Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΚΑΙ Η ΘΡΑΚΗ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Ἡ Κωνσταντινούπολη καὶ ἡ Θράκη

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

.                 Ἡμέρες μνήμης εἶναι οἱ τελευταῖες ἡμέρες τοῦ Μαΐου. Εἶναι οἱ ἡμέρες ποὺ ὁ Ἑλληνισμὸς ἔζησε τὴν τραγωδία τῆς ἁλώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπὸ βάρβαρο κατακτητή. Ἔτσι ὁλοκληρώθηκε ὁ κύκλος τῆς ρωμαίικης αὐτοκρατορίας, ποὺ γιὰ πάνω ἀπὸ 1100 χρόνια φώτιζε μὲ τὸν πολιτισμό της τὴν οἰκουμένη καὶ ταυτόχρονα τὸν προστάτευε ἀπὸ τὶς βαρβαρικὲς ὀρδές.
.                 Ἀπότοκο τῆς τραγωδίας τῆς ἁλώσεως καὶ τῆς πάνω ἀπὸ 400 χρόνια δουλείας ἦταν νὰ ἐπιτελεσθεῖ τὸ θαῦμα τῆς ἐπιβιώσεως καὶ τῆς ἀνάπτυξης τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ, συνέχεια τοῦ ὁποίου εἶναι ἡ γενιά μας. Ὁ Θανάσης Πετσάλης – Διομήδης γράφει σχετικὰ στὸ προλογικό του σημείωμα, στὸ ἐξαίρετο ἱστορικὸ μυθιστόρημά του «Οἱ Μαυρόλυκοι»:

«Ἀκαταμέτρητα, χιλιάδες –μυριάδες– ἱερὰ τῶν Ἑλλήνων κόκαλα στρώθηκαν καὶ λίπαναν τὸ φτωχὸ ἑλληνικὸ χῶμα, γιὰ νὰ βαστηχτεῖ στὴ ζωὴ Ζωὴ Ἑλληνική, Φυλὴ Ἑλληνική. Ἑλληνισμός. Κι’ ἀπὸ τ’ ἄσαρκο, τὸ σκελεθρωμένο σῶμα, ἀπὸ ἐτοῦτα τὰ κόκαλα φύτρωσε, βγῆκε, ἄνθισε ὁ Καινούργιος Ἑλληνισμός, ὁ δικός μας Ἑλληνισμός, ποὺ ἔφτιασε τὸ 21, τὸ 12 καὶ τὸ 40. Στ’ ἀλήθεια, κατεβήκαμε ὣς τὸ τελευταῖο σκαλί, γιὰ ν’ ἀρχίσουμε τὸ βαρύ, τὸ κοπιαστικὸ ξανανέβασμα. Γιατί τὸ θαῦμα δὲ γίνηκε ὡσὰν τὰ θαύματα: μονοστιγμή. Ὡρίμασε λίγο – λίγο, δούλεψε δειλὰ – δειλά, κουφὰ σὰ φλόγα μὲς τὴ χόβολη, κομματιασμένη δύναμη, πολὺν καιρό, πολλά, πολλὰ τραγικὰ χρόνια, μὲς στὸ σκοτάδι, στὸ διωγμό, στὴ φοβέρα στὴ φτώχεια καὶ στὴν τύφλα τῆς ἀγραμματοσύνης. Καὶ λίγο – λίγο πάλι μὰ ὄχι πιὰ δειλά, ὄχι κούφια … ὁ Ἑλληνισμὸς ξέσπασε καὶ νίκησε καὶ φωτίζει».

.               Στὸ ἐπιτελεσθὲν θαῦμα τῆς ἐπιβίωσης καὶ τῆς ἀνάπτυξης ἐκ τῆς τέφρας τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ σπουδαία θέση κατέχει ὁ Θρακικὸς Ἑλληνισμός. Τὸ μεγαλούργημά του εἶναι ἀξιοθαύμαστο, γιατί ἦταν δυσκολότερο ἀπὸ τῶν ἄλλων περιοχῶν τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἀφοῦ ἦταν δίπλα στὸ κέντρο καὶ ἄμεσα οἱ Ὀθωμανοὶ ἀντιδροῦσαν. Γι’ αὐτὸ ὁ φόρος αἵματος καὶ θυσιῶν ποὺ πλήρωσε ἀπὸ τὸ 1361, ὅταν ὑποδουλώθηκε, ἕως τὸ 1920, ποὺ ἀπελευθερώθηκε, ἦταν βαρύτατος. Λεηλασίες, δηώσεις καὶ σφαγὲς στὶς περιοχὲς Ἀδριανούπολης, Σωζοπόλεως, Διδυμοτείχου, Σαμοθράκης, Σηλυβρίας, Ραιδεστοῦ, Καλλίπολης, Μυριοφύτου. Ἑκατόμβη ὁλόκληρη κληρικῶν Νεομαρτύρων, μὲ πρῶτο τὸν Πατριάρχη Κύριλλο Ϛ΄, ποὺ ἀπαγχονίστηκε στὴν Ἀδριανούπολη, καὶ σειρὰ μεγάλη λαϊκῶν, ποὺ τοὺς ἀκολούθησαν στὸ μαρτύριο.
.       Οἱ Θρακιῶτες εἶχαν συμμετοχὴ καὶ στοὺς ἐκτός τῆς Θράκης διεξαχθέντες ἀγῶνες γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Πατρίδας καὶ συνέβαλαν στὴν πνευματικὴ ἄνθηση τοῦ Ἔθνους. Μεταξὺ τῶν ἄλλων, ἀπὸ τὴ Θράκη κατάγονταν ὁ Ἅγιος Νεκτάριος ὁ Κεφαλᾶς, οἱ Ἀρχιεπίσκοποι Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος Χρυσόστομος Παπαδόπουλος καὶ Χριστόδουλος Παρασκευαΐδης, ὁ συγγραφέας Γεώργιος Βιζυηνός, καὶ ὁ ὀνομαστὸς μαθηματικὸς Κωνσταντῖνος Καραθεοδωρῆ.
.           Σήμερα ἡ ἐλευθερία τῆς Θράκης ὑπονομεύεται ἐσωτερικὰ καὶ ἀπειλεῖται ἐξωτερικά. Σήμερα, γιὰ νὰ ζεῖ ἀσφαλὴς καὶ εὐημερῶν στὶς πατρογονικὲς ἑστίες του καὶ νὰ μὴν ὑποστοῦμε μία νέα ἅλωση ὁ Θρακικὸς Ἑλληνισμὸς χρειάζεται νὰ τοῦ ἀνταποδοθοῦν λίγα ἀπὸ αὐτὰ ποὺ μᾶς προσέφερε καὶ μᾶς προσφέρει.-

Ο ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΑΛΛΙΑΡΑ ΣΚΥΛΙΑ, ΟΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΘΕΛΗΜΑΤΑ… (Δ. Νατσιός) «Ἴσως κάτω ἀπὸ τὰ μπάζα τῆς ἀσημαντοκρατίας κρύβεται ἡ ἀληθινὴ Ἑλλάδα…».

Ὁ Κολοκοτρώνης καὶ τὰ μαλλιαρὰ σκυλιά,
ὁποὺ κάνουν θελήματα…

Γράφει ὁ Δημ. Νατσιός
Δάσκαλος-Κιλκίς

.               Λίγο πρὶν συλλάβει ἡ βαυαρικὴ ἀντιβασιλεία τὸν «προδότη» τοῦ Ἔθνους, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ὁ Ἄρμανσπεργκ, θέλοντας νὰ τὸν δοκιμάσει, τοῦ εἶπε:
-Ἔχεις πολλοὺς ἐχθρούς, στρατηγέ.
-Ἔχω παραδέχτηκε ὁ Κολοκοτρώνης, μὰ δύο ἀπ’ αὐτούς, στέκονται οἱ χειρότεροι ἀπ’ ὅλους.
-Καὶ ποιοί εἶναι οἱ δύο αὐτοὶ ἐχθροί σου; ρώτησε περίεργα ὁ προϊστάμενος τῶν ἀντιβασιλιάδων.
Ὁ Γέρος τοῦ ἀποκρίθηκε:
-Ὁ ἕνας τ’ ὄνομά μου κι ὁ ἄλλος οἱ δούλεψές μου γιὰ τὴν πατρίδα.
(Δ. Φωτιάδης, «Κολοκοτρώνης», ἔκδ. «Ζαχαρόπουλος» σελ. 13).

.                 Αὐτὰ γίνονται τὸν Σεπτέμβρη τοῦ 1833. Μάλιστα -νὰ γράψουμε καὶ κάτι νόστιμο ἀπὸ τὴν εὐφυῆ θυμοσοφία τοῦ Κολοκοτρώνη- ἔστειλαν ἕνα «τσοῦρμο», σαράντα «χωροφύλακες» γιὰ νὰ ἁλυσοδέσουν, ποιόν; τὸ ἀθάνατο Εἰκοσιένα. Ἀρχηγός τους κάποιος εὐτελὴς καὶ γλοιώδης μοίραρχος, ὀνόματι Κλεώπας. Μόλις τὸν εἶδε ὁ Γέρος τοῦ Μοριᾶ, εἶπε:
-Τί χρειαζόταν, ὠρὲ Κλεώπα, τόσο ἀσκέρι; Ἔφτανε νὰ μοῦ στείλουν ἕνα σκυλὶ μαλλιαρό, ἀπὸ ἐκεῖνα ὅπου κάνουν θελήματα. Μ’ ἕνα γράμμα στὸ στόμα νὰ πάω στ’ Ἀνάπλι καὶ μ’ ἕνα φαναράκι νὰ φέγγει καὶ τῶν δυονῶν μας… (Ποῦ νὰ καταλάβει ὁ Κλεώπας ὅτι «τὸ μαλλιαρὸ σκυλὶ γιὰ θελήματα» ἦταν ὁ ἴδιος. Γέμισε ὁ τόπος σήμερα ἀπὸ τέτοια μαλλιαρὰ σκυλιὰ καὶ κουτάβια, ὅπου κάνουν τὰ θελήματα τῶν ἀφεντάδων τους…).
.               Θυμήθηκα τὴν ἀπάντηση τοῦ Κολοκοτρώνη στὸν Βαυαρὸ ἀντιβασιλέα, ἀκούγοντας τὶς ἀπειλὲς ποὺ νυχθημερὸν ἐκτοξεύονται ἀπὸ τοὺς «εὐκλεεῖς» γείτονές μας καὶ τοὺς ποικιλώνυμους «ἑταίρους» μας. Κανονικὰ τὰ κανάλια, μαζὶ μὲ τὸ δελτίο καιροῦ, πρέπει νὰ καθιερώσουν καὶ ἕνα δελτίο ἀπειλῶν καὶ ὕβρεων ποὺ ἐξεμοῦν κατὰ τῆς πατρίδας μας.
.                 Καὶ ἀναρωτιέσαι γιατί; Τὴν ἀπάντηση τὴν ἔδωσε ὁ Κολοκοτρώνης. Γιὰ δύο λόγους:
.           Ὁ ἕνας εἶναι τὸ ὄνομά μας. Ἑλλάς, Ἕλληνας, «τιμιωτέρα ἰδιότης» δὲν ὑπάρχει στὴν οἰκουμένη. Ὁ δεύτερος εἶναι οἱ «δούλεψές μας» γιὰ τὴν ἀνθρωπότητα. Εἶναι ὁ Ἑλληνισμός, πηγὴ ἀείροος, ποὺ ἄρδευσε καὶ δρόσισε τὸν κόσμο ὅλο. Θὰ περιοριστῶ στοὺς ὅμορους “φίλους”…
.              Συνορεύουμε βόρεια καὶ ἀνατολικὰ μὲ τέσσερις χῶρες. Ἀλβανία, Σκόπια, Βουλγαρία καὶ Τουρκία.
.            Οἱ Ἀλβανοὶ μετατρέπονται σ’ αὐτὸ ποὺ γνωρίζουν καλά, σὲ Τουρκαλβανούς. Στὴν ἱστορία ἔτσι τοὺς γνωρίσαμε. Ὅποτε ὁ σουλτάνος, τὸ “γομάρι” ποὺ λέει καὶ ὁ Μακρυγιάννης, ἤθελε νὰ σφάξει καὶ νὰ ρημάξει ἕναν τόπο ἑλληνικό, ποιούς ἔστελνε; Τους Τουρκοαλβανούς.
.            Στὰ 1780 κατέστρεψαν τὴν Πελοπόννησο, τότε χάθηκε τὸ κολοκοτρωναίικο, γλίτωσαν λίγοι, μεταξὺ αὐτῶν καὶ ὁ Θοδωράκης, γιατί ἦταν θέλημα Θεοῦ νὰ ζήσει. Καὶ ἀργότερα, κατὰ τὴν περίοδο τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα, τὰ ἴδια ἔκαναν τὰ «ταγκαλάκια», ὅπως τοὺς ὀνομάζει ὁ Γέρος στὰ ἀπομνημονεύματά του. Τὸ 1940 δέκα τάγματα Ἀλβανῶν, ἀκολουθοῦν σὰν ὕαινες τοὺς Ἰταλοὺς μὲ σκοπό, τί ἄλλο; Τὸ πλιάτσικο, τὴν ἁρπαγή, τοὺς βιασμοὺς καὶ δολοφονίες. Αὐτά, δηλαδὴ ποὺ ἔπραξαν  κατὰ τὴν περίοδο τῆς κατοχῆς οἱ μωαμεθανοὶ τσάμηδες. Καὶ τώρα ὀνειροφαντάζονται «μεγάλες Ἀλβανίες», ποιοί; Αὐτοὶ ποὺ ποτὲ δὲν πολέμησαν γιὰ τὴν πατρίδα τους, ἡ ὁποία τοὺς χαρίστηκε χάρις στὴν κακουργία τῶν Ἰταλῶν καὶ Αὐστριακῶν κυρίως. (Μαθαίνουμε σὲ χιλιάδες Ἀλβανοὺς γράμματα στὰ σχολεῖα μας. Ὅμως μ’ αὐτὰ ποὺ λέει ὁ ἀνισόρροπος Ράμα, τὸ τσιράκι τοῦ Ἐρντογάν, καὶ ποὺ σίγουρα κάποιοι, μᾶλλον οἱ περισσότεροι ἐν Ἑλλάδι Ἀλβανοὶ τὰ υἱοθετοῦν καὶ τὰ συζητοῦν στὰ σπίτια τους, σὲ λίγο καιρὸ τὴν σαχλαμάρα ποὺ κάνουν μὲ τὰ χέρια τους, ἀναπαριστώντας ἐκεῖνο τὸ ἐρεβῶδες ὄρνεο τῆς σημαίας τους, δὲν θὰ τὴ βλέπουμε μόνο στὰ στρατόπεδα, ἀλλὰ καὶ στοὺς αὔλειους σχολικοὺς χώρους. Τὰ περὶ ἀφομοιώσεως βρίσκονται μόνο στὰ μυαλὰ τῶν ἐθνομηδενιστῶν. Τώρα ποὺ μᾶς χρειάζονται οἱ πατρικὲς ὁρμήνειες τοῦ Κολοκοτρώνη καὶ τοῦ Καραϊσκάκη, τὸ ὑπουργεῖο ἀνθελληνισμοῦ, διὰ τοῦ ΙΕΠ, προσπαθεῖ νὰ τοὺς ἐξαφανίσει ἀπὸ τὰ σχολεῖα, ἀπὸ τὰ βιβλία ἱστορίας).
.               Πᾶμε στὸ δεύτερο ἀπολειφάδι τῆς γειτονιᾶς μας. Τὰ Σκόπια, τὸ περίπου κράτος, θνησιγενὲς ἐξάμβλωμα, κατασκεύασμα εὐκαιριακό. Τὸ 1941, ὅταν οἱ Γερμανοί, τὰ στίφη τῶν βαρβάρων, εἰσβάλλουν στὴν πατρίδα μας, αὐτοί, ἀπόνερα τῶν κομιτατζήδων -κομιτατζής: συνώνυμο τῆς κτηνωδίας- τοὺς ἔραιναν μὲ ροδοπέταλα. Ὁ Κροάτης καὶ μέγας μισέλλην Τίτο τοὺς ἔκανε κράτος, τοὺς βάφτισε «Μακεδόνες» καὶ τὸ πίστεψαν οἱ ἀπατεῶνες τῆς ἱστορίας. Θὰ μποροῦσε νὰ τοὺς πεῖ Σέρβους, Κροάτες, Ἀλβανούς, Αὐστριακούς, Κινέζους… Ὄχι. Μακεδόνες, τὴν Ἑλλάδα εἶχε σκοπὸ νὰ προσβάλλει ὁ Τίτο, ποὺ πολλοὶ ἡμέτεροι κρετίνοι θαύμαζαν καὶ θαυμάζουν. Ὅσο ἔκαναν τὶς βρωμοδουλειὲς τῶν Ἀμερικανῶν καὶ τῶν Τούρκων καὶ ἔρρεαν τὰ δολάρια, ἐπιδίδονταν σὲ λεονταρισμοὺς καὶ ἔφτασαν στὸ ἔσχατο σημεῖο τῆς ξεφτίλας καὶ τῆς ὕβρεως, ὥστε νὰ αὐτοχειροτονοῦνται ἀπόγονοι τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου. Τώρα ποὺ ἄλλαξαν οἱ ἰσορροπίες καὶ δὲν βρίσκουν πάτρωνα, ἢ καλύτερα «πορνοβοσκό», ἀκοῦν τὸ «οὐκ οἶδα ὑμᾶς». Θὰ διαλυθοῦν, κανεὶς δὲν θὰ λυπηθεῖ, γιατί τὴν ὕβριν ἀκολουθεῖ ἡ νέμεσις. Ζοῦν ἐκεῖ 200.000-250.000 χιλιάδες Ἕλληνες καὶ κάποιες πάλαι ποτὲ ἀνθηρὲς ἑλληνίδες πόλεις – Μοναστήρι, Στρώμνιτσα, Κρούσοβο, Ἀχρίδα, Δοϊράνη– μήπως ἦρθε ἡ ὥρα νὰ ἐπανέλθουν στὴν ἀγκαλιὰ τῆς μάνας;
«Τὸ σπίτι ποὺ γεννήθηκα
κι ἂς τὸ πατοῦν ξένοι
στοιχειὸ εἶναι καὶ μὲ προσκαλεῖ
ψυχὴ καὶ μὲ προσμένει»,  γράφει ὁ Παλαμᾶς.
.             Ἔχουμε καὶ τοὺς Βούλγαρους. Ξεδοντιασμένοι τώρα καὶ «εὐγνώμονες», γιατί ὅλη ἡ βιομηχανικὴ καὶ βιοτεχνικὴ Βόρειος Ἑλλὰς μετακόμισε στὴν χώρα τους, ὅπου δὲν ὑπάρχουν μνημόνια καὶ φορολογικὲς λερναῖες ὕδρες. Βεβαίως ἡ Παναγία ἡ Εἰκοσιφοίνισσα ἀκόμα περιμένει τὰ διαγουμισμένα κειμήλιά της καὶ σίγουρα κάποιοι ἀκαδημαϊκοὶ καὶ πολιτικοὶ “κύκλοι” τῆς Σόφιας μελετοῦν τὸν χάρτη τῆς συνθήκης τοῦ Ἁγίου Στεφάνου καὶ βαριαναστενάζουν…
.                 Καὶ τέλος τὸ λυσσασμένο ἀγαρηνὸ σκυλί, ἡ Τουρκιά, ἴδια πάντοτε, αἱμοχαρὴς καὶ ὑπερφίαλη, μάστιγα τῆς Ἀσίας καὶ κατάρα τῶν Βαλκανίων. Ὁ κοινὸς νοῦς βλέποντας τὶς δηλώσεις, τὶς προκλήσεις, τὶς ἐξωφρενικὲς καὶ ποταπὲς ἀπαιτήσεις, σκέφτεται ὅτι ἐπιδιώκει τὴν σύρραξη. Ἔχοντας ἀπέναντί της μία ἡγεσία «ἀγραβάτωτη» καὶ πνιγμένη στὴν ἰδεοληψία της, ἄθεο σκορποχώρι, ποὺ δὲν ἔχει συνέλθει ἀκόμη ἀπὸ τὴν παταγώδη καθίζηση τοῦ ὑπαρκτοῦ σοσιαλισμοῦ καὶ τὴν καθολικὴ χρεωκοπία τοῦ σοβιετικοῦ συστήματος καὶ ἕναν λαὸ ἀποχαυνωμένο σὲ μάζα βουλιμικὰ φιλοθεάμονα -κάτι σὰν «γαλαρία» σχολικοῦ λεωφορείου ποὺ τὸ «γλεντάει» φαιδρολογώντας, μικρολογώντας καὶ ἐπιχαίροντας γιὰ τὰ δεινὰ τῶν γυμνοσάλιαγκων «παικτῶν» τοῦ survivor- συμπεραίνει ὅτι “θὰ ἀνοίξει τὴν πόρτα τοῦ τρελοκομείου”, θὰ χτυπήσει. Τί θὰ γίνει; Κανεὶς δὲν ξέρει.
.               Νὰ ἐπιστρέψω πάλι στὴν ἁγιασμένη Ἐπανάσταση τοῦ ᾽21 καὶ νὰ ὑπενθυμίσω αὐτὸ ποὺ ἔγραψε ὁ Ὀδυσσέας Ἀνδροῦτσος στὸν Κολοκοτρώνη, ὅταν στὴν ἀρχὴ τῆς Ἐθνικῆς Ἐπανάστασης ἐρίζουν οἱ καπεταναῖοι γιὰ τὰ πρωτεῖα καὶ ἡ δολερὴ διχόνοια χαμογελοῦσε «καθενὸς» μὲ τὸ σκῆπτρο της. «Σᾶς στέλνω τὸν Δράμαλη μὲ 30.000 ἀσκέρι γιὰ νὰ μονοιάσετε». Εὔχομαι μὴν μᾶς ἔλθουν πάλι ἀσκέρια ἀπὸ τῆς Ἀνατολῆς τὰ μέρη, γιατί τώρα δὲν ἔχουμε Κολοκοτρωναίους καὶ Παπαφλέσσηδες ποὺ ἦταν «ἱκανοὶ νὰ ἀποβάλουν τὴν σουλτανικὴ δουλεία μὲ σκέτο σαπουνόνερο», ὅπως γράφει ὁ Ἐλύτης.
.              Γράφω “τώρα”. Ἴσως κάτω ἀπὸ τὰ μπάζα τῆς ἀσημαντοκρατίας κρύβεται ἡ ἀληθινὴ Ἑλλάδα…

 

Δημήτρης Νατσιὸς

δάσκαλος-Κιλκὶς

«Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ. Η ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΨΥΧΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΥΚ ΕΑΛΩ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΙΣ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ ΤΟ ΦΩΣ»-2

«Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ.
Η ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΨΥΧΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΥΚ ΕΑΛΩ,
ΟΥΚ ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΙΣ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ ΤΟ ΦΩΣ»

563 ὁλόκληρα χρόνια πέρασαν, ἀφ᾽ ὅτου ἡ Κωνσταντινούπολη,
ἡ Βασιλεύουσα,
ποὺ διέγραψε μία φωτεινὴ πορεία 1123 ἐτῶν καὶ 18 ἠµερῶν, ἔπεσε.

τῆς Δρ. Φιλ. Μαρίας – Ἐλευθερίας Γιατράκου

περιοδ. «ΚΑΜΠΑΝΕΣ»

Ἠλ. στοιχειοθ. «ΧΡΙΣΤ. ΒΙΒΛΙΟΓΡ.»

Μέρος Α´:  «Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ. Η ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΨΥΧΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΥΚ ΕΑΛΩ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΙΣ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ ΤΟ ΦΩΣ»

.             Ἰδανικὸ τοῦ κάθε βυζαντινοῦ πολίτη ἦταν ἡ µόρφωση. Τὴν ἀπαιδευσία, τὴν ἔλλειψη πνευµατικῆς καλλιέργειας, τὴ θεωροῦσαν οἱ Βυζαντινοὶ ἀτύχηµα καὶ συµφορά. Τὸ πρῶτο πράγµα ποὺ διδασκόταν ἕνα παιδί, ὅταν γινόταν ἕξι χρόνων, ἦταν ἡ γραµµατικὴ ἢ «τὸ ἑλληνίζειν τὴν γλώσσαν». Τὸν 11ο αἰώνα, ἐπὶ αὐτοκράτορα Ἀλεξίου Κοµνηνοῦ, τὰ σχολεῖα ἦταν ἀνοιχτὰ καὶ προσιτὰ σὲ ὅλα τὰ παιδιά, ἀνεξάρτητα ἀπὸ ἐθνικότητα καὶ κοινωνικὴ τάξη τῶν γονέων τους. Ὁ κορυφαῖος φιλόσοφος Μιχαὴλ Ψελλός, στὴν ἡλικία τῶν 14 ἐτῶν εἶχε τὴν ἱκανότητα νὰ ἀπαγγέλει Ἰλιάδα ἀπὸ µνήµης. Μὲ τὴ Γραµµατικὴ οἱ νέοι μαθαιναν ρητορική, φιλοσοφία, καὶ τέσσερις τέχνες, τὴν ἀριθµητική, τὴ γεωµετρία, τὴ μουσικὴ καὶ τὴν ἀστρονοµία. Μποροῦσαν ἐπίσης νὰ διδαχθοῦν νοµικά, ἰατρική, φυσικὴ καὶ ἀπὸ δασκάλους κληρικούς, θρησκευτικά. Οἱ µορφωµένοι καὶ λόγιοι κάτοικοι τῆς Κωνσταντινούπολης χρησιµοποιήθηκαν ποικιλοτρόπως ἀπὸ τὸ Ὀθωµανικὸ κράτος. Ἡ ἀναζωογονητικὴ πνευµατικὴ δύναµη τοῦ Βυζαντίου ἐµπνέει καὶ σήµερα τὴ ζωὴ µας²². Τὸ Βυζάντιο ἐκπολίτισε καὶ ἔβγαλε ἀπὸ τὴ βαρβαρότητα χῶρες ὁλόκληρες. Ἡ ἐπικαιρότητα τοῦ ἔργου τῶν Κυρίλλου καὶ Μεθοδίου διαφαίνεται καὶ ἀπὸ τὴν «ἐς ἀεὶ» θεµελίωση τῆς χριστιανικῆς Θρησκείας καὶ γραφῆς. Οἱ Ἅγιοι αὐτοί, Κύριλλος καὶ Μεθόδιος, ἔφεραν τὴν κωνσταντινουπολίτικη ἀκτινοβολία ὣς τὴν κεντρικὴ Εὐρώπη, δηλαδὴ τὴ Μοραβία, ὣς τὰ βάθη τοῦ Πόντου (ἡ ἀναφορὰ ἐδῶ εἶναι, στὸ ἔργο τοῦ Κυρίλλου πρὸς τοὺς Χαζάρους καὶ γιὰ τὸν πρῶτο ἐκχριστιανισµὸ τῶν Ρώσων).
.             Ὁ Κύριλλος καὶ ὁ Μεθόδιος ἔδωσαν στοὺς Σλάβους τὰ χριστιανικὰ φῶτα καὶ πρῶτοι ἔφεραν τὰ σύνορα τῆς οἰκουµενικῆς ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως πέρα ἀπὸ τὰ σύνορα τῆς τότε παγκόσµιας αὐτοκρατορίας τοῦ Βυζαντίου. Ἡ εὐόδωση τῆς προσπάθειας τοῦ Πατριάρχη Φωτίου πρὸς τοὺς λαοὺς τοῦ Πόντου, θὰ συµπληρωθεῖ ἕναν αἰώνα ἀργότερα ἀπὸ τὴν προσπάθεια ποὺ θὰ καταβάλει ὁ Πατριάρχης καὶ µαζὶ Ἀντιβασιλέας, Νικόλαος ὁ Μυστικός. Αὐτὸς ἑδραίωσε τὸν χριστιανισµὸ τῶν Ἀλανῶν καὶ Ἀβασγῶν, τῶν λαῶν δηλαδὴ ποὺ οἱ ἀπόγονοί τους ζοῦν στὶς παρυφὲς τοῦ Καυκάσου, καὶ σχηµατίζουν σήµερα µαζὶ μὲ τοὺς Ἀρµενίους τὸ ἀκραῖο προπύργιο τῆς Χριστιανοσύνης. Ἡ νοητὴ γραµµὴ ποὺ διασχίζει τὴν Ἀδριατικὴ θάλασσα, ἀπὸ τὶς Δαλµατικὲς ἀκτὲς καὶ κάτω ὣς τὴ μεγάλη Σύρτη, ὣς τὴν Κυρηναϊκή: Τὴν περιοχὴ δηλαδὴ ποὺ στάθηκε μὲ τὴ σειρά της ὣς τὴν ἀραβικὴ κατάκτηση (τέλος 7ου αἰώνα) ἀκραῖο φυλάκιο ἑλληνοσύνης καὶ ἐνδόξου βυζαντινισµοῦ, ὅπως θὰ ἔλεγε ὁ Καβάφης²³.
.             Ἡ Βενετία ἐδῶ καὶ πεντακόσια χρόνια εἶναι ἕνα ἄλλο Βυζάντιο, χάρη στοὺς Βυζαντινούς. Ἡ Εὐρώπη σὲ στιγµὲς αὐτοσυνειδησίας ὁµολογεῖ ὅτι ὀφείλει τὸν πολιτισµό της στὸ Βυζάντιο.
.             Ἡ ἀκτινοβολία τῆς Βασιλεύουσας μὲ τοὺς θόλους καὶ τὰ ἀετώµατα, τὶς χρωµατιστὲς ψηφίδες, ποὺ ἀποτελοῦν τὸ φόντο στὶς μικρογραφίες τῶν ἱστορηµένων χειρογράφων, µᾶς δίνουν μία εἰκόνα λαµπρή, ἂν καὶ οἱ Βυζαντινοὶ ἀρχιτέκτονες φύλαγαν τὶς ὡραιότερες δηµιουργίες τους γιὰ τὰ ἐσωτερικά²⁴.
.             Ἀλλὰ ὅταν ἀκοῦµε γιὰ Κωνσταντινούπολη, ὁ νοῦς πάει στὸ αἰώνιο σύµβολό της, τὴν Ἁγιὰ Σοφιά, «τὸ μέγα µὀναστήρι, μὲ τὰ τετρακόσια σήµαντρα καὶ τὶς ἑξήντα δύο καµπάνες». Δὲν ὑπάρχει Ἕλληνας ἢ ἀλλοεθνὴς ποὺ νὰ ἔκρυψε τὴ συγκίνηση καὶ τὸ σεβασµό του στὸ ἄκουσµα τῶν δύο λέξεων: Ἁγιὰ Σοφιά. Ἕνας περιηγητὴς τοῦ 12ου αἰώνα γράφει: «Δὲν ὑπάρχει ἄλλη πολιτεία στὴ Γῆ ποὺ νὰ µπορεῖ νὰ συγκριθεῖ μὲ τὴν Κωνσταντινούπολη. Ἐδῶ βλέπει κανεὶς τὸν περίφηµο ναὸ τῆς Ἁγίας Σοφίας … Ὁ ἀριθµὸς τῶν ναῶν εἶναι ἴσος μὲ τὸν ἀριθµὸ τῶν ἠµερῶν τοῦ χρόνου. Οἱ θησαυροί, ὄµως, τῆς Ἁγίας Σοφίας εἶναι ἀναρίθµητοι … Κι ἔτσι ἔχει γίνει σπουδαῖος ναός, ποὺ δὲν ὑπάρχει ὄµοιός τοῦ στὸν κόσµο»²⁵. Ὅµως ὁ Μάϊος, ὁ ὡραιότερος ἴσως μήνας τοῦ ἔτους, φέρνει στὴ σκέψη µνῆµες ὀδυνηρές, ἀφοῦ εἶναι ὁ μήνας τῆς Ἅλωσης τῆς «Βασιλίδος τῶν Πόλεων». Ὁ μήνας κατὰ τὸν ὁποῖο ὁ Μωάµεθ ὁ Β´ ἐξεπόρθησε βίαια τὴν Βασιλεύουσα, τὸ προπύργιο τοῦ Χριστιανισµοῦ, τοῦ Ἑλληνισµοῦ τὴν μεγάλη κοιτίδα, τὴν Κωνσταντινούπολη.
.             Ζούµε σὲ ἐποχὴ ἰδεοθύελλας, ἀνιδανισµοῦ.
.             Ὡς γνήσιοι Ἕλληνες, ἰδιαιτέρως ὅσοι ἔχουµε φύσει καὶ θέσει πνευµατικὴ εὐθύνη, ἄραγε προσφέρουµε στὴ νεότητα μας ἰδεοράµατα, διδάσκοντας τὴν ἱστορικὴ ἀλήθεια καὶ γιγαντώνοντας τὶς χρυσὲς ἐλπίδες της γιὰ τὴ Βασιλεύουσα; Ἀφόρµηση γι᾽αὐτὸ ποὺ λέγω μοῦ ἔδωσε ὁ ὑπέροχος πίνακας ποὺ ὑπάρχει στὸ Ἱστορικὸ Μουσεῖο τῆς Ἱστορικῆς καὶ Ἐθνολογικῆς Ἑταιρείας τῆς Ἑλλάδος, μὲ τίτλο «Τὸ Ὄνειρο στὴν Ἁγιὰ Σοφιά». Τὸ Ἑλληνόπουλο, γαλουχηµένο μὲ τὴν ἱστορικὴ ἀλήθεια γιὰ τὸ Βυζάντιο, τὴν Ἁγιὰ Σοφιά, τὴν Ἅλωση, ποιὸς ξέρει μὲ τί ἰδέες φορτισµένο ἀπὸ ἐνθουσιώδη δάσκαλο, διαβάζει τὶς λαµπρὲς σελίδες τῆς Βυζαντινῆς ἱστορίας, φθάνει στὴν Ἅλωση, καταπονηµένο ἀπὸ τὴν τραγικὴ στιγµὴ τῆς πτώσης κοιµᾶται πάνω στὰ βιβλία, κι ὀνειρεύεται, ὢ τί ὀνειρεύεται! Πὼς βρίσκεται μέσα στὸ ναὸ τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας σὲ στιγµὲς θείας κατάνυξης, ἐνῶ τὸ κερὶ ἐξακολουθεῖ νὰ φωτίζει τὴν ὕπαρξή του μὲ τὴν ἄσβηστη φλόγα του.
.             Ὁ Κωνσταντῖνος, ὁ υἱὸς τῆς Ἑλένης, ἵδρυσε τὴν Κωνσταντινούπολη, καὶ πάλιν ἐπὶ Κωνσταντίνου τοῦ Παλαιολόγου, δυστυχοῦς βασιλέως, Ἑλένης υἱοῦ καὶ αὐτοῦ, «ἡ Πόλις ἑάλω καὶ εἰς ἐσχάτην δουλείαν τε καὶ κακοδαιµονίαν κατήχθη» κατὰ τὸν Κριτόβουλον τὸν Ἴµβριον.
.             Ὁ Κωνσταντῖνος ὁ Παλαιολόγος ἦλθε στὸν κόσµο σὲ καιρὸ ποὺ τὸ Βυζάντιο ψυχορραγοῦσε καὶ δὲν ἦταν πιὰ στὶς δόξες του. Γιὸς τοῦ Μανουὴλ Παλαιολόγου καὶ τῆς Ἑλένης ἦταν ὁ πιὸ ἀγαπηµένος τοῦ λαοῦ μέσα στὰ τέσσερα ἀδέλφια του, γιατί ἦταν στολισµένος μὲ ἀρετὲς ὑψηλές. Καλόγνωµος καὶ μετρηµένος στὴ ζωή, ἀνδρεῖος, μὲ ταπείνωση, πράος μὲ θεοσέβεια, πονόψυχος, γλυκοµίλητος. Στολισµένος μὲ σεµνότητα καὶ ὑποµονὴ πολλή. Γι᾽αὐτὸ σύσσωµος ὁ λαὸς τὸν διάλεξε, ὅταν πέθανε ὁ Ἰωάννης Παλαιολόγος. Δὲν θέλησε νὰ γίνει ἡ στέψη του στὴν Ἁγιὰ Σοφιά, μὲ πανηγυρισµοὺς καὶ τυµπανοκρουσίες, γιατί οἱ καιροὶ ἦταν δύσκολοι καὶ τὸ βασίλειο εἶχε φτωχύνει. Στέφθηκε βασιλιὰς στὸν Ἅη-Δηµήτρη, στὸ Μυστρὰ καὶ σὰν ἔφθασε στὴν ἀγαπηµένη τοῦ Πόλη, ὕπνο δὲν ἔδωκε στὰ ματια του, στὰ τέσσερα χρόνια ποὺ βασίλεψε²⁶.
.             Ὅσα λέγει εἰς ἀπάντησιν τῶν προτάσεων τοῦ Μωάµεθ νὰ παραδώσει τὴν Πόλη, συµπυκνώνονται στὴν ἡρωική του ἀπάντηση: « … τὸ τὴν πόλιν σοι δοῦναι οὔτ᾽ ἐµόν ἐστιν οὔτε ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ. Κοινῇ γὰρ γνώµῃ πάντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν καὶ οὐ φεισόµεθα τῆς ζωῆς ἡµῶν» κατὰ τὸν ἱστορικὸν τῆς Ἁλώσεως Δούκαν.
.             Κατὰ τὸν ἴδιο ἱστορικό, νὰ πῶς πεθαίνει ὁ Κωνσταντῖνος, πραγµατοποιώντας ὅσα παρήγγειλεν εἰς τὸν Μωάµεθ: «ὁ βασιλεὺς οὖν ἀπαγορεύσας ἑαυτόν, ἱστάµενος βαστάζων σπάθην καὶ ἀσπίδα, εἶπε λόγον λύπης ἄξιον: “οὐκ ἔστι τὶς τῶν Χριστιανῶν τοῦ λαβεῖν τὴν κεφαλήν μου ἀπ᾽ ἐµοῦ;» – ἦν γὰρ µονώτατος ἀπολειφθείς. Τότε εἷς τῶν Τούρκων δοὺς αὐτῷ κατὰ πρόσωπον καὶ πλήξας, καὶ αὐτὸς τῷ Τούρκῳ ἑτέραν ἐχαρίσατο, τῶν ὄπισθεν δ᾽ ἕτερος καιρίαν δοὺς πληγήν, ἔπεσε κατὰ γῆς· οὐ γὰρ ἤδεισαν ὅτι ὁ βασιλεύς ἐστιν, ἀλλ᾽ ὡς κοινὸν στρατιώτην τοῦτον θανατώσαντες ἀφῆκαν». Ἀγωνίστηκε μέχρις ἐσχάτων «σὰν τὸν ποιµένα τὸν καλό», ποὺ θυσιάζει τὴν ψυχή του γιὰ τὰ πρόβατα.
.             Ὁ ἱστορικὸς Α. Α. Βασίλιεφ ἀναφέρει ὅτι ὁ Πατριάρχης, τὸ πλῆθος τῶν ἱερέων, ὁ Αὐτοκράτορας καὶ οἱ εὐγενεῖς παρακολούθησαν τὴν τελευταία χριστιανικὴ ἀκολουθία μέσα στὸ ναὸ τῆς Ἁγίας Σοφίας. Ὁ Αὐτοκράτορας καὶ ἡ Ἀκολουθία του μετέλαβαν τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων καὶ ἀποχαιρέτησαν τὸν Πατριάρχη. Ἡ ἱερὴ Ἀκολουθία, στὴν πραγµατικότητα, ἦταν μία ἐπιθανάτια λειτουργία. Στιγµὴ ἀπὸ τὶς πιὸ τραγικές τῆς ἱστορίας.
.             Στὴ συνέχεια! Στιγµὴ φοβερή! Ὁ Κωνσταντῖνος ἀποκρούει ἐπὶ τέσσερις ὧρες μεγάλες ἐφόδους, πίστευε ὅτι θὰ κατισχύσει τῆς ἐπιµονῆς τοῦ Μεχµὲτ Β´, ὅταν βλέπει ἀπροσδόκητα τοὺς ἐχθροὺς νὰ εἰσβάλουν στὰ τείχη καὶ νὰ τὸν περικυκλώνουν ἀπὸ παντοῦ. Ὥρµησε ἡρωικὰ στὸ πυκνότερο στίφος τῶν ἀντιπάλων, ἀγωνιζόµενος ὡς ὁ ἔσχατος τῶν στρατιωτῶν²⁷ καὶ τὸ «αἷµα ἔρρεε ποταµηδὸν ἐκ τῶν ποδῶν καὶ τῶν χειρῶν», λέγει ὁ Φραντζής. Ὁ Κωνσταντῖνος ἔπεσεν ἡρωικῶς µαχόµενος, ὅπως καὶ ἡ Πόλη. «Ἡ Κερκόπορτα» ἐκείνη τὴ στιγµή, ἕνας κόκκος ἄµµου, ἔκρινε τὴν ἱστορία τοῦ κόσµου». Στὶς 29 Μαΐου 1453 ἕνας πολιτισµὸς σαρώθηκε ἀµετάκλητα. Εἶχε βγάλει χῶρες ὁλόκληρες ἀπὸ τὴ βαρβαρότητα καὶ εἶχε δώσει σ᾽ ἄλλες τὴν ἐκλέπτυνση τῶν ἠθῶν²⁸.
.             Στ᾽ αὐτιὰ φθάνει ὁ ἱστορικὸς ἀπόηχος τοῦ θρήνου, τοῦ αὐτόπτη ἱστορικοῦ της Ἁλώσεως, Δούκα: «Ὦ πόλις, πόλις, πόλις πόλεων πασῶν κεφαλή! Ὦ πόλις, πόλις, κέντρον τῶν τεσσάρων του κόσµου μερῶν! Ὦ πόλις, πόλις, Χριστιανῶν καύχηµα καὶ βαρβάρων ἀφανισµός! Ὦ πόλις, πόλις ἄλλη παράδεισος φυτευθεῖσα πρὸς δυσµάς, ποῦ σου τὸ κάλλος, παράδεισε; ποῦ σου ἡ χαρίτων τοῦ πνεύµατος εὐεργετικὴ ρῶσις ψυχῆς τε καὶ σώµατος; … »²⁹. Ἔπεσε ἕνα ἀπὸ τὰ πλέον ἰσχυρὰ προπύργια κατὰ τῆς βαρβαρότητος.
.             Κι ὁ ἄλλος αὐτόπτης μάρτυς τῆς Ἁλώσεως, ὁ ἱστορικὸς Γεώργιος Φραντζὴς ποὺ εἶδε ἀπὸ κοντὰ τὶς φρικιαστικὲς στιγµές, γράφει: «Τίς διηγήσεται τοὺς τότε κλαυθµοὺς καὶ θρήνους; εἰ καὶ ἐκ ξύλου ἄνθρωπος ἢ καὶ ἐκ πέτρας ἦν, οὐκ ἠδύνατο µὴ θρηνῆσαι». «Ὤ, φρίξον ἥλιε! Ὤ, στέναξον γῆ! Ἑάλω ἡ Πόλις … !»
.             Ὁ ἱστορικός τῆς Ἁλώσεως, Μιχαὴλ Κριτόβουλος ὁ Ἴµβριος, μᾶς ἔδωσε τὴ σκηνὴ τῆς εἰσόδου τοῦ Σουλτάνου Μωάµεθ Β´ τοῦ Πορθητῆ στὴν Πόλη, μετὰ τὴν κατάληψη καὶ καταστροφὴ της «ὁ δὲ βασιλεύς, γράφει, μετὰ ταῦτα εἰσελθὼν εἰς τὴν πόλιν, κατεθεᾶτο τὸ μέγεθος καὶ τὴν θέσιν αὐτῆς, τήν τὲ λαµπρότητα καὶ καλλονήν, τό τε πλῆθος καὶ μέγεθος καὶ κάλλος τῶν τε ναῶν καὶ τῶν δηµοσίων οἰκοδοµηµάτων, τῶν τε ἰδιωτικῶν οἰκιῶν καὶ κοινῶν καὶ τῶν ἐν δυνάµει ὄντων… Ἑώρα δὲ καὶ τὸ πλῆθος τῶν ἀπολλυµένων καὶ τὴν ἐρήµωσιν τῶν οἰκιῶν καὶ τὴν παντελῆ φθορὰν αὐτῆς καὶ τὸν ὄλεθρον καὶ οἶκτος αὐτὸν εὐθὺς ἐσήει καὶ μετάµελος οὐ μικρὸς τῆς ἀπώλειάς τε καὶ διαρπαγῆς, καὶ δάκρυον ἀφῆκε τῶν ὀφθαλµῶν, καὶ μέγα στενάξας τε καὶ περιπαθές, «οἵαν, ἔφη, πόλιν εἰς διαρπαγὴν καὶ ἐρήµωσιν ἐκδεδώκαµεν;» οὕτως ἔπαθε τὴν ψυχὴν»³⁰.
.             Ἡ Πόλη καὶ στὴν ἔσχατη ταπείνωσή της εἶχε ὀµορφιά, ποὺ ἔκανε τοὺς νικητὲς νὰ λυποῦνται καὶ νὰ μεταµελοῦνται, γιατί ταπείνωσαν μία πολιτεία «καλλονή», γνωστὴ σ᾽ ἀνατολὴ καὶ δύση.
.            Ὅµως ἂς µὴ µείνουµε µόνο στὸ θρῆνο γιὰ τὴν Ἅλωση. Κανεὶς ἄλλωστε πραγµατικὸς Ἕλληνας δὲν πίστεψε ποτὲ ὅτι χάθηκε ἡ Πόλη. Μπορεῖ ἡ Παναγιὰ νά ᾽χει «ψηφιδωτὸ στὰ μάτια τὸν καηµὸ τῆς Ρωµιοσύνης», ὅµως ζοῦµε μὲ τὴ γλυκειὰ προσµονὴ τῆς ὑποσχέσεως τοῦ Ἀγγέλου, ποὺ ἀντήχησε στοὺς θόλους τῆς Ἁγια-Σοφιᾶς τὴν ὥρα τῆς Ἁλώσεως: «Σώπασε Κυρὰ Δέσποινα καὶ µὴν πολυδακρύζεις! Πάλι μὲ χρόνια μὲ καιρούς, πάλι δικά μας θά ᾽ναι … »
.             Καὶ τὸ δισκοπότηρο «τὸ ἀχτινοδεµένο» ἀπὸ τὸ ὁποῖο μετάλαβαν ὁ αὐτοκράτορας καὶ οἱ στρατιῶτες του στὴν τελευταία λειτουργία στὴν Ἁγιὰ Σοφιὰ δὲν χάθηκε. Ἔτσι μὲ τὴν «Θεία Κοινωνιὰ» εἶναι κρυµµένο στὴν πιὸ κρινόσπαρτη γωνιὰ τοῦ Παραδείσου. Καὶ ὁ λαὸς καρτερεῖ τὸν µαρµαρωµένο βασιλιὰ νὰ ξυπνήσει, νὰ ζωντανέψει, νὰ ξαναπάρουµε τὴν Πόλη καὶ τὴν Ἁγιὰ Σοφιά, ὅπως μουσικὰ τὸ τονίζει σὲ στίχους, ὁ Γ. Βιζυηνὸς

«Καιροὺς καιροὺς σηκώνει τὸ κεφάλι στὸν ὕπνο τὸ βαθύ του
καὶ βλέπει ἂν ἦρθεν ἡ στιγµὴ πόχ᾽ ὁ Θεὸς ὁρίσει
καὶ βλέπ᾽ ἂν ἦρθ᾽ ὁ ἄγγελος γιὰ νὰ τοῦ φέρει πάλι
τὸ κοφτερὸ σπαθί του»
«Καὶ ὅταν θάρθει, τί χαρὰ στὴ γῆ, στὴν οἰκουµένη
ἡ Πόλη κι ἡ Ἁγιὰ Σοφιὰ δική µας θὲ νὰ γένη»

.             Ἡ Πόλη ἐξακολουθεῖ νὰ ζεῖ μέσα μας. Τὴν ζωντανεύει ἡ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μας ποὺ διαιωνίζει τὸ Τυπικὸ τοῦ Βυζαντίου. Τὴν προβάλλει σ᾽ ὅλο τὸν κόσµο τὸ µαρτυρικὸ Οἰκουµενικὸ Πατριαρχεῖο. Ἡ βυζαντινὴ σηµαία μὲ τὸν δικέφαλο κυµατίζει σκορπώντας ρίγη στοὺς πιστούς, σ᾽ ὅλες τὶς ἑορτὲς τῆς Ὀρθοδοξίας.
.             Ἡ Βασιλεύουσα ζῆ! Ζῆ τὸ πνεῦµα της σ᾽ ὅλη τὴν Οἰκουµένη. Χιλιάδες οἱ Ἐπιστήµονες Βυζαντινολόγοι καὶ ἱστορικοὶ σ᾽ ὅλο τὸν πλανήτη μελετοῦν τὸν πολιτισµό της, τὰ πνευµατικά της δηµιουργήµατα. Ζῆ μὲ τὰ λογοτεχνικὰ καὶ ὑµνογραφικά της κείµενα, μὲ τὰ ψηφιδωτά, τὶς τοιχογραφίες, τὸν κοσµητικό της πλοῦτο. Ἀναρίθµητα τὰ βυζαντινολογικὰ συνέδρια σ Ἀνατολὴ καὶ Δύση, σὲ Βορρᾶ καὶ Νότο. Ἀπὸ τὸ Βόρειο Πόλο, ἀπὸ τὴ Φινλανδία, ὅπου οἱ Μονὲς Βάλαµο καὶ Λίντουλα ἀποτελοῦν κέντρα Βυζαντινῶν ἐρευνῶν, μέχρι τὴ Βενετία ποὺ εἶναι κατὰ γενικὴν ὁµολογία «ἕνα ἄλλο Βυζάντιο». Κι ἡ καρδιὰ τῆς Χίου μας, μὲ τὴ Νέα Μονή, χτυπᾶ βυζαντινά.
.             Ἐφ᾽ ὅσον μέσα μας θὰ κυλᾶ αἷµα ἑλληνικὸν καὶ θὰ προσκυνοῦµε τὸν Σταυρὸν τοῦ Κυρίου, «οὐκ ἐπιλησόµεθα»³¹.
.             Εἴθε νὰ µπορέσουµε νὰ ἀναµετρήσουµε κάποτε τὴ δόξα καὶ ἐπικαιρότητα τοῦ Βὺ ζαντίου ὄχι μὲ µνήµες τραγωδίας, ἀλλὰ ὅταν μας δοθεῖ τὸ χάρισµα νὰ ξαναζήσουµε τὰ ὑψηλὰ καὶ μεγάλα, σὰν τότε ποὺ ἡ «Παρθένα κράταγε ἀπὰ στὴν ἄβυσσο τὴν Πόλη» καὶ ὅπως ὅταν τὸ μεγάλο πουλὶ τῆς ἑλληνικῆς ψυχῆς «τὸν γκρεµό, χωρὶς νὰ γκρεµιστεῖ µποροῦσε νὰ διαβαίνει».
.              Κάποιοι χαρισµατικοὶ γέροντες τῶν καιρῶν μας, εἶπαν ὅτι ἡ Πόλη θὰ μᾶς δοθεῖ καὶ πάλι. Ὁ λόγος τους ἂς γλυκαίνει τὶς ψυχές, μέχρις ὅτου σηµάνουν ξανὰ τὰ τετρακόσια σήµαντρα καὶ οἱ ἑξήντα δυὸ καµπάνες. Μέχρι τότε, ἂς φροντίσουµε, ὥστε νὰ καίει λαµπρότερα μέσα μας τὸ φῶς τῆς πίστης καὶ ἐλπίδας, ὅτι πάλι μὲ χρόνια μὲ καιρούς, πάλι δικά μας θά ᾽ναι…

 

1.Βλ. Νικόλαος Π. Τωµαδάκης. Δούκα-Κριτοβούλου-Φραντζῆ-Χαλκοκονδύλη, Περὶ Ἁλώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως (1453). Θεσσαλονίκη 1993, σ. 130

2.Βλ. σχετικὰ Στῆβεν Ράνσιµαν. Βυζαντινὸς Πολιτισµὸς, μετάφραση Δέσποινας Δετζώρτζη, Ἀθήνα 1969, σ. 13-15.

3.Στῆβεν Ράνσιµαν, ὅ.π. σ. 31-33

4.Βλ. Ἑλένη Arweiller – Γλύκατζη. Παγκοσµιότητα καὶ ἐπικαιρότητα τοῦ Βυζαντίου, ἔκτακτος συνεδρία τῆς 29 Μαΐου 1992. Πρακτικὸ Ἀκαδηµίας Ἀθηνῶν, τ. 67 (1992) τεῦχ. 1 ἐν Ἀθήναις 1992. Σ. 453-454

5.Ἑλένη Arweiller – Γλύκατζη, ΟΠ σ. 454

6. Βλ. Περιοδικὸν «Η ΔΡΑΣΙΣ ΜΑΣ», τεῦχος 359. Ἰούνιος, Ἰούλιος, Αὔγουστος 1998, σ. 196

7.ὅ.π.

8.ὅ.π., σ. 196-197

9.Κωνσταντινούπολη ἡ Βασιλεύουσα. Ἡµερολόγιο 1997, ἐκδόσεις Μίλητος, Ἀθήνα 1997. χ.ασ.

10.ὅ.π.

11.Στῆβεν Ράνσιµαν. Βυζαντινὸς Πολιτισµός, ὅ.π., σ. 28-29

12.Στῆβεν Ράνσιµαν, ὅ.π., σ. 30

13.ὅ.π. σ. 31

14.Βλ. Κωνσταντινούπολη, ἡ Βασιλεύουσα, ὅ.π. σ. 454-455

15.ὅ.π.

16.Ἑλένη Αrweiller – Γλύκατζη, ὅ.π. σ. 454-455

ὅ.π. σ. 455

Κωνσταντινούπολη, ἡ Βασιλεύουσα, .ὅ.π., χ.α.σ.

19.Ἑλένη Arweiller – Γλύκατζη, ὅ.π., σ. 455

20.Ἑλένη Arweiller – Γλύκατζη, ὅ.π., σ. 457

21.Στῆβεν Ράνσιµαν. ὅ.π. καὶ τελευταῖο ἐξώφυλλο

22.Κωνσταντινούπολη. Ἡ Βασιλεύουσα, ο.π.

23.Ἑλένη Arweiller – Γλύκατζη,. ὅ.π., σ. 461-362

24.Κωνσταντινούπολη, Ἡ Βασιλεύουσα, ο.π.

Κ. Σιµόπουλος, Ξένοι ταξιδιῶτες στὴν Ἑλλάδα, τ.Α´, Ἀθήνα 1984. α 2251

Βλ. Νίκ. Τωµαδάκης, ὅ.π., ὅπου Κριτόβουλος ὁ Ἴµβριος. σ. 130

27.Κ.Παπαρρηγόπουλος. «Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους». Βιβλίον ΙΓ, σελ.454-455
28. Στῆβεν Ράνσιµαν. Βυζαντινὸς Πολιτισµός. ὅ.π., σ. 337

29.Ν. Τωµαδάκης, ὅ.π., σ. 71

30.Βλ. Ν. Τωµαδάκης, ὅ.π., σ. 128

31.Νικ. Τωµαδάκης, ὅ.π., σ. 11

«Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ. Η ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΨΥΧΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΥΚ ΕΑΛΩ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΙΣ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ ΤΟ ΦΩΣ»

563 ὁλόκληρα χρόνια πέρασαν, ἀφ᾽ ὅτου ἡ Κωνσταντινούπολη,
ἡ Βασιλεύουσα,
ποὺ διέγραψε μία φωτεινὴ πορεία 1123 ἐτῶν καὶ 18 ἠµερῶν, ἔπεσε.

τῆς Δρ. Φιλ. Μαρίας – Ἐλευθερίας Γιατράκου

περιοδ. «ΚΑΜΠΑΝΕΣ»

Ἠλ. στοιχειοθ. «ΧΡΙΣΤ. ΒΙΒΛΙΟΓΡ.»

.           Ἑάλω τοίνυν ἐπὶ Κωνσταντίνου βασιλέως, ἑβδόµου Παλαιολόγων, ἐνάτῃ καὶ εἰκοστῇ φθίνοντος Μαΐου παρὰ Ρωµαίοις, ἑξήκοντος ἔτους τῶν ἀπ᾽ ἀρχῆς ἑνός τε καὶ ἑξηκοστοῦ παρὰ τοῖς ἐννακοσίοις τε καὶ ἑξακισχιλίοις, ἀπὸ δὲ κτίσεώς τε καὶ συνοικήσεως ταύτης ἔτεσι τέταρσι καὶ εἴκοσι καὶ ἑκατὸν πρὸ τοῖς χιλίοις», ὅπως ἀναφέρει ὁ ἱστορικός τῆς Ἁλώσεως, Κριτόβουλος ὁ Ἴµβριος.
.               Τὸ εἶπαν προφητεῖες καὶ τὸ πίστεψαν λαοὶ ποὺ ἔκλαψαν, σὰν ἄκουσαν τὸ «Πάρθεν, πάρθεν ἡ πόλις, πάρθεν».
.               Τὸ ψιθύρισαν οἱ ταπεινωµένες γενιὲς τοῦ σκλαβωµένου ἔθνους, ποὺ θρήνησαν στὰ ἐρείπια: «τῆς οὕτω ἐλεεινῶς ἐφθαρµένης, καὶ πρώην καλλίστης τῶν ἐν τῇ γῇ πόλεων, τῆς μιᾶς καὶ κοινῆς πατρίδος τῷ ἑλληνικῷ γένει», ὅπως γράφει ὁ Πατριάρχης Γεννάδιος «ἐπὶ τῇ ἁλώσει τῆς Πόλεως». Λιτὰ τὰ λόγια αὐτὰ συµπληρώνουν καὶ ἐξηγοῦν τὰ τελευταῖα λόγια τοῦ δύστηνου αὐτοκράτορα, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου: «Ἡ πόλις ἁλίσκεται καί µοι ζῆν ἔτι περίεστιν;» Δὲν βρίσκεται ἕνας χριστιανὸς νὰ μοῦ πάρει τὸ κεφάλι: Λόγια τοῦ πρώτου νεοµάρτυρα τοῦ ἔθνους, ὅπως χαρακτηριστικὰ ὑπογραµµίζει ἡ σπουδαία ἱστορικὸς κ. ArweilΙer-Γλύκατζη, ποὺ περιµένει ἀκόµα µαρµαρωµένος, ν᾽ ἀναστηθεῖ ἀπὸ τὴν Ὀρθοδοξία καὶ τὸν Ἑλληνισµό. Κι ἐκφράζει τὴν εὐχή, ἡ ἴδια, ἡ Ἐκκλησία νὰ τιµήσει καὶ ἐπισήµως τὴ µνήµή του. Ἐκκλησία καὶ Ἔθνος νὰ ὁρίσουν τὴν 29η Μαΐου ὡς ἡµέρα θρησκευτικῆς περισυλλογῆς καὶ κατάνυξης, πανδήµου ἀγρυπνίας καὶ ἐθνικῆς ἐγρήγορσης.
.               Δύσκολη ἡ εὐθύνη τῆς τιµῆς, νὰ τολµήσει νὰ ἀσχοληθεῖ κανεὶς γιὰ ἕνα τέτοιο θέµα, τόσο σοβαρὸ καὶ τραγικὸ συνάµα, ποὺ ἄλλαξε τὴν τροχιὰ τοῦ κόσµου. Τὸ 657 πΧ. ναυτικοὶ ἀπὸ τὰ Μέγαρα, ὑπὸ τὸν Βύζαντα χτίζουν στὴν ἔσχατη ἄκρη τῆς Εὐρώπης τὸ Βυζάντιο, ἐκεῖ ὅπου ὁ Βόσπορος ἀνοίγει καὶ σχηµατίζει τὴ θάλασσα τοῦ Μαρµαρᾶ. Οἱ ἀκτὲς δὲν ἦταν ἄγνωστες στοὺς Ἕλληνες ἀποίκους. Ὁ Βόσπορος βρίσκεται στὸ σταυροδρόµι δύο ἀπὸ τοὺς μεγαλύτερους ἐµπορικοὺς δρόµους τῆς ἱστορίας. Ἡ σηµασία τῆς θέσης τοῦ Βυζαντίου δὲν ἀργεῖ νὰ γίνει ἀντιληπτή. Στὸν Πελοποννησιακὸ πόλεµο, ὅλοι ἔστρεψαν τὰ βλέµµατά τους πρὸς τὸ Βυζάντιο, γιατί ἐξουσίαζε τὴν εἴσοδο τῆς Μαύρης Θάλασσας, ποὺ οἱ βόρειες ἀκτές της ἦταν ὁ σιτοβολώνας τῶν Ἀθηνῶν. Ὁ Φίλιππος ὁ Μακεδὼν καὶ ὁ γιός του ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος κατάλαβαν ὅτι ἡ κύρια πύλη τῆς Ἀσίας ἦταν τὸ Βυζάντιο. Ρωµαῖοι αὐτοκράτορες ἀντιθέτως εἶχαν καταλήξει νὰ βλέπουν τὴν κραταιὰ στρατηγική του θέση σὰν ἀπειλά.
.               Στὸ δεύτερο ὅµως Λικινικὸ πόλεµο τοῦ 322-323, ὅταν ὁ Λικίνιος χρησιµοποίησε τὸ Βυζάντιο γιὰ βάση ὅλης τῆς ἐκστρατείας του ἐναντίον τοῦ Κωνσταντίνου, ἔπαθε πανωλεθρία, ἔχασε τὸ στόλο του στὸ Ἑλλήσποντο καὶ τελικὰ ὁ στρατός του νικήθηκε στὴ Χρυσούπολη. Μετὰ τὴν παράδοσή του (μετὰ τὴν ἦττα του, θὰ ἔλεγα), δὲν ὑπῆρχε λόγος νὰ ἀντισταθεῖ περισσότερο. Ὁ μεγάλος του ἀντίπαλος ὅµως, ὁ Κωνσταντῖνος, εἶχε προσέξει τὴ στρατηγική του θέση. Εἶδε ὅτι τὸ Βυζάντιο εἶχε πολλὲς ἄλλες δυνατότητες. Μόλις λοιπὸν τελείωσε ὁ πόλεµος, ἔφερε ἀµέσως τοπογράφους καὶ ἀρχιτέκτονες καὶ τὸ χτίσιµο ἀρχισε².
.               Ἡ Κωνσταντινούπολη χτίστηκε σὲ παράλια ἑλληνόφωνα καὶ ἐνσωµάτωσε μία ἀρχαία ἑλληνικὴ πόλη. Ὁ Κωνσταντῖνος γιὰ νὰ δώσει ἔµφαση στὸν ἑλληνισµό του, φρόντισε ἡ νέα πρωτεύουσα τοῦ κράτους του νὰ ἀποτελέσει τὸ κέντρο τῶν Τεχνῶν καὶ τῶν Γραµµάτων. Τῆς ἔχτισε βιβλιοθῆκες, ποὺ τὶς γέµισε μὲ ἑλληνικὰ χειρόγραφα. Ἀκόµα περισσότερο τὴν κόσµησε μὲ Μουσεῖα ποὺ εἶχαν καλλιτεχνικοὺς θησαυροὺς ἀπ᾽ ὅλα τὰ μέρη τῆς ἑλληνικῆς Ἀνατολῆς. Καὶ στὶς 11 Μαΐου τοῦ 330, σὲ εἰδικὴ τελετὴ ἔγιναν τὰ ἐγκαίνια τῆς μεγάλης πόλης, τῆς «Κωνσταντινουπόλεως – Νέας Ρώµης», τὴν ὁποίαν ἀφιέρωσε στὴν Ἁγία Τριάδα καὶ στὴ Μητέρα τοῦ Θεοῦ³.
.              Ἀξίζει νὰ ἀναφέρουµε τὴν ἀφιέρωση τῆς Πόλης τὴν ὥρα τῶν ἐγκαινίων της, ὅπως ἀνέγραψεν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος στὴν ἱδρυτικὴ στήλη τῆς Πόλης αὐτῆς: «Σοὶ Χριστέ, κόσµου Βασιλεῖ καὶ δεσπότῃ, σοὶ προτίθηµι τήνδε τὴν δούλην πόλιν καὶ σκῆπτρα τῆσδε καὶ τὸ πᾶν Ρώµης κράτος· φύλαττε ταύτην, σῶζε δ᾽ ἐκ πάσης βλάβης»⁴.
.               Ἀπὸ τὶς 11 Μαΐου τοῦ 330, ἀπὸ τὰ ἐγκαίνια τῆς Πόλης ὣς τὶς 29 Μαΐου τοῦ 1453 (τὴ μέρα ποὺ μὲ θέληση θεϊκὴ ἀνατράπηκε ἡ φυσικὴ τάξη) ὁριοθετοῦνται τὰ χρόνια τῆς μεγαλωσύνης τοῦ Μεσαιωνικοῦ Ἑλληνισµοῦ. Ταυτόσηµο τὸ Βυζάντιο μὲ τὴν Κωνσταντινούπολη.
.               «Μέσα στὴν κατακερµατισµένη δυτικὴ μεσαιωνικὴ Εὐρώπη, ἡ Πόλη, ἡ Νέα Ρώµη-Κωνσταντινούπολη, ἔµεινε πάνω ἀπὸ 1000 χρόνια ἡ µοναδική, ἡ νόµιµη κληρονόµος τῆς Ρωµαϊκῆς παγκοσµιότητας. Ἀντιπροσωπεύοντας τὸ ἰδεῶδες τῆς πολιτικῆς καὶ πνευµατικῆς συνοχῆς ὑλοποιεῖ τὴν οἰκουµενικὴ ὑπόσταση τῆς αὐτοκρατορίας»⁵.
.               Ὁ Γάλλος φιλέλληνας καὶ λογοτέχνης Σατωβριάνδος, ποὺ γνώρισε τὴν Πόλη, σηµείωσε μὲ θαυµασµό. «Δὲν θά ᾽ταν καθόλου ὑπερβολὴ νὰ πεῖ κανεὶς ὅτι ἡ Κωνσταντινούπολις εἶναι ἡ πιὸ ὄµορφη πινελιὰ τοῦ σύµπαντος».
.               Ἀξίζει νὰ ἀναφερθοῦµε στὴν Πόλη καὶ στὶς καλλονές της γιὰ νὰ συνειδητοποιήσουµε τί σήµαινε καὶ τί σηµαίνει ἡ Ἅλωσή της.
.               Ὁ κοµψότατος ἐγκωµιαστής της, Μανουὴλ Χρυσολωρᾶς, σὲ πανηγυρικό του, ἀνάµεσα στὰ ἄλλα ἀναφέρει: «Ἂν καὶ τίποτε ἄλλο δὲν θὰ εἴχαµε νὰ ποῦµε, ὄµως θὰ θαυµάζαµε τὴ θέση της ἀνάµεσα στὶς δύο ἠπείρους, τὴν Εὐρώπη δηλαδὴ καὶ τὴν Ἀσία, ἀλλὰ καὶ ἡ ἕνωσις τῶν δύο θαλασσῶν, τῆς βορείας καὶ τῆς μεσηµβρινῆς, εἶναι θαυµαστή, ὥστε ἀπὸ τὴ μία μεριὰ διὰ τῶν ἠπείρων, καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη διὰ τῶν θαλασσῶν, ἢ καλύτερα καὶ διὰ τῶν δύο, νὰ συνδέη σὰν μὲ ἕνα κοινὸν σύνδεσµον καὶ πάλι νὰ ἀποκλείη μεταξύ τους – σὰν νὰ στέκεται πάνω σὲ πύλες – τὴν οἰκουμένην καὶ τὰ ἔθνη ποὺ φέρει ἐπάνω της. Καὶ τοῦτο – ὅτι ἐξουσιάζει δύο ἠπείρους καὶ δύο θάλασσες δὲν εἶναι µόνον χρήσιµον καὶ ὡραῖον, ἀλλὰ δικαίως δὲν θὰ ἐνόµιζεν κανεὶς ὅτι εἶναι καὶ βασιλικὸν»⁶. Κι ὁ σπουδαιότερος ἐγκωµιαστής της, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ἔγραψε: «Ἡ νεώτερη Ρώµη, δηλαδὴ τὸ Βυζάντιον, ὑπερέχει τῶν ἄλλων πόλεων, ὅσον ὁ ἔναστρος οὐρανὸς ἀπὸ τὴν γῆν». «Ὁπλοτέρη Ρώµη ἡ προσφέρουσα πολήων ὀσσάτιον γαίης οὐρανὸς ἀστερόεις»⁷.
.               Ἀλλὰ ἂς παρακολουθήσουµε τὴ γραφίδα τοῦ Σκιαθίτη καλλιτέχνη τοῦ λόγου, τοῦ Ἀλέξανδρου Μωραϊτίδη, νὰ µᾶς παρουσιάζει τὸ ἐξαίσιον θέαµα: «Τὴν εἶδον τόσαις φοραῖς. Τὴν εἶδον ἀπὸ τῆς γῆς, τὴν εἶδον ἀπὸ θαλάσσης. Καὶ τὴν ἐκαµάρωσα, ὡς καµαρώνουν οἱ νυµφαγωγοὶ τὴν νύµφην εἰς τὰς νήσους. Καὶ εἶναι ὄντως νύµφη ἡ Πόλις, Νύµφη τῆς Ἀνατολῆς, νύµφη τοῦ Γένους. Νύµφη τοῦ κύµατος καὶ τῶν ἀφρῶν, καὶ νύµφη τῶν κήπων καὶ τῶν λειµώνων. Ἐπάνω εἰς τοὺς ἀφροὺς καὶ ἐπάνω εἰς τὰ ἄνθη. Ἐκεῖ ὅπου, ὄπισθεν πλατάνων καὶ κυπαρίσσων, εἰς τὰ χλοερὰ ἐκεῖνα τσαΐρια, ἀνελίσσεται ὅλη τῶν ἀνθέων της ἡ ποικιλία, ἀπὸ τοῦ ναρκίσσου καὶ ὑακίνθου, μέχρι τοῦ γιασεµιοῦ καὶ τῶν ρόδων ἐκεῖ ὅπου ὁ δινήεις Βόσπορος σχηµατίζει τὰ παιγνιώδη ἐκείνη ἀναφορά του, ὅταν τὸ ρεῦµα τοῦ Εὐξείνου τὸ ὁλόδροσον ἔρχεται νὰ φιλήσει τοῦ Γένους τὴν νύµφην καὶ βασίλισσαν … Τὴν εἶδον ἀπὸ θαλάσσης τὴν εἶδον ἀπὸ ξηρᾶς ἀπὸ θαλάσσης ἀναπαυοµένην ὑπὸ τὰς ἀµφιλαφεῖς σκιᾶς αἰωνοβίων πλατάνων, μὲ ὑψηλοὺς μαύρους δορυφόρους κύκλῳ, τὴν ὑψιτενῆ παράταξιν τῶν σιωπηλῶν καὶ ἀκινήτων κυπαρίσσων. Καὶ ἀπὸ ξηρᾶς ἀναδυοµένην ἐκ τῶν κυµάτων, τὴν ὥραν τὴν γλυκείαν τῆς αὐγῆς, μὲ ἕνα βαθύχρουν τεφρὸν πέπλον σκεπασµένην, τὸν ὁποῖον σιγὰ-σιγὰ ἐπανεγείρει ἡ Ἀνατολὴ μὲ τὰς ροδίνους ἁβρὰς χεῖρας της, ἵνα ἀναφανῇ εἰς τὸν κόσµον τὸ ὑπερφυὲς θέαµα ναῶν καὶ παλατίων … ἀναµµένην θαρρεῖς, ἐν θεατρικῇ φωταγωγίᾳ ἑορτῆς, εἰς τὰ ὑαλώµατα καὶ τοὺς χρυσοὺς ὀρόφους, ἐπὶ τῶν ὁποίων προσήναψε πυρσοὺς χαρᾶς ὁ ἥλιος. Καὶ πλέουν τότε μέσα εἰς τὸ πέλαγος φωτός, ἐξαισίως πανηγυρικοῦ, συνοικισµοὶ ἀπέραντοι, λόφοι κεκαλυµµένοι μὲ κατοικίας, καὶ ἀκταὶ μὲ παλάτια βασιλικὰ καὶ μέγαρα ἀρχόντων. Πέλαγος οἰκιῶν καὶ κύµατα παλατίων καὶ ναῶν καὶ τζαµιῶν».
.             Καὶ προσθέτει ὁ Μωραϊτίδης: «Ἀφορµὴ τῆς κτίσεως ὑπῆρξεν ἓν ὄνειρον. Μία ὀπτασία. Καὶ ἓν ὄνειρον καὶ μίαν ὀπτασίαν ἐκληροδότησε, κτισθεῖσα εἰς τὸ Γένος. Ἄγγελοι τὴν ζωγράφησαν καὶ ἄγγελοι ἐχάραξαν τὸ σχέδιόν της, τὸ ὁποῖον ἔκτοτε ὑπάρχει χαραγµένον μὲ χρυσᾶς γραµµὰς εἰς τὰ φυλλοκάρδια τοῦ Γένους»⁸. «Ὅλες οἱ Πολιτεῖες θὰ χαθοῦν, µὰ ὅσο ὑπάρχουν ἄνθρωποι ἡ Κωνσταντινούπολη θὰ µείνει ἀθάνατη», ἔγραφε τὸν 160 αἰώνα ὁ Γάλλος φυσιοδίφης Pierre Giles, ὅταν ἀντίκρισε τὴ Βασιλεύουσα⁹.
.           Τὸ ἄρθρο µας αὐτὸ ἀξίζει νὰ ἀποτελέσει ἕνα µήνυµα συγκερασµοῦ τῆς Χριστιανικῆς Ὀρθόδοξης πνευµατικότητας καὶ τοῦ Ἑλληνικοῦ πνεύµατος, ποὺ καὶ τὰ δύο βασίζονται στὸ φῶς καὶ στὴν ἀγάπη τῆς ὀµορφιᾶς καὶ τῆς ἐλπίδας.
.           Μήνυµα ὀµορφιᾶς καὶ κάλλους, ὅπως τὸ ἐξέφρασεν μία Ἁγιὰ Σοφιά, ἕνα Ἱερὸν Παλάτιον, ἕνα Πανδιδακτήριον, ἕνας Ἱππόδροµος, μία µονὴ τῆς Χώρας, ἕνας Πορφυρογέννητος, ἕνας Ἰουστινιανός, μία Θεοδώρα, ἕνας Κωνσταντῖνος Παλαιολόγος, ἕνας Χρυσόστοµος.
.             Μήνυµα ἀνθρωπιᾶς καὶ πνεύµατος, ποὺ στηρίχθηκε στὴν ἀπέραντη ἀγάπη γιὰ τὸν ἄνθρωπο καὶ τὴ δύναµη τῶν ἐπιτευγµάτων καὶ τοῦ πολιτισµοῦ ποὺ δηµιούργησε. Ἡ παρουσία τοῦ Ξενώνα δίπλα στὴν Ἁγία Σοφία καὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν Νοσοκοµείων, πτωχοκοµείων, γενικὰ τῶν φιλανθρωπικῶν ἱδρυμάτων, µποροῦν νὰ καταδείξουν τὸ μέτρο τῆς ἀγάπης ποὺ διέθεταν οἱ Βυζαντινοὶ γιὰ τὸν ἄνθρωπο, πλάι στὰ τόσα σπουδαστήρια τῆς ἀνθρώπινης σοφίας καὶ γνώσης, ποὺ κοσµοῦσαν τὴν Πόλη.
.             Ἡ διαρκὴς ἀγωνία στὰ χίλια καὶ πλέον χρόνια ζωῆς τῆς Βασιλεύουσας, ἦταν νὰ βρίσκονται στὸ πηδάλιο τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Πολιτείας οἱ ἄριστοι, κάτω ἀπὸ τὸ βλέµµα τοῦ φωτοδότη Ἀφέντη Χριστοῦ. Κι αὐτὸς ὁ ἀγώνας γιὰ τὴν ἐξεύρεση τῶν ἀρίστων δηµιούργησε τὸ θαῦµα τῆς κραταιᾶς τῶν Ρωµαίων Βασιλείας¹⁰.
.             Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, στὴν πορεία του πρὸς νότο, ἐναντίον -τοῦ Μαξεντίου, ὅταν τὸ μέλλον του ἦταν σὲ κίνδυνο, αὐτὸς καὶ ὅλος ὁ στρατός του, εἶδαν ἕνα ὅραµα. Ἕνα λαµπρὸ σταυρὸ στὸν οὐρανό, μὲ τὴν ἐπιγραφή: «Ἐν τούτῳ νίκα». Τὴν ἴδια νύχτα ὁ Χριστὸς βεβαίωσε τὸ ὅραµα στὸ ὄνειρο τοῦ αὐτοκράτορα. Αὐτὸ συγκλόνισε τὸν Κωνσταντῖνο, ποὺ υἱοθέτησε γιὰ ἔµβληµά του τὸ λάβαρο μὲ τὸ σταυρὸ καὶ κάτω ἀπὸ αὐτὴ τὴ σηµαία ὁδήγησε τὸ στρατό του στὴ νίκη. Ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὰ νοµίσµατα καὶ τὰ διατάγµατά του, ὁ Κωνσταντῖνος εἶχε ταχθεῖ ἀναφανδὸν ὑπὲρ τοῦ Χριστιανισµοῦ καὶ ὑπερµαχοῦσε γι᾽ αὐτόν, ὅπως ἀποδείχθηκε καὶ σὲ περίοδο αἱρέσεων. Γι᾽ αὐτὸ θεωρήθηκε ἀπὸ ὅλους Ἰσαπόστολος, ὁ δέκατος τρίτος ἀπόστολος. Τὸ ἀποκορύφωµα τῆς ὑποστηρίξεως τοῦ Χριστιανισµοῦ ὑπῆρξεν ἡ ἀποστολὴ τῆς µητέρας του, Ἁγίας Ἑλένης, στὰ Ἱεροσόλυµα, ὅπου μὲ θαυµατουργικὴ βοήθεια, βρῆκε τὴν ἀκριβῆ θέση τοῦ Γολγοθᾶ, ἔβγαλε ἀπὸ τὴ γῆ τὸν Τίµιο Σταυρό, τοὺς σταυροὺς τῶν ληστῶν, τὴ λόγχη, τὸ σπόγγο, τὸν ἀκάνθινο στέφανο καὶ ὅ ,τι ἄλλο σχετίζεται μὲ τὰ Θεῖα Πάθη. Ἡ Χριστιανοσύνη σκίρτησε ἀπὸ τὰ εὑρήµατα τῆς ἀνασκαφῆς τῆς Ἁγίας Ἑλένης καὶ τὰ ὀνόµατα τοῦ Κωνσταντίνου καὶ τῆς µητέρας του ἔµειναν τὰ πιὸ σεβαστὰ στὴν ἱστορία τῆς βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας¹². Ὁ Κωνσταντῖνος συνάθροισε πληθυσµὸ στὴ Βασιλεύουσα ἀπὸ ὅλα τὰ μέρη τῆς αὐτοκρατορίας παρέχοντας πολλὰ προνόµια^l3. Κι ὁ βυζαντινὸς λαός, ζωηρός, χαρούµενος, μὲ ὅλα τὰ προσόντα κι ἐλαττώµατα τῆς ρωµέϊκης φυλῆς, ἐξέφραζε μέσα ἀπὸ τὰ τραγούδια του τὴ χαρά, τὸ φῶς, τὴν ἐλπίδα γιὰ τὴ ζωὴ καὶ τὴ διάθεση συγκερασµοῦ ἐσωστρέφειας καὶ ἐξωστρέφειας, δύο στοιχεῖα ποὺ τὸν συνόδευαν στὴ ζωή του, ἀπὸ τὴ διπλή του ἰδιότητα, νὰ εἶναι Ἕλληνας καὶ Ὀρθόδοξος¹⁴.
.                 Ὁ ὅρος «Βασιλεύουσα» δὲν χαρακτήριζε µόνο τὴν Κωνσταντινούπολη ὡς «ἕδρα τῆς Βασιλείας τῶν Ρωµαίων» , ἀλλὰ τὴν µόνη ποὺ βασίλευε κι ἀπ᾽ τὴν ὁποία ἐκπορευόταν ἡ τάξη, ἡ δικαιοσύνη, ἡ φιλανθρωπία. Ἡ «Βασιλεύουσα» ὑπῆρξεν ἡ ἕδρα τῆς φιλανθρωπίας, μὲ τὴ βαθύτερη σηµασία τοῦ ὅρου: Ἀγάπη γιὰ τὸν ἄνθρωπο.
.              Τὸ «Τυπικό» τοῦ Μιχαὴλ Ἀτταλειάτη εἶχε προβλέψει τὴν ἵδρυση ἀσύλου στὴ Ραιδεστὸ καὶ τὴ διανοµὴ ἀγαθῶν ὡς ἐλεηµοσύνη στοὺς φτωχούς τῆς Κωνσταντινούπολης. Στὴ µονὴ τοῦ Παντοκράτορος ἱδρύθηκε τὸ 12ο αἰώνα ἕνα νοσοκοµεῖο μὲ πενήντα κρεβάτια. Εἶχε ἰατρικὸ προσωπικὸ ἀπὸ ἑξήντα πρόσωπα, πέραν ἀπὸ τὸ διοικητικὸ καὶ βοηθητικὸ προσωπικό. Ὑπῆρχε αἴθουσα παροχῆς ἰατρικῶν συµβουλῶν μὲ πέντε τµήµατα, τὸ καθένα γιὰ διαφορετικὸ τύπο ἀσθενειῶν καὶ ὑπὸ τὴν ἐπίβλεψη ἰατρῶν καὶ βοηθῶν μὲ πλῆθος νοσοκόµων. Ἡ πολιτικὴ θεωρία τῶν Βυζαντινῶν γιὰ τὸ «φιλάνθρωπον» τοῦ αὐτοκράτορα καὶ τὸ «νοσοκοµεῖν τοὺς πάσχοντας» ἀποτελεῖ πρώτιστον καθῆκον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ φιλοσοφία, μὲ βάση τὴν ὁποία ὀργανώθηκαν καὶ λειτούργησαν ὅλα τὰ ἱδρύµατα τῆς Πόλης. Ἡ παράδοση συνεχίστηκε καὶ μετὰ τὴν Ἅλωση. Μέχρι σήµερα ἡ Ἐκκλησία τῆς Βασιλεύουσας ἐξακολουθεῖ νὰ «νοσοκοµεῖ τοὺς πάσχοντας»¹⁵.
.              Τὰ ἐξωτερικὰ ἐπίσης στοιχεῖα τοῦ αὐτοκρατορικοῦ μεγαλείου (κοσµήµατα περίτεχνα, ἐνδύµατα πολυτελῆ, εἰκόνες καὶ λάβαρα, σηµεῖα καὶ σύµβολα, ἡ πορφύρα, ὅλα προκαλοῦσαν σεβασµὸ καὶ δέος^l6.
.             Ἡ «σταυροπαγὴς κοσµοσφαίρα» μιλοῦσε γιὰ τὴν παγκοσµιότητα τῆς χριστιανικῆς αὐτοκρατορίας, οἱ τόµοι ἀνεξικακίας καὶ ἡ «ἀκακία», συµβόλιζαν τὸ μάταιο τοῦ ὑλικοῦ κόσµου, ποὺ ὑπαγόρευαν τὴν αὐτοκρατορικὴ φιλανθρωπία^l7.
.             Ὁ Πατριαρχικὸς Θρόνος μὲ τὴ λήξη τοῦ ἔτους στέλλει δυναµικὸ μήνυµα ἀγάπης ποὺ ξεπηδᾶ ἀπ᾽ τὸ σπήλαιο τῆς Γέννησης. Κι ὁ αὐτοκράτορας τὴν ἡµέρα τῶν Χριστουγέννων σὲ μία ἀπὸ τὶς αἴθουσες ἀκροάσεως τοῦ Μεγάλου Παλατίου, µπροστᾶ σὲ συγκέντρωση ἐπισήµων, ἔδινε σὲ ἀξιωµατούχους τὰ «ὑπατικὰ δίπτυχα», δηλαδὴ διπλώµατα καὶ διακρίσεις σὲ ἐγχάρακτες πλάκες ἀπὸ ἐλεφαντόδοντο. Ἦταν μία κίνηση ποὺ συµβόλιζε τὴν κίνηση τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπο. Ὁ νεογέννητος Χριστὸς τιµᾶ μὲ τὴ σάρκωσή του τὸν ἄνθρωπο καὶ τοῦ δίνει τὴ διάκρισή του. Τοῦ δίνει τὴ δυνατότητα νὰ θεωθεί^l8.
.             Αὐτὸ τὸ ἴδιο τὸ αὐτοκρατορικὸ νόµισµα, χάρη στὸν ἀτόφιο χρυσό, ἀλλὰ κυρίως χάρη στὴν ἐπιγραφὴ καὶ τὶς παραστάσεις ποὺ τὸ κοσµοῦσαν, διαλαλοῦσε ἁπανταχοῦ τῆς γῆς (παγκόσµια ἦταν ἡ κυκλοφορία του), τὰ θεµελιώδη γνωρίσµατα τῆς Βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας, τὸ θεοπρόβλητο δηλαδὴ τοῦ αὐτοκράτορα (στὸ νόµισµα εἰκονίζεται ὁ Χριστὸς ἢ ὁ ἄγγελός του νὰ στέφει τὸν βασιλέα) καὶ τὸ ἀπέραντο στὸ χῶρο καὶ στὸ χρόνο τῆς ἐξουσίας, ποὺ µόνο τὸ Βυζάντιο κληρονόµησε ἀπὸ τὴ Ρώµη. Ἡ ρήση «ὅπου αὐτοκράτορας ἐκεῖ ἡ Ρώµη» μεταφράζεται στὸ Βυζάντιο: ὅπου ἡ εἰκόνα τοῦ αὐτοκράτορα, ἐκεῖ ἡ ρωµαϊκὴ κυριαρχία. Στὰ μέσα τοῦ 7ου αἰώνα ἀναφερόµενος στὰ ὅρια τοῦ Βυζαντίου ὁ Ἰάκωβος ὁ Νεοφώτιστος γράφει: «Ἀπὸ τοῦ Ὠκεανοῦ τουτέστι τῆς Σκωτίας καὶ Βρεττανίας καὶ Φραγγίας … ἕως Περσίδος καὶ πάσης Ἀνατολῆς καὶ Αἰγύπτου καὶ Ἀφρικῆς καὶ ἄνωθεν, τὰ ὅρια τῶν Ρωµαίων ἕως σήµερον καὶ αἱ στῆλαι τῶν βασιλέων αὐτῶν διὰ χαλκῶν καὶ µαρµάρων φαίνονται … ». Τὸ βυζαντινὸ νόµισµα ταξίδεψε παντοῦ στὴ γῆ. Ἕναν αἰώνα πρὶν ἀπὸ τὸν Ἰάκωβο, ἕνας ἄλλος ἁπλὸς µοναχός, ὁ Κοσµᾶς ὁ Ἰνδικοπλεύστης (χρωστᾶ τὸ ὄνοµά του στὸ ταξίδι του στὸν Ἰνδικὸ ὠκεανό), δηλώνει γιὰ τοὺς Βυζαντινούς, ὅτι «ἐν τῷ νοµίσµατι αὐτῶν ἐµπορεύονται πάντα τὰ ἔθνη, καὶ ἐν παντὶ τόπῳ ἀπ᾽ ἄκρου γὴς ἕως ἄκρου γῆς δεκτόν ἐστι θαυµαζόµενον παρὰ παντὸς ἀνθρώπου»¹⁹. Ὀρθοδοξία καὶ αὐτοκρατορία, «Imperium καὶ Sacerdotium» ὑπῆρξαν οἱ καταβολὲς τῆς οἰκουµενικότητας καὶ παγκοσµιότητας τοῦ Βυζαντίου, ποὺ εἶχε οὐράνια διάσταση. Κατὰ τὸν τίτλο τῆς «Ἐπαναγωγῆς» ὁ αὐτοκράτορας ἦταν «τῶν ὄντων … ἡ φυλακὴ καὶ ἀσφάλεια, τῶν ἀπολωλότων ἡ ἀνάληψις, τῶν ἀπόντων ἡ ἀνάκτησις». Κι ἡ αὐτοκρατορικὴ ἀµφίεση, ὅπως γράφει ὁ Κωνσταντῖνος ὁ Πορφυρογέννητος, δηλώνει ὅτι: «τούς τε µαγίστρους καὶ πατρικίους ἐν τύπῳ χρηµατίζων τῶν Ἀποστόλων, τόν τε χρηστὸν βασιλέα, κατὰ τὸ ἐφικτόν, ἀναλογοῦντα τῷ Θεῷ». Τὴ μίµηση Θεοῦ ἐπιδιώκουν συµπληρωµατικὰ καὶ κάποτε ἀντιµαχα στὸ Βυζάντιο, ὁ Αὐτοκράτορας καὶ ὁ Πατριάρχης, καθένας στὰ πλαίσια τῆς δικαιοδοσίας του (ὁ κόσµος τῶν σωµάτων γιὰ τὸν αὐτοκράτορα, ὁ κόσµος τῶν ψυχῶν γιὰ τὸν Πατριάρχη) ἕνα εἶδος «Χριστοτοποτηρητὴ»²⁰. Ἔτσι ἔµεινε ἀθάνατη ἡ Ρωµανία, ποὺ σύµφωνα μὲ τὸ ποντιακὸ τραγούδι «καὶ πεθαµένη ἀκόµη ἀνθίζει». Αὐτὸ τὸ ἀέναο ἄνθισµα τῆς προσδίδει ἐπικαιρότητα καὶ καθιστᾶ ἐπιτακτικὸ τὸν πρωτεύοντα ρόλο τῆς Ὀρθοδοξίας, ποὺ ἀποτελεῖ στήριγµα στὴν ἀµηχανία τῶν καιρῶν.
.               Τὸ Βυζάντιο δηµιούργησε πολιτισµὸ ποὺ καταύγασε καὶ ἐκπολίτισε τὴν Οἰκουµένη. Μὲ ἀνώτερη καὶ ἀνώτατη παιδεία, μὲ ἄριστα ὀργανωµένο κρατικὸ µηχανισµό, μὲ οἰκονοµικὴ πολιτική, βιοµηχανία, ναυτιλία, ἐξωτερικὸ καὶ ἐσωτερικὸ ἐµπόριο, κοινωνικὴ πρόνοια, γράµµατα καὶ τέχνες²¹.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ: «Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ. Η ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΨΥΧΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΥΚ ΕΑΛΩ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΙΣ, ΟΥΚ ΕΑΛΩ ΤΟ ΦΩΣ»-2

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΟΣ ΤΟΥ ΟΡΑΜΑΤΟΣ ΤΟΥ Μ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ (Κ. Καραστάθης)

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΟΡΑΜΑΤΟΣ
ΤΟΥ Μ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

Ἀπό τό βιβλίο τοῦ Κώστα Β. Καραστάθη
«Μέγας Κωνσταντίνος, Κατηγορίες καί Ἀλήθεια»
[Ἱστορικὴ Μελέτη]
Ἀθῆναι 2012, Ἐκδ. «Ἄθως», σελ. 89-114

.               Ὁ ἀείμνηστος καθηγητής Π. Τρεμπέλας γράφει: «Τό θαῦμα ὀφείλεται μέν σέ ὑπερφυσική αἰτία, ἀφ’ ἧς ὅμως συντελεσθεῖ καθίσταται πλέον ἱστορικό  γεγονός καί ἀνήκει στήν Ἱστορία. Διότι καί τό θαῦμα γίνεται σέ τόπο καί σέ χρόνο, ὅπως ὅλα τά ἱστορικά γεγονότα, καί διενερ­γεῖται ἐνώπιον αὐτοπτῶν, τῶν ὁποίων ἡ μαρτυρία καταγράφεται στίς δέλτους τῆς Ἱστορίας. Ἐντεῦθεν ὀρθῶς παρατηρεῖ ὁ Leibniz (System theol. init.), ὅτι “’ἐάν τά εἰς προγενεστέρας ἐποχάς συντελεσθέντα θαύματα ἀναφέρονται μεθ’ ὅλων τῶν ἀποδείξεων, αἱ ὁποῖαι μᾶς χρησιμεύουν συνήθως διά νά στηρίξουμε τήν ἀλήθεια προγενεστέρων γεγονότων, ὀφείλουμε νά πιστεύουμε ταῦτα, ὡς ἐάν εἶχαν λάβει χώρα ἐπί τῶν ἡμερῶν μας”.»[i] Τά ὁράματα δέν ἀναφέρονται σπάνια στή Ἐκκλησιαστική Ἱστορία.*

* Ὁράματα ἔχουν ἰδεῖ οἱ Προφῆτες Ἰεζεκιήλ, Ἠσαΐας καί Δανιήλ, οἱ Ἀπόστολοι Πέτρος καί Παῦλος, ὁ Μέγας Ἀντώνιος, ὁ Μέγας Βασίλειος, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμάς, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κροστάνδης, ὁ Ἅγιος Νήφων, ὁ Ἅγιος Μηνᾶς καί ἄλλοι πολλοί ἀκόμα Ἅγιοι. Ὁ Νewman ὑπενθυ­μίζει τά θεϊκά σημεῖα, πού ἀναφέρονται στήν Ἁγία Γραφή, καί πού προηγήθηκαν τῆς καταστροφῆς τῆς Βαβυλώνας καί τῆς Ἱερουσαλήμ, τῆς πρώτης μέ τή σημείωση στόν τοῖχο τῆς αἴθουσας συμποσίων καί τῆς δεύτερης μέ τούς οἰωνούς πάνω ἀπό τόν οὐρανό της. (Richardson, Prolegomena on Eus., Section 4. Appearance of the Cross in the sky to Constantine)

.               Ἀλλά τί εἶναι ἱστορικότητα; «Ἱστορικότητα εἶναι α) ἡ ἰδιότητα ἑνός γεγονότος νά ἀποτελεῖ μέρος ἤ νά διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στή διαμόρ­φωση τῆς Ἱστορίας καί β) τό νά ἀποτελεῖ κάτι πραγματικό γεγονός, νά μαρτυρεῖται ἀπό πηγές (Λεξικό Μπαμπινιώτη).
.               Μολονότι σύμφωνα μέ τόν παραπάνω ὁρισμό, τό ὅραμα τοῦ Κωνσταντίνου ἔχει διαδραματίσει ὕψιστο ρόλο στή διαμόρφωση τῆς Ἱστορίας, ἄρα διαθέτει ἱστορικότητα, ἐμεῖς, μή ἀρκούμενοι στήν κάλυψη πού παρέχει τό πρῶτο μέρος τοῦ ὁρισμοῦ, ἀναζητήσαμε καί μαρτυρίες ἔγκυρων πηγῶν, διότι οἱ ἄθεοι ἤ οἱ ὀρθολογιστές τῆς Δύσης, καθώς διδάχτηκαν ἀπό τούς παγανιστές, ἀμφισβητοῦν ἔντονα τό ὅραμα, ἤ τό ἐξηγοῦν ὡς δῆθεν πολιτικό ἑλιγμό τοῦ Αὐτοκράτορα νά προσεταιριστεῖ τούς χριστιανούς, ἤ κάνουν λόγο γιά ἕνα τυχαῖο σχηματισμό τῶν νεφῶν, ἤ γιά «παραήλιο», ἤ γιά «ἅλω» τοῦ φεγγαριοῦ, ἤ γιά θέση ἀστεριῶν (μέσα στό καταμεσήμερο), ἤ γιά φωτεινούς δακτυλίους τοῦ ἡλίου κ.ο.κ.
.               Οἱ μαρτυρίες εἶναι οἱ ἑξῆς:

.               α. Ὁ ἐπίσκοπος Καισαρείας Εὐσέβιος ὁ Παμφί­λου, φίλος τοῦ Κωνσταντίνου, πού ἔγραψε μετά τό θάνατο τοῦ αὐτοκράτορος τό βιβλίο του «Εἰς Βίον μακαρίου Κωνταντίνου τοῦ Βασιλέως», ἀναφέ­ρει ὅτι ὁ Κωνστα­ντίνος ἐ π ι β ε β α ί ω σ ε τ ό π ε ρ ι σ τ α τ ι κ ό τ ο ῦ ὁ ρ ά μ α τ ο ς στόν ἴδιο ἐ ν ό ρ κ ω ς[ii]. Ὁ ἴδιος ἱστορικός δίνει τήν πληροφορία ὅτι τό ὅραμα τό ε ἶ δ ε κ α ί ὁ σ τ ρ α τ ό ς τοῦ Κωνσταντίνου[iii]. Ὁ ἴδιος ἐπίσης παρέχει πολλές καί χαρακτη­ριστικές πληρο­φορίες γιά τό ὅραμα, καί σημειώνει ὅτι τό μήνυμα «ἐν τούτῳ νίκα» ἦταν στά ἑλληνικά. Μᾶς πληροφορεῖ ἀκόμα ὅτι ὁ Θεός πολλές φορές ἀξίωσε τόν Κωνσταντίνο νά ἰδεῖ θεϊκά σημεῖα, τά ὁποῖα τοῦ παρεῖχαν πρόγνωση, γιά ὅσα ἔμελλε νά συμβοῦν[iv].

.               β. Ὁ Λακτάντιος, χριστιανός ρήτορας, πού ὡς ὁ δάσκαλος τοῦ Κρίσπου, πρωτότοκου γιοῦ τοῦ Κωνστα­ντίνου, εἶχε στενές σχέσεις μέ τό παλάτι, ἀναφέρει ὅτι «ὁ Κωνσταντίνος προειδοποιήθηκε σέ ἕνα ὄνειρο νά χαράξει τό ο ὐ ρ ά ν ι ο σ η μ ε ῖ ο τ ο ῦ Θ ε ο ῦ (caeleste signum dei) πάνω στίς ἀσπίδες τῶν στρατιωτῶν του καί ἔτσι νά ἐνταχθοῦν στή μάχη»[v]. Ποιό εἶναι τό «οὐράνιο σημεῖο» ἄν ὄχι τό ὅραμα τοῦ Κωνσταντίνου;

.               γ. Σέ ἕνα ἀπό τά διασωζόμενα «σπαράγματα» ἀπό τήν Ἐκκλησιαστική Ἱστορία τοῦ Φιλοστόργιου, πού ἀναφέρονται στό μαρτυρικό θάνατο τοῦ Ἁγίου Ἀρτεμίου καί πού διασώζει ὁ Ἰωάννης ὁ Μοναχός, τοῦτ’ἔστιν ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, στό βιβλίο του «Μαρτύριον τοῦ Ἁγίου Ἀρτεμίου», (passio Sancti Artemii), ὁ Ἅγιος Ἀρτέμιος, συνδιαλεγόμενος λίγο πρό τοῦ μαρτυρίου του μέ τόν φονέα του Ἰουλιανό τόν Παραβάτη, τοῦ δίνει τήν ἑξῆς ἀπόκριση σέ κατηγορία του κατά τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου: «Ἀπέκλινε δέ (ὁ Κωνσταντίνος) πρός τόν Χριστόν, οὐρανόθεν ἐκείνου καλέσαντος, ὅτε τήν πρὸς τόν Μαξέντιον δριμεῖάν τε καί βαρυτάτην διηγω­νίσατο μάχην, δείξας αὐτῷ τό τοῦ σταυροῦ σημεῖον μεσούσης ἡμέρας, ὑπέρ τόν ἥλιον ταῖς αὐγαῖς ἐξαστράπτον, καί γράμμασιν ἀστροτύπως Ῥωμαϊκοῖς διασημήνας αὐτῷ τήν τοῦ πολέμου νίκην· ἡμεῖς τε γάρ αὐτοὶ τό σημεῖον ἐθεασάμεθα τῷ πολέμῳ παρόντες, καί τά γράμματα ὑπανέγνωμεν· ἀλλά καί τό στρατόπεδον ἅπαν τεθέατο, καί πολλοὶ τούτου μάρτυρες ἐν τῷ σῷ στρατοπέδῳ τυγχάνουσιν, εἴ γε ἄρα ἐρωτῆσαι θελή­σειας.»[vi]
.               Ὁ Φιλοστόργιος, πού γεννήθηκε τό 368 μ.Χ., δηλαδή μόλις ἑπτά χρόνια μετά τό μαρτύριο τοῦ Ἁγίου Ἀρτεμίου, ἔχει ἀρυσθεῖ τίς πληροφορίες του ἀπό ἀνθρώπους πού ἔζησαν τά παραπάνω γεγονότα καί ἑπομένως αὐτές δέον νά θεωρῦνται ἔγκυρες.

.               δ. Ὁ ποιητής Ὀπτατιανός (σύγχρονος τοῦ Κωνστα­ντίνου) σέ πανηγυρικό του λόγο πρός τιμήν τοῦ Μ. Κωνσταντίνου τό 326 στά Vicenalia ὀνομάζει καί αὐτός τό ὅραμα τοῦ Σταυροῦ caeleste signum «ο ὐ ρ ά ν ι ο σ η μ ε ῖ ο»[vii].

.               ε. Ὁ Ναζάριος, ἕνας ὁμιλητής σύγχρονος τοῦ Κωνσταντίνου, σέ ὁμιλία του πρός τιμήν τοῦ αὐτοκράτορα Κωνσταντίνου, πού δέν ἦταν παρών, κάνει λόγο γιά ὁρισμένο ἀπροσδιόριστο οἰωνό, πού γέμισε τούς στρατιῶτες τοῦ Κωνσταντίνου μέ φόβο καί ἀνησυχία, ἀλλά καί τούς ἐνθάρρυνε στόν ἀγώνα: «Ποιός Θεός, ποιά θεία παρουσία ἐνθάρρυνε ἐσένα, ὥστε ὅταν ὅλοι οἱ σύντροφοί σου στά ὅπλα καί οἱ διοικητές ὄχι μονάχα μυστικές ἀνησυχίες, ἀλλ’ ἀνοιχτούς φόβους εἶχαν τοῦ οἰωνοῦ, ἀκόμα ἐνάντια στίς συμβουλές τῶν ἀνθρώπων, ἐνάντια στίς προειδοποιήσεις τῶν ἱερέων, ἐσύ ἔπραξες σύμφωνα μέ τήν ἀντίληψή σου, ὥστε νά ἔρθει ἡ ὥρα τῆς παρά­δοσης;»[viii].

.              ϛ´. Ὁ Ρουφίνος (345 – 410 μ.Χ.) συγγραφέας καί αὐτός τοῦ 4^ου αἰώνα, ἀναφέρει τήν ἐμφάνιση τοῦ Σταυροῦ.

.              ζ´. Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνός (329 – 390 μ.Χ.) στό Δεύτερο Στηλιτευτικό του κατά τοῦ Ἰουλιανοῦ Λόγο σαφῶς ὑπαινίσ­σεται τό ὅραμα τοῦ Μ. Κωνστα­ντίνου. Ἀναλυτικά τά πράγματα ἔχουν ὡς ἑξῆς:
Ὁ Ἀποστάτης αὐτοκράτορας, προ­φανῶς γιά νά ἱκανοποιήσει τούς Ἑβραίους, συμμάχους του στόν ἀγώνα του κατά τῶν χριστιανῶν, διέταξε νά ξαναχτιστεῖ ὁ Ναός τοῦ Σολομῶντος. Οἱ ἐργασίες ἐκσκαφῆς θεμελίων προχωροῦσαν, ὅταν αἰφνιδίως φλόγες ἀναπήδησαν μέσα ἀπό τά ἀνασκαμμένα θεμέλια τοῦ Ναοῦ, πού ἄλλους ἀπό τούς ἐκεῖ ἐργαζόμενους κατέκαψαν καί ἄλλους ἀκρωτηρίασαν, βάζοντας τελικά ἄδοξο καί ὁριστικό τέλος στίς ἐργασίες. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁμιλεῖ γιά θαῦμα καί εὐθύς ἀμέσως κάνει λόγο καί γιά ἕνα ἄλλο προγενέστερο θαῦμα, «ὃ δέ ἔτι τούτου παραδοξότερον καί περιφα­νέστερον, ἔστη φῶς ἐν τῷ οὐρανῷ τόν σταυρὸν περι­γράφον, καί τό πρότερον ἐπί γῆς ἀτιμαζόμενον τοῖς ἀθέοις καί σχῆμα καί ὄνομα νῦν ἐν οὐρανῷ δείκνυται πᾶσιν ἐπίσης, καί γίνεται τρόπαιον τῷ Θεῷ τῆς κατά τῶν ἀσεβῶν νίκης, τροπαίου παντός ὑψηλότερον[ix].» Δηλαδή: «Ἀπό αὐτό (τό θαῦμα τῶν φλογῶν) πιό παράδοξο ἀκόμα καί πιό ξακουστό στάθηκε τό φῶς στόν οὐρανό, πού σχηματίζει τόν Σταυρό, καί ἐκεῖνο, πού πρωτύτερα ἀτιμαζόταν ἀπό τούς ἄθεους καί ὡς σχῆμα καί ὡς ὄνομα, τώρα στόν οὐρανό δείχνεται ἀπ’ ὅλους ἐπίσης, καί ὑπό τοῦ Θεοῦ γίνεται τρόπαιον νίκης κατά τῶν ἀσεβῶν, ὑψηλότερο κάθε ἄλλου τροπαίου.»
.               Τά γεγονότα τοῦ Ναοῦ συνέβησαν κατά τό 361. Τίθεται τώρα τό ἐρώτημα: Ἄραγε ὁ ἅγιος Γρηγόριος θυμίζει στούς ἀκροατές του τό φωτεινό Σταυρό πού ὁ Κωνσταντίνος εἶχε δεῖ σέ ὅραμα καί πού ὅλοι τῆς ἐποχῆς τους εἶχαν ἀκουστά ἀπό τίς διηγήσεις τῶν παλαιοτέρων, ἤ τό φωτεινό Σταυρό πού εἶχαν δεῖ στόν οὐρανό οἱ κάτοικοι τῆς Ἱερουσαλήμ λίγα χρόνια νωρίτερα (τό 346, βλέπε στή σελίδα …);
.               Ἀλλά ὁ Σταυρός κατέστη «τρόπαιον τῷ Θεῷ τῆς κατὰ τῶν ἀσεβῶν νίκης, τροπαίου παντὸς ὑψηλό­τερον» στή μάχη τῆς Μουλβίας καί στούς μετέπειτα πολέμους τοῦ Κωνσταντίνου. Ὁ μεγάλος Ἱεράρχης λοιπόν ὑπαινίσ­σεται τό ὅραμα τοῦ Κωνσταντίνου. Καί τούτη ἡ πληροφορία του ἔχει ξεχωριστή σημασία γιά τήν ἔρευνα, ἐπειδή ὁ Γρηγόριος ὑπῆρξε ἕνας ἀπό τούς κοντινότερους χρονικά πρός τόν Κωνσταντίνο συγγρα­φεῖς, μετά τό Λακτάντιο, τόν Εὐσέβιο, τόν Ὀπτατιανό καί τό Ναζάριο καί σύγχρονος τοῦ Ἰουλιανοῦ.*

* Γιά τά γεγονότα τοῦ ναοῦ τοῦ Σολομῶντος κάνουν λόγο στά βιβλία τους καί οἱ Ἅγιος Ἰωάννης Χρυσόστομος, Θεοδώρητος, Φιλοστόργιος, ὁ Ἑβραίος ραββίνος Γεδαλίας καί ὁ φίλος τοῦ Ἰουλιανοῦ παγανιστής Ἀμμιανός Μαρκελλίνος (332-400). Οἱ ὀρθολογιστές πάντως ἀποδίδουν τίς φλόγες τοῦ ἀνασκαφέντος τόπου σέ ἀέρια τῆς γῆς.

 .               η´. Ὁ Σωζομενός (πέθανε τό 433 μ.Χ.) ἀρχικά ἀναφέρει ὅτι ὁ Κωνσταντίνος εἶδε στ’ ὄνειρό του τό σημεῖο τοῦ Σταυ­ροῦ (ὄναρ εἶδε ἐν τῷ οὐρανῷ σελαγίζειν), καί ἔπειτα, ἴσως ἀπό ἐπιρροή τοῦ Εὐσεβίου, τόν ὁποῖο ἀναφέρει, μιλάει γιά τήν ἐμφάνιση στόν οὐρανό[x].

.               θ´. Ὁ Σωκράτης ὁ Σχολαστικός (380 – 439 μ.Χ.) ἀφοῦ κάνει λόγο γιά τό ὅραμα τοῦ Σταυροῦ, προσθέτει: «Αὐτός τε (δηλαδή ὁ Κωνσταντίνος) τοῖς οἰκείοις σχεδόν ἀπιστῶν ὀφθαλμοῖς, ἠρώτα καί τούς παρόντας, εἰ καί αὐτοί τῆς αὐτῆς ἀπολαύουσιν ὄψεως. Τῶν δέ συμφω­νησάντων, ἀνερρώνυτο μέν ὁ βασιλεύς ἐπί τῇ θείᾳ καί θαυμαστῇ φαντασίᾳ»[xi].

.               ι´. Ὁ Γελάσιος Καισαρείας (β´ μισό τοῦ 5^ου αἰώνα μ.Χ.) ἀναφέρει τά ἑξῆς γιά τό ὅραμα: «Οὕτω δέ κεκριμένης τῆς μάχης καί τῆς παρατάξεως ἰσορρόπῳ οὔσης, οὐρανόθεν ὁ Θεός Κωνστατῖνον ὁπλίζει, δείξας αὐτῷ τό σωτήριον τοῦ Σταυροῦ σύμβολον φωτοειδῶς ἐν οὐρανῷ. Γράμματα δέ ἐμήυσε(;) τῆς ὄψεως τήν δύναμιν, λέγοντα «τούτῳ νίκα». Τοῦτο τό διήγημα τοῖς μέν ἀπίστοις μῦθος εἶναι δοκεῖ καί πλάσμα, τοῖς δέ ἡμετέροις δόγμασι κεχαρισμένον. Τοῖς δέ ἀληθῆ πιστεύειν συνειθισμένοις, ἐναργής τοῦ πράγματος ἡ ἀπόδειξις.»[xii]

.               Ἀλλά στό ὅραμα τοῦ Σταυροῦ ἀναφέρονται ἀκό­μη καί μεταγενέστεροι συγγραφεῖς:

.               Ὁ Ζωναρᾶς (1042 – 1130 μ.Χ.) ἀναφέρεται σέ τρεῖς ἄλλες θεοσημίες τοῦ Κωνσταντίνου: Κατά τή διάρκεια τῶν συγκρούσεων πού εἶχε μέ τό Λικίνιο ἤ μέ τό Μαξέντιο, πρόσεξε κάποιον ὁπλισμένο καβαλάρη, πού ἀντί γιά σημαία, κρατοῦσε τό σύμβολο τοῦ Σταυροῦ καί προπορευόταν μπροστά ἀπό τήν παράταξή του. Ἄλλη μιά φορά εἶδε στήν Ἀδριανούπολη δύο νεαρούς νά θερίζουν τίς φάλαγγες τῶν ἐχθρῶν. Κάποτε στήν περιοχή τοῦ Βυζαντίου, ἐνῶ ἦταν νύχτα καί ὅλοι κοιμούνταν, τοῦ φάνηκε πώς ἄστραψε γύρω ἀπό τό στρατόπεδό του. Ἀπό τά σημάδια αὐτά ὁδηγήθηκε στό συμπέρασμα ὅτι οἱ ἐπιτυχίες καί οἱ νίκες του εἶχαν θεϊκή προέλευση[xiii].
.               Καί ὁ βυζαντινός λόγιος Νικηφόρος Κάλλιστος (1250 –1330 μ.Χ.) κάνει λόγο γιά τό Ὅραμα[xiv].
.               Πέρα ἀπό τίς μαρτυρίες, ὑπάρχουν καί κάποια λογικά συμπεράσματα ἑνός κοινοῦ νοῦ, πού ὁδηγοῦν στό ἴδιο ἀποτέλεσμα, στό ὅτι δηλαδή τό Ὅραμα τοῦ Κωνσταντίνου ὑπῆρξε ἕνα πραγματικό γεγονός:

.               α. Ἡ πλήρης μεταστροφή τοῦ Κωνσταντίνου στό Χριστιανισμό μετά τή μάχη τῆς Μουλβίας (γιά τήν ὁποία γίνεται ἐκτενής λόγος στό ἑπόμενο κεφάλαιο) εἶναι, κατά τήν ταπεινή γνώμη μας, ἡ μεγαλύτερη ἀπόδειξη τῆς ἱστορικότητας τοῦ ὁράματος.

.               β. Ποτέ ἕνας ἐχέφρων αὐτοκράτορας δέν θά ἐπεδίωκε νά προσεταιρισθεῖ γιά στήριξή του μιά μικρή μειοψηφία χριστιανῶν στρατιωτῶν του, προκαλώντας συγχρόνως ἐναντίον του τήν ἐχθρότητα τῆς συντριπτικῆς πλειοψηφίας τῶν παγανιστῶν, ἄν δέν συνέβαινε κάτι πολύ συνταρακτικό, πού νά ὠθοῦσε τόν Κωνσταντίνο σ’ αὐτή τήν ἀπόφαση. Ὁ εὐφυέστατος καί συνετός Κωνσταντίνος ποτέ δέν θά διακινδύνευε τήν πειθαρχία στό στράτευμά του διατάζοντας τούς στρατιῶτες του νά ἀναγράψουν στίς ἀσπίδες τους τό Μονόγραμμα τοῦ Χριστοῦ, καθ’ ἥν στιγμήν τό 85-90% αὐτῶν ἦταν παγα­νιστές, ἄν δέν ἀντλοῦσε δύναμη καί ἐλπίδα ἀπό αὐτό τό θεϊκό σημάδι. Τό φαινόμενο ἦταν πέραν τῶν ὁρίων τῆς φύσης, ἦταν ἕνα θαῦμα, καί ἐπηρέασε βαθύτατα τόν Αὐτοκράτορα.

.               γ. Ἡ ἀναμνηστική ἐπιγραφή τῆς μεγάλης νίκης του κατά τοῦ Μαξέντιου, πού γράφηκε στήν ἁψίδα (γιά τήν ὁποία γίνεται λόγος παρακάτω) καθ’ ὑπόδειξη τοῦ ἰδίου, περιλαμβάνει τήν ἔκφραση «Instinctu Divinitatis et magnitudine mentis» (Μέ θεία παρώθηση καί τή μεγάλη φρόνησή του).

.               δ. Ὁ στυγερός διώκτης τῶν χριστιανῶν Λικίνιος, διαδίδοντας ὅτι μίλησε μέ Ἄγγελο, ὁ ὁποῖος τοῦ δίδαξε τάχα μιά προσευχή πρίν ἀπό τή μάχη του μέ τό Μαξιμίνο, καθώς μᾶς ἐνημερώνει ὁ Λακτάντιος[xv], φανερώνει πώς ἦταν ἐνημερωμένος γιά τό ὅραμα τοῦ Κωνσταντίνου, ὅτι γνώριζε γιά τή βαθύτατη ἀπήχηση, πού εἶχε αὐτό τό ὑπερκόσμιο γεγονός στό λαό καί στό στράτευμα τοῦ Κωνσταντίνου, καί ὅτι θέλησε ἀντιγράφοντάς τον, νά κλέψει λίγη δόξα ἀπό ἐκεῖνον…

.               Ἀλλά καί ἀπό τους συγγραφεῖς τῶν νεωτέρων χρόνων πολλοί ἀποδέχονται τό ὅραμα ὡς πραγματικό γεγονός. Ἕνας σημαντικός θεολόγος τῆς Δύσης, ὁ Schaff, σέ μιά σειρά σκέψεων καί προβληματισμῶν πάνω στό θέμα τοῦ συγκεκριμένου ὁράματος, ὅπου διαλαμβάνει καί μιά σειρά ἐνστάσεων τῶν ὀρθολογιστῶν ἐπί τοῦ θέματος, ἔναντι τῶν ὁποίων ἐπιχειρεῖ νά ἀρθρώσει συμβιβαστικές λύσεις, τελικά καταλήγει: «Ὅτι τό ὅραμα ἐπισημάνθηκε ὡς ὑπερφυσικῆς προελεύσεως, εἰδικά μετά ἀπό τήν εὐτυχή ἐπιτυχία, εἶναι φυσικό καί συμβατό μέ τίς ἐπικρατοῦσες ἰδέες τῆς ἐποχῆς. Ὁ Τερτυλλιανός καί ἄλλοι Πατέρες πρίν ἀπό τή Σύνοδο τῆς Νίκαιας καί μετά ἀπό αὐτή άπέδωσαν πολλές μεταβολές στά νυχτερινά ὄνειρα καί ὁράματα. Ὁ Κωνσταντίνος καί οἱ φίλοι του ἀναφέρουν τά σημα­ντικότερα γεγονότα τῆς ζωῆς του, ὅπως τή γνώση τῆς προσέγγισης τῶν ἐχθρικῶν στρατευμάτων, τήν ἀνακάλυψη τοῦ Παναγίου Τάφου, τήν ἵδρυση τῆς Κωνσταντινου­πόλεως, στή θεία ἀποκάλυψη μέσῳ ὀραμάτων καί ὀνείρων. Ἐμεῖς δέν εἴμαστε διατεθειμένοι ν’ ἀρνηθοῦμε στό ἐλάχιστο τή σύνδεση τοῦ ὁράματος τοῦ σταυροῦ μέ τήν ἐπέμβαση τῆς Θείας Πρόνοιας, ἡ ὁποία ἔλεγξε αὐτή τήν ἀξιοπρόσεκτη κρίσιμη καμπή τῆς Ἱστορίας. Ἡ ἴδια ἡ Βίβλος ἐπικυρώνει τή γενική θεωρία τῶν θεόσταλτων καί προφητικῶν ὀνείρων καί τά νυκτερινά ὁράματα, μέσῳ τῶν ὁποίων οἱ θεῖες ἀποκαλύψεις γνωστοποιοῦνται στούς ἀνθρώπους.»[xvi]

.               Πολλοί ἀκόμα ἱστορικοί ἀποδέχονται τήν ἱστορικότητα τοῦ ὁράματος, ἀλλά καί πολλοί τήν ἀρνοῦνται.*

 * Ὁ Βέλγος ἱστορικός Grégoire βλέπει τό ὅραμα καί τή μεταστροφή τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὡς μεταθανάτιο ξαναγράψιμο τῶν γεγονότων ἀπό τόν Εὐσέβιο.

.              Ὁ Murdock (στίς σημειώσεις του στή μετάφραση τοῦ Mosheim) προβάλλει καί τούτη τήν ἀξιοπρόσεκτη παρατήρηση: «Ἐάν τό θαῦμα τοῦ φωτεινοῦ Σταυροῦ εἶναι μιά πραγματικότητα, ὁ Θεός ὁ ἴδιος ἔχει ἐγκρίνει τή χρήση τοῦ Σταυροῦ ὡς ὁρισμένο σύμβολο τῆς θρησκείας μας, ἔτσι ὥστε δέν ὑπάρχει καμιά δεισιδαιμονία στή χρήση ἀπό αὐτό, ἀλλά οἱ Καθολικοί εἶναι σωστοί, καί οἱ Προτεστάντες σ’ ἕνα λάθος σ’ αὐτό τό θέμα»! Ὁ Murdock λησμόνησε μονάχα ν’ ἀναφέρει ὅτι καί οἱ Ὀρθόδοξοι ἔχουν στή λατρεία τους τό Σταυρό. Καί ὅτι ὁ Σταυρός – γι’ αὐτούς κατ’ ἐξοχήν – εἶναι τό κορυφαῖο σύμβολο πίστεως, θυσίας καί ἁγιασμοῦ, καί κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο «τοῖς σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ» (Α΄ Κορ. α´ 17).

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[i] Π. Τρεμπέλα, «Τα θαύματα, ἐν Αλεξανδρείᾳ», 1917, «Ἰησούς ὁ ἀπό Ναζαρέτ, σελ. 193 – 221.

[ii] Εὐσ. Β. Κ. Λόγ. 1 κεφ. 28

[iii] Εὐσ. Β. Κ. Λόγ. 1 κεφ. 28

[iv] Εὐσ. Β. Κ. Λόγ. 1, κεφ.47, καί Εὐσ. Τριακονταετηρικός κεφ.11

[v] Λακτ. Περί τῶν θαν. τῶν διωκτῶν κεφ. 44

[vi] Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Artemii Passio, P.G.96, σελ. 1293

[vii] Oπτατ. Panegyr. 6 (326),caelestis = ὁ ἐξ οὐρανοῦ, θεϊκός

[viii] Ναζάρ. Panegyr.Λατ. 10

[ix] Γρηγ.Θεολ. Β΄Στηλ. 4.P.G. (Κ.Π.Ε.) 35

[x] Σωζομ. Ἐκκλ. Ἱστ. βιβλ. 1, κεφ. 3

[xi] Σωκρ. Ἐκκλ. Ἱστ. βιβλ. 1, κεφ. 2

[xii] Γελάσ. ’Εκκλ. Ἱστ. βιβλ. 1, κεφ. 4 ( P.G. J. P. τόμος 85, σελ. 1204)

[xiii] Ζων. βιβλ. 13, κεφ, 1, σελ. 56

[xiv] P.G. 146, σελ. 16

[xv] Λακτ. Περί τῶν θανάτων τῶν διωκτῶν, Κεφ. 46

[xvi] Schaff, Philip: History of the Christian Church, Volume III: Nicene and Post-Nicene Christianity. A.D. 311-600 , Vol. III, Chapt, I , p. 19-23

ΟΙ «ΝΕΟΠΛΑΣΙΕΣ» ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ καὶ ΤΟ ΣΤΟΧΑΣΤΡΟ ΜΙΣΟΥΣ ΤΩΝ «ΓΕΝΙΤΣΑΡΩΝ» ΤΟΥ ΥΠ. ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Φιλόλογοι κατὰ ὑπ. Παιδείας γιὰ τὴν Ἱστορία:
«Ἀλλάζετε ριζικὰ τὸν χαρακτήρα τοῦ μαθήματος»

Ἀπορρίπτουν καθολικὰ τὶς προτάσεις
τῶν «γενίτσαρων» τοῦ Γαβρόγλου
Στὰ σχολικὰ βιβλία «βαφτίζουν» τὰ Σκόπια «Μακεδονία»
καὶ τὸν Ἐμφύλιο «ἐπανάσταση»

ΕΙΣ. ΣΧ. «ΧΡ. ΒΙΒΛΙΟΓΡ.»: Ποιός ἀκόμη δὲν ἔχει βεβαιωθεῖ ὅτι τὰ μαθήματα τῶν Θρησκευτικῶν, τῆς Ἱστορίας καὶ τῆς Γλώσσας βρίσκονται στὸ στόχαστρο μίσους τῶν Ἐργολάβων τῆς Ἀλλοτριώσεως ποὺ βρίσκουν προθύμους Γενιτσάρους, γιὰ νὰ ὑλοποιήσουν τὰ σχέδιά τους. Μὲ τὴν μέθοδο τῶν «νεοπλασιῶν» στὰ διδακτικὰ βιβλία καὶ τὴν ἐν γένει διδασκαλία τῶν Μαθημάτων «αἰχμῆς» ἀποδομοῦν τὰ θεμέλια τῆς συλλογικῆς μνήμης καὶ αὐτοσυνειδησίας , ὥστε νὰ παραχθεῖ ἕνας νέος ἀνθρωπότυπος εὐάλωτος καὶ χειραγωγήσιμος.

Μάθημα Ἱστορίας: Ξεριζώνουν τὴν ἑλληνικὴ μυθολογία καὶ τὴν ἀνακατεύουν μὲ μύθους ἄλλων λαῶν.

.               Ἡ νέα ἀντίληψη ἀφορᾶ μία χρηστική, ἰδεοληπτικὴ ἱστορία σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία τὰ ἐπιστημονικὰ κριτήρια δὲν θεωροῦνται ἀναγκαῖα, γράφει σὲ ἔκθεσή της ἡ Πανελλήνια Ἕνωση Φιλολόγων.
.               Δριμεία κριτικὴ κατὰ τοῦ ὑπουργείου Παιδείας καὶ συγκεκριμένα τοῦ Ἰνστιτούτου Ἐκπαιδευτικῆς Πολιτικῆς γιὰ τὶς σχεδιαζόμενες ἀλλαγὲς στὸ μάθημα τῆς ἱστορίας ἀσκεῖ ἡ Πανελλήνια Ἕνωση Φιλολόγων.
.               Ἡ ΠΕΦ δηλώνει συνολικὰ ἀντίθετη μὲ τὸ προτεινόμενο σχέδιο ἐπισημαίνοντας σὲ ἀνακοίνωσή της ὅτι «τὸ σχέδιο μεταβάλλει ριζικὰ τὸν χαρακτήρα τοῦ μαθήματος τῆς Ἱστορίας ἐκτρέποντάς το πρὸς κατευθύνσεις ποὺ δὲν πληροῦν τοὺς ἐπιστημονικοὺς καὶ παιδαγωγικούς του στόχους».
.               Ἀπὸ τὴν πλευρά του τὸ ΙΕΠ ὑποστηρίζει ὅτι οἱ ἐνστάσεις καὶ οἱ παρατηρήσεις θὰ ληφθοῦν ὑπ᾽ ὄψιν ἀπὸ τὴν ἐπιτροπὴ ποὺ συνέταξε τὸ σχέδιο προκειμένου νὰ καταθέσει μία νεώτερη ἐκδοχὴ τῶν προηγούμενων, ἡ ὁποία θὰ ἀποτελέσει προϊὸν τῆς διαβούλευσης, ὅπως γράφει ἡ Καθημερινή.

Στὴν πεντασέλιδη ἔκθεσής της ἡ Ἕνωση Φιλολόγων ἀναφέρει:

.               – Οἱ προτεινόμενοι θεματικοὶ φάκελοι ἔχουν παιδαγωγικὴ καὶ μαθησιακὴ ἀξία μόνο ἐὰν ἐμπλουτίζουν θεματικὲς ἑνότητες τῆς συγκεκριμένης διδακτέας ὕλης καὶ λειτουργοῦν ἐπικουρικὰ στὴ μαθησιακὴ διαδικασία. Ὁ τρόπος ποὺ προτείνεται νὰ χρησιμοποιηθοῦν (Οἱ ἐκπαιδευτικοὶ θὰ ἔχουν ἐλευθερία νὰ ἐπιλέγουν βάσει καθορισμένων κριτηρίων ἕναν ἀριθμὸ ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς φακέλους, προκειμένου νὰ διαμορφώσουν τὸ ἐτήσιο πρόγραμμα διδασκαλίας τους…) ἀκυρώνει τὴν παροχὴ ἑνιαίας ἱστορικῆς γνώσης πρὸς ὅλους τοὺς μαθητὲς τοῦ ἑλληνικοῦ σχολείου.
.               – Ἡ Ἱστορία ὡς μάθημα δὲν μπορεῖ νὰ ἀπολέσει τὸν πρωταρχικό της στόχο ποὺ εἶναι ἡ προσέγγιση τοῦ παρελθόντος καὶ ἡ ἀξιοποίηση τῆς παρεχόμενης γνώσης στὸ παρὸν γιὰ τὴ συγκρότηση πολιτῶν μὲ ἐλεύθερη καὶ δημοκρατικὴ συνείδηση. Ἡ μονομερὴς ἔμφαση σὲ κάποιον ἀπὸ τοὺς ἐπιμέρους τομεῖς -κοινωνικό, πολιτικό, οἰκονομικό, ἐθνικό, πολιτιστικὸ κ.α.- ὁδηγεῖ τὸ μάθημα σὲ ἀλλότριες κατευθύνσεις, ποὺ ὑπηρετοῦνται ἀπὸ ἄλλες ἐπιστῆμες, ὅπως ἡ κοινωνιολογία, ἡ πολιτικὴ οἰκονομία, ἡ ἱστορία τῆς τέχνης κ.ἄ.
.               – Γιὰ τὴν πρόταση τῆς ἐπιτροπῆς ὅσον ἀφορᾶ τὸ πρόγραμμα τοῦ Δημοτικοῦ σημειώνεται ὅτι οἱ προτάσεις τῆς Ἐπιτροπῆς, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἀδόκιμη χρήση ἱστορικῶν ὅρων, ὅπως «ὑδραυλικοὶ ἄθλοι τοῦ Ἡρακλῆ», «ἑλληνικοὶ μύθοι σχετιζόμενοι μὲ πολεμικὲς ἐνέργειες», «ἐποχὴ τοῦ Χριστιανισμοῦ» σὲ ἀντικατάσταση τοῦ ὅρου Βυζαντινὴ ἐποχὴ κ.α., σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ τὴν ἀναδιάρθρωση τῆς ὕλης, δημιουργοῦν παιδαγωγικὰ ζητήματα, ἐφόσον ὑπονομεύουν τὴ διδασκαλία τῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας. Εἰδικότερα, στὴ Δ´ Δημοτικοῦ ἀντικαθίσταται ἡ Ἀρχαία Ἑλληνικὴ Ἱστορία ἀπὸ τὴν οἰκογενειακὴ καὶ τὴν τοπικὴ ἱστορία, στὴν Ε´ Δημοτικοῦ ἀντικαθίσταται ἡ Βυζαντινὴ Ἱστορία ἀπὸ τὴ συρρικνωμένη συνεξέταση τῆς Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς καὶ Βυζαντινῆς Ἱστορίας, στὴν Ϛ´ Δημοτικοῦ προβλέπεται ἡ διδασκαλία μίας μεγάλης χρονικῆς περιόδου ποὺ ἀρχίζει ἀπὸ τὸν 15ο αἰώνα καὶ τελειώνει στὴ σύγχρονη ἐποχή. Ἔτσι τὸ ἐνδιαφέρον ἑστιάζεται κυρίως στὴν ἵδρυση τοῦ Ἑλληνικοῦ κράτους καὶ στοὺς δύο παγκόσμιους πολέμους ἐνῶ θεωροῦνται ἥσσονος σημασίας ἡ τουρκοκρατία καὶ ἡ ἑλληνικὴ ἐπανάσταση
.               – Γιὰ τὸ πρόγραμμα δευτεροβάθμιας ἐκπαίδευσης τὸ σημαντικότερο πρόβλημα ἐντοπίζεται στὴν ἀναδιάρθρωση τῆς ὕλης ἀνὰ τάξη. Συγκεκριμένα, δίνεται μεγαλύτερο εὖρος στὴ διδασκαλία τῆς Ἱστορίας τῶν Νεωτέρων Χρόνων εἰς βάρος τῆς Ἀρχαίας καὶ τῆς Βυζαντινῆς-Μεσαιωνικῆς Ἱστορίας, δεδομένου ὅτι προβλέπεται ἡ Ἱστορία τῶν Νεωτέρων Χρόνων καὶ τῆς Σύγχρονης Ἐποχῆς νὰ διδαχθεῖ στὴν Γ´ Γυμνασίου, στὴν Α´ Λυκείου καὶ σὲ θεματικὲς ἑνότητες στὴ Β´ καὶ Γ´ Λυκείου.
.               Ἡ ΠΕΦ σημειώνει, τέλος, ὅτι «ἡ νέα ἀντίληψη γιὰ τὴν Ἱστορία καὶ τὴ διδασκαλία της, ποὺ κυριαρχεῖ στὰ Προγράμματα Σπουδῶν τοῦ Ἰνστιτούτου Ἐκπαιδευτικῆς Πολιτικῆς, βασίζεται στὴν κατανόηση, κατὰ κύριο λόγο, τοῦ παρόντος, στὴν ἀναζήτηση ταυτοτήτων καὶ στὴν βιωματικὴ προσέγγιση, γεγονὸς ποὺ καταλήγει σὲ μία ἰδεολογικὴ κατασκευὴ καὶ σὲ ὑποκειμενικὲς σχετικιστικὲς ἀλήθειες. Πρόκειται γιὰ μία χρηστική, ἰδεοληπτικὴ ἱστορία σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία τὰ ἐπιστημονικὰ κριτήρια δὲν θεωροῦνται ἀναγκαῖα».

 

 

ΠΗΓΗ: protothema.gr

 

Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: Ἀπὸ τὸν homo sapiens στὸν homo roboticus universalis (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος) «Ἡ Ἱστορία ποὺ προτείνεται νὰ διδαχθοῦν τὰ παιδιὰ εἶναι πολὺ χειρότερη ἀπὸ αὐτὴν ποὺ εἶχε γραφτεῖ ἀπὸ τὴν κα Ρεπούση γιὰ τὴν ϛ´ Δημοτικοῦ καὶ καταστροφικὴ γιὰ τὸν Ἑλληνισμό»

Ἡ πρόταση γιὰ τὸ μάθημα τῆς Ἱστορίας:
Ἀπὸ τὸν homo sapiens στὸν homo roboticus universalis

Τοῦ Γιώργου Παπαθανασόπουλου

.               Τὸν «παγκοσμιοποιημένο ἄνθρωπο – ρομπὸτ» εἶναι αὐτὸν ποὺ προωθεῖ ἡ ἁρμόδια ἐπιτροπή, μὲ τὸ «σχέδιο προγραμμάτων σπουδῶν γιὰ τὸ μάθημα τῆς Ἱστορίας στὴν ὑποχρεωτικὴ ἐκπαίδευση», ποὺ κατέθεσε. Μέσα ἀπὸ τὴ «μάθηση», ποὺ θέλει νὰ ἐπιβάλλει στὰ ἑλληνόπουλα, ἐπιδιώκει νὰ δημιουργήσει τὴν ἐξέλιξη τοῦ homo sapiens.
.               Μὲ τὸ σχέδιο προγράμματος, ποὺ προωθεῖ ἡ Ἐπιτροπὴ γιὰ τὸ μάθημα τῆς Ἱστορίας, ὑλοποιεῖται αὐτὸ ποὺ περιγράφει ὁ Γάλλος καθηγητὴς κοινωνιολογίας καὶ φιλόσοφος Gerard Leclerc: «Ἐννοῶ τὴν παγκοσμιοποίηση, ποὺ ὑπερβαίνει τὰ σύνορα φυλῆς, τάξης, θρησκείας, αὐτῆς ποὺ ἀπευθύνεται σὲ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους… Στὸ μέλλον εἶναι δυνατὴ μία ἀληθινὴ παγκόσμια ἱστορία, δηλαδὴ μία ἱστορία γενικὴ (σ.σ. κοινὴ γιὰ ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα)… Αὐτὴ ἡ ἱστορία θὰ ἀντιταχθεῖ στὶς διάφορες τοπικὲς ἱστορίες, ποὺ στηρίχθηκαν ἕως τὶς ἡμέρες μας ἐπὶ τῶν διαφόρων πολιτισμῶν καὶ εἶναι γραμμένες ἀπὸ τοὺς ἐκπροσώπους καθενὸς ἀπὸ αὐτούς… Μία τοπικὴ ἱστορία (ἐθνική, πολιτισμικὴ) δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ ἡ μνήμη ἑνὸς πολιτισμοῦ, ἑνὸς ἔθνους καὶ ἑπομένως σὲ σχέση μὲ τὸ σύνολο τῆς ἀνθρωπότητας, μίας μικρῆς ὁμάδας. Μία παγκόσμια ἱστορία ὑποτίθεται ὅτι θὰ ἔχει ξεπεράσει τὴν «τοπικὴ» ἄποψη καὶ θὰ κάνει τὴν ὑπέρβασή της πρὸς τὴν συνολικὴ ἀνθρωπότητα καὶ τὴν παγκοσμιότητα». (Gerard Leclerc “La mondialisation culturelle – Les civilisations à l’ epreuve”, Ed. PUF. Paris. 2000, p. 315-316).
.               Ὁ Γάλλος καθηγητὴς θεωρεῖ ὅτι ἡ διεθνὴς τῶν διανοουμένων, ποὺ προωθοῦν τὴν πολιτισμικὴ παγκοσμιοποίηση, εἶναι στὴ γραμμὴ τῆς διεθνοῦς τῶν μαρξιστῶν διανοουμένων, ποὺ πρῶτοι προώθησαν τὴν ἰδεολογικὴ καὶ πολιτισμικὴ παγκοσμιοποίηση. Καὶ ἐπιλέγει ὁ Λεκλέρκ: «Ἴσως εἶναι ὁ καιρὸς νὰ γράψουν καὶ νὰ κυκλοφορήσουν (σ.σ. οἱ φιλελεύθεροι διανοούμενοι) ἕνα [μανιφέστο παγκοσμιοποίησης], ἕνα παγκόσμιο μανιφέστο τῶν ὑπὲρ τῆς παγκοσμιοποίησης διανοουμένων. Αὐτὸ τὸ μανιφέστο θὰ ἄρχιζε ἢ θὰ τελείωνε μὲ μία φράση τοῦ τύπου: [Ὑπὲρ τοῦ παγκοσμιοποιημένου ἀνθρώπου διανοούμενοι ὅλων τῶν χωρῶν ἑνωθεῖτε!]». (σ.σ. ὅ.π. σελ. 478 – Οἱ ὑπογραμμίσεις στὸ πρωτότυπο).
.         Στὴν πρόταση γιὰ τὴν ἀλλαγὴ τῆς ὕλης στὸ μάθημα τῆς Ἱστορίας, ποὺ κυκλοφορήθηκε τὸν Μάρτιο τοῦ 2017, ἀπορρίπτονται ἀπολύτως ὅλα τὰ προηγούμενα προγράμματα, συμπεριλαμβανομένου καὶ αὐτοῦ του 2015, ἐπὶ σημερινῆς κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Ἂν καὶ κατηγορεῖ ὅλα τὰ προηγούμενα προγράμματα ὅτι «ἀναπαράγουν ἀνιστορικὲς ἰδεοληψίες», ὑποπίπτει στὸ ἴδιο «ἁμάρτημα».
.               Πέρα ἀπὸ τοὺς ἰδεολογικοὺς λαβυρίνθους ποὺ ὑποχρεώνεται νὰ μπεῖ ὁ ἀναγνώστης τοῦ σχεδίου, τὰ μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς ξεκαθαρίζουν ποιὸ μελλοντικὸ πολίτη θέλουν νὰ οἰκοδομήσουν: «Θέλουμε πολίτες μὲ ἱστορικὴ σκέψη καὶ συνείδηση» καὶ διευκρινίζουν ὅτι «ἡ ἱστορικὴ σκέψη ὁρίζεται ἀπὸ τὴ σύγχρονη βιβλιογραφία καὶ εἶναι καρπὸς τῆς δομικῆς συνύπαρξης ἕξι ἀλληλεπιδρώντων καὶ ἀλληλοσυμπληρούμενων παραγόντων», τοὺς ὁποίους περιγράφει. Αὐτὴ ἡ ἐπιλεγμένη «σύγχρονη βιβλιογραφία» κυριαρχεῖ στὰ μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς.
.               Στοὺς παράγοντες περιλαμβάνεται καὶ «ἡ καλλιέργεια τῆς ἐθνικῆς συνείδησης», τὴν ὁποία ἔτσι ἐννοοῦν: «Ἡ διδασκαλία τῆς ἱστορίας ἔχει ὡς κύριο στόχο νὰ καλλιεργήσει μία πλουραλιστικὴ καὶ ἀνεκτικὴ ἐθνικὴ ταυτότητα, ἡ ὁποία θὰ εἶναι ἀπαλλαγμένη ἀπὸ μισαλλοδοξία καὶ ξενοφοβία». Πλουραλιστικὴ κοινωνία ὑπάρχει, πλουραλιστικὴ ἐθνικὴ ταυτότητα δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρξει. Ἡ θεωρία τῶν μελῶν τῆς Ἐπιτροπῆς ἀποκλείει, ὡς ἰδεολογικὸ ἀξίωμα, τὸν συνδυασμὸ τῆς ἐθνικῆς ταυτότητας μὲ τὸν σεβασμὸ τῆς ἑτερότητας καὶ τὴν ἀνεκτικότητα.
.               Γιὰ νὰ καταγράψει κανεὶς τὶς ἀδυναμίες τοῦ σχεδίου καὶ τὶς ἰδεολογικὲς προκαταλήψεις, ποὺ ἐμφανίζονται σὲ αὐτό, θὰ χρειάζονταν πολλὲς σελίδες. Ἀναφέρονται ἐλάχιστα παραδείγματα γιὰ τὸ πῶς τὸ Σχέδιο μεταχειρίζεται τὴν Ἐκκλησία, βασικὸ στοιχεῖο τῆς ἐθνικῆς μας ταυτότητας, καὶ τὸν Ἑλληνισμό, ὡς Ἔθνος.
.               Στὴν Α´ Γυμνασίου καὶ στὰ περὶ Ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας γράφει στὸ κεφάλαιο «Θρησκεία καὶ πολιτισμὸς» τὶς ἑνότητες: «Συνέχεια καὶ ἀλλαγὲς στὴν ἐπίσημη θρησκεία. Θρησκευτικὸς συγκρητισμός. Ἡ ἀνάδυση καὶ ἡ ἑδραίωση τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ὑλικὸς καὶ πνευματικὸς πολιτισμός. Τὰ ὅρια τοῦ ἐκρωμαϊσμοῦ, οἱ πόλεις καὶ ἡ ὕπαιθρος». Τί σημαίνει «ἀνάδυση τοῦ χριστιανισμοῦ»; Μέσα σὲ μία πληθώρα πληροφοριῶν καὶ περίπου 3500 λέξεων, γιὰ τὴ Ρωμαϊκὴ αὐτοκρατορία, στὴν «ἀνάδυση τοῦ Χριστιανισμοῦ» ἀναφέρονται ἑπτὰ (7) λέξεις… Ἐπίσης στοὺς 17 «θεματικοὺς φακέλους», γιὰ νὰ ἐνημερωθοῦν ἐπὶ συγκεκριμένων θεμάτων οἱ μαθητὲς/τριες, γιὰ τὸν Χριστιανισμὸ δὲν ὑπάρχει οὔτε ἕνας. Προφανῶς γιὰ τὰ μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς ἦταν ἕνα μηδαμινὸ πολιτισμικὸ καὶ ἱστορικὸ παγκόσμιο γεγονὸς ἡ ἐμφάνιση καὶ ἡ ἐξάπλωσή του…
.               Στὸ μάθημα τῆς Ἱστορίας στὴ Β´ Γυμνασίου ἀγνοοῦνται οἱ πνευματικὲς – πολιτισμικὲς διαφορὲς Ἀνατολῆς καὶ Δύσης, καὶ ὑπάρχει μονολεκτικὴ ἀναφορὰ στὴν Εἰκονομαχία, ποὺ ταλάνισε Ἀνατολὴ καὶ Δύση γιὰ δύο περίπου αἰῶνες. Ἐπίσης ἀποσιωπᾶται ἡ ἀνάπτυξη τῶν γραμμάτων, τῶν τεχνῶν καὶ τῶν ἐπιστημῶν στὴν Ἀνατολή, ἐνῶ ὑπάρχει ἐκτεταμένη ἀναφορὰ στὴ Δύση… Τὰ περὶ Βυζαντίου τίθενται ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς Δύσης… Οὐδεμία ἀντικειμενικότητα… Στοὺς θεματικοὺς φακέλους ὁ ἕνας ἐπιγράφεται «Ἅγιοι καὶ δαίμονες στὸν βυζαντινὸ κόσμο» καὶ μεταξὺ ἄλλων ἀναφέρεται ὅτι «ἡ προσευχὴ καὶ ἡ νηστεία ἐξορκίζει τὰ κακὰ πνεύματα»… Οὐδεμία σχέση μὲ τὸ ἀντικείμενο οἱ προτείνοντες, μόνο προκατάληψη δείχνουν.
.               Ἡ προτεινόμενη Ἱστορία τῆς Γ´ Γυμνασίου ἔχει καθαρὰ ἰδεολογικὸ περιεχόμενο. Καλύπτει τὴν περίοδο ἀπὸ τὸν 15ο ἕως τὰ τέλη τοῦ 19ου αἰώνα. Στὴν ὕλη περιλαμβάνονται ἑπτὰ κεφάλαια. Ἀπὸ αὐτὰ στὸν Νέο Ἑλληνισμὸ ἐλάχιστα ἀναφέρονται, ὡς ἀποσπάσματα δύο κεφαλαίων. Στὸ κεφάλαιο «Ἡ Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία (ἀπαρχὲς – ἀρχὲς 19ου αἰώνα)» ἀναφέρονται τὸ «παιδομάζωμα» καὶ «οἱ θρησκευτικοὶ θεσμοί, κοινότητες καὶ πρακτικές». Οὐδὲν γράφεται γιὰ τὸν ρόλο τῆς Ἐκκλησίας στὴν ἐπιβίωση τοῦ Ἔθνους, οὔτε γιὰ τὰ ἀπελευθερωτικὰ κινήματα, ποὺ ἄρχισαν σχεδὸν ἀμέσως μετὰ τὴν Ἅλωση, οὔτε γιὰ τοὺς λογίους ποὺ πέρασαν στὴ Δύση μετὰ τὴν Ἅλωση καὶ συνέβαλαν στὴν Ἀναγέννησή της, οὔτε γιὰ τοὺς Νεομάρτυρες ποὺ προτίμησαν τὸν θάνατο ἀπὸ τὸ νὰ ἀλλαξοπιστήσουν. Ἀγνοεῖται ἡ «Μείζων», κατὰ τὸν Διον. Ζακυθηνό, περίοδος τῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας, ὅπως ἦταν ἡ, χάρη στὴν Ἐκκλησία –κλῆρο καὶ λαὸ– ἐπιβίωση τοῦ Ἔθνους ἐπὶ 400 καὶ πλέον χρόνια. Περισσότερα γράφονται γιὰ τοὺς Ὀθωμανούς…
.               Ἡ Ἐπανάσταση τοῦ 1821 περιλαμβάνεται στὸ κεφάλαιο τοῦ Διαφωτισμοῦ καὶ τῶν Ἐπαναστάσεων, ὡς ἀκολουθία καὶ ἀπόρροια τῶν Ἐπαναστάσεων στὴν Ἀμερικὴ καὶ στὴ Γαλλία. Στὰ παιδιὰ οὐσιαστικὰ περνᾶ παραποιημένη ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση. Στοὺς θεματικοὺς φακέλους στὴν Ἱστορία τῆς Γ´ Γυμνασίου ἕνας ἀναφέρεται σὲ μία «ὀθωμανικὴ πόλη», στὴ Βέροια, ἐπὶ τουρκοκρατίας. Αὐτὸ γιὰ νὰ σημειωθεῖ «ἡ συνύπαρξη καὶ οἱ σχέσεις τῶν διαφόρων ἐθνοθρησκευτικῶν ὁμάδων»… Γιὰ τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση ὑπάρχουν δύο φάκελοι. Ὁ πρῶτος γιὰ τὶς πολιορκίες στὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση, μὲ δύο παραδείγματα, τὴν Τρίπολη καὶ τὸ Μεσολόγγι. Στὴ μία νικᾶνε οἱ Ἕλληνες καὶ στὴν ἄλλοι οἱ Τοῦρκοι… Ὁ δεύτερος ἀναφέρεται στὶς γυναῖκες στὴν Ἐπανάσταση. Δὲν ὑπάρχει φάκελος γιὰ τὸ Φανάρι, γιὰ τοὺς ἄνδρες ἥρωες, γιὰ τὸν Σολωμὸ καὶ τὸν «Ὕμνο στὴν Ἐλευθερία», γιὰ τὸν Κάλβο καὶ τὶς «Ὠδές» του… Ἀντὶ νὰ διδάσκεται ὁ μαθητὴς/τρία τὴν ἐθνική του Ἱστορία προτείνεται νὰ διδάσκεται ἐλάχιστα γι’ αὐτὴν καὶ ἐπιλεκτικά, κατὰ τὴν ἰδεολογικὴ ἐπιλογὴ τῆς Ἐπιτροπῆς…
.               Στὴν Α´ Λυκείου ἡ πρόταση τῆς Ἐπιτροπῆς εἶναι νὰ καλυφθεῖ σὲ παγκόσμια ἔκταση ἡ περίοδος ἀπὸ τὸ 1880 ἕως σήμερα. Σὲ αὐτὴ τὴν ὕλη καὶ ὅσον ἀφορᾶ στὴν Ἑλλάδα, ὑπάρχουν σύντομες ἀναφορὲς   στὴ Μεγάλη Ἰδέα, στοὺς Βαλκανικοὺς Πολέμους, στὸν Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο, στὴ Μικρασιατικὴ Ἐκστρατεία, στὴν Καταστροφή, στὴ συμμετοχή Της στὸν Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο, στὸν Ἐμφύλιο, στὴ Διδακτορία, στὸ Κυπριακό. Αὐτὰ μέσα στὶς πλούσιες ἀναφορὲς στὸ παγκόσμιο γίγνεσθαι τῆς ἴδιας περιόδου…
.               Ἡ Ἑλληνικὴ Ἱστορία κακοποιεῖται, ὅπως προτείνεται νὰ καταγραφεῖ στὴ στοιχειώδη καὶ μέση ἐκπαίδευση. Αὐτὸ γιατί γίνεται ἐπιλογὴ καὶ προβολὴ τῶν θεματικῶν ἑνοτήτων, μὲ βάση τὴν ἰδεολογία τῶν μελῶν τῆς Ἐπιτροπῆς καὶ τὴν ἐπιθυμία τους νὰ δημιουργήσουν τὴ νέα μορφὴ ἀνθρώπου. Συμπερασματικὰ ἡ ἐθνικὴ συνείδηση καταργεῖται, ὡς κάτι τὸ ξεπερασμένο καὶ ἀρνητικό. Ἡ ἔννοια «Ἔθνος» δὲν ὑπάρχει πουθενὰ σὲ ὅλη τὴν τεράστια ὕλη, ὅπως δὲν ὑπάρχει ἡ ἔννοια τοῦ λαοῦ. Ὑπὸ ἀπόλυτο διωγμὸ ἀπὸ τὴν ὕλη ἡ Πίστη τῶν Ἑλλήνων. Ὑπὸ ἀπαξίωση οἱ ρίζες τοῦ λαοῦ καὶ οἱ παραδόσεις του. Ὑπὸ ἐξόντωση ἡ οἰκογένεια. Σὲ κάποιο φάκελο, ποὺ ἀναφέρονται ὁ παπποὺς καὶ ἡ γιαγιά, καλοῦνται τὰ παιδιὰ νὰ περιγράψουν τὶς διαφορὲς ποὺ ἔχουν μὲ αὐτούς, χωρὶς νὰ ζητεῖται νὰ ποῦν τὰ θετικὰ ἀπὸ τὴ σχέση αὐτή, γιὰ τὴν ἀγάπη ποὺ τοὺς προσφέρουν, τὴ σοφία τους, τὸ παράδειγμά τους, τὴ συμβολή τους στὴ συνοχὴ τῆς οἰκογένειας. Ἡ Ἱστορία ποὺ προτείνεται νὰ διδαχθοῦν τὰ παιδιὰ εἶναι πολὺ χειρότερη ἀπὸ αὐτὴν ποὺ εἶχε γραφτεῖ ἀπὸ τὴν κα Ρεπούση γιὰ τὴν ϛ΄ Δημοτικοῦ καὶ καταστροφικὴ γιὰ τὸν Ἑλληνισμό.
.               Ἂν περάσει ἡ πρόταση τῆς Ἐπιτροπῆς σοβαρότατη θὰ εἶναι ἡ ἱστορικὴ εὐθύνη τῶν πολιτικῶν τοῦ συγκυβερνῶντος Κόμματος τῶν Ἀνεξάρτητων Ἑλλήνων. Θὰ μείνουν στὴν Ἱστορία ὡς οἱ πολιτικοὶ ποὺ ἐξελέγησαν στὴν Ἑλληνικὴ Βουλὴ ὡς ἀντιμνημονιακοὶ καὶ πατριῶτες καὶ ἀποδείχθηκαν μνημονιακοὶ καὶ ὀλετῆρες τῆς ἐθνικῆς συνείδησης καὶ ταυτότητας.-