας ἀμέσως μετὰ τὴν ὁρκωμοσία στὴ Μονὴ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ κρέμασε τὰ ἄμφιά του, πολέμησε τοὺς Τούρκους καὶ ἔπεσε ἡρωικά. Ὁ Γερμανὸς ἐνέπνευσε τοὺς ἀγωνιστές, συγκέντρωσε πολλοὺς καὶ τοὺς καθοδηγοῦσε, συμμετέσχε σὲ σχέδια μαχῶν, ἀλλὰ ὅπλο δὲν σήκωσε νὰ σκοτώσει. Παράλληλα λειτουργοῦσε, κήρυττε, ἔγραφε ἐγκυκλίους καὶ ἐπιστολές. Ἀκάματος καὶ ἰκανότατος στὸν πόλεμο καὶ στὴν πένα.
. – – – – – – – – . Ὁ Φρανσουὰ Πουκεβίλ, πρόξενος τῆς Γαλλίας στὴν Πάτρα (1814-1816), μακριὰ ἀπὸ φθόνους καὶ συμπλέγματα, γράφει γιὰ τὸν Γερμανό, μὲ τὸν ὁποῖο εἶχε πολλὲς συζητήσεις: «Τὸ ὑπέρτατο ἐκκλησιαστικὸ ἀξίωμα στὴν Πελοπόννησο εἶχε ὁ Γερμανός, ἄνδρας βαθυστόχαστος, ἔχων ἄριστες ἐκκλησιαστικὲς γνώσεις καὶ κατέχων τὰ τῆς κοσμικῆς ἐπιστήμης… Εἶχε τὴν φρόνηση τοῦ Σωκράτη καὶ ἦτο κάτοχός της γλώσσης τοῦ Πλάτωνος, τὴν ὁποία μιλοῦσε μὲ γλυκύτητα… Πλὴν τῆς ἐκκλησιαστικῆς Παιδείας ἦταν ἐγκρατὴς καὶ τῆς γαλλικῆς φιλολογίας. Οἱ ὁμιλίες του ἦσαν πειστικότατες καὶ φαίνονταν θεόπνευστες. Ἡ φαντασία του ζωηρὴ καὶ ἡ πίστη του ἀκράδαντη. Φαινόταν ὅτι ἦταν ἐκ τῶν μαρτύρων ἐκείνων, τοὺς ὁποίους ἀμείβει μόνον ὁ ἔνδοξος θάνατος ἐν μέσῳ ἀγώνων ὑπὲρ πίστεως καὶ πατρίδος (Fr. Pouqueville “Histoire de la Regeneration de la Grece” (Ἱστορία τῆς Ἀναγέννησης τῆς Ἑλλάδος) Impimerie Firmin Didot, 1824, Tome II, p. 320. Σημ.: Σὲ ἐλεύθερη μετάφραση).
. – – – – – – – – . Ὁ Γερμανὸς γεννήθηκε στὴν ὀνομαστὴ Δημητσάνα, ποὺ προσέφερε στὸ Ἔθνος μεγάλες ὑπηρεσίες, στὸν Ἀγώνα μὲ τὸ μπαρούτι ποὺ παρῆγε καὶ στὴν Ἐκκλησία τρεῖς Πατριάρχες καὶ ἑβδομήντα Μητροπολίτες καὶ Ἐπισκόπους. Ἡ Παράδοση θέλει σημαδιακὴ τὴ γέννηση καὶ τὴ νηπιακή του ἡλικία. Γεννήθηκε στὶς 25 Μαρτίου 1771, ἡμέρα Μεγάλη Παρασκευή. Τὸ λαϊκὸ ὄνομά του Γεώργιος Γκόζιας. Ὁ πατέρας του Ἰωάννης, χρυσοχόος καὶ ἀγρότης. Στὴ νηπιακὴ ἡλικία ἔπιασε μὲ τὸ χέρι του ἀπὸ τὸ κεφάλι φίδι, ποὺ ἀνέβηκε πάνω του. ( Σημ. Ἀπὸ τὸν πρόλογο τοῦ Γ.Ι. Παπούλα στὰ «Ἀπομνημονεύματα» τοῦ Π.Π. Γερμανοῦ, Ἔκδ. 1900, σελ. 8 καὶ 9).
. – – – – – – – – . Ἦταν φιλομαθὴς καὶ ἐξαίρετος μαθητής, εἶχε ὅμως καὶ ἱκανοὺς δασκάλους στὴν ἐκκλησιαστικὴ καὶ στὴ θύραθεν Παιδεία. Μεταξὺ αὐτῶν, στὴν Κωνσταντινούπολη τὸν Μητροπολίτη Ἀδριανουπόλεως ἅγιο Δωρόθεο Πρώιο, ποὺ οἱ Τοῦρκοι τὸν ἀπαγχόνισαν στὰ Θεραπειά, στὶς 3 Ἰουνίου 1821. Ὁ Πρώιος ἄφησε μέγα ἔργο κυρίως στὰ Μαθηματικά. Ἐπίσης εἶχε ἱκανότητα στὴν ἐκμάθηση ξένων γλωσσῶν. Ὁ Ἅγιος Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ καταγόταν ἐπίσης ἀπὸ τὴ Δημητσάνα καὶ ἦταν θεῖος τοῦ Γερμανοῦ. Τὸν πῆρε κοντά του στὴν Βασιλεύουσα καὶ ὁ Γερμανὸς ἐξελέγη Μητροπολίτης τῆς Πάτρας τὸ 1806. Ἔκτοτε ἀφιερώνει ὅλες τὶς δυνάμεις του στὸ Ἔθνος καὶ στὴν Ἀναγέννησή του ἐκ τῆς τέφρας.
. – – – – – – – – . Ὁ Π.Π. Γερμανὸς ἀγαποῦσε καὶ θαύμαζε τὸν Ρήγα τὸν Βελεστινλῆ, τὸν εἶχε ὡς πρότυπό του καὶ συναισθανόταν τὴν ὑποχρέωση νὰ συνεχιστεῖ ὁ ἀγώνας του καὶ νὰ πραγματοποιηθοῦν τὰ ὁράματά του. Στὰ «Ἀπομνημονεύματά» του γράφει: «Περὶ τὰ τέλη τοῦ ΙΗ΄ αἰῶνος ἀνεφάνη εἷς τολμηρὸς ἀνήρ, Ρήγας ὀνομαζόμενος, ὅστις ἐστοχάσθη νὰ ἐνσπείρη γενικῶς εἰς τὸ Ἔθνος τῶν Ἑλλήνων τὸν ἐνθουσιασμὸν τῆς ἐλευθερίας καὶ ἐπέτυχε νὰ ἐφελκύση πολλοὺς καὶ ἐκλεκτοὺς μεθ’ ἑαυτοῦ… Ἀλλ’ ἀνακαλύψασα τὸ τοιοῦτον ἡ Ἀουστριακὴ διοίκησις παρέδωκεν αὐτὸν καί τινας ὀπαδούς του εἰς τὰς τυραννικὰς χεῖρας τῶν Ὀθωμανῶν, οἵτινες τοὺς κατέσφαξαν. Καὶ αὐτοὶ μὲν οἱ ἀείμνηστοι ἀπέθανον, ὁ δὲ ὑπὲρ ἐλευθερίας σπινθὴρ δὲν ἐσβέσθη εἰς τὰς καρδίας τῶν Ἑλλήνων…» (ἔκδ. 1900, σελ. 16).
. – – – – – – – – . Ἡ ὑπηρεσία τοῦ Γερμανοῦ στὸν Ἀγώνα ἦταν πολλαπλή, ποιμαντική, στρατιωτική, ἐθνική, διπλωματικὴ καὶ ἐκκλησιαστική. Στὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία μυήθηκε στὸ τέλος τοῦ 1818 καὶ ἀποδέχθηκε ἀνεπιφύλακτα τὶς ἀρχές Της. Ἐπὶ πλέον μύησε μὲ τὴ σειρά του τοὺς Ἐπισκόπους Κερνίτζης Προκόπιο καὶ Χαριουπόλεως Βησσαρίωνα, καθὼς καὶ τοὺς προεστοὺς Λόντο καὶ Ζαΐμη.
. – – – – – – – – . Στὴ μυστικὴ σύσκεψη τῆς Βοστίτσας (Αἰγίου), ἀπὸ 26 ἕως 29 Ἰανουαρίου 1821, ἦλθε σὲ ὀξεία λεκτικὴ ἀντιπαράθεση μὲ τὸν Παπαφλέσσα. Ἦσαν δύο διαφορετικοὶ χαρακτῆρες, μὲ ἀλλιώτικη ἀντίληψη ὁ καθένας ὡς πρὸς τὴν ἐκκλησιαστικὴ τάξη καὶ τὸν χειρισμὸ τῆς Ἐπανάστασης. Ὁ Παπαφλέσσας ἐνθουσιώδης καὶ ὡς πληρεξούσιος τοῦ Ὑψηλάντη, ἐπέστρεψε στὴν Πελοπόννησο μὲ σκοπὸ τὴν ἄμεση ἔναρξη τῆς Ἐπανάστασης. Γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτὸ χρησιμοποίησε κάθε τρόπο, ἀκόμη καὶ ψέματα. Ὁ Γερμανὸς δὲν δέχθηκε τὰ ὅσα εἶπε καὶ ἦρθε σὲ ὀξύτατη λεκτικὴ σύγκρουση μαζί του. Πάντως τελικὰ ἀποφασίστηκε «ἡ ἑτοιμασία νὰ ἐξακολουθεῖ δραστηρίως διὰ τὴν Ἐπανάστασιν…». Σημειώνεται ὅτι ὡς Φιλικὸς ὁ Γερμανὸς γνώριζε τὰ περὶ τῆς 25ης Μαρτίου καὶ ἐκ τῶν πραγμάτων ἀποδεικνύεται ὅτι ἡγήθηκε τῆς ἔναρξης τοῦ Ἀγώνα γιὰ τὴν ἀνεξαρτησία.
. – – – – – – – – . Ὡς ἐπαναστάτης ὁ Παλαιῶν Πατρῶν ἡγήθηκε ὁπλοφόρων, εἰσῆλθε στὴν Πάτρα, τὴν ἀπελευθέρωσε, πιθανότατα στὶς 25 Μαρτίου, καὶ ἔστησε Σταυρὸ στὴν πλατεία τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, τὸν ὁποία ἀσπάσθηκαν οἱ πολεμιστὲς μὲ ἐνθουσιασμὸ καὶ κραύγασαν: «Ζήτω ἡ ἐλευθερία! Καὶ εἰς τὴν Πόλιν νὰ δώση ὁ Θεὸς» (Σπ. Τρικούπη Ἱστορία, Α΄ Τόμος σ. 53-54). Ἀπὸ τὴ Λαύρα τῶν Καλαβρύτων, τὴν Πάτρα, τὴν Καλαμάτα, τὴ Μάνη, τὴν Τσακωνιὰ ἄρχισε ὁ σκληρὸς Ἀγώνας κατὰ τῶν Ὀθωμανῶν, γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῶν Ἑλλήνων.
. – – – – – – – – . Ὡς ἐθνικὸς ἡγέτης ὁ Γερμανὸς λυπόταν γιὰ τὴν διχόνοια καὶ ἐπιχείρησε πολλὲς φορὲς τὴν ἐθνικὴ συμφιλίωση. Σὲ ἐπιστολή του πρὸς τὸν Πρόεδρο τοῦ Ἐκτελεστικοῦ Γ. Κουντουριώτη, στὶς 14 Ὀκτωβρίου 1824, ἐπισημαίνει: «Ἡ πατρὶς πάσχει κακῶς, ἐπαπειλεῖται ἐμφύλιος πόλεμος, τοῦ ὁποίου τὰ ὀλέθρια ἀποτελέσματα… συμπεραίνει κάθε φρόνιμος ἄνθρωπος… χρειάζεται ἕνωσις διὰ νὰ ἐπιτύχωμεν τοῦ σκοποῦ διὰ τὸν ὁποῖον ἐρριψοκινδύνευσε τὸ ἔθνος… διὰ τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ, διὰ τὴν ἀγάπην τῆς Πατρίδος, σπεύσατε, προφθάσατε νὰ ἀναχαιτισθῆ τὸ κακόν…». (Ἀρχεῖα Λαζάρου καὶ Γεωργίου Κουντουριώτου, Τόμος Γ΄ 335).
. – – – – – – – – . Ἀγωνιζόμενος γιὰ τὴ συμφιλίωση καὶ γιὰ νὰ μὴν παραιτηθεῖ ὁ Ὑψηλάντης, ὁ Γερμανὸς ταπεινώνεται, κλίνει γόνυ ἱκέτη καὶ ζητεῖ νὰ ἀσπασθεῖ τὸ χέρι του. Ὁ Ὑψηλάντης λυγίζει ἀπὸ τὴν ἐνέργεια τοῦ Δεσπότη καὶ δὲν ἀποχωρεῖ. Ὁ Φιλήμων περιγράφει τὴ σκηνὴ καὶ τὴν χαρακτηρίζει «ζωγραφικωτάτη καὶ συγκινητικωτάτη» (Ἰω. Φιλήμονος «Δοκίμιον Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως, Τόμ. Δ΄, σελ. 197).
. – – – – – – – – . Ὁ Γερμανὸς στὶς 25 Μαρτίου 1821, ἀπὸ τὴν Πάτρα συντάσσει ἐκ μέρους τῶν ἀγωνιστῶν ἔγγραφο, ποὺ ἐπιδίδεται στοὺς προξένους τῆς πόλης: «Ἡμεῖς, τὸ Ἑλληνικὸν Ἔθνος τῶν Χριστιανῶν, βλέποντες ὅτι μᾶς καταφρονεῖ τὸ ὀθωμανικὸν γένος καὶ σκοπεύει τὸν ὄλεθρον ἐναντίον μας… ἀπεφασίσαμεν σταθερῶς ἵνα ἀποθάνωμεν ἢ νὰ ἐλευθερωθῶμεν..».
. – – – – – – – – . Ἡ Δημοτικὴ μοῦσα ἀπαθανάτισε τὸν ἡγετικὸ ρόλο τοῦ Γερμανοῦ: «Χαρὰ ποὺ τόχουν τὰ βουνά… σὰν βλέπουν τὸν Γερμανὸ τῆς Πάτρας τὸν Δεσπότη νὰ βλογάει τ’ ἅρματα, νὰ εὔχεται τοὺς λεβέντες».-

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 22. Π. ΠΑΤΡΩΝ ΓΕΡΜΑΝΟΣ [Α], Ο ΙΕΡΑΡΧΗΣ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανὸς
Α΄ Μέρος
Ὁ Ἱεράρχης σύμβολο τῆς Ἐπανάστασης
Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:
ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 15. Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ [Β´- Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Ρήγας καὶ ὁ Κοραὴς] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΑΝ ΤΟ ΑΔΥΝΑΤΟ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΛΗΘΗ καὶ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 19. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: Η ΔΕΣΠΩ καὶ Η ΜΟΣΧΩ, Οἱ ἡρωίδες τοῦ Σουλίου (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 20. ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 21. ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

. ————– . Ὁ Μητροπολίτης Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανὸς (1771-1826) συνδέθηκε ἄρρηκτα μὲ τὴν ἔναρξη τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821 καὶ ἀποτελεῖ τὸ σύμβολό Της. Ὅσοι θὰ ἤθελαν ἕναν Ροβεσπιέρο στὴ θέση του μεμψιμοιροῦν μὲ τὸν ἴδιο καὶ τὴν ἡμερομηνία ἐνάρξεως τοῦ Ἀγώνα στὴ Μονὴ τῆς Ἁγίας Λαύρας, στὰ Καλάβρυτα. Ἀλλὰ τὰ ἀψευδῆ γεγονότα ἀπὸ τὶς ἱστορικὲς πηγὲς δὲν ἀφήνουν περιθώρια ἀμφισβητήσεων.
. ————– . Ὁ ἐθνομάρτυρας καὶ ἀρχηγὸς τῆς Ἐπανάστασης Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης ἦταν ἐκεῖνος ποὺ προσδιόρισε τὴν 25η Μαρτίου 1821 ὡς ἡμέρα ἐνάρξεώς της. Γράφει ὁ Σπ. Τρικούπης στὴν «Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως» ὅτι τὸ σχέδιο του ἦταν νὰ μὴ διαμείνει στὴ Μολδοβλαχία, ἀλλὰ νὰ κατέβει στὴν Ἑλλάδα «ἀνάπτων παντοῦ καθ’ ὁδὸν τὴν φλόγα τῆς ἀποστασίας». Καὶ προσθέτει: «Ἐπετάχυνε δὲ τὴν ἔναρξιν τοῦ ἀγῶνος πρὸ τῆς προσδιορισθείσης ἡμέρας τῆς 25ης Μαρτίου». (Ἔκδ. ΔΟΛ, Τόμος 1, Βιβλίο 1ο, σελ. 40).
. ————– . Τὸ ἐπιβεβαιώνει καὶ ὁ Θεόδ. Κολοκοτρώνης: «… Εἰς τὰ 20 μὲ ἦλθαν γράμματα ἀπὸ τὸν Ὑψηλάντη διὰ νὰ ἦμαι ἕτοιμος, καθὼς καὶ ὅλοι οἱ ἐδικοί μας. 25 Μαρτίου ἦτον ἡ ἡμέρα τῆς γενικῆς ἐπαναστάσεως…». (Διήγησις Συμβάντων τῆς Ἑλληνικῆς Φυλῆς ἀπὸ τὰ 1770 ἕως τὰ 1836». Ὑπαγόρευσε ὁ Θεόδωρος Κων. Κολοκοτρώνης, Ἀθήνησιν, Τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως, 1846, σελ. 47-48).
Ὁ ἀγωνιστὴς καὶ πολιτικὸς Βασ. Ἀθ. Πετιμεζᾶς (1785-1872) γράφει στὴν «Αὐτοβιογραφία» του, ὅτι ἦταν παρὼν στὴν Ἁγία Λαύρα, τὴν 25η Μαρτίου, κατὰ τὴν ὁρκωμοσία τῶν ἀγωνιστῶν ἀπὸ τὸν Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανό. Ὁ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανὸς στὰ δικά του «Ἀπομνημονεύματα» (Ἔκδ. 3η, Ἐπιμέλεια Δημ. Γρ. Καμπούρογλου, Τυπογραφεῖο Σπ. Τσαγγάρη, Ἐν Ἀθήναις, 1900) δὲν ἀναφέρει τὴν ἐκ μέρους του ὁρκωμοσία τῶν Ἀγωνιστῶν στὴ Μονὴ τῆς Ἁγίας Λαύρας, στὰ Καλάβρυτα. Αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι δὲν τὴν ἔκανε. Τὰ «Ἀπομνημονεύματα» μοιάζουν περισσότερο σὰν πρόχειρες σημειώσεις τοῦ Γερμανοῦ γιὰ τὰ δύο πρῶτα χρόνια τῆς Ἐπανάστασης. Αὐτὸ τὸ σημειώνει καὶ ὁ Ι. Φιλήμων («Φιλικὴ Ἑταιρεία», σελ. στ-ζ, σήμ. α΄)
. ————– . Ὁ Γερμανὸς γράφει ὅτι στὶς 27 Φεβρουαρίου ἀνέβηκε στὰ Καλάβρυτα, ὅπου πῆγε καὶ «ὁ τῆς Βοστίτσης προεστὼς Ἀνδρέας Λόντος» (Αὐτ. σελ. 26). Διαμένει στὴ Μονὴ τῆς Ἁγίας Λαύρας καὶ τὴν 9η Μαρτίου ἀποφασίζει μὲ τοὺς προεστοὺς νὰ μὴν μετακινηθοῦν ἀπὸ ἐκεῖ, νὰ περιμένουν τὴν ἐξέλιξη τῶν γεγονότων καὶ ἂν οἱ ὀθωμανοὶ «μεταχειρισθοῦν τὰ ὅπλα καὶ τὴ βία ἐναντίον τῶν ὁμογενῶν, τότε ἐξ ἀνάγκης νὰ λάβωσι καὶ αὐτοὶ τὰ ὅπλα καὶ νὰ κινήσωσι καὶ τοὺς λοιποὺς ὁμογενεῖς εἰς ὑπεράσπισιν ἑαυτῶν» (Αὐτ. σελ. 28).
. ————– . Μετὰ ἀπὸ κινήσεις τῶν ὀθωμανῶν, Καλαβρυτινοὶ σκοτώνουν δύο ἀνθρώπους τοῦ Βοεβόδα Ἀρναούτογλου καὶ παίρνουν τὸ βιός του. Συγχρόνως ἄλλοι Καλαβρυτινοὶ φονεύουν δύο σπαχῆδες καὶ ἄλλοι, στὸν Φενεό, γυφτοχαρατζῆδες. Οἱ κινήσεις τῶν Ἑλλήνων φοβίζουν τοὺς Τούρκους καὶ αὐτοὶ κλείνονται σὲ δύο πύργους τῶν Καλαβρύτων (Αὐτ. σελ. 29). Ἐν τῷ μεταξὺ – συνεχίζει τὴ διήγησή του ὁ Π.Π. Γερμανὸς – στὴν Πάτρα καὶ στὶς 21 Μαρτίου οἱ Τοῦρκοι βάζουν τὶς οἰκογένειές τους στὸ Κάστρο, ἐπιτίθενται στὸ σπίτι τοῦ ἀγωνιστῆ Ἰωάν. Παπαδιαμαντόπουλου καὶ βάζουν φωτιὰ σὲ σπίτια Πατρινῶν. Οἱ Πατρινοὶ γράφουν στὸν Γερμανό, ποὺ τὸν βρίσκουν στὰ Νεζερά, νὰ πάρει τοὺς ἄλλους ὁπλαρχηγοὺς καὶ τὰ παλληκάρια τους καὶ νὰ ἔρθει στὴν Πάτρα, πρὸς βοήθειά τους. (Αὐτ. σελ. 30).
. ————– . Ὁ Γερμανὸς γράφει στὰ «Ἀπομνημονεύματά» του: «Τὴν ἐπιοῦσαν ἡμέραν ἐκίνησαν καὶ αὐτοί, ἔχοντες περίπου πεντακοσίους στρατιῶτας καὶ ἐμβῆκαν εἰς τὰς Πάτρας». Ὁ χρόνος γιὰ τὴ συγκέντρωση τῶν ἀγωνιστῶν καὶ οἱ ἀποστάσεις μὲ ὁδοιπορία μέσα ἀπὸ ὀρεινὰ μονοπάτια δὲν δικαιολογοῦν τὴν ἄφιξή τους σὲ 24 ὧρες. Οἱ Φιλήμων, Τρικούπης καὶ Φραντζῆς συμφωνοῦν ὅτι στὶς 25 Μαρτίου ὁ Γερμανὸς ἔστησε Σταυρὸ στὴν πλατεία Ἁγίου Γεωργίου στὴν Πάτρα καὶ «ἔδωκεν εἰς κοινὴν προσκύνησιν τὸ ἱερὸν σύμβολον πρὸς τοὺς ἐξεγερθέντες διὰ τὴν ἐλευθερίαν των Ἕλληνας» (Βλ. καὶ Τ. Ἀθ. Γριτσόπουλου «Ἱστορικὰ Μελετήματα περὶ τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως», Τόμος 2ος, Ἀθῆναι, 2008, σελ. 95). Ἂν ἰσχύει ἡ ἐκτίμηση αὐτή, τότε ἡ ὁρκωμοσία στὴ Μονὴ τῆς Ἁγίας Λαύρας τῶν ἀγωνιστῶν ἔγινε μεταξὺ 17ης καὶ 21ης Μαρτίου 1821, πρὶν δηλαδὴ ὁ Γερμανὸς ἀναχωρήσει γιὰ τὴν Πάτρα. Ἀλλιῶς ἡ ὁρκωμοσία στὴν Πάτρα ἔγινε ἀργότερα.
. ————– . Ἡ Ἐπανάσταση ξεκίνησε στὰ διάφορα μέρη τῆς Ἑλλάδας ἐντὸς τοῦ Μαρτίου, καὶ κοντὰ στὴν 25η. Στὴν Τσακωνιὰ καὶ στὴ Μάνη στὶς 17 Μαρτίου ξεκινᾶ ὁ Ἀγώνας μὲ Δοξολογίες, ἡ Καλαμάτα ἀπελευθερώνεται στὶς 23 καὶ τελεῖται δοξολογία στὸν ἱστορικὸ ναὸ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, στὶς 27 ὁ Σαλώνων Ἠσαΐας κηρύσσει τὴν Ἐπανάσταση στὴ Ρούμελη μὲ Θεία Λειτουργία καὶ Δοξολογία στὴ Μονὴ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ, στὴν ὁποία παρέστησαν, μεταξὺ ἄλλων, ὁ Ἀθανάσιος Διάκος μὲ παλληκάρια του καὶ ἄλλοι ὁπλαρχηγοί. Ὅμως ΟΛΟΙ οἱ ἀγωνιστές, ὅπου βρέθηκαν, συμμετέσχον στὴ Δοξολογία γιὰ τὴν ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ καὶ ΟΛΟΙ δέχθηκαν τὰ Καλάβρυτα ὡς κοινὸ τόπο ἔναρξης τῆς Ἐπανάστασης, τὴν 25η Μαρτίου ὡς ἡμερομηνία Της καὶ τὸν Γερμανό, ὡς τὸν Ἀρχιερέα ποὺ τὴν κήρυξε.
. ————– . Τὸ 1835 ὁ τότε Ὑπ. Ἐσωτερικῶν Ἰωάν. Κωλέττης προτείνει στὸν Ὄθωνα τὴν καθιέρωση ὡς ἡμερομηνίας τῆς ἐθνικῆς ἑορτῆς τὴν 25η Μαρτίου. Στὴν πρότασή του ἀναφέρει ὅτι ὁ «ξακουστὸς Γερμανὸς» κήρυξε τὴν Ἐπανάσταση στὴν Ἁγία Λαύρα στὶς 17 Μαρτίου 1821 καὶ ὅτι αὐτὴ γενικεύθηκε στὶς 25 Μαρτίου, γι’ αὐτὸ καὶ θεωρεῖ αὐτὴν τὴν ἡμερομηνία σταθμὸ γιὰ τὴν Ἑλληνικὴ Ἱστορία (Βλ. σχ. Κων. Ἀθ. Διαμαντῆ «Πρότασις καθιερώσεως ἐθνικῶν ἐπετείων καὶ δημοσίων ἀγώνων κατὰ τὸ πρότυπον τῶν ἑορτῶν τῆς ἀρχαιότητος κατὰ τὸ ἔτος 1835», Ἔκδ. «Ἀθηνᾶ», Σύγγρ. Περιοδικὸν τῆς ἐν Ἀθήναις Ἐπιστημονικῆς Ἑταιρείας, Τόμ. 73 – 74).
. ————– . Μὲ τὴν εὐκαιρία τοῦ γάμου τοῦ Ὄθωνα μὲ τὴν Ἀμαλία κόπηκε χάλκινο μετάλλιο, τὸ 1836, ἔργο τοῦ αὐστριακοῦ χαράκτη Κόνραντ Λάνγκε. Σὲ αὐτὸ εἰκονίζεται ὁ Γερμανὸς νὰ κρατᾶ ὑψωμένο λάβαρο σὲ κοντάρι μὲ Σταυρὸ καὶ δύο ἀγωνιστὲς νὰ ὁρκίζονται καὶ γράφεται: «ΘΕΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΜΟΥ ΚΑΙ ΥΨΩΣΩ ΑΥΤΟΝ – ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ 25 ΜΑΡΤΙΟΥ 1821». Στὴν ἄλλη ὄψη τοῦ μεταλλίου εἰκονίζεται ὁ Γερμανός. Τὸ γραφόμενο εἶναι ἀπὸ τὴν «Ἔξοδο» τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης (ιε΄ 2). Τὸ Β.Δ. γιὰ τὸν ἑορτασμὸ «εἰς τὸ διηνεκές» τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821 τὴν 25η Μαρτίου εἶναι τοῦ 1838. Σημειώνεται ὅτι ΟΛΟΙ οἱ ἀγωνιστές, ποὺ ζοῦσαν τὸ ἔτος αὐτὸ ἀποδέχθηκαν εὐχαρίστως τὴν ἡμερομηνία τῆς Ἐθνικῆς Ἑορτῆς. Μεταξὺ αὐτῶν οἱ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Γιάννης Μακρυγιάννης, Κωνσταντῖνος Κανάρης, Λάζαρος Κουντουριώτης, Ἀνδρέας Ζαΐμης, Ἀνδρέας Λόντος, Μαντὼ Μαυρογένους, Πέτρος Μαυρομιχάλης, Κων. Μπότσαρης, Νικηταρᾶς, Δημ. Πλαπούτας, Ἀναστ. Πολυζωίδης, Γεώργιος Τερτσέτης, Κίτσος Τζαβέλλας, Φωτάκος. Ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης καὶ ὅλοι τους ὁμόθυμα ἀποφάσισαν τὴν 25η Μαρτίου ὡς ἡμέρα ἐνάρξεως τῆς Ἐπανάστασης, γιατί βίωσαν τὴν ταύτιση Ἑλλήνων καὶ Ὀρθοδοξίας καὶ γιὰ νὰ ὑπενθυμίζουν στοὺς αἰῶνες πὼς ἀγωνίστηκαν πρῶτα ὑπὲρ Πίστεως καὶ μετὰ ὑπὲρ Πατρίδος, ὅπως τὸ 1838 εἶπε πρὸς τοὺς γυμνασιόπαιδες στὴν Πνύκα ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 21. ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Μαντὼ Μαυρογένους:
Πρότυπο αὐταπάρνησης καὶ θυσίας
Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:
ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 15. Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ [Β´- Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Ρήγας καὶ ὁ Κοραὴς] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΑΝ ΤΟ ΑΔΥΝΑΤΟ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΛΗΘΗ καὶ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 19. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: Η ΔΕΣΠΩ καὶ Η ΜΟΣΧΩ, Οἱ ἡρωίδες τοῦ Σουλίου (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 20. ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

. – . – . Ἡ Μαντὼ Μαυρογένους ἦταν μία ξεχωριστὴ προσωπικότητα τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821. Γόνος τῆς πλούσιας οἰκογένειας τοῦ Νικολάου Μαυρογένη καὶ τῆς Ζαχαράτης Μπατὴ γεννήθηκε στὴν Τεργέστη τὸ 1796 ἢ τὸ 1797. Τὸ βαφτιστικό της ὄνομα ἦταν Μαγδαληνὴ (Σημ. Μανταλένα στὰ ἰταλικά, ποὺ ἔγινε Μαντώ). Ὡς κοπέλα συνδύαζε τὴ φυσικὴ ὀμορφιά, μὲ τὴν σεμνότητα, τὴν εὐσέβεια, τὴν μόρφωση καὶ τὴν ἀγάπη πρὸς τὴν Ἑλλάδα. Χειριζόταν ἄριστα τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ μιλοῦσε ἄπταιστα τὰ γαλλικά, τὰ ἰταλικὰ καὶ τὰ τουρκικά.
.. – . – .Ἔζησε τὸν ἀποκεφαλισμὸ τοῦ θείου της Στεφάνου Μαυρογένη, Μεγάλου Λογοθέτη τοῦ Οἰκ. Πατριαρχείου, ἀπὸ τοὺς Τούρκους στὶς 13 Ἀπριλίου 1821, τὴν ἴδια ἡμέρα μὲ τὸν ἀπαγχονισμὸ τοῦ Πατριάρχη Ἁγίου Γρηγορίου Ε΄. Ἔμαθε τὴν ἱστορία τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων καὶ ζήλωσε τὴ δόξα τους. Βίωσε τὰ βάσανα, ποὺ τράβηξαν οἱ ὁμοεθνεῖς της κατὰ τὴν τουρκοκρατία καὶ ἡ ψυχή της γέμισε ὀργὴ κατὰ τῶν Τούρκων καὶ θέληση ἡ Πατρίδα της νὰ ἀπελευθερωθεῖ. Ἀπὸ τότε ὑποσχέθηκε στὸν ἑαυτό της νὰ ἀφιερώσει στὸν Ἀγώνα ὅλη της τὴν περιουσία καὶ τὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό της.
. . – . – .Στὴν Μύκονο, ὅπου ζοῦσε, μὲ δαπάνες της συγκρότησε σῶμα στρατιωτῶν, ποὺ πολέμησαν στὴν Πελοπόννησο καὶ ἐξόπλισε δύο πολεμικὰ σκάφη, γιὰ νὰ ἑνωθοῦν μὲ τὸν ἑλληνικὸ στόλο. Ἐπικεφαλῆς τῶν Μυκονιατῶν πολέμησε γιὰ πρώτη φορὰ τοὺς ἀγαρηνοὺς στὶς 22 Ὀκτωβρίου 1822. Στὴ μάχη ἡ κομψὴ κοσμοπολίτισσα, μὲ τὰ δυτικὰ ὄμορφα φορέματα, μεταμορφώθηκε σὲ πολέμαρχο. Φορώντας ἁπλὸ ρουχισμὸ ἁρματώθηκε μὲ τουφέκι καὶ σπαθὶ καὶ τοὺς ἀντιμετώπισε μὲ ἐπιτυχία, ὅταν ἐπιχείρησαν νὰ κάνουν ἀπόβαση στὸ νησί. Ἔντρομοι οἱ ἀγαρηνοὶ ἀπὸ τὴν ὁρμητικότητα τῶν Μυκονιατῶν ὀπισθοχώρησαν στὰ σκάφη τους, ἀφήνοντας στὶς ἀκτὲς τοῦ νησιοῦ 17 νεκροὺς καὶ 60 τραυματίες.
. . – . – .Ὁ Ἀγώνας εἶχε γιὰ καλὰ ἀνάψει στὴν Πελοπόννησο καὶ στὴν Ρούμελη καὶ ἡ Μαντὼ ἔχοντας ἐξασφαλίσει τὴν ἄμυνα τῆς Μυκόνου πῆγε στὴν Πελοπόννησο, ὅπου συνέχισε τὴν προσφορά της στὴν Ἐπανάσταση. Τὸ 1824 ὁ Παπαφλέσσας, ὡς Ὑπουργὸς τῶν Ἐσωτερικῶν ἔγραψε γιὰ τοὺς ἀγῶνες καὶ τὶς θυσίες τῆς Μαντῶς:
. . – . – .«Τὸ ὑπουργεῖον ἔχει πληροφορίας, ἡ Κόρη αὕτη ἀπ’ ἀρχῆς τοῦ Ἱεροῦ Ἀγῶνος ἔδειξε πάντοτε μέγαν ζῆλον καὶ προθυμίαν ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας τῆς Πατρίδος καὶ ἐν ᾧ μάλιστα οἱ συγγενεῖς αὐτῆς ἐπάσχιζον νὰ τὴν ἐμποδίσουν ἀπὸ τὸ Θεῖον καὶ Ἱερὸν τοῦτο ἔργον της, αὕτη μᾶλλον ἐνοπλίζετο τὸν πατριωτικὸν ζῆλον καὶ τὴν πρὸς τὴν Πατρίδα ἀγάπην, προτιμοῦσα νὰ μισῆται καὶ νὰ ἀποδιώκεται ἀπὸ τοὺς οἰκείους συγγενεῖς της παρὰ νὰ φανῆ ἀμέτοχος τοῦ θείου καὶ ἱεροῦ Ἀγῶνος μας. Εἰς τοσοῦτον δὲ καὶ τοιοῦτον βαθμὸν ἔφθασεν ὁ ὑπὲρ Πατρίδος ἐνθουσιασμός της, ὥστε κατεδαπάνησεν ὅλην της τὴν περιουσίαν πρὸς ὄφελος τῆς Πατρίδος (ἔργον τῷ ὄντι σπανιώτατον καὶ μάλιστα διὰ Κόρην). Μάρτυρες δὲ τούτου εἶναι τὰ ἀνὰ χείρας της ἐνδεικτικὰ” (ΓΑΚ ὐπ. Ἐσωτερ. φ. 42 καὶ Μανουὴλ Τασούλα «Μαντῶ Μαυρογένη», Ἱστορικὸ Ἀρχεῖο, Ἔκδ. Δήμου Μυκονίων, Β΄ Ἔκδ. 1997, σελ. 120-121).
. . – . – .Ὁ ἐνθουσιασμός, ἡ αὐτοθυσία, ἡ προσφορά, δὲν βρῆκαν ἀνταπόκριση ἀπὸ πολλοὺς Ἕλληνες. Ἡ μεγάλη ἀπογοήτευση ἦταν ἡ ἐκ μέρους τοῦ Δημητρίου Ὑψηλάντη ἀθέτηση τοῦ ἐπισήμου ἀρραβώνα τους. Πληγωμένη, ποὺ ἔβλεπε ὅτι ὁ Ὑψηλάντης ἤθελε νὰ τὴν ἐγκαταλείψει «χωρὶς λόγον, μὲ τὴν πλέον σκληρὰν περιφρόνησιν» ἡ συναισθηματικὴ καὶ ἔντιμη Μαντὼ κατέφυγε στὸ Ὑπουργεῖο τῆς Θρησκείας ζητώντας δικαίωση. Δὲν βρῆκε τὸ δίκιο της (Αὐτ. σελ. 174). Ἦταν γυναίκα καὶ ποιὸς νὰ τὰ ἔβαζε μὲ τὸν Ὑψηλάντη… Ὑπάρχει καὶ ἡ ἄποψη ὅτι γιὰ νὰ μὴν ὑλοποιηθεῖ ὁ ἀρραβώνας, φίλοι του εἰσέβαλαν στὸ σπίτι της στὸ Ναύπλιο καὶ τὴν ἀπήγαγαν, στέλνοντάς την μὲ ναυλωμένο πλοῖο στὴ Μύκονο… Ἡ πικρία της κράτησε ἕως τὸν θάνατο τοῦ Ὑψηλάντη, τὸ 1832, σὲ ἡλικία 39 ἐτῶν.
. . – . – . Ἀπὸ τὴν αὐτοθυσία καὶ τὸ δόσιμο τοῦ ἑαυτοῦ της καὶ ὅλης τῆς μεγάλης περιουσίας της στὸν Ἀγώνα μερικοὶ συγκινήθηκαν, πολλοὶ ἔμειναν ἀδιάφοροι καὶ ἀρκετοὶ ἐκμεταλλεύθηκαν τὴν κατάστασή της καὶ τῆς ἔκλεψαν ὅ, τι τῆς εἶχε ἀπομείνει. Τὰ χρόνια στὸ Ναύπλιο ἦταν βασανιστικὰ γιὰ τὴν Μαντώ. Στὶς 11 Μαΐου 1823 μὲ πρόφαση ὅτι ξέσπασε πυρκαγιὰ στὸ σπίτι της ἄνθρωποι τοῦ Μανώλη Τομπάζη ἔκλεψαν καὶ ἀφάνισαν ὅλη της τὴν προίκα ἀπὸ ροῦχα καὶ διαμαντικά, μέχρι τὸ σπαθὶ τοῦ πατέρα της (Αὐτ. σελ. 79). Ἀφοῦ ξόδεψε 25.000 γρόσια στὸν Ἀγώνα, ἔμεινε χωρὶς χρήματα, δὲν μποροῦσε νὰ πληρώσει τὸ ἐνοίκιο τοῦ σπιτιοῦ καὶ κάποιος Κάββας, ἄλλοτε μόνος καὶ ἄλλοτε συνοδείᾳ ἐνόπλων στρατιωτῶν πήγαινε καὶ τὴν ἐνοχλοῦσε νὰ τὸ ἐγκαταλείψει (Αὐτ. σελ. 107). Μέχρι καὶ τὸ λαχουρένιο σάλι τῆς ἔκλεψαν. Τὸ κατάλαβε, ὅταν θέλησε νὰ τὸ φορέσει, γιὰ νὰ πάει στὴν ἐκκλησία… Ὁ καμαριέρης τοῦ Ὑψηλάντη τῆς ἔκλεψε δύο ὁμολογίες, τὸ 1824.
. . – . – .Ἡ ἡρωίδα ἔχοντας μόνο τριάντα γρόσια, μετὰ τὰ ὅσα προσέφερε στὸν Ἀγώνα, ἔφυγε ἀπογοητευμένη ἀπὸ τὸ Ναύπλιο καὶ τὸ 1827 μετέβη νὰ διαμείνει στὴν Αἴγινα. Ἐκεῖ ὑπέβαλε ἀναφορὰ στὴν Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπή, στὴν ὁποία, μεταξὺ ἄλλων, ἀναφέρει: «Εἶμαι βεβαία ὅτι ἡ Σεβ. αὕτη ἐπιτροπή, γνωρίζει τὴν κατάστασίν μου καὶ δὲν θέλει τὴν ἐξοικονόμησιν, ὅτι διὰ τὴν ἀγάπην τῆς πατρίδος ὑστεροῦμαι τὸν ἐπιούσιον ἄρτον» (Αὐτ. σελ. 209).
. . – . – .Τὰ χρόνια περνοῦν. Ἕνα μικρὸ μέρος τῆς Ἑλλάδας ἔχει ἐλευθερωθεῖ. Μετὰ τὴ δολοφονία τοῦ Καποδίστρια ἔρχεται ὁ Ὄθωνας καὶ ἡ ἐποχή του… Ἡ Μαντὼ αὐτὰ τὰ χρόνια ἀρχίζει ἕναν ἄπελπι ἀγώνα νὰ ἀποκτήσει ἀπὸ τὴν οἰκογενειακὴ περιουσία αὐτὰ ποὺ εἶχαν ἀπομείνει, τῆς ἀνῆκαν καὶ ἄλλοι νοσφίζονταν. Μετὰ τὰ τόσα βάσανα, ποὺ πέρασε, ἀποσύρθηκε στὴν Πάρο, ὅπου βρῆκε τὸ κουράγιο νὰ προσφέρει τὴ βοήθειά της σὲ ἄπορα καὶ σὲ δυστυχισμένα κορίτσια. Πέθανε στὴν Πάρο, τὸν Ἰούλιο τοῦ 1840, σὲ ἡλικία 43 ἢ 44 ἐτῶν, ἀπὸ τυφοειδῆ πυρετό. Ἡ ἔνδοξη «πατριῶτις», ὅπως ὑπέγραφε, φοροῦσε στὸ φέρετρο στολὴ ἀντιστρατήγου. Ἡ συμμετοχὴ τοῦ λαοῦ ἦταν πάνδημη. Ἐτάφη στὸ νεκροταφεῖο τῆς Παροικιᾶς. Μὲ τὰ χρόνια ὁ τάφος της ξεχάστηκε, οὔτε ἕνας σταυρὸς μὲ τὸ ὄνομά της δὲν βρέθηκε. Σώθηκε ὁ πολύτιμος Σταυρὸς ποὺ φοροῦσε. Ἀλλὰ αὐτὰ ὅλα εἶναι τὰ ὑλικὰ καὶ χρεώνονται στοὺς ἀνθρώπους. Ἡ Μαντὼ μένει ἀθάνατη, γιὰ τὴν ἀνιδιοτέλειά της καὶ τὴν προσφορά της στὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1821, ἔστω καὶ ἂν λίγοι τὴν μνημονεύουν.
. . – . – .Τὸ σπουδαιότερο γι’ αὐτὴν εἶναι πώς, ὅπως ἔγραψε ὁ Ἰταλὸς φιλέλληνας ἰατρὸς Pierviviano Zecchini στὸ βιβλίο – ἡμερολόγιό του «Quadri della Grecia Moderna (Tipografia di Gio. Cecchini, 1864), «ἡ Μαντὼ δίδαξε ὅτι χωρὶς τὴν ἀγάπη στὴν Πατρίδα καὶ ἑπομένως χωρὶς ἐλευθερία καὶ ἀνεξαρτησία δὲν ὑπάρχει οὔτε ἀξιοπρέπεια, οὔτε ἀρετή, οὔτε εὐτυχία ἐπὶ τῆς γῆς».-

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 20. ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Γιάννης Μακρυγιάννης
A΄ Μέρος
Ὁ ἐκφραστὴς τῆς συνείδησης τοῦ λαοῦ
Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:
ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 15. Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ [Β´- Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Ρήγας καὶ ὁ Κοραὴς] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΑΝ ΤΟ ΑΔΥΝΑΤΟ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΛΗΘΗ καὶ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 19. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: Η ΔΕΣΠΩ καὶ Η ΜΟΣΧΩ, Οἱ ἡρωίδες τοῦ Σουλίου (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

. – . – . Ὁ Στρατηγὸς Γιάννης Μακρυγιάννης (1797-1864) ὑπηρέτησε τὴν Πατρίδα κατὰ τὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1821 ὡς στρατιωτικὸς καὶ μετὰ τὴν ἀπελευθέρωσή Της ὡς πολιτικὸς καὶ ναΐφ συγγραφέας. Ἡ πορεία τοy μακροχρόνια. Χαρακτηριστικό του, ὅτι μὲ ὅλες του τὶς ἰδιότητες, ἀλλὰ κυρίως μὲ αὐτὴ τοῦ συγγραφέα ἀποτέλεσε τὸν ἐκφραστὴ τῆς συνείδησης τοῦ λαοῦ. Ὁ Ζήσιμος Λορεντζάτος ἔγραψε σχετικά:
. – . – . «Ὁ Μακρυγιάνης δὲ μελετοῦσε τὸ 21 – τὴν Πατρίδα – ὅπως οἱ σημερινοὶ ἐπιστήμονες μελετητές, τὸ ζοῦσε. Καὶ ἀκόμα δὲ μελετοῦσε τὴ θρησκεία, ὅπως οἱ σημερινοὶ ἐπιστήμονες μελετητές, τὴ ζοῦσε. Ἡ διαφορὰ εἶναι τεράστια». (Ζήσ. Λορεντζάτου «Τὸ τετράδιο τοῦ Μακρυγιάννη», ἐκδ. «Δόμος», 1984, σελ. 51). Καὶ προσθέτει ὁ σημαντικὸς στοχαστής: «Ὁ Μακρυγιάννης ἀνακατεύθηκε ἀπὸ τὴν ἀρχὴ στὰ κοινά, ἐλπίζοντας νὰ φέρει τοὺς ἄλλους σὲ θεογνωσία, τουλάχιστον στὶς δύο κορυφαῖες περιπτώσεις, τὴ στρατιωτική (του Ἀγώνα) καὶ τὴν πολιτικὴ (τοῦ Συντάγματος), ἀλλὰ ἀργότερα ἔχασε τὶς ψευδαισθήσεις του μὲ τὶς προκοπὲς ποὺ ἔβλεπε γύρω του». (Αὐτ. σελ. 64-65).
. . . .Στὴν διάσωση καὶ δημοσίευση τοῦ συγγραφικοῦ ἔργου τοῦ Μακρυγιάννη ἀποφασιστικὴ εἶναι ἡ συμβολὴ τοῦ Γιάννη Βλαχογιάννη. Εἰδικότερα γιὰ τὰ «Ὁράματα καὶ Θάματα» καὶ τοῦ συνεργάτου του καὶ συνεχιστοῦ τοῦ ἔργου τοῦ Ἀγγέλου Ν. Παπακώστα. Γιὰ τὴ θαυμαστὴ ἱστορία τῆς εὕρεσης τῶν Ἀπομνημονευμάτων ἔγραψε ὁ Γιῶργος Θεοτοκᾶς ὅτι ἡ οἰκογένεια τοῦ Στρατηγοῦ δὲν γνώριζε τὴν ὕπαρξή τους. Ἀρχὲς τοῦ περασμένου αἰώνα ὁ Βλαχογιάννης εἶχε τὴν πληροφορία ὅτι πιθανότατα ὑπῆρχε χειρόγραφό του. Ἀποτάθηκε στὸν γιό του, Κίτσο Μακρυγιάννη, καὶ τὸν παρακίνησε νὰ ψάξει. Σὲ περίπου δεκαπέντε ἡμέρες ὁ Κίτσος τὸν εἰδοποίησε πὼς εἶχε βρεῖ ἕνα χειρόγραφο, χωμένο σὲ ἕναν τενεκέ, παραριγμένο σὲ μίαν ἀπόμερη γωνιὰ τοῦ σπιτιοῦ. Τὸ χειρόγραφο ἦταν μουχλιασμένο ἀπὸ τὴν ὑγρασία, ἀλλὰ δὲν εἶχε ἀποσυντεθεῖ. Ὑπὸ τὶς συνθῆκες αὐτὲς εἶναι θαῦμα πῶς διατηρήθηκε γιὰ πάνω ἀπὸ πενήντα χρόνια καὶ πῶς τὸ διάβασε ὁ Βλαχογιάννης. (Ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Γ. Θεοτοκᾶ «Τετράδια Ἡμερολογίου», ἐκδ. Βιβλ. «Ἑστία», Ἀθήνα, 2005).
. . . Στὴν ἐκτεταμένη (80 σελίδες) εἰσαγωγὴ ποὺ ἔγραψε γιὰ τὴν πρώτη ἔκδοση, τὸ 1907, τῶν «Ἀπομνημονευμάτων» ὁ Βλαχογιάννης, περιγράφει τὶς δυσκολίες ποὺ βρῆκε γιὰ νὰ παρουσιάσει τὸ ἱστορικὸ αὐτὸ ἔργο. Σκοπός του ἦταν, ὅπως γράφει, «νὰ παράσχη τὸν γενικὸν καθ’ ἡμᾶς χαρακτήρα τοῦ ἀνδρὸς εἰς τὸν μέλλοντα νὰ ἐπιδοθῆ περὶ τὴν μελέτην τοῦ ἱστορικοῦ αὐτοῦ ἔργου». (Στρ. Μακρυγιάννη «Ἀπομνημονεύματα», ἐκδ. Γαλαξία, Ἀθῆναι1964, σελ. 7).
. . . Ὁ Μακρυγιάννης δὲν ὑπῆρξε οὔτε ἀρματωλός, οὔτε κλέφτης. Δὲν εἷλκε τὴν καταγωγὴ ἀπὸ κάποιο «τζάκι» τῆς Ρούμελης, οὔτε ἦταν γόνος οἰκογένειας δημογερόντων. Ἦταν παιδὶ οἰκογένειας ἀγροτῶν καὶ ποιμένων, ἀπὸ μικρὸ χωριὸ τοῦ Λιδωρικίου. Ὁ πατέρας του λεγόταν Δημήτριος Τριανταφύλλου καὶ τὸν σκότωσαν οἱ Τοῦρκοι, ὅταν ὁ Γιάννης ἦταν ἑνὸς ἔτους. Ὅταν κάψαν τὸ χωριό τους, ἡ μητέρα του τὸν ἔσωσε ἀπὸ τοὺς κατακτητὲς προσφεύγοντας στὸ κοντινὸ δάσος καὶ ἀπὸ τοὺς συγχωριανούς της, ποὺ ἤθελαν νὰ τὸν σκοτώσουν γιὰ νὰ μὴν προδοθεῖ ὁ τόπος ποὺ βρίσκονταν, προτείνοντας τὰ στήθη της καὶ λέγοντας μαζὶ καὶ ἐκείνην νὰ φονεύσουν.
. Πέρασε παιδικὰ χρόνια μὲ στερήσεις, κακουχίες, βάσανα. Ἑπτὰ ἐτῶν μπῆκε στὴ δούλεψη ἐμπόρου, ποὺ τὸν βασάνιζε. Δεκατεσσάρων ἐτῶν ἔφυγε ἀπὸ τὴ Ρούμελη καὶ πῆγε στὴν Ἄρτα. Δούλεψε ἐκεῖ σκληρὰ καὶ ἐξελίχθηκε σὲ ἱκανὸ ἔμπορο. Γράφει στὰ «Ἀπομνημονεύματα»: «Ἀπόχτησα ὅ, τι ἤθελα καὶ δὲν εἶχα τὴν ἀνάγκη ἀλλουνοῦ» (Αὐτ. σελ. 97). Τὸ 1820 μυήθηκε στὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία. Γράφει: «Μπῆκα ᾽σ τὸ μυστικὸν καὶ ἀναχώρησα ἀπὸ τὸν πατριώτη μου καὶ πῆγα εἰς τὸ σπίτι μου καὶ ἐργαζόμουνε διὰ τὴν πατρίδα μου καὶ θρησκείαν μου νὰ τὴν δουλέψω ᾽λικρινῶς, καθὼς τὴν δούλεψα, νὰ μὴν μὲ εἰπῆ κλέφτη καὶ ἅρπαγον, ἀλλὰ νὰ μὲ εἰπῆ τέκνο της καὶ ἐγὼ μητέρα μου» (Αὐτ. σελ. 98).
. Μπῆκε ἀμέσως στὴν προετοιμασία τοῦ Ἀγώνα. Πῆγε μὲ ἀποστολὴ στὴν Πάτρα, ὅπου συνελήφθη καὶ βασανίστηκε. Ὅμως ἄντεξε καὶ δραπέτευσε ἀπὸ τὴ φυλακὴ δείχνοντας πολλὲς ἱκανότητες, ὅπως ἀφοβία ἀπέναντι στὸν θάνατο, εὐστροφία, ἀποφασιστικότητα, σωματικὴ ρώμη. Στὸν Ἀγώνα ὥρμησε «ὡς πειναλέος ἱέραξ εἰς τὸ κυνήγιον», ὅπως γράφει ὁ Βλαχογιάννης. (Αὐτ. σελ. 16). Ἔλαβε μέρος σὲ πολλὲς μάχες. Ἡ πρώτη του ἦταν στὸν Σταυρὸ τῆς Ἄρτας καὶ ἡ δεύτερη στὸ Πέτα, ὅπου πληγώθηκε στὸ πόδι. Τάχθηκε ὑπὸ τὸν πολύπειρο ὁπλαρχηγὸ Γῶγο Μπακόλα καὶ συμμετέσχε στὴν ἅλωση τῆς Ἄρτας. Στὴ συνέχεια ἔφυγε ἀπὸ τὴν Ἤπειρο καὶ ἔγινε ὁπλαρχηγὸς τεσσάρων χωριῶν τῶν Σαλώνων. Τὸ 1822 κατέβηκε στὴν Ἀθήνα, μὲ τὴν ὁποία συνδέθηκε ἄρρηκτα. Γράφει ὁ Βλαχογιάννης ὅτι γι᾽ αὐτὴν ὑπῆρξε «πιστὸς φίλος, ἀφωσιωμένος ὑποστηρικτὴς καὶ συμπολίτης πολυτίμητος». (Αὐτ. σελ. 21). Ὁ Μακρυγιάννης κατέβηκε στὴν Πελοπόννησο καὶ ἔλαβε μέρος στὶς μάχες τοῦ Νεοκάστρου (Πύλου), τῶν Μύλων (τὸ 1825), τῆς Ἀθήνας, τοῦ Πειραιᾶ, τοῦ Φαλήρου. Ὁ Γ. Βλαχογιάννης σημειώνει πὼς σὲ ὅλες τὶς μάχες ἐμφάνισε τὸν πολεμικό του χαρακτήρα: «Ἀμυνόμενος καθίσταται ἀπαράμιλλος διὰ τὴν ἄτεγκτον ἐπιμονὴν καὶ τὸ σιδηροῦν πεῖσμα μεθ’ ὧν μάχεται. Ἀμυνόμενος οὐδέποτε θὰ παραδώση τὴν κατεχόμενην θέσιν εἰμὴ νεκρὸς μόνον». (Αὐτ. σελ. 29).
. Ὡς πρὸς τὸ πολιτικὸ μέρος ὁ Μακρυγιάννης κατὰ τὸν ἐμφύλιο πόλεμο 1824-1827 ἐτάχθη ὑπὲρ τῆς κυβέρνησης Κουντουριώτη καὶ ἐναντίον τῶν στρατιωτικῶν, κυρίως τῆς Πελοποννήσου. Ἐκτελοῦσε τὶς διαταγές της, γιατί αὐτὸ νόμιζε ὅτι ἦταν γιὰ τὸ καλὸ τῆς Πατρίδας. Τότε, ὅπως γράφει ὁ ἴδιος ὁ Μακρυγιάννης, «ἦταν ἄμαθος ἀπὸ τὰ πολιτικά…». Ἀργότερα κατάλαβε ποιοὺς ὑποστήριζε καὶ πῆγε ἐναντίον τους, ἐνῶ ἔδειξε τὴν συμπάθεια καὶ τὴν ἐκτίμησή του πρὸς τοὺς στρατιωτικούς.
. Στὴν ἐποχὴ τοῦ Καποδίστρια διορίσθηκε Ἀρχηγὸς τῆς Ἐκτελεστικῆς δυνάμεως τῆς Πελοποννήσου, ἕως τὸ 1830. Πολλὲς φορὲς ἦρθε σὲ σύγκρουση μὲ τὸν Κυβερνήτη, παρὰ τὶς πεποιθήσεις του. Τὸ 1830 ἐπείσθη ὅτι οἱ ἀντιπολιτευόμενοι τὸν Καποδίστρια ἦσαν δημοκράτες, ποὺ ἤθελαν τὴν ἐφαρμογὴ τοῦ Συντάγματος καὶ ὅσοι ἦσαν μὲ τὸν Κυβερνήτη ἦσαν διεφθαρμένοι καὶ αὐταρχικοί. Μετὰ τὴ δολοφονία τοῦ Κυβερνήτη ἔδρασε ὡς στρατιωτικὸς καὶ πολιτικὸς – πληρεξούσιος Ἄρτας – καὶ συμμετέσχε στὴν ἀνατροπὴ τῶν Καποδιστριακῶν καὶ στὴν ἄφιξη, ὡς βασιλέως τῶν Ἑλλήνων, τοῦ Βαυαροῦ πρίγκιπα Ὄθωνα. Γιὰ τὴν ἄφιξή του ὁ Μακρυγιάννης γράφει: «Σήμερα ξαναγεννιέται ἡ πατρίδα κι ἀναστένεται, ὁπού ἦταν τόσον καιρὸ χαμένη καὶ σβησμένη. Σήμερα ἀνασταίνονται οἱ ἀγωνισταί, πολιτικοί, θρησκευτικοὶ καὶ στρατιωτικοί, ὅτι ἦρθε ὁ Βασιλέας μας, ὁπού ἀποχτήσαμε μὲ τὴν δύναμη τοῦ Θεοῦ…». Ὅμως στὴ συνέχεια ἦρθαν γιὰ τὸν Μακρυγιάννη οἱ διαψεύσεις, οἱ ἀπογοητεύσεις καὶ οἱ ἐξομολογήσεις.-

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 19. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: Η ΔΕΣΠΩ καὶ Η ΜΟΣΧΩ, Οἱ ἡρωίδες τοῦ Σουλίου (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

 

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821–Ἡ Δέσπω καὶ ἡ Μόσχω:
Οἱ ἡρωίδες τοῦ Σουλίου

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 15. Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ [Β´- Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Ρήγας καὶ ὁ Κοραὴς] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΑΝ ΤΟ ΑΔΥΝΑΤΟ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΛΗΘΗ καὶ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.                 Ἡ Δέσπω, ἡ Μόσχω καὶ οἱ ἄλλες ἡρωίδες, μαζὶ μὲ τοὺς ἄνδρες τοῦ Σουλίου, μὲ τὴν ἀγάπη τους στὴν Ἐλευθερία καὶ τὴ θυσία τους, κατέστησαν πρότυπα γιὰ τοὺς ὑπόλοιπους Ἕλληνες καὶ ἁπτὰ παραδείγματα ὅτι εἶναι ἐφικτὴ ἡ ἀπελευθέρωση τῆς Πατρίδας.
.                 Τὴ δράση τῆς Δέσπως, τῆς Μόσχως καὶ τῶν ἄλλων Σουλιωτισσῶν ἡρωίδων ἀπαθανάτισαν ὄχι μόνο σύγχρονοι ἱστορικοί, ἀλλὰ ὁ ἴδιος ὁ λαὸς μὲ τὸ δημοτικὸ τραγούδι, ποὺ καὶ αὐτὸ ἦταν σύγχρονο τῶν ἀγώνων τῶν Σουλιωτῶν καὶ τῶν Σουλιωτισσῶν. Ἐκ τῶν πρώτων ἱστορικῶν, ποὺ τοὺς κατέγραψαν, εἶναι ὁ Χριστόφορος Περραιβὸς (1773-1863), μὲ τὸ ἔργο του «Ἱστορία τοῦ Σουλίου καὶ τῆς Πάργας», ποὺ πλῆρες τὸ ἐξέδωσε στὴ Βενετία τὸ 1815, γιὰ νὰ ἀκολουθήσει, τὸ 1857, Τρίτη ἔκδοση, διορθωμένη.
.                 Ἡ πρώτη συλλογὴ δημοτικῶν τραγουδιῶν ἐκδόθηκε σὲ δύο τόμους, ὁ πρῶτος τὸ 1824 καὶ ὁ δεύτερος τὸ 1825 ἀπὸ τὸν φιλέλληνα Γάλλο φιλόλογο καὶ ἱστορικὸ Κλὸντ Φοριέλ. Μέσα σὲ αὐτὴν εἶναι καὶ τὸ τραγούδι τῆς Δέσπως, «ἕνα ἀπὸ τὰ δυνατότερα δημοτικά μας τραγούδια τῆς ἐποχῆς τῆς τουρκοκρατίας», κατὰ τὸν λογοτέχνη Γιῶργο Ἰωάννου. (Ἄρθρο μὲ τίτλο «Ἡ Δέσπω κάνει πόλεμο…», εἰς τόμο «Τὸ Εἰκοσιένα», Ἔκδ. «Εὐθύνης», Ἀθήνα, 1987, σελ. 69 κ.ε.).
.                 Ἡ Δέσπω, σύζυγος τοῦ ὁπλαρχηγοῦ Γεωργάκη Μπότση, ἀρχηγὸς τῆς οἰκογένειας μετὰ τὸν θάνατο τοῦ συζύγου της, γιὰ νὰ σώσει τὰ δέκα μέλη της, θυγατέρες, νύφες, ἐγγόνια, ἀπὸ τοὺς Τουρκαλβανούς, κλείστηκε στὸν Πύργο τοῦ Δημουλᾶ, ἀνάμεσα στὴν Ἄρτα καὶ στὴν Πρέβεζα. Ὁ ἀγώνας ἄνισος ἐναντίον ἑκατοντάδων ποὺ τὶς πολιορκοῦσαν. Ὅταν κατάλαβαν ὅτι θὰ πιαστοῦν, μὲ τὴ συγκατάθεση ὅλων, ἔβαλε φωτιὰ στὴ μπαρούτη καὶ κάηκαν ὅλοι οἱ Ἕλληνες καὶ πολλοὶ τουρκαλβανοί. Ἦταν ἡ ἡμέρα τῶν Χριστουγέννων τοῦ 1803.

     Νὰ τὸ δημοτικὸ τραγούδι:

Ἀχὸς βαρὺς ἀκούεται, πολλὰ τουφέκια πέφτουν
Μήνα σὲ γάμο ρίχνονται, μήνα σὲ χαροκόπι;
Οὐδὲ σὲ γάμο ρίχνονται, οὐδὲ σὲ χαροκόπι,
Ἡ Δέσπω κάμνει πόλεμο μὲ νύφες καιμ’ ἀγγόνια.
Ἀρβανιτιὰ τὴν πλάκωσε στοῦ Δημουλᾶ τὸν πύργο.
Γιώργαινα, ρίξε τ’ ἅρματα, δὲν εἶν’ ἐδῶ τὸ Σούλι.
Ἐδῶ εἶσαι σκλάβα τοῦ πασᾶ, σκλάβα τῶν Ἀρβανίτων.
Τὸ Σούλι κι ἂν προσκύνησε κι ἂν τούρκεψεν ἡ Κιάφα,
Ἡ Δέσπω ἀφέντες Λιάπηδες δὲν ἔκαμε, δὲν κάνει!
Δαυλὶ στὸ χέρι ἅρπαξε, κόρες καὶ νύφες κράζει:
Σκλάβες Τούρκων μὴ ζήσομε! Παιδιὰ μαζί μ’ ἐλᾶτε!
Καὶ τὰ φυσέκια ἄναψε κι ὅλοι φωτιὰ γενῆκαν.
.                 Ἡ Μόσχω Τζαβέλα (1750-1804) ἦταν γυναίκα τοῦ ἀρχηγοῦ τῶν Σουλιωτῶν Λάμπρου Τζαβέλα καὶ μητέρα τεσσάρων παιδιῶν: Τοῦ πρωτότοκου Φώτου, ποὺ δηλητηριάστηκε ἀπὸ τὸν Ἀλὴ Πασὰ καὶ πέθανε στὴν Κέρκυρα τὸ 1809, τοῦ Γεωργάκη Τζαβέλα, ποὺ φονεύθηκε στὸ Σούλι, τοῦ Ζυγούρη Τζαβέλα, ποὺ φονεύθηκε τὸ 1823 σὲ μάχη μὲ τοὺς Ὀθωμανοὺς καὶ τῆς Σόφως Τζαβέλα, ἡ ὁποία πληγώθηκε σοβαρὰ στὸ δεξί της μάτι, κατὰ τὴ δεύτερη πολιορκία τοῦ Μεσολογγίου καὶ γιαγιὰ τοῦ Κίτσου Τζαβέλα (διετέλεσε πρωθυπουργὸς τὰ ἔτη 1847-1848). Ὅταν σκοτώθηκε ὁ ἄντρας της, ἡ Μόσχω πῆρε τὴ θέση του στὴ Δημογεροντία τῶν Σουλιωτῶν καὶ ἔλαβε μέρος μὲ ἐπιτυχία σὲ πολλὲς μάχες κατὰ τῶν τουρκαλβανῶν. Ὁ Χριστόφορος Περραιβὸς στὴν προαναφερθεῖσα ἱστορία του, ἔγραψε ὅτι ὅταν ὁ Ἀλὴ Πασὰς κρατοῦσε ὅμηρο τὸν γιό της Φῶτο καὶ ἀπειλοῦσε ὅτι θὰ τὸν ψήσει ζωντανό, ἐκείνη τοῦ ἐμήνυσε νὰ τῆς στείλει κι ἐκείνης ἕνα μέρος ἀπὸ τὸ σῶμα του νὰ τὸ φάει, παρὰ νὰ προδώσει τὴν Πατρίδα της.
.                 Ἡ Γαλάτεια Γρηγοριάδου – Σουρέλη γράφει ἕναν πολὺ διδακτικὸ διάλογο γιὰ ἐμᾶς, μὲ τὶς ἀπειλὲς ποὺ ἐξαπολύει ὁ Ἐρντογάν, μεταξὺ τῆς Μόσχας καὶ τοῦ γιοῦ της Φώτου. Πρὶν ἀπὸ μία μάχη μὲ τοὺς τουρκαλβανοὺς ὁ Φῶτος τῆς ἐξομολογήθηκε ὅτι φοβόταν τὸν θάνατο καὶ ὅτι ντρεπόταν γι’ αὐτό. Ἡ Μόσχω τοῦ ἀπάντησε: «Μὴν ντρέπεσαι, γιατί εἶσαι ἄνθρωπος παιδί μου καὶ οἱ ἄνθρωποι φοβοῦνται τὸν θάνατο. Θέλουν νὰ ζήσουν, νὰ χαίρονται τὸν ἥλιο, νὰ κάνουν παιδιά, νὰ γλεντᾶνε. Γι’ αὐτὸ ἔχει ἀξία ὁ δικός μας πόλεμος. Ἐνῶ φοβόμαστε τὸν θάνατο κι ἀγαπᾶμε τὴ ζωή, ἀγώνα κάνουμε… Ὅταν πολεμᾶς γιὰ κάτι τόσο μεγάλο, ὅπως εἶναι λευτεριά, μὴ φοβᾶσαι τὸ θάνατο». (Ἀπὸ τὸ βιβλίο της «Στὶς ρίζες τῆς λευτεριᾶς», Ἔκδ. Πατάκη, Ἀθήνα, 2004, σελ. 157-158).
.                 Γιὰ τὴν Μόσχω Τζαβέλλα ἕνα δημοτικὸ τραγούδι γράφει:
«Ὁ πόλεμος ἀρχίνησε κι ἀνάψαν τὰ τουφέκια
…κι ὅλοι ἔπιασαν καὶ σπάσανε τὶς θήκαις τῶ σπαθιῶν τους,
Τοὺς Τούρκους βάνουνε μπροστά, τοὺς βάνουν σὰ κριάρια.
Ἄλλοι ἔφευγαν καὶ ἄλλοι ἔλεγαν “Πασά μου ἀνάθεμά σε
Μέγα κακό μᾶς ἔφερες τοῦτο τὸ καλοκαίρι,
Ἐχάλασες τόση Τουρκιά, σπαΐδες κι ἀρβανίτες.
Δὲν εἶν΄ ἐδῶ τὸ Χόρμοβο, δὲν εἶναι ἡ Λαμποβίτσα,
Ἐδῶ εἶν΄ τὸ Σούλι τὸ κακό, ἐδῶ εἶν’ τὸ Κακοσούλι,
Ποὺ πολεμοῦν μικρὰ παιδιά, γυναῖκες σὰν τοὺς ἄνδρες,
Ποὺ πολεμάει ἡ Τζαβέλαινα σὰν ἄξιο παλικάρι.”».
.                Ἕνα ἄλλο Δημοτικὸ τραγούδι περιγράφει τὴν ἀντίσταση στοὺς Τούρκους καὶ τὸν ἡρωικὸ θάνατο τῆς Λένως Μπότσαρη, κόρης τοῦ Κίτσου Μπότσαρη:
Ὅλες οἱ καπετάνισσες ἀπὸ τὸ Κακοσούλι

Ὅλες …σκλαβώθηκαν οἱ ὀρφανές, σκλαβώθηκαν οἱ μαῦρες,
Ἀλλὰ τὴ Λένω… δὲν τὴν ἐπῆραν σκλάβα.
Μον’ πῆρε δίπλα τὰ βουνά, δίπλα τὰ κορφοβούνια,
Σέρνει τουφέκι σισανὲ κι ἐγγλέζικα κουμπούρια,
Ἔχει καὶ στὴ μεσούλα τῆς σπαθὶ μαλαματένιο.
Πέντε Τοῦρκοι τὴν κυνηγοῦν, πέντε τζοχανταραῖοι.
Τοῦρκοι μὴν παιδεύεστε, μὴν ἔρχεστε σιμά μου,
Σέρνω φουσέκια στὴν ποδιὰ καὶ βόλια στὶς μπαλάσκες.
Κόρη γιὰ ρίξε τ’ ἅρματα, γλίτωσε τὴ ζωή σου.
Τί λέτε μωρ’ παλιοτοῦρκοι καὶ σεῖς παλιοζαγάρια;
Ἐγὼ εἶμαι ἡ Λένω Μπότσαρη, ἡ ἀδελφή τοῦ Γιάννη,
Π’ ἔκαμε τὴν Ἀρβανιτιὰ καὶ ντύθηκε στὰ μαῦρα
Καὶ ζωντανὴ δὲν πιάνουμαι εἰς τῶν Τουρκῶν τὰ χέρια».
(Ἀπὸ Ν.Γ. Πολίτου «Ἐκλογαὶ ἀπὸ τὰ τραγούδια τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ», ΕΣΤΙΑ, Β΄ Ἔκδ., 1925, σέλ. 11-12).
Ὅταν ἡ Λένω εἶδε ὅτι θὰ τὴν ἔπιαναν οἱ τοῦρκοι, ρίχτηκε στὸ ποτάμι καὶ πνίγηκε.
.           Μία ἄλλη μορφή, μεταξὺ θρύλου καὶ ἱστορίας ἦταν ἡ Χάιδω Γιαννάκη Σέχου. Μία αἰθέρια ὕπαρξη ποὺ συνδύαζε τὴ γενναιότητα καὶ τὸν ἡρωισμό, μὲ τὴν ἁγνότητα τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος. Γράφει ἕνα τραγούδι:
«Ἂς ἔρχονται οἱ παλιότουρκοι, τίποτε δὲν μᾶς κάνουν
Νὰ μάθουν Λάμπρου τὸ σπαθί, Μπότσαρη τὸ τουφέκι,
Τ’ ἅρματα τῶν Σουλιωτῶν, τῆς ξακουσμένης Χάιδως».
.                 Τὸ δράμα τῶν Σουλιωτισσῶν κορυφώνεται ὅταν, μετὰ ἀπὸ τὴν προδοσία τοῦ Πήλιου Γούση πέφτει τὸ Σούλι καὶ αὐτὲς προτιμᾶνε τὸν θάνατο ἀπὸ τὴν ἀτίμωση στὸ Ζάλογγο καὶ στὴ Μονὴ τοῦ Σέλτσου. Τὰ συνταρακτικὰ γεγονότα περιγράφει μὲ ἀντικειμενικότητα καὶ ἀκρίβεια ὁ Γιῶργος Καραμπελιᾶς στὸ βιβλίο του «Συνωστισμένες στὸ Ζάλογγο» (Ἐναλλακτικὲς Ἐκδόσεις, Β΄ Ἔκδ. Συμπληρωμένη, 2014), μὲ τὸ ὁποῖο δίνει καὶ ἀπαντήσεις στὸ ἐθνοαποδομητικὸ ρεῦμα, ποὺ ἔχει ἀφετηρία τὴν «ἐκσυγχρονιστικὴ» Ἀριστερὰ καὶ ποὺ στὴν ἀπαξίωση τῆς ἐθνικῆς ταυτότητας καὶ τοῦ πατριωτισμοῦ ταυτίζεται μὲ νεοφιλεύθερους προπαγανδιστές.-

 

 

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΛΗΘΗ καὶ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Φιλικὴ Ἑταιρεία
Μέρος Β

Λήθη καὶ ἐγκατάλειψη ἡ ἀμοιβὴ τῶν Φιλικῶν

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 15. Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ [Β´- Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Ρήγας καὶ ὁ Κοραὴς] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΑΝ ΤΟ ΑΔΥΝΑΤΟ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.               Ἡ ἐκ μέρους τῶν μετὰ τὸν Καποδίστρια κυβερνήσεων ἀνταμοιβὴ πρὸς τοὺς δημιουργούς τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας ἦταν ἡ λήθη καὶ ἡ ἐγκατάλειψη. Ὄχι ὅτι οἱ Ξάνθος, Τσακάλωφ, Σκουφᾶς καὶ οἱ ἄλλοι πρῶτοι χρονικὰ Φιλικοὶ ἀγωνίστηκαν μὲ πάθος γιὰ νὰ ἀποκτήσουν κάποια προνόμια. Ἀπὸ τὴν ἀρχὴ ξεκαθάρισαν μὲ ὅρκο ὅτι δὲν θὰ χρησιμοποιήσουν τὴ θέση τους γιὰ δικό τους ὄφελος. Ἀντίθετα γιὰ τὴν Ἐπανάσταση θυσίασαν τὴ ζωή τους καὶ προσέφεραν ὑπὲρ αὐτῆς μόχθο πολὺν καὶ ἄφθονα χρήματα, πολλοὶ ἀπὸ τὸ ὑστέρημά τους.
.               Οἱ πρωτεργάτες τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας πέρασαν στὸ περιθώριο, ὅταν φούντωσε ἡ Ἐπανάσταση. Ἐπικεφαλῆς τῶν ἐπαναστατημένων Ἑλλήνων ἐτέθησαν στρατιωτικοὶ καὶ πολιτικοί. Οἱ σεμνοὶ Φιλικοὶ ἔμειναν στὸ περιθώριο τῶν ἐξελίξεων καὶ οὐδεὶς φρόντισε νὰ περάσουν μὲ κάποια ἄνεση τὰ ἔσχατα τῆς ζωῆς τους. Οἱ περισσότεροι ἀπεβίωσαν λησμονημένοι καὶ πένητες. Πιὸ συγκεκριμένα:
.               Ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης γεννήθηκε τὸ 1792 καὶ ἦταν γιὸς τοῦ Ἡγεμόνα τῆς Μολδοβλαχίας Κωνσταντίνου Ὑψηλάντη. Μὲ πνεῦμα πατριωτικὸ καὶ αὐτοθυσίας δέχθηκε νὰ ἀναλάβει τὴν ἀρχηγία τῆς Φιλικῆς Ἐταιρίας. Συγκρότησε τὸν Ἱερὸ Λόχο, ἀποτελούμενο ἀπὸ 500 σπουδαστὲς καὶ ξεκίνησε τὸν ἔνοπλο ἀγώνα γιὰ τὴν ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος. Ἀφιέρωσε στὸν Ἀγώνα ἀξιώματα, περιουσία, τὴ ζωή του.
.               Ὁ Νικόλαος Σκουφᾶς γεννήθηκε στὸ Κομπότι τῆς Ἄρτας τὸ 1779. Τὸ 1813 μετανάστευσε στὴν Ὀδησσό, ὅπου ἄσκησε τὸ πατρικὸ ἐπάγγελμα τῆς παραγωγῆς σκουφιῶν. Ἐκεῖ γνωρίστηκε μὲ τοὺς Ξάνθο καὶ Τσακάλωφ καὶ στὶς 14 Σεπτεμβρίου 1814 ἵδρυσαν τὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία. Μύησε μὲ ἐπιτυχία ἀξιόλογες προσωπικότητες. Λόγω τῆς ἐπίπονης ψυχικὰ καὶ σωματικὰ δράσης ἀπώλεσε τὴν ὑγεία του καὶ στὶς 31 Ἰουλίου 1818 ἀπεβίωσε στὴν Κωνσταντινούπολη.
.               Ὁ Ἐμμανουὴλ Ξάνθος γεννήθηκε τὸ 1772 στὴν Πάτμο. Ἦταν φιλομαθὴς καὶ ἔμαθε καλὰ γράμματα καὶ ἀρκετὲς ξένες γλῶσσες. Στὴν Ὀδησσὸ δημιούργησε δική του ἐμπορικὴ ἑταιρεία καὶ ἦταν ἐκ τῶν ἱδρυτῶν τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας. Τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1820 συνάντησε τὸν Καποδίστρια στὴν Ἁγία Πετρούπολη. Τοῦ προσέφερε τὴν ἀρχηγία τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας, τὴν ὁποία ἐκεῖνος δὲν ἀποδέχθηκε. Τὸ 1826 πῆγε στὴν Αὐστρία καὶ ὀργάνωσε ἀνεπιτυχῶς τὴν ἀπόδραση ἀπὸ τὶς φυλακὲς τοῦ Ἄλ. Ὑψηλάντη. Ὁ Ξάνθος κατῆλθε στὴ συνέχεια στὴν Πελοπόννησο, ἀλλὰ ὁ ρόλος του στὴν ἐξέλιξη τῆς Ἐπανάστασης ἦταν περιορισμένος καὶ ἀναχώρησε γιὰ Βουκουρέστι. Τὸ 1837 ἐπέστρεψε στὴν Ἑλλάδα, ὅπου καὶ ἀνασκεύασε τὰ ὅσα σὲ βάρος του ἔλεγε ὁ Φιλικὸς Παναγιώτης Ἀναγνωστόπουλος καὶ κατέγραψε ὁ Φιλήμων.
.               Ἀκλόνητο ντοκουμέντο τῶν ὑπηρεσιῶν τοῦ Ξάνθου εἶναι τὸ πιστοποιητικὸ ποὺ ἐδόθη τὸ 1837, πρὶν ἔρθει στὴν Ἑλλάδα, στὴ σύζυγό του Σεβαστὴ ἀπὸ τοὺς Πέτρο Μαυρομιχάλη, Ἀναγνώστη Δεληγιάννη, Σμαλτς καὶ Χριστόφορο Περραιβό: «Οἱ κάτωθεν ὑπογεγραμμένοι πιστοποιοῦμεν ὅτι ἡ ἐπιφέρουσα τὸ παρὸν Κυρία Σεβαστὴ Ξάνθου ἔχουσα δύο υἱοὺς καὶ μίαν θυγατέρα, εἶναι γυνὴ καὶ αὐτὰ τὰ τέκνα τοῦ Ἐμμανουὴλ Ξάνθου, Πατμίου καὶ ἑνὸς τῶν Ἀρχηγῶν τῆς Φιλικῆς Ἐταιρίας, σκοπὸς τῆς ὁποίας ἦτον ἡ ἑλληνικὴ ἀνεξαρτησία. Ὁ ρηθεὶς Ἐμμανουὴλ Ξάνθος εἶναι βέβαιον ὅτι ἠγωνίσθη διὰ τὴν ἐλευθερίαν τῆς Πατρίδος, θυσιάσας διὰ αὐτὴν ὑπάρχοντα καὶ ὑγείαν καὶ ἀφήσας τὴν οἰκογένειάν του εἰς τὴν ἐσχάτην της δυστυχίας κατάστασιν…». Τὴν ἴδια χρονιὰ ὁ Φιλήμων ἔγραψε: «Ποῖον δὲν θέλει καταλάβει ἡ δεινοτέρα λύπη, ὅταν ἀκούση ὅτι ὁ Ξάνθος ζῆ εἰς τὴν Ἑλλάδα δι’ ἐλέους;». Παρὰ τὸ ὅτι ἀποζήτησε μία τιμητικὴ σύνταξη δὲν τοῦ ἐδόθη καὶ σὲ πλήρη ἀνέχεια ἀπεβίωσε στὴν Ἀθήνα στὶς 28 Νοεμβρίου τοῦ 1852.
.               Ὁ Ἀθανάσιος Τσακάλωφ γεννήθηκε στὰ Ἰωάννινα τὸ 1788. Γόνος πλούσιας οἰκογένειας ἔζησε στὸ Παρίσι καὶ στὴ Βιέννη κάποια χρόνια καὶ κατέληξε στὴ Ρωσία, ὅπου κατέστη συνιδρυτὴς τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας. Ἐμύησε πολλοὺς καὶ ἀνέλαβε τὸν ἄχαρο ρόλο νὰ λάβει μέρος στὴν ἐκτέλεση τοῦ Φιλικοῦ Νικολάου Γαλάτη, ὁ ὁποῖος ἔδειξε προδοτικὴ στάση, λόγω τῶν φιλοδοξιῶν ποὺ εἶχε. Μέσω Μάνης διέφυγε στὴν Ἰταλία, ἀπὸ τὴν ὁποία ἦρθε στὴν Ἑλλάδα τὸ 1821. Ἐπὶ Καποδίστρια ἔλαβε κρατικὴ θέση καὶ ἦταν πληρεξούσιος Ἠπείρου στὴν Ἐθνοσυνέλευση τοῦ Ἄργους. Μετὰ τὴ δολοφονία τοῦ Καποδίστρια ἔφυγε γιὰ τὴ Ρωσία, ὅπου ἔζησε στὴν ἀφάνεια τὸ ὑπόλοιπό της ζωῆς του. Ἀπεβίωσε στὴ Μόσχα τὸ 1851.
.               Ὁ Παναγιώτης Σέκερης γεννήθηκε τὸ 1783 στὴν Τρίπολη τῆς Ἀρκαδίας. Φοίτησε στὴν σχολὴ τῆς Δημητσάνας καὶ ὅταν οἱ Τοῦρκοι δολοφόνησαν τὸν πατέρα τοῦ διέφυγε στὶς Σπέτσες καὶ μετὰ εἰς Κωνσταντινούπολη, Μόσχα καὶ Ὀδησσό. Στὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία μυήθηκε ἀπὸ τὸν Παναγιώτη Ἀναγνωστόπουλο. Ἦταν πετυχημένος ἔμπορος καὶ δημιούργησε μεγάλη περιουσία, εἶχε δὲ γνωριμίες μεγαλεμπόρων τῆς Κωνσταντινούπολης, γεγονὸς εὐνοϊκὸ γιὰ τὰ σχέδια τῆς Ἑταιρείας. Στὴν Ὀδησσὸ ἔζησε ἕως τὸ 1830, ὅταν ἦρθε οἰκογενειακῶς στὴν Ἑλλάδα. Σεμνὸς δὲν ζήτησε οὔτε τοῦ δόθηκε ὁποιοδήποτε ἀξίωμα. Ἀπὸ μεγαλέμπορος καὶ κάτοχος μεγάλης περιουσίας κατάντησε τελώνης στὴν Ὕδρα καὶ ὕστερα στὸ Ναύπλιο, ὅπου ἀπεβίωσε τὸ 1847 πάμπτωχος.
.               Ὁ Ἀθανάσιος Σέκερης, ἀδελφός του Παναγιώτη, ἐργάστηκε γιὰ τὴν ἔκρηξη τῆς Ἐπανάστασης. Τὸ 1821 ἀποφάσισε νὰ ἐπιστρέψει ἀπὸ τὴν Ὀδησσὸ στὴν Ἑλλάδα. Ἔλαβε μέρος σὲ μάχες. Στὸ ἐλεύθερο κράτος ἀπὸ τὸ 1835 ἕως τὸ 1843 κατεῖχε τὴ θέση τοῦ προέδρου πρωτοδικῶν, ἀπὸ τὴν ὁποία παύθηκε τὸ 1844 καὶ γιὰ νὰ ζήσει δέχθηκε τὴ θέση τοῦ ἀποθηκάριου στὸν Δῆμο τοῦ Ἄργους.
.               Ὁ Γεώργιος Σέκερης, μικρότερος ἀδελφὸς τῶν Παναγιώτη καὶ Ἀθανασίου, στὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία μυήθηκε ἀπὸ τὸν Τσακάλωφ στὴ Μόσχα. Μὲ τὴν ἔκρηξη τῆς Ἐπανάστασης ἦρθε στὴν Ἑλλάδα καὶ ἔλαβε μέρος στὶς μάχες Δερβενακίων καὶ Ἁγιονορίου. Ἀπὸ τὶς ταλαιπωρίες κλονίστηκε ἡ ὑγεία του καὶ ἀπεβίωσε στὶς 12 Νοεμβρίου 1822.
.               Ὁ Νικηφόρος Μπαμπούκης ἦταν παπὰς καὶ δάσκαλος. Γεννήθηκε στὰ Χαλκιάνικα τῶν Καλαβρύτων τὸ 1784. Μυήθηκε τὸ 1818 στὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία καὶ διέδωσε τὴν ἰδέα τῆς Ἐπανάστασης σὲ προύχοντες καὶ κληρικοὺς τῆς Πελοποννήσου. Ὅταν προδόθηκε ἡ δράση του καὶ κυνηγήθηκε, διέφυγε στὴν Ἰταλία. Ὅταν ξεκίνησε ἡ Ἐπανάσταση ἐπέστρεψε στὴν Ἑλλάδα καὶ ἔλαβε ἐνεργὸ μέρος στὸν Ἀγώνα, ὡς ἁπλὸς στρατιώτης. Στὸν πόλεμο ἔχασε τὴν πλούσια βιβλιοθήκη του καὶ τὴν πατρική του περιουσία. Μετὰ τὴν Ἐπανάσταση ἵδρυσε σχολεῖο καὶ δίδασκε στὴν Ἀκράτα. Ἀπεβίωσε πάμπτωχος.
.               Ὁ Ἰωάννης Φαρμάκης γεννήθηκε στὴ Βλάστη Κοζάνης τὸ 1772. Τὸ 1817 μυήθηκε ἀπὸ τὸν Ἔμμ. Ξάνθο στὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία, στὴν Ὀδησσό. Μετὰ τὴν ἥττα στὸ Δραγατσάνι μαζὶ μὲ τὸν Γεωργάκη Ὀλύμπιο καὶ 350 παλληκάρια ἀμύνθηκε στὴ Μονὴ Σέκου. Ὁ Ὀλύμπιος ἀνατίναξε τὴν πυριτιδαποθήκη τῆς Μονῆς. Φονεύθηκαν ὁ ἴδιος, παλληκάρια του καὶ πολλοὶ Τοῦρκοι. Ὁ Φαρμάκης παραδόθηκε ἀφοῦ πίστεψε ὅτι ὁ Σελὶχ Πασὰς θὰ σεβόταν τὴ ζωή του. Αὐτὸς ἔσφαξε τοὺς συντρόφους τοῦ Φαρμάκη, καὶ ἔστειλε τὸν ἴδιο σιδηροδέσμιο στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου οἱ Ὀθωμανοί, ἀφοῦ τὸν βασάνισαν, τὸν καρατόμησαν, τὸ 1821.-
(Σημ. Τὰ στοιχεῖα προέρχονται κυρίως ἀπὸ τὰ πονήματα: Ἰωάννου Φιλήμονος «Φιλικὴ Ἑταιρεία – Ἐν Ναυπλία 1834, Ἐπανεκδ. «Κουλτούρα», «Ἀπομνημονεύματα Ἐμμανουὴλ Ξάνθου», Ἔκδ. «Καθημερινῆς», Ι.Κ. Μαζαράκη – Αἰνιὰν «Ἡ Φιλικὴ Ἑταιρεία», Ἀθήνα 2007, Γιώργου Καραμπελιᾶ «Φιλικὴ Ἑταιρεία – Ἦταν ὥριμη ἡ Ἐπανάσταση;», β΄ ἔκδ. συμπλ., Ἐναλλακτικὲς Ἐκδόσεις, 2019)

 

 

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 18. ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ: ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΑΝ ΤΟ ΑΔΥΝΑΤΟ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821–Οἱ Φιλικοί:
Αὐτοὶ ποὺ πέτυχαν τὸ ἀδύνατο

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 13. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 14. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ [B´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 15. Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ KΥΠΡΙΑΝΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 16. ΕΫΝΑΡΔΟΣ: Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΥ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΡΝΙΧ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 17. Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ [Β´- Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ Ρήγας καὶ ὁ Κοραὴς] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.                        Ὁ Ἰωάννης Φιλήμων, στὸ βιβλίο τοy «Φιλικὴ Ἐταιρία», ποὺ ἐκδόθηκε στὸ Ναύπλιο τὸ 1834, ἔγραψε γιὰ τοὺς ἱδρυτὲς καὶ τὰ μέλη τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας: «Ἀδύνατοι, ἀλλὰ φιλοπάτριδες τινὲς καὶ ἄξιοι Ἕλληνες κατώρθωσαν τὸν Πόλεμον τῆς Ἑλλάδος». Τρεῖς ἁπλοὶ ἔμποροι εἶχαν τὴν ἔμπνευση «νὰ εἰσάξωσιν εἰς αὐτὴν ὅλους τοὺς ἐκλεκτοὺς καὶ ἀνδρείους τῶν ὁμογενῶν, διὰ νὰ ἐνεργήσωσι μόνοι των ὅ, τι ματαίως καὶ πρὸ πολλοῦ χρόνου ἤλπιζον ἀπὸ τὴν φιλανθρωπίαν τῶν χριστιανῶν βασιλέων» καὶ πέτυχαν αὐτὸ ποὺ ἐθεωρεῖτο ἀδύνατο: Οἱ ἐπὶ αἰῶνες ραγιάδες νὰ ξεσηκωθοῦν καὶ νὰ ἐπιτύχουν τὴν ἐλευθερία τους ἀπὸ τὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία. Γιὰ τὴν ἵδρυση, τὸ σκοπό, τὴν ἰδεολογία, τὸ ἔργο καὶ τὴ σύνθεση τῶν μελῶν τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας σημειώνονται τὰ ἀκόλουθα:

Α. Ἵδρυση στὴ Ρωσία. Ἡ Φιλικὴ Ἑταιρεία δὲν ἱδρύεται στὴν ἄθεη Γαλλία, ἢ γενικότερα στὴ Παπικὴ καὶ Προτεσταντικὴ Δυτικὴ Εὐρώπη, ἀλλὰ στὴν Ὀρθόδοξη καὶ Ρωσικὴ Ὀδησσό. Ἡ Ρωσία δὲν ἔχει ἀνάμιξη στὰ τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας, ἀλλὰ σὲ αὐτὴν ἀναπτύσσονται ἀπὸ Ἕλληνες πολίτες κινήσεις ὑποστήριξής της.

Β. Μεσοαστοὶ ἔμποροι οἱ ἱδρυτές. Οἱ ἱδρυτὲς ἀνῆκαν στὴ μεσαία τάξη τῶν Ἑλλήνων, ἀσχολοῦνταν μὲ τὸ Ἐμπόριο καὶ ἰδεολογία τους ἦταν ἡ ἀπελευθέρωση τῶν Ἑλλήνων ἀπὸ τὴν Τυραννία.

Γ. Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ οἱ ἱδρυτές. Οἱ ἱδρυτὲς τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας ἦσαν μέλη τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Κάποιοι, διακατεχόμενοι ἀπὸ ἐπιλεκτικὴ μνήμη καὶ ἀντίληψη, γράφουν ἀόριστα τὸ 1814 ὡς χρόνο ἱδρύσεώς Της, ἄλλοι τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1814. Ὅμως σὲ χειρόγραφο τῆς Μονῆς Σπηλιανῆς Νισύρου ἀναφέρεται ὅτι ἡ 14η Σεπτεμβρίου, κατὰ τὴν ὁποία ἡ Ὀρθοδοξία ἑορτάζει τὴν Ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ἦταν «ἡ γενέθλια ἡμέρα τῆς Μεγάλης Ἀδελφότητος» (Φιλικῆς Ἑταιρείας). (Α. Διαμαντάρα «Χειρόγραφον Ι.Μ. Παναγίας Σπηλιανῆς Νισύρου, Δελτίον Ἱστορικῆς Ἐθνολογικῆς Ἑταιρείας Ἑλλάδος, 9 – 1926, σ. 556), Γ. Καραμπελιᾶ, «Φιλικὴ Ἑταιρεία», Β΄ Ἔκδ. Συμπληρωμένη, Ἐναλλακτικὲς Ἐκδόσεις, 2020, σελ. 79 καὶ Ι. Κ. Μαζαράκη-Αἰνιὰν «Ἡ Φιλικὴ Ἑταιρεία», Ἐθνικὸ Ἱστορικὸ Μουσεῖο, Ἀθήνα, 2007, σελ. 9).
.               Ἀπόδειξη τῆς πίστης στὴν Ὀρθοδοξία εἶναι τὰ σύμβολα ποὺ χρησιμοποίησαν οἱ Φιλικοὶ στὰ κρυπτογραφημένα ἔγγραφά τους, στὶς σφραγίδες καὶ στὶς σημαῖες – λάβαρά τους. Παντοῦ ὑπάρχει ὁ Σταυρός.

Δ. Ἡ ἑλληνικὴ παράδοση μοναδικὸ στοιχεῖο Της. Μετὰ τὸ 1815 καὶ τὴν ἵδρυση τῆς «Ἱερᾶς Συμμαχίας» στὴν Εὐρώπη ἐπεβλήθησαν οἱ ἀντιλήψεις τοῦ Μέτερνιχ καὶ ἐπολεμήθη κάθε φιλελεύθερη πατριωτικὴ Ἐπανάσταση. Αὐτὸς ἦταν ὁ λόγος ποὺ οἱ ἱδρυτὲς τῆς Ἑταιρείας ἐπέβαλαν μυστικότητα στὴν κατήχη τῶν μελῶν Της.
.               Ὁ Ξάνθος εἰσελθὼν δι’ ὀλίγον εἰς Τεκτονικὴ Στοὰ πληροφορήθηκε τὰ τῆς ἐχεμύθειας καὶ ὀργανώσεως αὐτῆς, ποὺ φάνηκαν χρήσιμα στὴν ὀργάνωση τῆς Ἑταιρείας. Ὅμως ὁ τεκτονισμὸς δὲν εἶχε καμία σχέση μὲ Αὐτήν. Ἀπόδειξη: Στὸν Ὅρκο ποὺ ἔδιδε ὁ κατηχούμενος διαβεβαίωνε: «Ὁρκίζομαι, ὅτι εἰς τὸ ἑξῆς δὲν θέλω ἔμβει εἰς καμμίαν ἄλλην Ἑταιρίαν, ὁποία καὶ ἂν ἦναι, μήτε εἰς κανένα δεσμὸν ὑποχρεωτικόν. Καὶ μάλιστα, ὁποιονδήποτε δεσμὸν ἂν εἶχα… θέλω τὸν νομίζει, ὡς οὐδέν». (Ἰωάννου Φιλήμονος «Φιλικὴ Ἐταιρία», ἐν Ναυπλίᾳ – 1834 – Ἀναστ. Ἔκδ. «Κουλτούρα» σελ. 155). Ἑπομένως ἦταν ἀδύνατο νὰ εἶναι κανεὶς μέλος τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας καὶ ὁποιασδήποτε ἄλλης Ἑταιρείας ἢ Ὀργάνωσης, ἑπομένως καὶ Στοᾶς. Ἐπίσης ἡ Ἑταιρεία δὲν ἦταν διεθνιστική, ἀλλὰ καθαρῶς ἐθνική. Ἀπόδειξη ὅτι δὲ αὐτὴν δὲν μυήθηκαν ποτὲ ξένοι. (Ι. Κ. Μαζαράκη – Αἰνιὰν «Φιλικὴ Ἑταιρεία», σελ. 11).
.                   Οἱ πρωτεργάτες τῶν Φιλικῶν προτιμοῦσαν ἀντὶ τοῦ ὅρου «μύηση», τὸ χριστιανικὸ ὅρο «κατήχηση». Ἐπίσης γιὰ τοὺς ἀξιωματούχους ἐπέλεξαν τοὺς τίτλους «ἱερεῖς» καὶ «Ἀπόστολοι». Μάλιστα ὁ Σκουφᾶς εἶχε καταρτίσει τὸν κατάλογο τῶν ΔΩΔΕΚΑ Ἀποστόλων, τοὺς ὁποίους προόριζε νὰ κατηχήσουν ὁλόκληρο τὸν Ἑλληνισμό. (Μαζαράκη Αἰνιὰν αὐτ. σελ. 25).
.                 Ἡ τελετὴ τῆς ὁρκωμοσίας στοὺς βαθμοὺς τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας εἶχε μόνο χριστιανικὰ σύμβολα. Ὁ «Μέγας Ὅρκος» ἐδίδετο ἀπὸ τὸν κατηχηθέντα ἐνώπιον Ἱερᾶς Εἰκόνος καὶ ἄρχιζε ἡ τελετὴ μὲ τὸ νὰ σχηματίσει τρεῖς φορὲς ὁ κατηχητὴς τὸ Σημεῖο τοῦ Σταυροῦ, νὰ δώσει στὸν κατηχηθέντα νὰ φιλήσει τὴν Εἰκόνα, νὰ τοῦ παραδώσει στὸ ἀριστερὸ χέρι ἀναμμένο κίτρινο κερί. Τὸ κερὶ σβηνόταν μετὰ τὴν ὁρκωμοσία καὶ ὁ ὁρκισθεὶς Φιλικὸς τὸ κρατοῦσε, ὡς «παντοτινὸν μάρτυρα τῶν ἐνόρκων ὑποσχέσεών του». (Φιλήμων, αὐτ. σελ. 154).

Ε. Χωρὶς ἐξαιρέσεις ἡ ἀγάπη στὴν Ἐλευθερία. Ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικὸ τῶν ἱδρυτῶν τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας εἶναι ἡ σύνθεσή της. Λόγῳ τῆς μυστικότητας τῆς Ἑταιρείας πλήρης κατάλογος τῶν μελῶν Της δὲν ὑπάρχει. Ὁ G. D. Frangos στὴν ἀδημοσίευτη (ἀρχὲς 2020) διδακτορική του διατριβὴ   ταυτοποίησε 1093 μέλη της. Ἀπὸ τὰ μέλη αὐτὰ τὰ 911 εἶναι γνωστοῦ ἐπαγγέλματος:
Ἔμποροι 445, Ἐμποροϋπάλληλοι 10, Πλοίαρχοι ἢ πλοιοκτῆτες 24, Δικηγόροι 13, Γιατροὶ 26, Δάσκαλοι 51, Φοιτητὲς 6, Ὑπάλληλοι καὶ Γραμματεῖς 21, Προεστοὶ 111, Κληρικοὶ 85 (Ἀπὸ αὐτοὺς Πατριάρχες 2 καὶ Μητροπολίτες 17), Στρατιωτικοὶ 78, Ἀγρότες 6, Βιοτέχνες 7, Ναυτικοὶ 28. («The Philike Etaireia 1814-1821. A social and Historical Analysis» σ. 229, Γ. Καραμπελιᾶ, «Φιλικὴ Ἑταιρεία» σελ. 87-88).
.               Ὁ Φιλήμων γράφει πὼς ὁ ἐθνομάρτυρας Φιλικὸς καὶ ὁπλαρχηγὸς Ἰωάννης Φαρμάκης μύησε τὸν Πατριάρχη Γρηγόριο τὸν Ε΄, ὅταν ἦταν ἐξόριστος στὸ Ἅγιον Ὄρος. Καὶ προσθέτει: «Ὁ σεβάσμιος Γέρων ἔδειξεν εὐθὺς ζωηρότατον ἐνθουσιασμὸν ὑπὲρ τοῦ πνεύματος τῆς Ἑταιρίας». Ὁ μαρτυρικὸς Πατριάρχης, γιὰ νὰ διευκολύνει τὸ ἔργο τοῦ ἀποστόλου τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας στὰ νησιὰ τοῦ Αἰγαίου Δ. Θέμελη, τοῦ χορήγησε συστατικὸ ἔγγραφο, διὰ νὰ κρύψει τὴν πραγματικὴ αἰτία τῆς ἀποστολῆς του. Ἀντίγραφο τοῦ ἐγγράφου, μὲ ἡμερομηνία 8 Ἰανουαρίου 1821, εἶχε στὰ χέρια τοῦ ὁ Φιλήμονας (Αὐτ. σελ. 332). Ἐπίσης ὁ Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ βοήθησε οἰκονομικὰ τὴν Ἑταιρεία δημιουργώντας τὸ «Κιβώτιο τοῦ Ἐλέους», ποὺ ἐποπτευόταν ἀπὸ τριμελῆ Ἐπιτροπὴ στὴν Πόλη. Ἀπὸ τὰ χρήματα ποὺ συγκεντρώνονταν τὸ 1/3 διανεμόταν στοὺς πτωχούς τῆς Κωνσταντινούπολης, τὰ δὲ 2/3 φυλάσσονταν «διὰ τὴν παρὰ Θεοῦ ὁρισθεῖσαν ὥραν». (Μαζαράκη – Αἰνιὰν αὐτ. σελ. 41-42). Ὁ Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ μὲ γράμμα καὶ προσωπικὴ παράσταση τοῦ Περραιβοῦ συνέβαλε στὴν ἐν ὄψει τῆς Ἐπανάστασης ἕνωση τῶν Μανιάτικων οἰκογενειῶν. (Μαζαράκη – Αἰνιὰν αὐτ. σελ. 45).
.                   Ὁ Φιλήμων σημειώνει ἐπίσης πὼς στὴν Πάτμο κατηχήθηκε στὴν Ἑταιρεία ὁ παρεπιδημῶν ἐκεῖ Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας Θεόφιλος. Ἀναφέρονται ἐπίσης ὡς κατηχηθέντες οἱ Ἀρχιερεῖς Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανός, Ναυπλίας Γρηγόριος, Κορίνθου Ζαχαρίας, Χριστιανουπόλεως Γερμανός, Ἄρτης Ἰγνάτιος, Μονεμβασίας Χρύσανθος, Κερνίκης Προκόπιος, Μάνης Παρθένιος, Ἀνδρουβίτσας Θεόκλητος, Μαΐνης Νεόφυτος, Πλάντζας Ἱερεμίας, Καρυουπόλεως Κύριλλος. Μηλέας Ἰωσήφ, Σαλώνων Ἠσαΐας, Σερρῶν Χρύσανθος καὶ Εἰρηνουπόλεως Γρηγόριος. Οἱ Μητροπολίτες – μέλη τῆς Πατριαρχικῆς Συνόδου ἦσαν ἐνήμεροι γιὰ τὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία καὶ ὁ Ἰασίου Βενιαμὶν εὐλόγησε τὴ σημαία τῆς Ἐπανάστασης τοῦ Ἀλ. Ὑψηλάντη. Ἀπὸ τὴν πληθώρα τῶν μυηθέντων Ἀρχιμανδριτῶν καὶ ἱερέων ἀναφέρονται, μεταξὺ πολλῶν ἄλλων, οἱ Γρηγόριος Δικαῖος (Παπαφλέσσας), Ἄνθιμος Γαζῆς, Νεόφυτος Δούκας καὶ Νικηφόρος Παμπούκης.-