ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΠΟΛΥΖΩΙΔΗΣ: ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΓΕΝΝΑΙΑΣ ΨΥΧΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Ἀναστάσιος Πολυζωίδης:
Ἄνθρωπος γενναίας ψυχῆς

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 .                 Ὁ Ἀναστάσιος Πολυζωίδης (1802-1873) χαρακτηρίστηκε «ἄνθρωπος γενναίας ψυχῆς» ἀπὸ τὸν φίλο του Γεώργιο Τερτσέτη (1800-1874). Νὰ σημειωθεῖ ὅτι ὁ Τερτσέτης χαρακτήρισε ἔτσι τὸν Πολυζωίδη στὴν πανηγυρικὴ ὁμιλία, ποὺ θὰ ἐκφωνοῦσε στὴν Βουλὴ τῶνἙλλήνων γιὰ τὴν ἐπέτειο τῆς 25ης Μαρτίου, στὶς 15 Ἀπριλίου 1874. Ὅμως τὸ πρωὶ ἐκείνης τῆς ἡμέρας ἀπεβίωσε. Ἀναγγέλλοντας αὐθημερὸν τὸν θάνατο τοῦ Τερτσέτη στὴ Βουλὴ ὁ τότε Πρόεδρος Θρασ. Ζαΐμης εἶπε μεταξὺ ἄλλων: «Προπαρασκευάζων δὲ τὸν ἐτήσιον αὐτοῦ λόγον (Σημ. γρ. Ὁ Τερτσέτης μιλοῦσε κάθε χρόνο σὲ αἴθουσα τῆς  Βουλῆς  ἐπὶ τῇ ἐπετείῳ τῆς 25ης Μαρτίου 1821) κατελήφθη ὑπὸ ἐγκεφαλικῆς ἀποπληξίας καὶ ἐγκατέλειψε τὸν προσωρινὸν τοῦτον βίον σήμερον τὴν πρωίαν…» (Ντίνου Κονόμου «Γεώργιος Τερτσέτης – Ἀνέκδοτα Κείμενα», Ἔκδ. Συλλόγου πρὸς Διάδοσιν Ὠφελίμων Βιβλίων, Ἀθῆναι, 1959, σελ. 111).
.                 Ὁ Τερτσέτης στὸ κύκνειο ἄσμα του ὀνομάζει τὸν Πολυζωίδη «ἄνθρωπο γενναίας ψυχῆς». Γιατί «ἄνθρωπο» καὶ ὄχι μὲ κάποια ἀπὸ τὶς πολλὲς ἰδιότητές του; Ὁ Πολυζωίδης ἦταν νομικός, δικαστικός, πολιτικός, δημοσιογράφος, συγγραφέας. Διότι, ὅπως ὁ ἴδιος ὁ Τερτσέτης ἐξηγεῖ, πάνω ἀπὸ ὅλες τὶς ἰδιότητες καὶ τὶς κρατικὲς θέσεις ποὺ ἀνέλαβε, ἦταν ἄνθρωπος. Ναί, ἄνθρωπος μὲ ἐλαττώματα καὶ  ἀδυναμίες, ἀλλὰ καὶ μὲ διάθεση μετανοίας καὶ μὲ πιστότητα σὲἀρχές, ποὺ δὲν ἐπηρεάζονταν ἀπὸ ταπεινὰ ἐλατήρια καὶ προκαταλήψεις.
.                  Ἡ Ἱστορία ἔχει καταγράψει ὅτι ὁ Πολυζωίδης ἔχει σημαντικὴ εὐθύνη γιὰ τὴν πρόκληση πολεμικῆς ἀτμόσφαιρας σὲ βάρος τοῦ κυβερνήτη Ἰωάννου Καποδίστρια, μὲ τὴνἐφημερίδα «Ἀπόλλων» ποὺ ἐξέδιδε, πρῶτα στὸ Ναύπλιο καὶ μετὰ στὴν Ὕδρα. Εἶναι ἀληθὲς ὅτι τὸν πολέμησε μὲ μίσος, ἀνάξιο μορφωμένου ἀνθρώπου καὶ ἦταν λυπηρὸ ποὺ πανηγύρισε γιὰ τὴν δολοφονία του. Αὐτὰ τὰ καταγράφει ὁ Τερτσέτης, ποὺ ἦταν ὑπὲρ τοῦ Καποδίστρια καὶ τῆς προσπάθειάς του νὰ δημιουργηθεῖ ἕνα ἐλεύθερο καὶ εὐνομούμενο κράτος καὶ ποὺ «τὸ βίαιον τῆς ἀντιπολιτεύσεως ἔδωσε ἀφορμὴ εἰς τὴν διχόνοια, νὰ σχηματίσῃ τὸ ἀξιοθρήνητο ἀποτέλεσμα τῆς παραδόσεως τῶν ἑλληνικῶν δικαιωμάτων εἰς τοὺς Βαυαροὺς ἐξουσιαστές». (Αὐτ. σελ. 114).   
.                 Βάζοντας ὁ Τερτσέτης στὴ ζυγαριὰ τῆς Δικαιοσύνης τὴν ἐγκληματικὴ στάση τοῦΠολυζωίδη ἔναντι τοῦ Καποδίστρια μὲ τὴν ἡρωικὴ ποὺ τήρησε ὡς πρόεδρος τοῦ δικαστηρίου στὴδίκη τῶν Θεοδώρου Κολοκοτρώνη καὶ Δημητρίου Πλαπούτα ἐκτιμᾶ ὅτι ἡ στάση του στὴ δίκη τὸνἐξιλέωσε στὰ μάτια τοῦ λαοῦ. Ἐξηγεῖ ὁ Τερτσέτης: «Μὰ τὴν ἀλήθεια, ἂν εἶχε συμβεῖ νὰ προεδρεύη τὸ δικαστήριον ἐκεῖνο ἄνθρωπος ναὶ μὲν νομικός, ἀλλὰ δουλικῶν φρονημάτων, ἢ κυματιζόμενος εἰς τὰς ἀρχὰς τοῦ δικαίου, ἢ ἄμοιρος ἀνδρείας καὶ γενναιότητος, βεβαιωθῆτε, τὸ ἄσπλαχνο σίδερο τῆς γκιλοτίνας θὰ ἄχνιζεν ἀπὸ τὸ αἷμα τῶν δύο ἀθώων στρατηγῶν». (Αὐτ. σελ. 115).
.                 Στὴν τελευταία ὁμιλία τῆς ζωῆς του ὁ Τερτσέτης αἰσθάνθηκε τὴν ἀνάγκη νὰκάνει τὸ μνημόσυνο τοῦ πρὶν ἀπὸ λίγους μῆνες καὶ συγκεκριμένα τὸν Ἰούλιο τοῦ 1873 ἀποθανόντος Πολυζωίδη, περιγράφοντας μὲ ἀκρίβεια καὶ γλαφυρότητα τὰ τῆς δίκης τῶν Κολοκοτρώνη καὶ Πλαπούτα. Περιγράφει τὴν ἀντίσταση ποὺ προέβαλαν οἱ δύο τους καὶ κυρίως ὁΠολυζωίδης στὴ στημένη ἀπόφαση τῶν ἄλλων τριῶν δικαστῶν καὶ στὴν πίεση ποὺ ἄσκησε ἡΒαυαρικὴ Ἀντιβασιλεία μὲ τὰ ὄργανά της (Μάσον, Σχινᾶ, Κωλέττη).
.                 Εἶναι πολὺ σημαντικὴ ἡ μαρτυρία τοῦ Τερτσέτη ὅτι «οἱ ὀφθαλμοὶ τῶν Ἑλλήνων δὲν εἶδαν τὸ ἀνόσιον ἁμάρτημα τοῦ ἀποκεφαλισμοῦ τῶν Κολοκοτρώνη καὶ Πλαπούτα, χάρις εἰς τὸν Πολυζωίδην… Ἡ ἁψιὰ ἀντίστασίς του, ἀντίστασις Προέδρου καὶ ὄχι ἁπλοῦ δικαστοῦ, τοῦ πρὸὀλίγων μηνῶν ἐχθροῦ θανασίμου τῶν Κολοκοτρώνη καὶ Πλαπούτα, ἀδυνάτισε τὸ κύρος τῆςἀποφάσεως τῶν τριῶν ἄλλων δικαστῶν (Σημ. γρ. Τῆς πλειοψηφίας δηλαδή), καὶ ἔδωσε λαβὴν εἰς τοὺς πρέσβεις τῶν ξένων δυνάμεων νὰ ἐννοήσουν τὴν ἀθωότητα τῶν κατηγορουμένων, νὰ κάμουν παρατηρήσεις εἰς τὴν Ἀντιβασιλείαν, νὰ γράψουν εἰς τὰς αὐλάς των. Βεβαιωθῆτε ὅτι ἂν ὁ Πολυζωίδης ἤθελε κλίνει εἰς τὴν ἀπόφασιν τῶν τριῶν, ἢ ἐν σιγῇ νὰ τὴν ὑπογράψη, ὁ θάνατος τῶν Κολοκοτρώνη καὶ Πλαπούτα ἦτον ἄφευκτος». (Αὔτ. σέλ. 121).
.                 Ἡ Ἀντιβασιλεία καὶ ὁ Κωλέττης διόρισαν τὸν Πολυζωίδη Πρόεδρο τοῦΔικαστηρίου, ἔχοντας γνώση τῆς ἀντιπάθειάς του πρὸς τὸν Κολοκοτρώνη. Πίστεψαν ὅτι θὰἀκολουθοῦσε τὸ πάθος του καὶ ὄχι τὶς Ἀρχές του. Στὴ δική του δίκη, πού, κατὰ παραγγελία τῶν Μάουερ καὶ Ἔϊντεκ, ἦταν κατηγορούμενος μαζὶ μὲ τὸν Τερτσέτη γιὰ τὸ ὅτι δὲν ὑπέκυψαν στὴνἀπόφαση τῆς πλειονοψηφίας τοῦ δικαστηρίου περὶ τῆς καταδίκης εἰς θάνατον τῶν Κολοκοτρώνη καὶ Πλαπούτα, ὁ Πολυζωίδης παραδέχτηκε ὅτι ἔκλαψε ἐνώπιον τῶν τριῶν δικαστῶν καὶ ἐξήγησε: «Ἡ ἐντολὴ “οὐ φονεύσης” μ’ ἐφόβιζεν ἀπαρηγόρητα, ἐπειδὴ φόνος ἀσυγχώρητος εἶναι ὁ ἄδικοςἀποκεφαλισμὸς ἀνθρώπου. Ναί! Σχεδὸν ἐγονάτισα φιλώντας τὰ χέρια τῶν τριῶν». (Τερτσέτη Ἅπαντα, τόμ. Α΄, Ἀθήνα, 1958, σελ. 303-304). Ὅταν οἱ τρεῖς ἐπέμειναν στὴ θανατικὴ καταδίκη τῶν ἡρώων, ὁ Πολυζωίδης ὀργισμένος τοὺς εἶπε: «Μὲ τέτοια ἀποδεικτικὰ στοιχεῖα οὔτε δύο γάτοι δὲν καταδικάζονται εἰς θάνατον!». Γιὰ τὴν Ἱστορία νὰ σημειωθεῖ ὅτι οἱ Πολυζωίδης καὶ Τερτσέτης ἀθωώθηκαν στὴ δίκη τους, παρὰ τὴν σὲ βάρος τους προκατάληψη τῶν Βαυαρῶν. Ἡ ἀθωωτικὴἀπόφαση συνοδεύθηκε ἀπὸ τὶς ὑπέρ τους ἐνθουσιώδεις ἐκδηλώσεις τοῦ λαοῦ.
.                  Ἡ οἰκογένεια τοῦ Πολυζωίδη ἦταν εὔπορη τοῦ Μελενίκου καὶ τηροῦσε τὶς Παραδόσεις τοῦ Γένους.  Ἀπὸ τοὺς κόλπους της ἀναδείχθηκε ὁ ἐκεῖ Μητροπολίτης Λεόντιος (1769-1796), ὁ ὁποῖος ἀργότερα ἐξελέγη Μητροπολίτης Καισαρείας. Ὁ δάσκαλος τοῦ Πολυζωίδη Χριστόφορος Φιλητᾶς, ποὺ τὸν ἐπηρέασε, ἦταν ἰατρὸς καὶ ἔγραψε τὴν πραγματεία: «Ἡ ὑπεράσπισις τῆς Γραικικῆς Ἐκκλησίας ἐσχάτως προσβληθείσης ὑπὸ Δομινίκου Τεϊξέιρα». Ὁ ἴδιος ὁ Πολυζωίδης γράφει εὐγνωμόνως γιὰ τὸν ἄλλο διδάσκαλό του στὸ Μελένικο Ἀδὰμ Ζαπέκο, ὅτι τὸν ὠφέλησε ὄχι μόνο μὲ τὴν ἀπὸ καθέδρας διδασκαλία του, ἀλλὰ καὶ διὰ τοῦ παραδείγματος, τοῦ ἀληθοῦς Σωκρατικοῦ βίου καὶ τῆς ἐνδελεχοῦς κηρύξεως τοῦ Θείου Λόγου.
.                 Ὁ Πολυζωίδης κατηγορεῖ τοὺς Γάλλους τῆς ἐποχῆς του ὅτι χωρὶς τὸν παραμικρὸγογγυσμὸ καὶ σχεδὸν μὲ εὐχαρίστηση στερήθηκαν τὴν ἀτομική τους  ἐλευθερία καὶ τὴν ἐλευθερία τοῦ Τύπου ἀπὸ τοὺς ἐπαναστάτες καὶ ἀνέχθηκαν τὴν παντοδυναμία τῆς ἐξουσίας τοῦ Ναπολέοντα, «κάτι ποὺ καθιστοῦσε δυσκολότατο νὰ ἐμποδιστοῦν οἱ σφετερισμοὶ καὶ οἱ καταχρήσεις». (Ἀναστασίου Πολυζωίδη «Κείμενα γιὰ τὴ Δημοκρατία 1824-1825», Ἐκδόσεις Ὀκτώ,  Ἀθήνα, 2011, σελ. 72-73).
.                 Ὁ Πολυζωίδης διαφωνοῦσε μὲ τὴν ἀθεΐα τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης. Στὴ«Γενικὴ Θεωρία περὶ τῶν διαφόρων Διοικητικῶν Συστημάτων καὶ ἐξαιρέτως περὶ τοῦΚοινοβουλευτικοῦ…», ποὺ ἔγραψε τὸ 1825 στὸ Μεσολόγγι, προέβαλε τὴν ἔνθεη Διακήρυξη τῆς Ἀνεξαρτησίας τῶν ΗΠΑ, τοῦ 1776, ἡ ὁποία, μεταξὺ ἄλλων,  τονίζει: «Ὅλοι οἱ ἄνθρωποιἐδημιουργήθησαν ἴσοι καὶ ἐπροικίσθησαν ἐπίσης ἀπὸ τὸν Δημιουργόν τοῦ παντὸς μὲ δίκαια ἀναπαλλοτρίωτα, μεταξὺ τῶν ὁποίων πρῶτα εἶναι ἡ Ζωή, ἡ Ἐλευθερία καὶ ἡ Εὐδαιμονία» (Τύποις καὶ Ἀναλώμασι Δ. Μεσθενέως, Ἐν Μεσολογγίῳ, 1825. Ἀντιγρ. Εἰς «Κείμενα γιὰ τὴ Δημοκρατία», σελ. 101).-

Η ΑΪΤΗ καὶ Η ΕΛΛΑΔΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος

Ἡ Ἀϊτὴ καὶ ἡ Ἑλλάδα.

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

.                     Ἡ Ἀϊτὴ εἶναι μία βασανισμένη χώρα τῆς Καραϊβικῆς. Οἱ κάτοικοί της στὶς ἀρχὲς τοῦ 19ου αἰώνα κήρυξαν τὴν ἀνεξαρτησία τους ἀπὸ τὴν ἀποικιοκρατικὴ Γαλλία καὶ ἀπὸ τότε λίγες εἶναι οἱ εὐτυχισμένες ἡμέρες ποὺ ἔχουν περάσει. Ἡ Ἀϊτὴ τὸ 1822 ἀναγνώρισε τὴν Ἑλλάδα ὡς ἀνεξάρτητο κράτος. Ἦταν σημαντικὴ ἡ ἐνέργειά της, γιατί ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση ἦταν στὴν ἀρχή της καὶ οὐδεμία ἄλλη χώρα εἶχε διανοηθεῖ τότε νὰ προχωρήσει στὴν ἀναγνώρισή της.
.                     Τὸ τελευταῖο κροῦσμα τῆς ἐνδημικῆς πολιτικῆς ἀστάθειας, ἀνεξέλεγκτης βίας, καταθλιπτικῆς φτώχειας, διαφθορᾶς, καὶ κοινωνικῆς ἀδικίας στὴν Ἀϊτὴ ἦταν ἡ πρὶν ἀπὸ λίγες ἡμέρες δολοφονία τοῦ προέδρου τῆς χώρας Ζοβενὲλ Μοΐζ στὴν ἰδιωτική του κατοικία. Εἶναι λυπηρὸ ποὺ ἡ Ἑλληνικὴ κυβέρνηση δὲν ἐξέφρασε τὴ συμπάθειά της πρὸς τὸν φίλο λαὸ τῆς Ἀϊτῆς. Μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς 200ῆς ἐπετείου ἀπὸ τῆς ἐνάρξεως τῆς Ἐπανάστασής μας ὀφείλουμε νὰ προσφέρουμε ἀνθρωπιστικὴ βοήθεια πρὸς τὴν Ἀϊτὴ καὶ νὰ μεσολαβήσουμε νὰ τὸ πράξουν καὶ οἱ ἄλλες χῶρες τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης. Νὰ θυμίσουμε ὅτι τὸ 1822 ὁ πρόεδρος τῆς Ἀϊτῆς Ζὰν Πιὲρ Μπουαγιὲ ἔγραψε σὲ ἐπιστολή του πρὸς τὸν Ἀδαμάντιο Κοραὴ ὅτι τοῦ ἀποστέλλει 25 τόνους καφέ, γιὰ νὰ ἐκποιηθοῦν καὶ μὲ τὰ χρήματα ποὺ θὰ συγκεντρωθοῦν νὰ ἀγοραστοῦν ὅπλα καὶ πυρομαχικά.
.                     Ἡ Ἀϊτὴ στὰ 200 χρόνια, ποὺ πέρασαν, δὲν ἔχει γνωρίσει ὁμαλὴ πολιτικὴ καὶ κοινωνικὴ ζωή. Οἱ περισσότεροι κυβερνῆτες της ἀνετράπησαν ἢ/καὶ δολοφονήθηκαν, συνήθως ἀπὸ χοῦντες, ὅσοι δὲ ἔμειναν γιὰ καιρό, ὅπως οἱ Ντυβαλιέ, πατὴρ καὶ υἱός, κυβέρνησαν ἀπολυταρχικὰ σὲ διεφθαρμένο καθεστώς. Εἶναι ἐνδεικτικὸ ὅτι στὶς ἀρχὲς τοῦ 20^οῦ αἰώνα καὶ συγκεκριμένα ἀπὸ τὸ 1910 ἕως τὸ 1915 τέσσερις πρόεδροι ἀνετράπησαν, λυντσαρίστηκαν, ἢ δολοφονήθηκαν. Τὸ 1915 οἱ ΗΠΑ ἐπενέβησαν καὶ κατέστησαν προτεκτοράτο τους τὴν Ἀϊτή, καθεστὼς ποὺ διατηρήθηκε ἕως τὸ 1934. Ἐπὶ πλέον ὅλων τῶν δεινῶν ποὺ πέρασε μὲ τὶς κυβερνήσεις της ἡ Ἀϊτὴ τὸ 2010 ἐπλήγη ἀπὸ σεισμὸ ἑπτὰ Ρίχτερ, μὲ θύματα ἄνω τῶν 200.000 ἀνθρώπων καὶ ἀνυπολόγιστες ζημίες.
.                     Ἀπὸ τὸ 1822, ὡς ἀνεξάρτητη χώρα, ἡ Ἀϊτὴ εἶχε τὶς ἴδιες προοπτικὲς μὲ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν Δομινικανὴ Δημοκρατία, ὅμορη χώρα στὸ ἴδιο νησί. Σήμερα ἡ Ἀϊτὴ ἔχει πληθυσμὸ 11,5 ἑκατομμύρια καὶ κατὰ κεφαλὴ ΑΕΠ 1.784 $, τὸ χαμηλότερο σὲ ὅλο τὸ δυτικὸ ἠμισφαίριο. Γιὰ σύγκριση, ἡ Δομινικανὴ Δημοκρατία ἔχει πληθυσμὸ 10,5 ἑκατομμύρια καὶ κατὰ κεφαλὴ ΑΕΠ 16.049 $ καὶ ἡ Ἑλλάδα μὲ πληθυσμὸ 10, 8 ἑκατομμύρια ἔχει κατὰ κεφαλὴ ΑΕΠ 31.736 $ (Σημ. Στοιχεῖα 2019).
.                     Ὅλες οἱ χῶρες ὀφείλουν νὰ βοηθήσουν τὴν Ἀϊτή, γιατί πρωτοστάτησε στὴν κατάργηση τῆς δουλείας. Ὁ Τουσὲν Λουβερτίρ, ἐπικεφαλῆς τῶν Ἀϊτινῶν ἐπαναστατῶν κατὰ τῶν Γάλλων, τὸ 1801 κήρυξε τὴν ἀνεξαρτησία τῆς χώρας καὶ τὴν κατάργηση κάθε φυλετικῆς ἢ ἄλλης διάκρισης. Τὸ 1802 ὁ Ναπολέων ἐπανέφερε τὸν θεσμὸ τῆς δουλείας, ἔστειλε στρατὸ στὴν Ἀϊτή, νίκησε τὸ στρατό της, αἰχμαλώτισε τὸν Λουβερτίρ, τὸν μετέφερε σιδηροδέσμιο στὴν Μπεζανσόν, ὅπου καὶ πέθανε ἀπὸ τὰ βασανιστήρια.-

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ-Μιὰ σύντομη ἀπάντηση στὴν προπαγάνδα (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Ἡ Ἑλληνικὴ καὶ ἡ Γαλλικὴ Ἐπανάσταση

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

.                    Οἱ ὀπαδοὶ στὴν Ἑλλάδα τοῦ Γαλλικοῦ διαφωτισμοῦ αὐθαιρετοῦν ἱστορικὰ καὶδογματίζουν ἰδεολογικὰ ἐπιχειρώντας νὰ πείσουν γιὰ τὴν ἐπίδραση ποὺ εἶχε ἡ Γαλλικὴ Ἐπανάσταση στὴν Ἑλληνική. Τὴν ἀπάντηση σὲ αὐτὰ τὰ φληναφήματα τὴν δίνουν οἱ ἴδιοι οἱ Γάλλοι. Στὸ τρέχον τεῦχος (Νο 484, Ἰούνιος 2021) τοῦ περιοδικοῦ «L’ Histoire» καὶ στὸ κύριο ἄρθρο γράφεται μεταξὺἄλλων: «Στὴν Εὐρώπη τῆς Ἱερᾶς Συμμαχίας ἡ λέξη ἐλευθερία ἐκφράζει τὴν ἔννοια τῆς ἐθνικῆς κυριαρχίας. Τὰ προηγούμενα χρόνια (Σημ. γρ. τοῦ 1830, ἔτους τῆς ἐπανάστασης τῶν Γάλλων κατὰτοῦ αὐταρχικοῦ βασιλιᾶ Καρόλου Χ, στὴν ὁποία ἔχει ἀφιέρωμα τὸ ἐν λόγῳ περιοδικὸ) τὸ κίνημα τῶνἐθνοτήτων συγκλόνισε τὴν ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία καὶ ὁδήγησε στὴν ἀνεξαρτησία τῆς Ἑλλάδος».Ἐπανάσταση τοῦ ἔθνους τῶν Ἑλλήνων ἦταν τὸ 1821, χωρὶς τὸ περιοδικὸ νὰ ἀναφέρει γαλλικὴ ἐπίδραση. Ἀντίθετα, τὸ  ἄρθρο ἀναφέρει ὅτι ἡ φλόγα τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης μεταδόθηκε στὴν Πολωνία, στὴν Ἰταλία καὶ στὸ Βέλγιο προκαλώντας ρήγματα στὴν Ἱερὰ Συμμαχία Ρωσίας, Αὐστρίας, Πρωσίας καὶ μετὰ Ἀγγλίας καὶ Γαλλίας…
.                    Ἀλλὰ τί εἶχαν νὰ ζηλέψουν οἱ Ἕλληνες ἀπὸ τὰ ὅσα συνέβαιναν στὴ Γαλλία ἀπὸ τὸ 1789 ἕως τὸ 1830; Στὶς 14 Ἰουλίου 1789 οἱ ἐπαναστάτες συλλαμβάνουν καὶ ἐκτελοῦν ἐπὶ τόπου τὸν διοικητὴ τῆς Βαστίλης. Φόβος ἁπλώνεται σὲ ὅλη τὴ Γαλλία ἀπὸ τὴν βία ποὺ ἀσκεῖται  ἀδιακρίτως σὲχιλιάδες πολιτῶν. Στὶς 4 Αὐγούστου ἡ Ἐθνοσυνέλευση καταργεῖ τὸ φεουδαρχικὸ σύστημα καὶ στὶς  24 Αὐγούστου ψηφίζει τὴ σημαντικὴ Διακήρυξη τῶν Δικαιωμάτων τοῦ Ἀνθρώπου, ποὺ ὅμως οὐσιαστικὰ δὲν ἐφαρμόστηκε… Τὸ 1790 κλείνουν μοναστήρια καὶ μετατρέπουν ἐκκλησίες σὲκοινόχρηστους χώρους. Περίπου 200.000 κληρικοί, μοναχοὶ καὶ μοναχὲς ἐκτελοῦνται ἢὑποχρεώνονται νὰ ἐγκαταλείψουν τὸ σχῆμα τους. Τὸ 1792 στὶς ὄχθες τοῦ Σηκουάνα χιλιάδες ἐπαναστάτες συγκεντρώνονται σὲ «Autodafe», μὲ κατάρες κατὰ τοῦ παλαιοῦ καθεστῶτος καὶ πράξεις λατρείας πρὸς τὸ νέο. Συνεχίζονται οἱ σφαγὲς ἀριστοκρατῶν, κληρικῶν καὶ πλουσίων ἐπιχειρηματιῶν.
.                    Τὸν Ἰανουάριο τοῦ  1793 ἐκτελεῖται  στὴ λαιμητόμο ὁ βασιλιὰς  Λουδοβίκος ΧVI. Τὸἴδιο ἔτος ψηφίζεται Σύνταγμα, τοῦ ὁποίου ἀμέσως ἀναβάλλεται ἡ ἰσχὺς ἐπ’ ἀόριστο… Τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1793 συλλαμβάνονται 600.000 πολίτες μὲ τὴν ὑποψία ὅτι εἶναι «ἐχθροὶ τῆς ἐλευθερίας». Οἱ περισσότεροι ἐκτελοῦνται. Τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1793 ἐκτελεῖται ἡ βασίλισσα Μαρία Ἀντουανέτα.
.                    Τὸ 1793 οἱ Ἐπαναστάτες ἐπιτέθηκαν στοὺς κατοίκους τῆς Βανδέας, ποὺ δὲν συμφωνοῦσαν μὲ τὰ ὅσα αὐτοὶ ἔπρατταν. Ἡ ἐπίθεση κατέληξε τὸ 1794 στὴ Γενοκτονία τῶν κατοίκων τῆς περιοχῆς. Τὸ 1794 οἱ Ροβεσπιέρος καὶ Σὲν Ζιστ ἐπιβάλλουν τὴ δικτατορία τους. Ἡ περίοδος τῆς τρομοκρατίας βρίσκεται στὴν κορύφωσή της. Οἱ Ἰακωβίνοι ἐκτελοῦν τοὺς μετριοπαθεῖς καὶ κατὰ τῆς βίας συντρόφους τους, Νταντόν, Ντεμουλὲν κ.α… Καὶ εἴμαστε ἀκόμη στὴν ἀρχή.
.                    Ὁ ἐμφύλιος κατὰ τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση τοῦ 1821 σὲ σχέση μὲ αὐτὸν τῆς Γαλλικῆς εἶναι ὡς μία οἰκογενειακὴ βεντέτα  ἔναντι  μίας αἱματοχυσίας, μὲ θύματα χιλιάδες ἀνθρώπους. Τί λοιπὸν ἔχει νὰ ζηλέψει ὁ δημοκράτης καὶ μὲ πατριωτικὸ πνεῦμα Ἕλληνας τοῦ 1821 ἀπὸ τὸν Γάλλο τῆς ἐποχῆς του;… –  

 

ΙΩΑΝΝΗΣ ΖΑΜΠΕΛΙΟΣ, Ο ΠΡΩΤΟΣ ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Ἰωάννης Ζαμπέλιος,
Ὁ πρῶτος δραματουργὸς τῆς Ἐπανάστασης

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 .                  Ὁ Ἰωάννης Ζαμπέλιος (1787-1856) ἦταν χρονικὰ ὁ πρῶτος δραματουργὸς τοῦ νέου ἐθνικοῦ μας βίου καὶ μεγάλος πατριώτης. Γεννήθηκε στὴ Λευκάδα, τὸ νησὶ ποὺ ἀπὸ τὰ Ἰόνια εἶναι ἐγγύτερα στὴν Ἠπειρωτικὴ Ἑλλάδα. Ὅπως γράφει ὁ Τάκης Μπαρλᾶς, ὁ Ἰωάννης Ζαμπέλιος ἀπὸ τὰ νεανικά του χρόνια ἕως τὸν θάνατό του ἔζησε μὲ τὴ λαχτάρα τῆς ἐλευθερίας τῆς Ἑλλάδος. Τὴν ἔκαμε πράξη σὲ ὅλη του τὴ ζωὴ καὶ ἐμπνευσμένο τραγούδι στὶς τραγωδίες του. Προσθέτει ἐπίσης ὅτι γιὰ τὸν Ζαμπέλιο μπορεῖ νὰ ἐπαναληφθεῖ αὐτὸ ποὺ γράφτηκε γιὰ τὸν συμπατριώτη του Ἀριστοτέλη Βαλαωρίτη: «Ἦταν ὁ τραγουδιστής, ποὺ πάντα πολεμᾶ καὶ ὁ πολέμαρχος, ποὺ πάντα τραγουδᾶ» (Ἄρθρο Τ. Μπαρλᾶ εἰς ἀφιέρωμα τοῦ περιοδικοῦ «Νέα Ἑστία» γιὰ τὰ ἑκατὸ χρόνια ἀπὸ τὸν θάνατο τοῦ Ἰωάν. Ζαμπέλιου, Τόμος 60ός, τεῦχος 701, 15 Σεπτεμβρίου 1956, σελ. 1272).
.                  Γόνος ἀρχοντικῆς οἰκογένειας ὁ Ζαμπέλιος ἔμαθε γράμματα στὸ νησί του, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ τὰ ἀρχαῖα ἑλληνικά. Σπούδασε νομικὰ στὸ Πανεπιστήμιο τῆς Μπολόνια καὶπῆρε τὸ διδακτορικό του ἀπὸ τὸ Πανεπιστήμιο τῆς Πίζα. Δὲν σταμάτησε ἐκεῖ τὶς σπουδές του. Συνέχισε στὴν Παβία καὶ στὸ Μιλάνο, ὅπου ἐπιδόθηκε στὴ γνωριμία καὶ στὴν καλλιέργεια τῆς λογοτεχνίας. Στὸ Μιλάνο γνώρισε τὸν ποιητὴ Μόντι καὶ τὸν θεατρικὸ συγγραφέα Ἀλφιέρι. Ἕνα χρόνο ἔμεινε στὸ Παρίσι, ὅπου γνώρισε τὸν Κοραὴ καὶ ἐκεῖνος τὸν προέτρεψε νὰ ἀσχοληθεῖ μὲ τὸγράψιμο θεατρικῶν ἔργων. Ὅταν πληροφορήθηκε γιὰ τὴν ἐπανάσταση τοῦ παπᾶ Βλαχάβα, κίνησε γιὰ τὴν Ἑλλάδα, προκειμένου νὰ ἑνωθεῖ μὲ τοὺς ἐπαναστάτες, ἀλλὰ στὴν Ἀνκόνα πληροφορήθηκε τὸ τραγικό του τέλος καὶ γύρισε στὴν Μπολόνια. Τὸ 1810 πεθαίνει ὁ πατέρας του καὶ ἐπιστρέφει στὴ Λευκάδα, ποὺ ἦταν πλέον ὑπὸ Ἀγγλικὴ κυριαρχία.
.                   Λόγῳ τῶν προσόντων του καὶ τοῦ κύρους ποὺ διέθετε μεταξὺ τῶν συμπατριωτῶν του ἀνέλαβε τὴ θέση τοῦ εἰσαγγελέα, ἀπὸ τὴν ὁποία καὶ παρὰ τὴν παρακολούθηση τῶν Ἄγγλων ἐξουσιαστῶν προσέφερε  μεγάλες ὑπηρεσίες στὸ Ἔθνος.
.                  Τὸ 1819 ὁ Ζαμπέλιος μυεῖται στὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία ἀπὸ τὸν φίλο καὶσυναγωνιστή του στὴν Μπολόνια γιατρὸ Ἰωάννη Ζαπραλὴ καὶ πολλοὶ κληρικοὶ καὶ λαϊκοὶ τὸνἀκολούθησαν. Ἀπὸ τὶς 10 Ἰανουαρίου 1821 μὲ ἀρκετὲς προφυλάξεις καὶ ἰδιόμορφα καμουφλάζ, λόγῳ τῆς φιλοτουρκικῆς στάσης τῶν Ἄγγλων,  ἀποβιβάστηκαν στὸ νησί, σὰν κυνηγημένοι πρόσφυγες, οἱ Ἕλληνες ὁπλαρχηγοὶ καὶ συζήτησαν γιὰ τὴν Ἐπανάσταση. Μεταξὺ αὐτῶν οἱ σπουδαιότεροι ἦσαν οἱ Ἀνδροῦτσος, Καραϊσκάκης,  Στουρνάρης, Πανουργιᾶς καὶ ἀπὸ τὰ νησιὰ ὁ Ὑδραῖος Γιακουμάκης Τομπάζης (Πωτοπρεσβυτέρου Γερασίμου Ζαμπέλη «Ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Λευκάδος», Λευκάδα, 2003, Τόμος Β΄, σελ. 141). Ἀνήμερα τὴν Ἀποκριὰ πολέμαρχοι καὶΛευκάδιοι πῆγαν στὴν Ἐκκλησία καὶ μετὰ στὸ ἀρχοντικό τοῦ Ζαμπέλιου. Ἐκεῖ ὁ κάθε ὁπλαρχηγὸς εἶπε τὰ σχέδιά του καὶ οἱ κάτοικοι τοῦ νησιοῦ ἀνέλαβαν νὰ τροφοδοτοῦν τοὺς Ἀγωνιστὲς μὲχρήματα, ὄπλα, πολεμοφόδια καὶ τροφές. Ὅταν τελείωσε ἡ συνάντηση, ὁ γεροντότερος τῆς συντροφιᾶς εἶπε τὸ «Πάτερ ἡμῶν», ἐνῶ ὅλοι ἦσαν ὄρθιοι καὶ κάνανε τὸ Σταυρό τους.
.                  Τὸ ἀπόγευμα στὸ ἐκκλησάκι τῆς Παναγίας τῶν Βλαχερνῶν, στὰ δυτικά τῆς πόλεως τῆς Λευκάδας, μαζεύτηκαν ὁ Ζαμπέλιος, οἱ ὁπλαρχηγοὶ καὶ οἱ φιλικοὶ Λευκάδιοι καὶὁρκίστηκαν ἀπὸ τὸν Πρωτοπαπὰ τῆς Λευκάδας Ζαχαρία Μοντεσάντο γύρω ἀπὸ ἕνα τραπέζι, στὸὁποῖο ἐπάνω ὑπῆρχε καιόμενο λιβάνι. Ἀκολούθησε στὴν πόλη παλλαϊκὸς χορός. Τὸν ἔσερνε ὁ Ἰωάννης Ζαμπέλιος, ντυμένος μὲ παραδοσιακὴ στολή. Φυσικὰ οἱ Λευκαδίτες δὲν ἔμειναν μόνο στὴν βοήθεια τοῦ Ἀγώνα. Πέρασαν στὶς ἐμπόλεμες περιοχὲς καὶ ἔδωσαν τὸ πολεμικὸ παρών τους,
.                  Ἄξιο εἶναι νὰ μνημονευθοῦν οἱ ὑπηρεσίες ποὺ προσέφερε ὁ Ζαμπέλιος ὡς εἰσαγγελέας  στὴν ὑπὸ ἀγγλικὴ κυριαρχία Λευκάδα καὶ γενικότερα στὰ Ἰόνια νησιὰ καὶ στὴνἙλλάδα. Τὸ ἔργο του πολὺ δύσκολο. Οἱ Ἄγγλοι στὸ «ὑπὸ τὴν προστασία τους» Ἰόνιο Κράτος κατασκεύασαν ἕνα κατ’ ἐπίφαση ἐλεύθερο κράτος. Τὸ Σύνταγμα, ποὺ καθιέρωσαν καὶ μὲὁλοκληρωτικὴ μέθοδο ψήφισαν, ἔδινε στὸν Ἄγγλο ἁρμοστὴ τὶς ὔπατες ἐξουσίες, νομοθετική, ἐκτελεστικὴ καὶ δικαστική. Ὁ Ζαμπέλιος ἀντέστη μὲ ἐπιχειρήματα γιὰ τὴν κατ’ ἐπίφαση δημοκρατία,  ἀλλὰ εἰς μάτην. Μὲ τὴν προσέγγιση στὸ 1821 τὰ πράγματα ἔγιναν δυσκολοτέρα γιὰ τὸν Εἰσαγγελέα. Οἱ Ἄγγλοι πληροφορήθηκαν ἀπὸ τὸν Ἀλὴ Πασὰ ὅτι οἱ Ἕλληνες «συνωμοτοῦν κατὰ τῆς Πόρτας». Τὴν ἔρευνα ἀνέθεσαν στὸν Ζαμπέλιο. Αὐτός, ἤδη μέλος τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας,ἀπεφάνθη ὅτι «ὅσα λέγει ὁ Ἀλὴ Πασὰς εἶναι σκευωρία σὲ βάρος τῶν Ἑλλήνων, ποὺ κατέφυγαν πρόσφυγες στὴ Λευκάδα, γιὰ νὰ σωθοῦν ἀπὸ αὐτὸν καὶ ἤθελε ἐπιστρέψουν, γιὰ νὰ τοὺς φονεύσει». Τὸ πόρισμα τοῦ Ζαμπέλιου ἦταν ἰσχυρὸ καὶ λογικὸ γιὰ τοὺς Ἄγγλους…
.                  Ὁ κλοιὸς ἔγινε ἀσφυκτικὸς γιὰ τὸν Ζαμπέλιο στὴν περίοδο τοῦ Ἀγώνα. Οἱ νόμοι τῶν Ἄγγλων ἔγιναν αὐστηρότεροι σὲ βάρος κατοίκων τῆς Λευκάδας, ποὺ συμμετεῖχαν στὴνἘπανάσταση. Ὁ ἴδιος στὸ Ἡμερολόγιό του γράφει: «Ὁποία ἡ θλίψις μου νὰ βλέπω ὑποδίκουςἀνθρώπους, τοὺς ὁποίους ἐγὼ ὁ ἴδιος παρεκίνησα νὰ πράξωσι τὸ λεγόμενον ὑπὲρ τῆς Πατρίδος ἔγκλημα». (Ἄρθρο Γ. Ἀπ. Κατωπόδη «Ὁ Εἰσαγγελεὺς Ζαμπέλιος», Περ/κὸ «Ἑστία». τ. 701, 15/9/1956, σελ. 1289 κ.ε.). Στὶς δίκες χρησιμοποιοῦσε κάθε μέσο γιὰ νὰ τοὺς ἀθωώνει, ἢ νὰ τοὺςἐπιβάλλει μικρὸ πρόστιμο, μὲ τὴν ἐφευρεθεῖσα ἀπὸ αὐτὸν κατηγορία  ὅτι πῆγαν στὴνἐπαναστατημένη Ἑλλάδα «χωρὶς ἀστυνομικὴ ἄδεια»… Στὴν προσπάθειά του εἶχε συμπαραστάτη τὸν Ἄγγλο φιλέλληνα δικαστὴ Μπέγιενς, ποὺ εἶχε παντρευτεῖ Ἑλληνίδα πρόσφυγα, ἀπὸ τὴν Πάργα.
.                  Οἱ Ἄγγλοι τελικὰ τὸν συνέλαβαν, τὸν φυλάκισαν καὶ τὸν βασάνισαν, γιὰ νὰφανερώσει τοὺς συνενόχους του. Ὁ Ζαμπέλιος ἐπικαλέστηκε τὴ θέση του καὶ ζήτησε ἡ ὑπόθεσή του νὰ ἐξετασθεῖ ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Ἁρμοστὴ Μαίτλαντ, στὴν Κέρκυρα. Αὐτὸς ἐπηρεασθεὶς ἀπὸ τὸν φιλέλληνα γραμματέα του καὶ πληροφορηθεὶς ὅτι ἡ Ἀγγλικὴ Κυβέρνηση θεωρεῖ τὸν Ἀγώνα τῶνἙλλήνων σοβαρὴ ὑπόθεση, τὸν ἀπάλλαξε ἀπὸ κάθε κατηγορία…
.                  Παράλληλα μὲ τὸν Ἀγώνα του γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Ἑλλάδος ὁ Ζαμπέλιος ἔγραψε θεατρικὰ ἔργα. Τὸ πρῶτο ἀφοροῦσε τὸν τυραννοκτόνο Τιμολέοντα καὶ παίχθηκε μὲἐπιτυχία στὸ Βουκουρέστι, στὰ 1819. Ἀκολούθησαν τὰ ἔργα «Κωνσταντῖνος Παλαιολόγος» καὶ«Γεώργιος Καστριώτης». Μετὰ τὸ 1830 ἐκδόθηκαν ἔργα του γιὰ τοὺς ἥρωες τῆς Ἐπανάστασης,ἀπὸ τὸν «Ρήγα τὸν Θετταλό», ἕως τοὺς Μπότσαρη, Διάκο, Καραϊσκάκη, καὶ Ἀνδροῦτσο. Στὸ ἔργο τοῦ ἐξ ἄλλου γιὰ τὸν Καποδίστρια ὑμνεῖ τὸν Κυβερνήτη καὶ κάνει ἔκκληση γιὰ ἑνότητα. (Δημήτρη Σπάθη «Ὁ Ἰωάννης Ζαμπέλιος καὶ ἡ συμμετοχή του στὴν οἰκοδόμηση τῆς νεοελληνικῆς σκηνῆς»,Ἑταιρεία Λευκαδικῶν Μελετῶν, Πρακτικὰ Θ΄ Συμποσίου, Ἀθήνα, 2005, σελ. 95 κ.ε.)      

.                  Ὁ Ἰωάννης  Ζαμπέλιος συνέχισε νὰ ὑπηρετεῖ τὴ Δικαιοσύνη καὶ μετὰ τὴνἘπανάσταση καὶ ἔφτασε στὸν βαθμὸ τοῦ Ἀρεοπαγίτου, στὴν Κέρκυρα, ὅπου καὶ ἀπεβίωσε τὸ 1856, πρὶν δεῖ ἐλεύθερα τὰ Ἰόνια νησιά. Γιός του εἶναι ὁ μεγάλος ἱστορικός μας Σπυρίδων Ζαμπέλιος, ὁπρῶτος ποὺ ἔγραψε γιὰ τὴ συνέχεια τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους.-

Ο ΘΑΝ. ΠΕΤΣΑΛΗΣ-ΔΙΟΜΗΔΗΣ καὶ Η ΕΘΝΙΚΗ ΜΝΗΜΗ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Ὁ Θανάσης Πετσάλης – Διομήδης
καὶ ἡ ἐθνικὴ μνήμη

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

.                   Ὁ Θανάσης Πετσάλης – Διομήδης (1904-1995) εἶναι ὁ συγγραφέας τοῦ 20^οοῦ αἰώνα, ποὺ βοηθάει τὸν Ἕλληνα νὰ διατηρήσει τὴν ἱστορική του  μνήμη καὶ τὴν αὐτογνωσία του. Ἡ ἐθνικὴ σημασία τῶν ἱστορικῶν μυθιστορημάτων τοῦ «Οἱ Μαυρόλυκοι» καὶ «Ἡ καμπάνα τῆς Ἁγίας Τριάδας» ἔγκειται στὸ ὅτι περιγράφει γλαφυρὰ τὴν ἐποποιία τῶν Ἑλλήνων νὰ ἐπιβιώσουν στὰ χρόνια τῆς ἀπάνθρωπης σκλαβιᾶς. Ἕως τὶς ἡμέρες του τὰ χρόνια αὐτὰ θεωροῦνταν μία «ἄθλια, μουντὴ καὶ βασανισμένη» ἐποχή, ποὺ δὲν χρειάζεται νὰ καταπιαστεῖ κανείς. Ὁ Πετσάλης ἀσχολήθηκε καὶ τὸ ἐξηγεῖ: «Μετὰ τὸ σκάψιμο πάνω στὰ δίσεκτα χρόνια της σκλαβιᾶς, σηκώθηκα θαμπωμένος ἀπὸ τὸ θαῦμα. Φῶς πεντακάθαρο σελαγίζει πάνω στοὺς Ἕλληνες τῆς δουλείας: τοῦ μαρτυρίου ὁ  φωτοστέφανος, τοῦ νοῦ καὶ τῆς ἀντριᾶς ἡ λάμψη».  (Θαν. Πετσάλη – Διομήδη «ΟἱΜαυρόλυκοι», Βιβλιοπ. τῆς «Ἑστίας». Ζ΄ Ἔκδοση, 1ος Τόμος, σελ. 11).
.                   Ὁ Ἀπόστολος Σαχίνης γράφει γιὰ τοὺς «Μαυρόλυκους» ὅτι περισσότερο ἀπὸἱστορικὸ μυθιστόρημα θὰ μποροῦσε νὰ χαρακτηριστεῖ ἐθνικὸ ἀνάγνωσμα, γιὰ αὐτὸ καὶ βρίσκει «πλατειὰ ἀνταπόκριση στὴν λαϊκὴ ψυχή». (Ἀπ. Σαχίνη «Τὸ ἀφηγηματικὸ ἔργο τοῦ Πετσάλη – Διομήδη», Ἵδρ. Κώστα καὶ Ἑλένης Οὐράνη, Ἀθήνα, 1992, σελ. 59 καὶ 61).  Τὸ σημαντικὸ γιὰ τοὺς «Μαυρόλυκους» εἶναι ὅτι τὰ ὅσα γράφει ὁ συγγραφέας τους, ὅπως ὁ ἴδιος σημειώνει, τὰ στήριξε στὰ ἔργα τοῦ Σάθα καὶ τῶν ξένων περιηγητῶν στὴν Ἑλλάδα, κατὰ τὴν τουρκοκρατία. Ὅπως γράφει, μέσα ἀπὸ τὰ διαβάσματά του ἀγάπησε καὶ θαύμασε τοὺς σκλαβωμένους Ἕλληνες: «Θαύμασα τὴν καρτερία τους, τὴν προκοπή τους, τὴν πίστη τους, τὴν ἀντοχή, τὴν ἐξυπνάδα, τὴν πονηριά, τὴλεβεντιά τους. Θολώνουν ἄθελα οἱ πομπές, τὰ μαῦρα κουσούρια τῆς φυλῆς, μπροστὰ στὸ θαῦμα». («Μαυρόλυκοι», τ. 1, σελ. 16-17).
.                   Ραχοκοκαλιὰ τοῦ μυθιστορήματος εἶναι ἡ φανταστικὴ οἰκογένεια τῶν Μαυρόλυκων. Ἁπλώνεται σὲ ὅλο τὸν Ἑλληνισμὸ καὶ διατρέχει τὴ χρονικὴ διαδρομὴ ἀπὸ τὸ 1565 ἕως τὸ 1798. Στὴ διαδρομή τους ἀπαντοῦν ἑπτὰ ξεσηκωμοὺς μὲ γενικότερη μορφὴ καὶ συμβάντα μὲ ἥρωες ἱερομάρτυρες καὶ ἐθνομάρτυρες. Μεταξὺ αὐτῶν οἱ Διονύσιος  Σκυλόσοφος, Κύριλλος Λούκαρις, Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς καὶ Ρήγας ὁ Βελεστινλής. Διὰ τῆς οἰκογενείας τῶν Μαυρόλυκων ὁΘανάσης Πετσάλης – Διομήδης περιγράφει τὸ ξεκίνημα τοῦ Ἑλληνισμοῦ μετὰ τὴν Ἅλωση ἕως τὰπρόθυρα τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821. Ἀπὸ τὸ 1453 ἕως περίπου τὸ τέλος τοῦ 16ου αἰώνα νομίζει κανεὶς ὅτι ὁ Ἑλληνισμὸς ἔχει σβήσει καὶ ἡ Τουρκιὰ ὅλο νικᾶ καὶ κατακτᾶ. Ἔρχεται ἡ ναυμαχία τῆς Ναυπάκτου, τὸ 1571, καὶ ἡ ἰσλαμικὴ αὐτοκρατορία λαβώνεται βαριά. Τότε «ἀκούγεται» καὶ τὸπρῶτο σάλεμα τῶν ραγιάδων.
.                   Ὁ Πετσάλης γράφει ὅτι αὐτὸ τὸ σάλεμα ἔμοιαζε μὲ τῆς μάνας ποὺ μονάχα αὐτὴκαταλαβαίνει τὸ πρῶτο σκίρτημα τοῦ ἐμβρύου, ποὺ φιλοξενεῖ στὴν κοιλιά της. Στὴν περίπτωση, μάνα εἶναι ἡ παπαδοσύνη, ὁ ἀγράμματος παπάς, ὁ χωριατόπαπας. Αὐτὸς ἔνιωσε τὸ πρῶτο σάλεμα, ὄχι τόσο γιατί παράστεκε τὸ ραγιὰ στὸν μαρτυρικό του δρόμο, ὅσο γιατί τὸ σάλεμα δὲν ἦταν ἀπὸσυνείδηση ἑλληνικὴ ἀλλὰ χριστιανική, ἀπὸ τὴ διαφορὰ σταυροῦ καὶ μισοφέγγαρου. Ἀπὸ αὐτὴ τὴ  χριστιανικὴ συνείδηση προέκυψε ἡ ἑλληνική. Ὁ παπὰς συμβόλιζε καὶ ἦταν ἡ συνέχεια τοῦἙλληνισμοῦ, ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα καὶ τὴν αὐτοκρατορία τῆς Κωνσταντινούπολης ἕως τὴν ἅλωση, τὴ σκλαβιὰ καὶ τὴν ἐλευθερία. Μὲ τεκμηριωμένα στοιχεῖα ὁ συγγραφέας σημειώνει ὅτι χριστιανός, ὁ γκιαούρης, διαμορφώνει σιγά-σιγὰ τὴν ἑλληνικὴ ψυχή του στὸ κρυφὸ σχολειό, στὸ ἀποκούμπι του, τὸν παπά, στὸ ταπεινὸ ἐκκλησάκι. Ὁ Πετσάλης ὑποστηρίζει μὲ στοιχεῖα, πὼς «ἕως τὸ 1630 δὲνὑπάρχει οὐδένα ὀργανωμένο σχολειὸ μέσα στὴν Ἑλλάδα». («Μαυρόλυκοι», τ. Α΄, σελ. 13).
.                   Οἱ «Μαυρόλυκοι» τελειώνουν μὲ τὸν Ρήγα. Γράφει ὁ Πετσάλης: «Σταμάτησα πρὶν φτάσω στὸ Μεγάλο Ὁρόσημο τοῦ 1821. Σκοπός μου ἤτανε νὰ φέρω τὸν Ἑλληνισμὸ  ὣς τὴν αὐγή… καὶ νὰ τὸν δῶ νὰ ξυπνάει καὶ νὰ τινάζεται. Τινάζεται ἀπάνω ὁλοζώντανος καὶ νέος. Πρὸπάντων νέος. Τριῶν χιλιάδων χρόνων καταγωγὴ τοῦ παλίωσε τὸ αἷμα, καθὼς παλιώνει τὸ κρασί, τό  ᾽κανε πιὸ δυνατὸ καὶ πιὸ ἐκλεχτό».
.                   Μία ἐπιτομὴ τῆς ἐποποιίας τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἀπὸ τὴ σκλαβιὰ ἕως τὴνἀπελευθέρωσή Του καὶ τὰ πρῶτα του βήματα στὸ ἀνεξάρτητο κράτος εἶναι τὸ ἐπίσης ἱστορικὸμυθιστόρημά του «Ἡ Καμπάνα τῆς Ἁγιὰ-Τριάδας» (Βιβλιοπ. Τῆς «Ἑστίας», Β΄ Ἔκδ., 1969). Σὲ αὐτὸἡ ἑνότητα τοῦ ἔργου ἐξασφαλίζεται χάρη σὲ ἕνα τόπο, σὲ ἕνα ἐκκλησάκι καὶ σὲ μία καμπάνα. Γιὰτὰ ὅσα συνέβησαν κατὰ τὸ 1821 καὶ ἕως τὰ χρόνια τοῦ Ὄθωνα ὁ Θανάσης Πετσάλης – Διομήδης γράφει τὸ ἐκτενὲς ἱστορικὸ μυθιστόρημά του «Ἑλληνικὸς Ὄρθρος» (Ἔκδ. «Ἑστίας»). Κεντρικὸπρόσωπο τοῦ μυθιστορήματος εἶναι ὁ Ἰωάννης Κωλέττης. Μὲ κέντρο αὐτὸν ἀναπλάθεται ἡ ἐποχὴκαὶ τὰ ὅσα συνέβησαν σὲ αὐτήν.
.                   Μὲ τὰ ἱστορικά του μυθιστορήματα ὁ Θανάσης Πετσάλης – Διομήδης ἐπιτυγχάνει νὰ ξυπνήσει τὴν ἐθνικὴ μνήμη. Γράφει ὁ Ἀπ. Σαχίνης στὸ προαναφερθὲν βιβλίο του: «Μᾶς κάνει νὰ γνωρίσουμε καλύτερα τὸν ἑλληνικὸ ἑαυτό μας καὶ νὰ ἐπιβεβαιώσουμε τὶς ρίζες τοῦἔθνους μας» («Τὸ ἀφηγηματικὸ ἔργο τοῦ Πετσάλη» σέλ. 9). Ὁ Πετσάλης προερχόταν ἀπὸμεγαλοαστικὸ περιβάλλον. Οἱ σπουδές του νομικὲς κ.α. ἦσαν ἄσχετες πρὸς τὴν Ἱστορία, τὰπερισσότερα διαβάσματά του κοσμοπολίτικα καὶ ἡ τετραετὴς διαμονή του (1920-1924) στὸ Παρίσι σὰν Κίρκη στὴν ψυχή του. Ὁ ἴδιος πιστεύει ὅτι συνέβη ἕνα θαῦμα, ὅταν ἐπέστρεψε στὴν Ἑλλάδα.Ἀφοῦ τελείωσε στὴν Ἀθήνα τὴ Νομικὴ Σχολή, περιόρισε τὴ γραφὴ κοσμικῆς λογοτεχνίας, παράτησε τὴν καριέρα του στὴν Τράπεζα τῆς Ἑλλάδος καὶ ἴσως ἕνα μέλλον πολιτικό, καὶ στράφηκε  στὸ ἱστορικὸ μυθιστόρημα καὶ στὴν ἐποποιία τῶν Ἑλλήνων κατὰ τὴν τουρκοκρατία καὶ τὴνἘπανάσταση τοῦ 1821.  Στὴ διατριβή της γιὰ τὸν Πετσάλη ἡ Δήμητρα Πικραμένου – Βάρφη  σημειώνει ὅτι οἱ συνεχεῖς ἀναζητήσεις του στὴν τριετία 1936-1938 δείχνουν ὅτι δὲν ἦτανἱκανοποιημένος ἀπὸ τὰ ὣς τότε λογοτεχνικὰ δημιουργήματά του. («Θανάσης Πετσάλης – Διομήδης». «Ἡ πνευματικὴ ὁδοιπορία του» καὶ «Οἱ Μαυρόλυκοι»”, ΕΛΙΑ, Ἀθήνα, 1986, σελ. 133).
.                   Ὁ ἴδιος στὸ προλογικὸ σημείωμά του στοὺς «Μαυρόλυκους» γράφει ὅτι συζητώντας μὲ τὸν πολυμαθῆ θεῖο του Ἀλέξανδρο Διομήδη, ὁ ὁποῖος διετέλεσε καὶ πρωθυπουργός, γιὰ τὸν Βυζαντινὸ Ἑλληνισμὸ καὶ τὸν Ἑλληνισμὸ τῆς Τουρκοκρατίας τοῦ γεννήθηκε ἡ ἀπορία πῶςὁ λαὸς αὐτὸς ἐπιβίωσε ἐπὶ 400 χρόνια, Καὶ ξαφνικὰ ἡ ἀπορία πῆρε μορφή, χύθηκε μέσα του, ἅπλωσε καὶ τὸν γέμισε. Καὶ σκάβοντας ἀντίκρισε τὸν Ἑλληνισμό, τὸ αἷμα μας….σὲ τί τάρταρα κύλησε καὶ σὲ τί Ὄλυμπους ἄγγιξε!…» (Τόμ. 1ος, σελ. 10)… Ὁ Πετσάλης ὠφελεῖ τὸν κάθε Ἕλληνα ποὺ διαβάζει τὰ ἱστορικὰ μυθιστορήματά του, γιατί τοῦ δημιουργεῖ τὴν αἰσιοδοξία, ὅτι ὅσο  χαμηλὰκαὶ ἂν πέφτουμε,  ἔχουμε τὸ ψυχικὸ ἀπόθεμα νὰ ἀνακάμψουμε καὶ νὰ συνεχίσουμε τὴν ἱστορική μας πορεία.-

ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ: Ο ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Ἀδαμάντιος Κοραής: Ὁ Διδάσκαλος τοῦ Ἔθνους

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 .                    Ὁ διδάσκαλος τοῦ Ἔθνους Ἀδαμάντιος Κοραὴς (1748-1833) ἔζησε τὸ μεγαλύτερο μέρος τῆς ζωῆς του μακριὰ ἀπὸ τὸν σκλαβωμένο καὶ μετὰ ἐπαναστατημένο Ἑλληνισμὸ καὶσυγκεκριμένα στὴ Γαλλία. Ἂν καὶ πτυχιοῦχος γιατρὸς ἀφιέρωσε τὴ ζωή του στὴν μελέτη καὶδημοσίευση ἔργων, τὰ ὁποῖα θὰ βοηθοῦσαν στὴ διαμόρφωση τοῦ σύγχρονού του Ἕλληνα. Σύμφωνα μὲ τὴν ἰδεολογία, ποὺ ἐκεῖνος εἶχε διαμορφώσει, ὁ Ἕλληνας θὰ ἔπρεπε νὰ παραιτηθεῖ τῆς Παράδοσής του καὶ τῆς ἰδιοπροσωπίας του καὶ νὰ ταυτισθεῖ μὲ τὸν δυτικὸ ἄνθρωπο, ὅπως, κατὰ τὴνἄποψή του, τὸν ἐξέφραζε ὁ Γάλλος πολίτης.
.                    Τὴν ἐπιδίωξή του αὐτὴ  διατύπωσε ὁ Κοραὴς τὸ 1800 στὸ «Ἆσμα πολεμιστήριον τῶν ἐν Αἰγύπτῳ περὶ ἐλευθερίας  μαχομένων Γραικῶν (sic) ἐν τῇ κατ’ Αἴγυπτον τυπογραφία». Γράφει μεταξὺ ἄλλων: «…Φίλους τῆς ἐλευθερίας τῶν Γραικῶν τῆς σωτηρίας, ὅταν ἔχωμεν τοὺς Γάλλους τίς ἡ χρεία ἀπὸ ἄλλους; Γάλλοι καὶ Γραικοὶ δεμένοι, μὲ φιλίαν ἡνωμένοι δὲν εἶναι Γραικοὶ ἢ Γάλλοι, ἀλλ’ ἓν Ἔθνος, Γραικογάλλοι…» (Κοραῆ, «Ἐκλεκτὲς σελίδες», ἐκδ. Οἶκος Γ. Παπαδημητρίου, Ἀθῆναι, 1951, σελ. 38-40).
.                    Ἡ ἰδεολογία τοῦ Κοραῆ διαμορφώθηκε ἀπὸ τὴν βεβαιότητα ποὺ αἰσθανόταν ὅτι ὁἀρχαῖος ἑλληνικὸς πολιτισμὸς εἶχε μεταφερθεῖ στὴ Δύση καὶ εἰδικότερα στὴν Γαλλία καὶ ἑπομένως οἱ Ἕλληνες, ἂν ἤθελαν νὰ ἐπανέλθουν στὸ μεγαλεῖο τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων, θὰ ἔπρεπε νὰταυτισθοῦν μὲ τοὺς Γάλλους. Ὁ εἰσαγωγέας τῆς ἰδεολογίας τοῦ «νεοελληνικοῦ διαφωτισμοῦ» Κ. Θ. Δημαρᾶς γράφει σχετικά: « Ὁ Κοραὴς πιστεύει ὅτι τὸ ἀρχαῖο πνεῦμα μεταφέρθηκε στὴ Δύση, ὅτι ἡΓαλλία εἶναι ἡ διάδοχος τῆς ἀρχαίας ἀθηναϊκῆς δημοκρατίας, ὅτι ὁ πόθος τῆς ἐλευθερίαςἐμφυτεύεται στὴν ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὴν παιδεία καὶ ὅτι καρπὸς τῆς παιδείας εἶναι ἡ ἀρετή. Σκεπτόμενος ἔτσι ἀφιερώνει ὅλες του τὶς δυνάμεις στὴν “μετακένωση”, ὅπως ἔλεγε ὁ ἴδιος, τῆς δυτικῆς παιδείας στὴν Ἑλλάδα…» (Κ. Θ. Δημαρᾶ «Νεοελληνικὸς Διαφωτισμὸς» «Ἑρμῆς», 7η Ἔκδ.,Ἀθήνα, 1998, σελ. 19).
.                       Ὁ Κοραὴς ἐξιδανίκευσε τὴ δυτικὴ σκέψη καὶ δὲν μπόρεσε ποτὲ νὰ ἀντιληφθεῖ τὴδιαστρέβλωση, ποὺ αὐτὴ εἶχε διαπράξει στὸν ἑλληνικὸ πολιτισμὸ καὶ στὴν ἀθηναϊκὴ δημοκρατία ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Αὐγουστίνου, ἕως τὴν ἐποχὴ τοῦ Θωμὰ τοῦ Ἀκινάτη καὶ τοῦ Βολταίρου.

.                    Παρὰ πάντως αὐτὴ τὴν ἐξιδανίκευση τῆς Δύσης ὁ Κοραὴς διατήρησε στοιχεῖα τῆςἑλληνικῆς καταγωγῆς του. Μεταξὺ αὐτῶν ἦταν ἡ διατήρηση τῆς πίστης του στὴν Ὀρθοδοξία, ἔστω καὶ ἂν αὐτὴ ἦταν μὲ μεγάλη δόση ἀντικληρικαλισμοῦ καὶ μὲ ἄγνοια τῆς Ὀρθόδοξης πνευματικότητας. Ἡ ἰδεολογία του «μακρὰν ἀπὸ τὴν Σκύλλαν τῆς ἀθεΐας καὶ τὴν Χάρυβδιν τῆς δεισιδαιμονίας» μπερδεύει ἀθέους ἀριστεροὺς καὶ συντηρητικοὺς πιστοὺς στὴν Ὀρθοδοξία.Ὑπάρχουν θερμοὶ ὀπαδοί του καὶ στὶς δύο πλευρές. Κάθε μία ἀγνοεῖ ὅσα ἀπὸ τὴν ἰδεολογία τοῦΚοραῆ δὲν ἀνταποκρίνονται στὴ δική της σκέψη καὶ μένει στὰ ὅσα τῆς ταιριάζουν. Μεταξὺ τῶνὑποστηρικτῶν τοῦ Κοραῆ ἦσαν ὁ Μητροπολίτης Κερκύρας Μεθόδιος (Κοντοστάνος) καὶ οἱκαθηγητὲς Πανεπιστημίου π. Βασίλειος Στεφανίδης, Κων. Μουρατίδης, Δημ. Μπαλάνος, Νίκ. Βέης καὶ Γεωργ. Γαλίτης. Ὅλοι τους ἔβλεπαν θετικὰ τὰ ὅσα ὁ Κοραὴς ἔγραψε γιὰ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴθέση της στοὺς Ἕλληνες. (Βλ.σχ. Χρ. Γιανναρᾶ «Ὀρθοδοξία καὶ Δύση στὴ νεώτερη Ἑλλάδα», ἐκδ. «Δόμος», Ἀθήνα, 2006, σελ. 228).
.                     Οἱ ἰδεολόγοι  «διαφωτιστές», ποὺ ἔχουν ὡς σύμβολό τους τὸν Κοραή, εἴτε γράφουν διαπιστώσεις τους, εἴτε προσαρμόζουν τὰ γραπτά του στὴ δική τους ἰδεολογία. Θὰ ἀναφέρομε ἕνα παράδειγμα. Ὁ καθηγητὴς κ. Πασχάλης Κιτρομηλίδης γράφει: «Ὁ Κοραής… ὑπῆρξε κατηγορηματικὸς ὡς πρὸς τὴ θέση τῆς θρησκείας σὲ μία εὐνομούμενη πολιτεία. Ὁ χωρισμὸς τῆςἘκκλησίας ἀπὸ τὸ κράτος, ἡ ἀπόλυτη ἐλευθερία τῶν θρησκευτικῶν δογμάτων καὶ ὁ σεβασμὸς τῶν θρησκευτικῶν πεποιθήσεων τοῦ καθενός, ἀλλὰ καὶ ὁ αὐστηρὸς περιορισμὸς τῶν θρησκευτικῶν ἐκδηλώσεων στὸν χῶρο τῆς ἰδιωτικῆς ζωῆς, συνιστοῦν τὰ κλασικὰ φιλελεύθερα αἰτήματα ὡς πρὸς τὴ θρησκεία, τὰ ὁποῖα ἐνστερνίζεται μὲ πάθος καὶ ἐντυπωσιακὴ συνέπεια. Μὲ τὶς θέσεις αὐτὲςἐκφράζει ὁ Κοραὴς τὴ ριζική του ἀντίθεση πρὸς τὴν καθιέρωση ὁποιασδήποτε ἐπίσημης θρησκείας στὴ νέα ἑλληνικὴ πολιτεία». (Εἰσαγωγὴ στὸ βιβλίο τοῦ Κοραῆ «Σημειώσεις εἰς τὸ προσωρινὸν πολίτευμα τῆς Ἑλλάδος», Ἵδρυμα τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλήνων, 2018, σελ. 25) Ὁ κ. Κιτρομηλίδης δίνει ἰδεολογικὴ ἔμφαση στὰ λεγόμενά του μὲ τὰ «ἐνστερνίζεται μὲ πάθος» καὶ «ριζικὴ ἀντίθεση». Καὶ ὅμως ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΩΝ ΟΣΩΝ ΓΡΑΦΕΙ Ο ΚΟΡΑΗΣ.
.                     Στὶς παρατηρήσεις του ἐπὶ τοῦ πρώτου Συντάγματος (τοῦ 1822) τῆς Ἑλλάδος ὁΚοραὴς ἀποδέχεται πλήρως τὸ προοίμιο «Εἰς τὸ ὄνομα τῆς ἁγίας καὶ ἀδιαιρέτου Τριάδος», σημειώνοντας ὅτι ὅσοι κάμνουν τὰς συνθήκας, εἴτε Μονάρχες, εἴτε πολίτες, νὰ ὁρίζωσι τὴνἐπίκλησιν τοῦ θείου ὀνόματος ὡς ὅρκον ἱερόν, θεωρώντας ὅτι ὅλοι τους πιστεύουν στὸν Θεό. Δεύτερον ὁ Κοραὴς διαφωνεῖ μὲ τὴν γραφὴ ὅτι «Ἐπικρατοῦσα θρησκεία εἶναι ἡ τῆς ἈνατολικῆςὈρθοδόξου Ἐκκλησίας», μὲ τὸ σκεπτικὸ ὅτι ἂν σημαίνει ὅτι εἶναι ἡ πλειοψηφία τῶν πολιτῶν, αὐτὸεἶναι προφανὲς καὶ ἑπομένως περιττό. Ἂν πάλι σημαίνει ὅτι ὑπάρχει κράτος, αὐτὸ εἶναι ἢπνευματικὸ ἢ κοσμικό. Ἂν εἶναι πνευματικό, τότε οἱ ἴδιοι οἱ ὑπουργοὶ καὶ οἱ διδάσκαλοι κολάζουν ὅσους ταράσσουν τὴ θρησκεία. Στὸ κοσμικὸ κράτος φυσικὰ εἶναι ἄτοπο νὰ ὑπάρχει «ἐπικρατοῦσα θρησκεία».
.                    ΟΜΩΣ, κατὰ τὸν Κοραή, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ, διότι λίγες γραμμὲς πιὸ κάτω γράφει: «Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΔΟΞΑ ΕΙΣ ΤΑΣ ΠΛΕΙΟΤΕΡΑΣ ΚΕΦΑΛΑΣ ΤΩΝ ΓΡΑΙΚΩΝ ΕΙΝΑΙ Η ΔΟΞΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ» (Σελ. 85 προαναφερθέντος βιβλίου). Καὶ πιὸ κάτω ἐξηγεῖ: «Κίνδυνον κανένα δὲν τρέχομεν νὰ ἰουδαΐσωμεν ἢ νὰ τουρκίσωμεν. Ἀρκεῖ νὰ κολάζωσι οἱ νόμοι τὸν Τοῦρκον καὶ τὸν Ἰουδαῖον, ὅστις ἤθελεν τολμήσει   ἢ νὰ ὑβρίση φανερὰ τὴν θρησκείαν μας». Αὐτὰ δείχνουν ἄθεο κράτος;…
.                    Ἡ διδασκαλία τῶν θρησκευτικῶν, κατὰ τὸν Κοραή, ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ, ὀνομάζεται «Παιδεία Κυρίου» καὶ «παιδεία δικαιοσύνης», γιατί δημιουργεῖ κοινωνία εὔτακτη καὶεἰρηνική. (Αὐτ. σέλ. 132-133). Μάλιστα ὁ Κοραὴς βάζει τὸν ἑαυτό του μαζὶ μὲ ὅλους τους Ἕλληνες Ὀρθοδόξους καὶ τονίζει: «Εἰς ἡμᾶς μάλιστα τοὺς Ὀρθοδόξους προστάσσει ἡ θρησκεία νὰδίδωμεν τὸ σωτήριον τοῦτο παράδειγμα τῆς εἰρήνης…» (Αὐτ. σελ. 138). Πάντως οἱ σημειώσεις του στὸ πρῶτο Ἑλληνικὸ Σύνταγμα εἶναι περισσότερο σκέψεις λογίου, παρὰ γνῶμες πολιτικοῦ μὲἐμπειρία στοὺς πόθους καὶ στὴν ἐθνικὴ συνείδηση.
.                    Γιὰ τὸ ὅτι ὁ Κοραὴς ζοῦσε στὸν ἰδεολογικὸ κόσμο του φάνηκε καὶ ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴγλῶσσα. Θέλησε νὰ εἰσαγάγει τὴν «καθαρεύουσα», τὴν «καθαρὴ γλῶσσα» στοὺς Ἕλληνες. Τοῦἀπάντησε καταλλήλως ὁ ἐθνικός μας ποιητὴς Διονύσιος Σολωμός: «Μοῦ πονεῖ ἡ ψυχή μου. Οἱδικοί μας χύνουν τὸ αἷμα τους ἀποκάτου ἀπὸ τὸν Σταυρό, γιὰ νὰ μᾶς κάνουν ἐλεύθερους καὶτοῦτος καὶ ὅσοι τοῦ ὁμοιάζουν, πολεμοῦν, διὰ ἀνταμοιβὴ νὰ τοὺς σηκώσουν τὴ γλῶσσα τους…» (Σολωμοῦ Ἅπαντα, ἐκδ. Γρηγόρη, Ἀθήνα, Διάλογοι, σελ. 217).- 

Ο ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ -2 καὶ ὁ ἐμπαιγμὸς τῶν «συμμάχων» (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Λυκοῦργος Λογοθέτης
Β Μέρος
Ὁ Λυκοῦργος καὶ ὁ ἐμπαιγμὸς τῶν «συμμάχων»

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 .                   Οἱ κατὰ καιροὺς «μεγάλες δυνάμεις» ἔχουν διαχρονικὰ τὴν ἴδια συμπεριφορὰ ἔναντι τῶν λιγότερο ἰσχυρῶν. Σὲ κάθε ἐποχὴ – καὶ στὴ σημερινὴ– τὰ στενὰ συμφέροντά τους καὶ ἡ ἐκμετάλλευση τῆς ἰσχύος τους σὲ βάρος τῶν ἠθικῶν ἀξιῶν καὶ τοῦ Δικαίου κυριαρχοῦν σὲ αὐτές. Μία τέτοια μεταχείριση βίωσαν οἱ Σαμιῶτες καὶ ὁ Λυκοῦργος Λογοθέτης. Οἱ συμμαχικὲς δυνάμεις Ἀγγλίας, Γαλλίας καὶ Ρωσίας μετὰ τὴ ναυμαχία τοῦ Ναυαρίνου καὶ ἀφοῦ ὑπογράφηκε ἡ ἀνεξαρτησία τοῦ Ἑλληνικοῦ κράτους, ἔγιναν ἀμέσως μετὰ δυνάστες τῶν Ἑλλήνων καὶ φανατικοὶ ὑποστηρικτὲς τῶν συμφερόντων τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας…
.                   Οἱ κατὰ καιροὺς «μεγάλες δυνάμεις» ἔχουν διαχρονικὰ τὴν ἴδια συμπεριφορὰ ἔναντι τῶν λιγότερο ἰσχυρῶν. Σὲ κάθε ἐποχὴ – καὶ στὴ σημερινὴ– τὰ στενὰ συμφέροντά τους καὶ ἡἐκμετάλλευση τῆς ἰσχύος τους σὲ βάρος τῶν ἠθικῶν ἀξιῶν καὶ τοῦ Δικαίου κυριαρχοῦν σὲ αὐτές. Μία τέτοια μεταχείριση βίωσαν οἱ Σαμιῶτες καὶ ὁ Λυκοῦργος Λογοθέτης. Οἱ συμμαχικὲς δυνάμεις Ἀγγλίας, Γαλλίας καὶ Ρωσίας μετὰ τὴ ναυμαχία τοῦ Ναυαρίνου καὶ ἀφοῦ ὑπογράφηκε ἡἀνεξαρτησία τοῦ Ἑλληνικοῦ κράτους ἔγιναν ἀμέσως μετὰ δυνάστες τῶν Ἑλλήνων καὶ φανατικοὶὑποστηρικτὲς τῶν συμφερόντων τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας…
.                   Μὲ τὸ Πρωτόκολλο τοῦ Λονδίνου, τοῦ 1830, τερματιζόταν ἡ Ἐπανάσταση τοῦ 1821, ἀναγνωριζόταν διεθνῶς τὸ Ἑλληνικὸ Κράτος καὶ ἡ κυβέρνηση Καποδίστρια, ἀλλὰ αὐτὸὑποβαλλόταν στὴν κηδεμονία τῶν συμμαχικῶν δυνάμεων, τοῦ ἐπιβαλλόταν κληρονομικὸς ξένος ἡγεμόνας καὶ τοῦ περιορίζονταν σημαντικὰ τὰ σύνορα. Μεταξὺ τῶν ἄλλων ἔμεναν ἐκτὸςἙλληνικοῦ κράτους ἡ Δυτικὴ Στερεά, μέρος τῆς Ἀνατολικῆς, ἡ Σάμος καὶ ἡ Κρήτη. ὉΚαποδίστριας ἔκαμε μεγάλο ἀγώνα νὰ πείσει τοὺς «συμμάχους» νὰ ἐπεκταθοῦν τὰ σύνορα τοῦ νέου κράτους. Εἰς μάτην. Ἔπεισε καὶ εἶχε μαζί του τὸν πρίγκιπα Λεοπόλδο, ποὺ προοριζόταν γιὰἡγεμόνας τῆς Ἑλλάδος. Ὅταν αὐτός, ἀπογοητευμένος ἀπὸ τὴ συμπεριφορὰ τῶν Μεγάλων Δυνάμεων ποὺ τὸν ἐπέλεξαν, παραιτήθηκε, τότε αὐτὲς ἀντιλήφθηκαν τὸ κόστος ποὺ εἶχε ἡ ἐνέργειά του στὸ γόητρό τους καὶ δέχθηκαν τὰ σύνορα νὰ ἐπεκταθοῦν στὴ γραμμὴ Βόλου – Ἄρτας. Ὅμως παρέμειναν ἀνένδοτες στὴ μὴ παραχώρηση στὸ νέο Ἑλληνικὸ Κράτος τῶν νήσων Σάμου καὶΚρήτης.
.                   Ἀπὸ τότε ἀρχίζει ὁ ἀπεγνωσμένος ἀγώνας τοῦ Λυκούργου Λογοθέτη (1830 – 1834) νὰπείσει τὶς «χριστιανικὲς» Μεγάλες Δυνάμεις ὅτι τὸ ἠθικὸ καὶ τὸ δίκαιο εἶναι νὰ μὴν πατήσει Τοῦρκος στὴ Σάμο καὶ νὰ μὴν τὴν ὑποτάξει στὰ χαρτιά, ἀφοῦ εἶχε χάσει τὸν πόλεμο κατὰ τὴνἘπανάσταση τοῦ 1821. (Σήμ. Γιὰ τὰ γεγονότα μὲ τοὺς συμμάχους  γιὰ τὰ σύνορα βλ. Ἀλεξάνδρου Δεσποτόπουλου «Ὁ κυβερνήτης Καποδίστριας καὶ ἡ ἀπελευθέρωσις τῆς Ἑλλάδος», ΜΙΕΤ, Ἀθῆναι, 2008, σελ. 196-210).
.                   Ὅταν οἱ «σύμμαχοι» ἐπέλεξαν ἡ Σάμος νὰ ὑποταγεῖ στοὺς Τούρκους, ὁ Λογοθέτης ἦταν στὸ Ναύπλιο. Μόλις πληροφορήθηκε τὸ τραγικὸ γεγονός, ζήτησε ἀπὸ τὸν Καποδίστρια νὰἐπιστρέψει στὸ νησί του καὶ ἀπὸ ἐκεῖ νὰ ἀρχίσει τὸν ἀγώνα νὰ μείνει ἑνωμένο αὐτὸ μὲ τὸ ἐλεύθεροἙλληνικὸ κράτος καὶ ὁπωσδήποτε νὰ μὴ δεχθεῖ τὴν τουρκικὴ κυριαρχία. Ὁ Κυβερνήτης βαθιὰἐκτιμοῦσε τὸν Λυκοῦργο καὶ διευκόλυνε τὴν προσπάθειά του ἐφοδιάζοντάς τον μὲ ἔγγραφο, στὸὁποῖο ἔγραψε, μεταξὺ ἄλλων: «Ὁ κύριος Λογοθέτης Λυκοῦργος, ἔκτακτος Ἐπίτροπος Λακωνίας καὶκάτω Μεσσηνίας, πληροφορηθεὶς περὶ τῆς τύχης τῆς Σάμου… ἐπαρουσιάσθη πρὸς ἡμᾶς καὶ ἐπρότεινε σχέδιον περὶ τῆς μελλούσης τύχης τῆς Σάμου, τὸ ὁποῖον ἐνεκρίναμεν ἀτομικῶς. Δι΄ ὃ καὶἔρχεται εἰς τὴν Σάμον διὰ νὰ συγκαλέση τοὺς πατριώτας του εἰς συνέλευσιν…». (Ἐπαμεινώνδα Ι. Σταματιάδη «Σαμιακά», Β΄ Ἔκδοση, Τόμος Β΄, Ἀθῆναι, 1966, σελ. 396).
.                   Ὁ Λυκοῦργος Λογοθέτης ἀπέστελλε ἔγγραφα πρὸς τὶς «σεβαστὲς Συμμάχους Δυνάμεις», στὰ ὁποῖα ἡ ἐπικεφαλίδα ἦταν «Ἑλληνικὴ Πολιτεία» καὶ ὁ ἴδιος ὑπέγραφε ὡς «ὉΔιευθυντὴς Σάμου». Στὴν ἀπὸ 4ης Δεκεμβρίου 1830 ἐπιστολή του πρὸς αὐτὲς ἀναφέρει τὰἐπιχειρήματά του ὑπὲρ τοῦ ὅτι ἡ Σάμος πρέπει νὰ μείνει ἑνωμένη μὲ τὸ ἐλεύθερο ἙλληνικὸΚράτος. Μεταξὺ αὐτῶν ἐξηγεῖ ὅτι διὰ πολιτικῶν καὶ πολεμικῶν νόμων οἱ Σαμιῶτες δικαιοῦνται νὰεἶναι μέρος τῆς ἐλεύθερης Ἑλλάδος, διότι οὔτε ὀθωμανὸς πάτησε τὴ Σάμο, οὔτε ὑπῆρξε ποτὲ ὀθωμανικὴ ἰδιοκτησία σὲ αὐτὴν καὶ ὅποτε ὁ Τοῦρκος προσπάθησε νὰ τὴν ὑποδουλώσει ἡττήθηκε. Καὶ ἐπιλέγει ὁ Λυκοῦργος: «Οἱ Σάμιοι…ζητοῦσιν ἀπὸ τὰς σεβαστᾶς συμμάχους δυνάμεις ἔλεος καὶδικαιοσύνην. Διὰ μὲν τοῦ ἐλέους τὴν προστασίαν τῶν δικαίων τῶν καὶ τῆς διὰ τοῦ αἵματος τῶνἀνακτητῆς ἐλευθερίας ἑαυτῶν τε καὶ τῆς ἑαυτῶν πατρίδος, διὰ δὲ τῆς δικαιοσύνης τὴν αἰσίανἐκπεραίωσιν τῆς στερεώσεως καὶ ἐπικυρώσεως τῆς ἐλευθερίας ταύτης, τὴν ὁποίαν καὶ ἡ βαρύτης τῶν δικαίων τῆς διαβεβαιοῖ καὶ τὰ δίκαια ταῦτα ἡ κοινὴ γνώμη καὶ τῆς νῦν καὶ τῆς ἐπερχόμενης γενεᾶς…». (Σταματιάδου «Σαμιακά», αὐτ. σελ. 424-427).
 .                Οἱ τρεῖς συμμαχικὲς χῶρες ἀντιμετωπίζοντας ἀλαζονικὰ  τὴν ἐμμονὴ τῶν Σαμίων στὴν ἀνεξαρτησία τους καὶ στὴν ἕνωσή τους μὲ τὸ ἐλεύθερο Ἑλληνικὸ κράτος, ἀποφάσισαν μὲ κάθε μέσο νὰ τοὺς πειθαναγκάσουν  νὰ ἀποδεχθοῦν τὴν ὑποταγή τους στὸ Σουλτάνο. Στὶς 15 Φεβρουαρίου 1833 ἔστειλαν στὴ Σάμο, μὲ εἰδικὰ πλοῖα ἀξιωματικούς, ἐξουσιοδοτημένους νὰ ἀνακοινώσουν, ὅτι οἱ ναύαρχοι τῶν τριῶν συμμαχικῶν αὐλῶν Ἀγγλίας, Γαλλίας καὶ Ρωσίας «προσκαλοῦν ἐπιπόνως τοὺς Σαμίους νὰ πέμψουν εὐθὺς εἰς Κωνσταντινούπολιν τὴν πρεσβείαν τους, ἣτις πρέπει νὰ φέρη εἰς τὴν Ὑψηλὴν Πόρταν τὴν ὑποταγὴν τῆς νήσου» καὶ προειδοποιοῦν: «Ἀπὸ αὐτὴν τὴν ἕτοιμον ὑποταγὴν ἐξαρτᾶται ἡ μέλλουσα ἡσυχία τῶν Σαμίων…» ( Σταματιάδου αὐτ. σελ. 465)
.                   Στὴν ὑποταγὴ τῶν Σαμίων ἡ Πόρτα καὶ οἱ Σύμμαχοι χρησιμοποίησαν καὶ τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη, ὁ ὁποῖος μὲ ἐπιστολή του πρὸς τὸν Μητροπολίτη Σάμου Κύριλλο τοῦἐπισημαίνει: «Ἐπέστη ὁ καιρὸς κατὰ τὸν ὁποῖον χωρὶς τινὸς βραδύτητος, ἀφιστάμενοι τῶν ἐναντίων φρονημάτων, πρέπει νὰ συναρμολογηθῆτε μὲ τὴν ἀπαράτρεπτον θέλησιν τοῦ δικαιοτάτου καὶεὐσπλαχνικωτάτου ἡμῶν ἄνακτος (Σημ. τοῦ Σουλτάνου) καὶ μὲ τὴν γενομένην διαίτησιν (Σημ. διευθέτηση) μεταξὺ τῶν ὁμοσπόνδων εὐρωπαϊκῶν Δυνάμεων καὶ τῆς Ὑψηλῆς Πόρτας…» (Σταματιάδου αὔτ. σέλ. 457). Ὁ Λογοθέτης τοῦ ἀπάντησε μὲ σεβασμό, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴ δίστομη μάχαιρα τῆς ἀλήθειας,
Τελικά τῆς ὁμόφωνης θελήσεως τῶν Σαμίων, νὰ μὴν ὑποταγοῦν στὸν Σουλτάνο, ἐπικράτησε ἡἐπιταγὴ τοῦ ἰδίου καὶ τῶν μεγάλων χριστιανικῶν εὐρωπαϊκῶν δυνάμεων. Ὁ Λυκοῦργος καὶ μεγάλο μέρος τῶν συμπατριωτῶν του δὲν δέχθηκαν τὸν ζυγὸ καὶ προτίμησαν νὰ καταστοῦν πρόσφυγες στὴν ἐλεύθερη Ἑλλάδα. Εἶναι ἡ πρώτη προσφυγιὰ ποὺ γνωρίζει ὁ Ἑλληνισμός. Ἡ φυγὴσυνοδεύθηκε ἀπὸ σκηνὲς ὀδύνης. Σύμφωνα μὲ τὴν ἀπόφαση τοῦ Ὄθωνα ἡ Χαλκίδα ἀποτέλεσε τὸν πρώτιστο τόπο ἀποκαταστάσεως τῶν Σαμίων καὶ οἱ ἱερεῖς ποὺ τοὺς συνόδευσαν παρέμειναν κοντά τους καὶ τοὺς δόθηκε ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς γιὰ τὴν τέλεση τῆς Θείας Λατρείας.
.                   Ὁ Λυκοῦργος Λογοθέτης πρῶτα πῆγε ὡς πρόσφυγας στὴν Τῆνο, μετὰ ἔμεινε γιὰ λίγο στὸ Ναύπλιο καὶ ὅταν ἔγινε ἡ Ἀθήνα πρωτεύουσα, ἐγκαταστάθηκε μόνιμα σὲ αὐτήν. Τὸ Ἑλληνικὸ κράτος ἀναγνώρισε τὶς ὑπηρεσίες του στὴν Ἐπανάσταση. Τὸ 1836 τοῦ ἀπονεμήθηκε ὁ βαθμὸς τοῦσυνταγματάρχη στὴ Βασιλικὴ Φάλαγγα, τὸ 1837 διορίστηκε Σύμβουλος Ἐπικρατείας, τὸ 1843 ὁρκίστηκε πληρεξούσιος Σάμου στὴν Ἐθνοσυνέλευση, τὸ 1844 διορίστηκε γερουσιαστὴς καὶ τὸ1847 προβιβάστηκε σὲ ὑποστράτηγο τῆς Βασιλικῆς Φάλαγγας. Ἀπεβίωσε τὸ 1850 καὶ τοῦἀπονεμήθηκαν οἱ τιμὲς ποὺ ἄξιζαν σὲ ἕναν πολυτάλαντο στρατιωτικὸ καὶ πολιτικὸ ἡγέτη τῆςἘπανάστασης τοῦ 1821.-  

ΝΑ ΞΕΣΚΛΑΒΩΘΟΥΜΕ ἢ ΝΑ ΠΕΘΑΝΟΥΜΕ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Νὰ ξεσκλαβωθοῦμε ἢ νὰ πεθάνουμε

Τοῦ Γ.Ν. Παπαθανασόπουλου

.                   Οἱ Ἕλληνες, ἀπὸ τὴν Ἅλωση, εἶχαν ὡς ἐπιδίωξη νὰ ἀπελευθερωθοῦν ἀπὸ τὴν τυραννία τῶν Βαρβάρων κατακτητῶν καὶ νὰ ἀποκαταστήσουν τὴν Χριστιανικὴ Αὐτοκρατορία τῆς Ἀνατολῆς.  Τὰ πρῶτα μετὰ τὴν Ἅλωση χρόνια ἦταν δύσκολα γιὰ τοὺς Ἕλληνες, λόγῳ τῆς κεκτημένης ὁρμῆς τῶν εἰσβολέων. Τὸ ἠθικό τους ὅμως ἀναπτερώθηκε μετὰ τὴ Ναυμαχία τῆς Ναυπάκτου (στὶς 7 Ὀκτωβρίου 1571) καὶ τὴ συντριβὴ τοῦ Ὀθωμανικοῦ στόλου.
.                   Εἶναι χαρακτηριστικὸ αὐτὸ τὸ ὁποῖο γράφεται στὸ Χρονικό τοῦ Γαλαξιδίου (σελίδες 212 – 214): «Ἔστοντας οἱ Φράγκοι νὰ νικήσουνε τὴν Τούρκικη Ἁρμάτα, ἐπαραγγείλασι σὲὅλους τοὺς Χριστιανοὺς πῶς νὰ σηκώσουνε ἅρματα κατὰ τοὺς Τούρκους, καὶ αὐτοὶ θὰ τοὺς συντρέξουνε.  Ἀκούοντας γοῦν τέτοια παρηγορητικὰ λόγια οἱ Χριστιανοί, μὲ μεγάλη χαρὰ καὶ πολὺκρυφὰ ἑτοιμαστήκασι γιὰ νὰ βαρέσουνε τοὺς Τούρκους.  Κι ἐμείνασι σύμφωνοι πὼς ἄλλοι τῆς στεριᾶς καὶ ἄλλοι τοῦ πελάγου νὰ βαρέσουσι τοὺς Τούρκους λέγοντας Ή ΝΑ ΠΕΘΑΝΟΜΕ Ή ΝΑ ΞΕΣΚΛΑΒΩΘΟΥΜΕ ΚΑΙ ΟΠΟΙΟΣ ΜΕΤΑΝΟΙΩΣΕΙ ἢ ΠΡΟΔΩΣΕΙ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΕΙΠΑΜΕ ΝΑ ΜΗΝ ΙΔΗ ΘΕΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟ. Καὶ ἐβάλασι ὅλοι τὰ χέρια ἀπάνου σταῖς εἰκόναις καὶ ἐπήκασι φοβερὸν ὅρκον».
.                   Ὁ Πάπας καὶ οἱ ἄλλοι ἡγεμόνες τῆς Δύσης κοίταζαν τὰ συμφέροντά τους.  Ὅταν, ὅμως, οἱ Ἕλληνες διαπίστωναν ὅτι ἔστω ἕνας ἀπὸ αὐτούς, ὅπως ὁ Δούκας τοῦ Νεβέρ, διέθεταν ἔστω καὶ ἴχνος προθυμίας πρὸς ἀπελευθέρωση τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, τὸν ἀγκάλιαζαν καὶ μὲχίλιους τρόπους προσπαθοῦσαν νὰ τὸν πείσουν νὰ τοὺς βοηθήσει νὰ ἀπελευθερωθοῦν.   Χαρακτηριστικὴ εἶναι ἡ περίπτωση τοῦ Ἐπισκόπου Μάνης Νεοφύτου, ὁ ὁποῖος τὸ 1612 ἀπέστειλε ἐπιστολὴ στὸν Νεβέρ, στὴν ὁποίαν τὸν προσονομάζει Κωνσταντῖνο Παλαιολόγο προτρέποντάς τον νὰ ἀπελευθερώσει τὴν κατακτηθεῖσα Ἀνατολικὴ Ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία.  Μεταξὺ ἄλλων γράφει: «Ἔπαρε καράβι καὶ σορδία καὶ κοπίασε, ὅπου νὰ ἑνωθοῦμε στὸ Πόρτο Λεκάγιο, νὰ πληροφορηθοῦν ὁ λαὸς καὶ νὰ βάλλωμε πᾶσα ὄρδινο καὶ ἂν ὁρίσεις καὶ εἶνε μπεζόνια νὰ ἔρθουμε εἰς τοὺς ὁρισμούς της.  Φρονιμώτατοι λίγα γράφουν καὶ πολλὰ καταλαμβάνουν.  Οὐχὶ ἕτερον καὶ ὁ Θεὸς Ἰησοῦς Χριστὸς ἔστω μετὰ τῆς οἰκογενείας σου.  Ἔρρωσο. 1612, Ὀκτωβρίου 8.» Ἡ ὅποια σκέψη τῶν ἡγεμόνων τῆς Δύσης γιὰ πόλεμο κατὰ τῶν Ὀθωμανῶν ναυάγησε μὲ τὸν 30ετῆ πόλεμο (1618 – 1648) στὸν ὁποῖον ἀποδύθηκαν μεταξύ τους σὲ ἕναν ἀνηλεῆ καὶ πολυαίμακτο πόλεμο μὲχιλιάδες θύματα καὶ τεράστιες καταστροφές.
.                   Οἱ Ἕλληνες δὲν ἔπαψαν νὰ θέλουν τὴν ἀπαλλαγή τους ἀπὸ τὸν Τουρκικὸ ζυγὸἀπὸ τὴν Ἅλωση καὶ μετά.  Πάντα ἤθελαν τὴν ἀποκατάσταση τῆς Ἀνατολικῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας καὶ τὴν ἀπώθηση τῶν Τούρκων στὴν «κόκκινη μηλιά».  Ὁ Πάπας καὶ οἱ ἄλλοι ἡγεμόνες, πλὴν ὀλίγων ἐξαιρέσεων, δὲν ἤθελαν τὴν ἀπελευθέρωση τῶν Ἑλλήνων. Κυρίως ἤθελαν νὰ ἀντικαταστήσουν τοὺς Τούρκους ὡς δυνάστες.  Ἀπὸ τὸν 18ο αἰώνα καὶ μετά, μάλιστα, φροντίζουν νὰ μὴν θιγοῦν τὰ συμφέροντα τῶν Τούρκων. Ἕνα διάλειμμα ὑπῆρξε, μὲ τὴ ναυμαχία τοῦ Ναυαρίνου καὶ τὴν ἀπὸ μέρους τους ἀποδοχὴ ἑνὸς ἀνεξάρτητου ἑλληνικοῦ κράτους, ἀλλὰἀμέσως μετά, στὴ διευθέτηση τῶν συνόρων  του, πῆραν τὸ μέρος τῶν ὀθωμανῶν. Στὴν κατάσταση αὐτή, οἱ Ἕλληνες, ἀπάντησαν μὲ τὸ «Ἐλευθερία ἢ Θάνατος» καὶ ἀσφαλῶς γνώριζαν ἀπὸ τὴν ἀρχὴτῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821 ὅτι πολεμοῦν γιὰ ἕνα ἀνεξάρτητο καὶ ἐλεύθερο κράτος. Αὐτὸκαταγράφεται ἐξ ἄλλου στὰ πρῶτα συντάγματα καὶ στὰ ἀπομνημονεύματα τῶν ὁπλαρχηγῶν. –

ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ: Ο ΠΟΛΥΠΛΕΥΡΟΣ ΗΓΕΤΗΣ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Λυκοῦργος Λογοθέτης: ὁ πολύπλευρος ἡγέτης τῆς Σάμου

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 .           Ὁ Λυκοῦργος Λογοθέτης (1772-1850), ἡγέτης τῆς Σάμου κατὰ τὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1821,  εἶναι, ὅπως γράφει ὁ Ἀκαδημαϊκὸς Μιχαὴλ Σακελλαρίου (1912-2014), «μία ὄχι μόνο ἀπὸ τὶς πιὸσημαντικὲς φυσιογνωμίες τοῦ Ἀγώνα, ἀλλὰ καὶ μοναδικὴ ἀπὸ ὁρισμένες ἀπόψεις». Καὶ ἐξηγεῖ: «Μόνος αὐτὸς εἶναι ἕνας τόσο πολύπλευρος ἡγέτης. Γνήσιος πολιτικός, συνέταξε ὀργανικὸ νόμο καὶστρατιωτικὸ κανονισμὸ καὶ κυβέρνησε σύμφωνα μὲ αὐτούς. Διαμόρφωσε καὶ ἐφάρμοσε δημοκρατικοὺς θεσμούς. Εἰσήγαγε τὴ λαϊκὴ κυριαρχία….». (Μιχαὴλ Β. Σακελλαρίου «Γεώργιος Λυκοῦργος Λογοθέτης τῆς Σάμου: Ἕνας Συνταγματικὸς Δημοκράτης Ἡγέτης κατὰ τὴν Ἐπανάσταση τοῦ ᾽21», Πανεπιστημιακὲς Ἐκδόσεις Κρήτης, Ἡράκλειο, 2014, σελ. ΧΙ).
.                  Τὸ πραγματικὸ ὄνομά του ἦταν Γεώργιος Παπλωματάς. Γεννήθηκε στὸ Καρλόβασι τῆς Σάμου. Οἱ γονεῖς του δὲν ἦσαν  πλούσιοι, οὔτε γραμματισμένοι, ὅμως εἶδαν τὴν εὐφυΐα τοῦ παιδιοῦτους καὶ τὸ βοήθησαν νὰ μάθει γράμματα στὴν Πορφυριάδα Σχολὴ Καρλοβάσου καὶ  στὴν Κωνσταντινούπολη. Ὁ Λογοθέτης μορφώθηκε μέσα στὴν Παράδοση τῆς «καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολῆς». Γνώρισε τὴ δυτικὴ σκέψη καί, ὡς  Ἕλληνας, προσέγγισε καὶ ἀφομοίωσε ὅ,τι τοῦ φάνηκε χρήσιμο. Πρῶτα ἔγινε γραμματικὸς στὸ Πατριαρχεῖο καὶ ἀπὸ τὸ 1795 στοὺς ἡγεμόνες τῆς Βλαχίας ἈλέξανδροὙψηλάντη καὶ Ἀλέξανδρο Σοῦτζο. Ὁ δεύτερος τὸν προήγαγε στὸ ἀξίωμα τοῦ δεύτερου Λογοθέτη, καὶτοῦ ἔδωσε μεγάλο μισθό. Ἔκτοτε ὁ Γεώργιος Παπλωματὰς ἔλαβε τὸ ἐπώνυμο Λογοθέτης.
.                   Τὸ 1806, μὲ ἐμπειρίες καὶ πλοῦτο, ποὺ ἀποκόμισε ἀπὸ τὶς ὑπηρεσίες του στοὺςἝλληνες ἡγεμόνες, ὁ Λογοθέτης ἐπέστρεψε στὴ Σάμο, ὅπου βρέθηκε στὸ μέσον τῆς ἔχθρας τῶν Σαμιώτικων φατριῶν «Καρμανιόλων» καὶ «Καλικαντζάρων». Κατηγορήθηκε ἀπὸ τοὺς «Καλικάντζαρους» ὅτι ὑποκινεῖ τοὺς Σαμιῶτες σὲ ἀνταρσία κατὰ τῆς ὀθωμανικῆς ἐξουσίας καὶπάρα τρίχα σώθηκε ἡ ζωή του. Ὁ ἴδιος διηγόταν ἀργότερα,  ὅτι ἐνῶ ἦταν φυλακισμένος, τὴν παραμονὴ τῆς ἑορτῆς τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου εἶδε τὴν Παναγία, ποὺ τὸν βεβαίωσε ὅτι σύντομα θὰ ἀπελευθερωθεῖ. Ἀπὸ τότε καὶ σὲ ὅλη του τὴ ζωὴ γιόρταζε εὐλαβικὰ τὴν ἡμέρα τῶν Εἰσοδίων. (Ἐπαμεινώνδα Ι. Σταματιάδου «Σαμιακά», Τόμος Β΄, Ἔκδ. Ζαφείρης – Σοφούλης, Ἀθήνα, 1965, σελ. 106-107). Οἱ Ὀθωμανοὶ τὸν ἐξόρισαν στὸ Ἅγιον Ὄρος. Ἐκεῖ ἕως τὸ 1810 χρησιμοποιήθηκε ὡς γραμματέας τῆς Ἱερᾶς Κοινότητας. Τότε ἐπέστρεψε στὴ Σάμο, ἀλλὰ πάλι κυνηγήθηκε καὶ τὸ 1812 κατέφυγε στὴ Μύκονο. Τὸ 1814 γύρισε στὴ Σάμο, ὅπου πάλι τὸν πιάσανε καὶ τὸν φυλάκισαν. Μὲ καταβολὴ ὑψηλοῦ ποσοῦ ἀπὸ τὸν πεθερό του ἀπελευθερώθηκε καὶ διέφυγε στὴ Σμύρνη. Ἐκεῖ τὸ 1819 μυήθηκε στὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία ἀπὸ τὸν Ἀριστείδη Παπὰ καὶ τοῦ δόθηκε τὸ συνθηματικὸ ὄνομα «Λυκοῦργος». Ἔκτοτε ἄλλαξε καὶ τὸ βαφτιστικό του ὄνομα καὶ κράτησε τὸὄνομα τοῦ Σπαρτιάτη Νομοθέτη. Ἔτσι προέκυψε τὸ Λυκοῦργος Λογοθέτης…
.            Ὅταν ξέσπασε ἡ Ἐπανάσταση στὸν Μοριά, ὁ Λυκοῦργος πληροφορήθηκε ὅτι οἱ σφαγὲς στὴν Κωνσταντινούπολη  θὰ ἐπεκταθοῦν στὴ Σμύρνη καὶ ἐπέστρεψε στὴ Σάμο, ὅπου ἀνέλαβε τὴνἡγεσία τῶν Σαμιωτῶν. Στὶς 8 Μαΐου 1821 ὁ Λυκοῦργος, ὕστερα ἀπὸ ἀρχιερατικὴ τελετή, ὕψωσε στὸ Καρλόβασι τὴ Σημαία τῆς Ἐθνεγερσίας μὲ τὸ Σταυρό, παρουσία τοῦ κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ τοῦνησιοῦ. Μὲ τὴν ἔναρξη τῆς Ἐπανάστασης οἱ Σαμιῶτες ἀπέλασαν τὸν Βοεβόδα καὶ φόνευσαν πολλοὺς Τούρκους. Οἱ δυνάστες σὲ ἀντίποινα φόνευσαν Σαμιῶτες, ποὺ κατοικοῦσαν στὰ Βουρλὰκαὶ σὲ ἄλλα κοντινὰ πρὸς τὴ Σάμο μέρη τῆς Μικρασιατικῆς ἀκτῆς.
 .            Ἡ Πύλη πρὸς καθυπόταξη τῆς Ἐπανάστασης στὴ Σάμο ἔστειλε  πλοῖα ὑπὸ τὸν Καρὰ Ἀλὴμὲ 4000 στρατιῶτες. Μπαρούτη δὲν εἶχαν οἱ Σαμιῶτες. Ὁ δάσκαλος Ἰγνάτιος μὲ ὅσες γνώσεις εἶχε Χημείας ἔφτιαξε 500 ὀκάδες μπαρούτης. Ὁ Λυκοῦργος ὀχύρωσε, κατὰ τὸ δυνατό, τὸ νησὶ καὶ γιὰνὰ φανεῖ πολὺς ὁ στρατὸς τῶν Ἑλλήνων μηχανεύτηκε τὸ  στρατήγημα νὰ ντύσει ἀντρικὰ γυναῖκες. Αὐτὲς κουβαλοῦσαν ξύλα ποὺ ἔμοιαζαν γιὰ ὄπλα και, γιὰ νὰ φαίνονται πολλές, ἀπὸ κρυφὸμονοπάτι ξαναγύριζαν… Τὸ εὐφυὲς τέχνασμα τοῦ Λυκούργου, ἡ ἀπὸ θαλάσσης βοήθεια τῶν Ὑδραίων καὶ Σπετσιωτῶν  καὶ ἡ γενναιότητα τῶν Σαμιωτῶν  κατανίκησαν τὶς χιλιάδες τῶν Τούρκων εἰσβολέων.
 .            Ὅταν ὁ Δημ. Ὑψηλάντης πληροφορήθηκε τὶς νίκες τῶν Σαμιωτῶν, ἀπέστειλε ἐπιστολὴστὸν Λυκοῦργο Λογοθέτη, στὴν ὁποία, μεταξὺ ἄλλων ἔγραψε: «Φιλογενέστατε κύριε Λογοθέτα Λυκοῦργε, ἀρχηγὲ τῶν στρατευμάτων τῆς Σάμου, μὲ ἄκραν μου εὐχαρίστησιν ἀνέγνων τὴν περιγραφὴν τῶν γενναίων κατὰ τῶν τυράννων ἀνδραγαθημάτων σας. Οἱ Σάμιοι ὑπὸ τὴν στρατηγίαν σου ἀνεκάλεσαν τὸν λαμπρὸν ἐκεῖνον αἰώνα τῆς Ἑλληνικῆς ἀνδρείας καὶ ἐλευθερίας». Στὸν ἴδιο φάκελο «δυνάμει τῆς παρὰ τῆς Ἀρχῆς πληρεξουσιότητάς του» ὁ Ὑψηλάντης τὸν διόρισε «ἀρχηγὸν πληρεξούσιον τῶν στρατιωτικῶν δυνάμεων τῆς Σάμου» καὶ τοῦ χορήγησε τὸ σχετικὸ δίπλωμα, τὸὁποῖο ἔγραφε μεταξὺ ἄλλων:
«Ὁ φιλογενέστατος κύριος Λογοθέτης, ἀρχιστράτηγος τῶν ἐν Σάμῳ Ἑλληνικῶν στρατευμάτων, ἐπειδὴ ἐκ τῶν ἔργων ἀνεφάνη ἀνὴρ συνετός, στρατηγικὸς καὶ πιστὸς εἰς τὴν πατρίδα καὶ τὸ ἔθνος, διορίζεται παρ’ ἡμῶν πληρεξούσιος ἀρχιστράτηγος τῆς Σάμου διὰ νὰ παύη τὰς διχονοίας, διὰ νὰσυστέλλη τοὺς Τουρκολάτρας καὶ νὰ ἀνατρέπη  τοὺς ἀσεβεῖς καὶ προδοτικοὺς σκοπούς των, νὰὑπερασπίζεται τοὺς φιλοπάτριδας καὶ διὰ νὰ ἀνταμείβη τοὺς ἀξίους στρατιώτας καὶἀξιωματικούς…. Ἐν τῷ στρατοπέδῳ τῆς Τροπολιτζᾶς τῇ 31ῃ Αὐγούστου 1821, Δημήτριος Ὑψηλάντης». (Βλ. «Σαμιακά», Β΄ Τόμο, σελ. 161-162).
 Ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τοῦ Λογοθέτη συνέβη ἡ τραγωδία τῆς σφαγῆς τῆς Χίου, τὸ 1822. Ὁ ἴδιος, σὲἐπιστολή του, τὴν ὁποία ὑπέβαλαν στὴ Β΄  Ἐθνοσυνέλευση τοῦ Ἄστρους, οἱ πληρεξούσιοι τῆς Σάμου Χριστόδουλος Καψάλης καὶ Ἀναγνώστης Ἀμήρισσας, περιγράφει τὸ πῶς πολέμησαν οἱΣαμιῶτες στὴ Χίο καὶ ἐκφράζει τὴ λύπη του, διότι «πολλὴν ἀδιαφορίαν εὐρήκαμεν μεταξὺ τῶν Χίων καὶ μάλιστα τὸ χειρότερον τῆς ἀδιαφορίας, καὶ φιλοτουρκίαν». Στὴ συνέχεια καταγγέλλει ὅτιὁ Χιώτης πρώην ἀξιωματικὸς τοῦ Ναπολέοντα Χ. Ἀντώνιος Βουρνιᾶς, «μὲ τοὺς ἰδικούς τουπεριέρχεται καὶ λαφυραγωγεῖ, λεηλατεῖ καὶ γυμνώνει… χωρὶς νὰ στοχασθῆ ἢ χριστιανικὸν εἶναι τὸἁρπαζόμενον, ἢ τουρκικόν».
.                   Ἡ ἄποψη Χιωτῶν εἶναι διαφορετική. Ὁ μάρτυρας τῶν γενομένων Χριστόφορος Πλ. Καστάνης στὸ ἀγγλιστί, τὸ 1851,  ἐκτυπωθὲν βιβλίο του γιὰ τὴ Σφαγὴ τῆς Χίου κακίζει τὴδιεκδίκηση τῶν πρωτείων μεταξὺ τῶν Λογοθέτη καὶ Μπουρνιά, ποὺ εἶχεν ὡς ἀποτέλεσμα «τὴνἐγκατάλειψιν τῆς ἐκστρατείας πρὸς ἱκανοποίησιν τοῦ μίσους ἐναντίον τῶν οὐδετέρων, τοὺςὁποίους κατέστρεψαν οἱ Τοῦρκοι». (Μαρίας Γιατράκου «Εἰδήσεις περὶ τῆς Ἐπαναστάσεως τῆς Χίου (1822)», Ἀνάτυπο, 22ου τόμου «Δελτίου τῆς Ἱστορικῆς καὶ Ἐθνολογικῆς Ἑταιρείας τῆς Ἑλλάδος», Ἀθῆναι, 1979, σελ. 176). Ἡ ἀντικειμενικὴ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὁ Λογοθέτης δὲν ἤθελε νὰ ἀναμιχθεῖστὶς ἐπαναστατικὲς ἐνέργειες τῆς Χίου, ὁ Μπουρνιᾶς τὸν ἔπεισε  νὰ λάβει μέρος σὲ αὐτές, χωρὶςὅμως νὰ ὑλοποιήσει τὰ ὅσα τοῦ ὑποσχέθηκε, περὶ τῆς συμμετοχῆς τῶν Χιωτῶν. Ἐπὶ πλέον δὲν θέλησε νὰ συνεργασθεῖ μαζί του, θεωρώντας ὅτι ἐκεῖνος, ὡς Χιώτης, θά ᾽πρεπε νὰ δίνει τὶς διαταγές…- 

ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ: BΕΒΗΛΩΣΗ ΑΠΟ ΒΑΡΒΑΡΟ ΚΑΤΑΚΤΗΤΗ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Ἁγία Σοφία:  Βεβήλωση ἀπὸ βάρβαρο κατακτητὴ

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 .                    Ὁ Τοῦρκος Πρόεδρος Ἐρντογὰν βεβήλωσε προχθὲς γιὰ μίαν ἀκόμη φορὰ τὸν Ναὸ τῆςἉγίας Σοφίας, τὴ «Μεγάλη Ἐκκλησία» τῆς Κωνσταντινούπολης. Ἔτσι ὀνομαζόταν μέχρι τῆςἁλώσεως, καθὼς ὑπῆρξε ἐπὶ χιλίους καὶ πλέον χρόνους «ὁ ἀρχαιότερος καὶ ὑψηλότερος καὶἱερότατος πάντων τῶν ναῶν τῆς Χριστιανοσύνης… Ἐντὸς αὐτοῦ τοῦ πανσέπτου ναοῦ πλεῖστοι βαρβάρων βασιλεῖς ἐμυήθησαν τὰ χριστιανικὰ μυστήρια καὶ ἐγένοντο ἀπόστολοι ἀναστάσεως,ἐλευθερίας… Εἰς αὐτὸν ἐφόρεσαν τὸ βασιλικὸ διάδημα οἱ πλεῖστοι τῶν Βυζαντινῶν αὐτοκρατόρων καὶ χειροτονήθηκαν περισσότεροι τῶν 150 Πατριαρχῶν. Ἐντὸς αὐτοῦ ὀρθόδοξοι γενεαὶ ἔσχονἁγίασιν καὶ βάπτισμα καὶ ἄσυλον… Οἱ Βυζαντινοὶ βασιλεῖς τὴν καλοῦσαν ΜΗΤΕΡΑ Ἐκκλησία. Οἱ Πατριάρχες τὴν καθιέρωσαν ὡς ἕδρα αὐτῶν…». (Σπ. Ζαμπελίου «Ἄσματα Δημοτικά τῆς Ἑλλάδος», Κέρκυρα, Τυπογρ. Ἑρμῆς, 1852, σελ. 273-278).
.                    Γιὰ τὸ κτίσιμο τοῦ Ναοῦ ὁ αὐτοκράτορας Ἰουστινιανὸς χρησιμοποίησε τοὺς σοφοὺς μηχανικοὺς Ἀνθέμιο τὸν Τραλλιανὸ καὶ τὸν Ἰσίδωρο τὸν Μιλήσιο καὶ αὐτοὶ πάνω ἀπὸ 10.000 ἀρχιμάστορες, μαστόρους καὶ ἐργάτες. Γιὰ νὰ δώσουν οἱ χρονογράφοι μίαν εἰκόνα τῆς δαπάνης γιὰτὴν ἀνέγερση τοῦ ναοῦ, διηγοῦνται ὅτι γιὰ μόνη τὴν ἀνέγερση τῶν ἐξωτερικῶν τοίχων ἕως ὕψουςἑνὸς ποδὸς καταναλώθηκαν 452 κινδυνάρια χρυσοῦ καὶ γιὰ τὴν κατασκευὴ τῶν αὐλῶν καὶ τῶν πρώτων δωμάτων 800 κινδυνάρια, ἰσολογούμενα μὲ 4.200 χρυσὲς λίρες. Ἡ ἀνύψωση τῶν τοίχων καὶἡ κατασκευὴ τοῦ ὑπέροχου τρούλου καὶ τῶν ἄλλων κτισμάτων χρειάστηκαν πολλαπλάσιες δαπάνες. Οἱ πλίνθοι, ποὺ  χρησιμοποιήθηκαν, κατασκευάστηκαν γιὰ πρώτη φορὰ καὶ ἦσαν δώδεκα φορὲς ἐλαφρύτεροι τῶν τότε χρησιμοποιούμενων. Καθένας ἔφερε τὴν ἐπιγραφὴ ΚΥΡΙΟΣ ΕΘΕΜΕΛΙΩΣΕΝ ΑΥΤΟΝ, ΚΥΡΙΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΣΩΣΕΙ». Ἂν σκάψει κάποιος θὰ τὴν βρεῖ καὶσήμερα…
.                     Στὴν τελετὴ τῆς θεμελίωσης τοῦ Ναοῦ ὁ Πατριάρχης Εὐτύχιος περιβαλλόταν ἀπὸ150  Ἀρχιερεῖς καὶ πολλὲς ἑκατοντάδες χιλιάδες πιστῶν συνέρρευσαν ἀπὸ κάθε περιοχὴ τῆς χριστιανοσύνης, ἀσκεπεῖς, γονυκλινεῖς καὶ δακρύοντες. Ὁ Αὐτοκράτορας Ἰουστινιανὸς πρῶτος καὶσυμψαλλόντων κλήρου καὶ λαοῦ ἔψαλε γιὰ πρώτη φορὰ τὸ ἱστορικὸ τροπάριο: « Ὁ μονογενὴς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ ἀθάνατος ὑπάρχων…».  Οἱ πρόγονοί μας κατανάλωσαν ἱδρῶτα καὶ χρήματα, γιὰ νὰ κατασκευάσουν τὸ Ναὸ τῆς Ἁγίας Σοφίας, ἤτοι τῆς Σοφίας τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, τοῦ ΘεοῦΠατρός, τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Σὲ αὐτὸ  τὸ Ναὸ προσέτρεχαν σὲκινδύνους γιὰ ἱκεσίες καὶ σὲ νίκες γιὰ εὐχαριστίες οἱ Κωνσταντινουπολίτες.
.                    Ὅλα αὐτὰ τί σχέση ἔχουν μὲ τὸ Ἰσλάμ; Τί σχέση ἔχουν μὲ τοὺς ἀπογόνους τῶνὀθωμανῶν κατακτητῶν; Ὅ,τι καὶ ἂν κάνει ὁ κ. Ἐρντογάν, ὅσες κουρτίνες καὶ ἂν βάλει στὴν ἉγιὰΣοφιά, οἱ πλίνθοι θὰ συνεχίζουν νὰ γράφουν γιὰ τὸν Χριστὸ καὶ τὸ ψηφιδωτὸ τῆς εἰσόδου θὰπαρουσιάζει τοὺς αὐτοκράτορες Κωνσταντῖνο καὶ Ἰουστινιανό, ποὺ θὰ τοῦ φωνάζουν ὅτι ὁ Ναὸς δὲν τοῦ ἀνήκει. Καὶ ὅσο καὶ ἂν εἶναι ποτισμένος μὲ τὸν ἰσλαμισμὸ καὶ τὸ σοβινισμὸ θα ᾽πρεπε νὰγνωρίζει ὅτι ἡ βία δὲν νομιμοποιεῖ τὴν κατάχρηση τῆς ἐξουσίας, τὴν ἰδιοποίηση ἀλλοτρίου θρησκευτικοῦ χώρου, τὴν παράβαση τοῦ διεθνοῦς δικαίου καὶ τὴν καταπάτηση τοῦ ἠθικοῦ νόμου.-