ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– NIΚΗΤΑΡΑΣ
 Ὁ ἥρωας θύμα τῆς ἀγαθότητάς του
Β΄ ΜΕΡΟΣ

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.               Ὁ Νικήτας ὁ Τουρκοφάγος, ἢ Νικηταρᾶς, ἀπεβίωσε σὲ ἐσχάτη ἔνδεια καὶ τυφλός, γιατί πέραν τῆς ντομπροσύνης καὶ τῆς ἀποδεδειγμένης γενναιότητας, καλοσύνης καὶ ἀνιδιοτέλειάς του εἶχε καὶ μίαν ἁπλοϊκότητα, ποὺ τὸν ὁδήγησε σὲ ἐπιζήμιες, γιὰ τὸν ἴδιο καὶ γιὰ τὴν οἰκογένειά του, ἐνέργειες.
.               Μὲ τὴν ἵδρυση τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους ἀκολούθησε τὸν θεῖο του Θεόδωρο Κολοκοτρώνη καὶ ὑποστήριξε μὲ τὴν καρδιά του τὸν Ἰωάννη Καποδίστρια. Ἀργότερα, ἐπὶ Ὄθωνος, προσκαλεῖτο στὶς δεξιώσεις. Ἂν εἶναι ἀκριβὲς αὐτὸ ποὺ γράφει ὁ Σπ. Μαρκεζίνης, τὸ 1834 παραβρέθηκε σὲ δεξίωση τοῦ κόμητος Ἄρμανσμπεργκ, μαζὶ μὲ ἄλλους Ἕλληνες, γνωστοὺς ἀπὸ τὴν ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως. (Βλ. σχ. Σπ. Β. Μαρκεζίνη «Ἱστορία τῆς Νεωτέρας Ἑλλάδος», ἐκδ. «Πάπυρος», 1ος Τόμος, σελ. 131).
.               Ὁ Σπ. Μαρκεζίνης δὲν γράφει ἡμερομηνία γιὰ τὴ δεξίωση. Τὸ γεγονὸς ἀναφέρει ὁ Ρῶσος περιηγητὴς Βλαδίμηρος Δαβίδοφ. Εἶναι γνωστὸ ὅτι τὴν ἴδια χρονιὰ (Ἀπὸ 16 Ἀπριλίου ἕως 26 Μαΐου τοῦ 1834) ἡ Ἀντιβασιλεία καταδίκασε τοὺς Θεόδ. Κολοκοτρώνη καὶ Δημ. Πλαπούτα σὲ θάνατο, μὲ τὴν αἰτιολογία ὅτι ὑπονόμευσαν τὸ καθεστώς. Ἡ καταδικαστικὴ ἀπόφαση μετετράπη σὲ ἰσόβια κάθειρξη καὶ ἀποφυλακίστηκαν στὶς 20 Μαΐου 1835, μὲ τὴν ἐνηλικίωση τοῦ Ὄθωνα. Τὸ ἐρώτημα εἶναι ἂν πράγματι ὁ Νικηταρᾶς ἦταν σὲ δεξίωση τοῦ Ἄρμανσμπεργκ, ἐνῶ ὁ θεῖος καὶ εὐεργέτης του ἦταν στὴ φυλακή!… Γεγονὸς εἶναι πάντως ὅτι τὸ 1834 καὶ τὸ 1838 τοῦ ἀπονεμήθηκαν ἀνώτατα παράσημα.
.               Ὁ Νικήτας, μαζὶ μὲ τὸν Κολοκοτρώνη, θεωρήθηκαν ρωσόφιλοι, ἐπειδὴ πρῶτον ὑποστήριξαν τὸν Καποδίστρια στὸ ἔργο του καὶ ὁ Καποδίστριας εἶχε διατελέσει Ὑπουργὸς Ἐξωτερικῶν τῆς Ρωσίας καὶ δεύτερον, ἐπειδὴ προσέβλεπαν στὴν ὁμόδοξη Ρωσία. Οἱ ὑποστηρικτὲς τοῦ Καποδίστρια καὶ τῆς Ρωσίας ὀνομάστηκαν «Ναπαῖοι», ἀπὸ τὸ ὄνομα τοῦ Κερκυραίου Νάπα, θερμοῦ ὑποστηρικτῆ τοῦ Καποδίστρια.
.               Ἀπὸ τὸν Μάϊο τοῦ 1836 ἕως τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1837 ὁ Ρωμαιοκαθολικὸς Ὄθωνας ἔμεινε στὴν Βαυαρία. Στὸ διάστημα αὐτὸ παντρεύτηκε τὴν προτεστάντισσα στὸ θρήσκευμα Ἀμαλία, πριγκίπισσα τοῦ Ὄλντεμπουργκ. Στὴν Ἑλλάδα κυβέρνησε σὲ ἐκεῖνο τὸ διάστημα ὁ Ἄρμανσμπεργκ μὲ αὐταρχισμό. Ἡ ἀγανάκτηση στὸ λαὸ συνεχῶς αὐξανόταν. Ἡ ἀντικατάσταση τοῦ Ἄρμανσμπεργκ ἀπὸ τὸν ἐπίσης Βαυαρὸ Ρούνχαρτ, ἔμπιστο τοῦ βασιλιᾶ Λουδοβίκου, πατέρα τοῦ Ὄθωνα, δὲν περιόρισε τὴν ἀγανάκτηση τοῦ λαοῦ. Στὴν ἀτμόσφαιρα αὐτὴ δημιουργήθηκε τὸν Ἰούνιο τοῦ 1839 ἡ «Φιλορθόδοξος Ἑταιρεία». Ὑπεύθυνοι αὐτῆς ἀνέλαβαν οἱ Γεώργιος Καποδίστριας, ἀδελφὸς τοῦ Κυβερνήτη, καὶ ὁ Νικηταρᾶς.
.               Σκοπὸς τῆς Ἑταιρείας, κατὰ μία ἐκδοχή, ἦταν, μεταξὺ ἄλλων, ὁ ρωμαιοκαθολικὸς Βασιλιὰς Ὄθωνας νὰ ἀναλάβει τὴν ὑποχρέωση νὰ ἀναγνωρίσει τὰ ψηφισθέντα ἄρθρα γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στὰ Συντάγματα τῆς Ἐπιδαύρου καὶ τῆς Τροιζήνας καὶ νὰ δεσμευθεῖ ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία θὰ εἶναι τὸ θρήσκευμα τῶν διαδόχων του. Κατὰ τὴν ἄλλη ἐκδοχὴ ἡ Ἑταιρεία εἶχε ὡς σκοπὸ τὴν ἀπελευθέρωση τῶν ἀλύτρωτων Ἑλλήνων, ἀρχικὰ τῶν Μακεδόνων. Ὁ Ὄθωνας πείσθηκε ἀπὸ συμβούλους του, ὅτι στὴν ἐν λόγῳ Ἑταιρεία συνωμοτοῦσαν σὲ βάρος του. Τὴν ἄποψη αὐτὴ δέχεται ὁ Κων. Παπαρρηγόπουλος στὴν «Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους» (5η Ἔκδοση, Ἔκδ. Οἶκος «Ἐλευθερουδάκης», Ἐν Ἀθήναις 1925, Τόμος 6ος, σελ. 217). Οἱ Γ. Καποδίστριας καὶ Νικηταρᾶς εἰσήχθησαν σὲ δίκη στὶς 11 Ἰουλίου 1840, μὲ τὴν κατηγορία τῆς ἐσχάτης προδοσίας. Τελικὰ οἱ κατήγοροι δὲν μπόρεσαν νὰ στηρίξουν τὴν κατηγορία καὶ οἱ κατηγορούμενοι ἀθωώθηκαν.
.               Ὁ Ὄθωνας δὲν ἱκανοποιήθηκε ἀπὸ τὴν ἀπόφαση καὶ διέταξε τὴν ἀπέλαση τοῦ Καποδίστρια – κατέφυγε στὴν Ἀλεξάνδρεια – καὶ τὴν ἐξορία καὶ κατ’ οἶκον περιορισμὸ τοῦ Νικήτα στὴν Αἴγινα («Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση», Ἐκδοτικὴ Ἀθηνῶν, Τόμος Ε΄ σελ. 79). Ὁ Μακρυγιάννης στὰ «Ἀπομνημονεύματά» του γράφει ὅτι πῆγε στὸν Βασιλιὰ καὶ τοῦ μίλησε γιὰ τὸν Νικηταρά: «Μίλησα καὶ γιὰ τὴ δυστυχία τοῦ Νικήτα, ὁπού ἦταν στὴν Αἴγινα ρέστος καὶ χωρὶς μιστόν. Καὶ νὰ τὸν λευτερώση, ὅτι ἐγὼ τὸν γνωρίζω πολὺ καλὰ καὶ δὲν ἐνέχεται σ’ ὅ, τι τοῦ εἶπαν. Κι ἀφοῦ τόκαμα πολὺ ριτζά, μοῦ ὑποσκέθη καὶ τὸν ἔβγαλε εὐτὺς καὶ τόδωσε κι ὅλους του τοὺς μισθούς». (ἐκδ. Γαλαξία, Ἀθῆναι, 1964, σελ. 408). Ἀποφυλακίστηκε στὶς 18 Σεπτεμβρίου 1841 καὶ ἀποτραβήχτηκε μὲ τὴν οἰκογένειά του στὸν Πειραιά. Τὸ 1843 ὁ Νικηταρᾶς προήχθη σὲ ὑποστράτηγο, μὲ πενιχρὴ σύνταξη…
.               Ἡ ἱστορία τοῦ Νικηταρᾶ δὲν τελειώνει μὲ τὴν ἐπιστροφή του ἀπὸ τὴν ἐξορία, ὅπου ὑπέστη ἀπὸ τοὺς ἐγκάθετους τοῦ αὐταρχικοῦ καθεστῶτος ποικίλα βασανιστήρια. Ἀρχίζει τὸ τελευταῖο, πιὸ ἐπώδυνο καὶ δραματικὸ μέρος της. Ἡ κόρη του βιώνοντας τὴν ταλαιπωρία τοῦ πατέρα της ἔχασε τὰ λογικά της. Ὁ ἴδιος ἀπὸ τὴ στενοχώρια του ἔπαθε ζάχαρο καὶ τυφλώθηκε. Παρὰ τὸ ὅτι ἦταν ἀσθενής, τὸ ὀθωνικὸ κράτος δήμευσε τὸ κτῆμα ποὺ εἶχε μεταξὺ Ἄργους καὶ Ναυπλίου καὶ ὁ ἴδιος ἀπὸ ὑπερήφανος πολέμαρχος βρέθηκε σὲ ἀδυναμία νὰ πληρώσει τὰ χρέη του…
.               Εἶναι ἱστορικὸ ἐρώτημα πῶς ἕνας ἀπὸ τοὺς μεγαλύτερους ἥρωες τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821 πέθανε στὸν Πειραιὰ τὸ 1849 «δεινῶς πάσχων, ἀφήσας εἰς τὴν οἰκογένειάν του μέγα ὄνομα καὶ μεγάλην δυστυχίαν», ὅπως εἶπε στὴν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν ὁ Δημ. Καμπούρογλου. Πῶς κυβέρνηση – συναγωνιστὲς – πνευματικὸς κόσμος, τὸν ἐγκατέλειψαν καὶ ὑποχρεώθηκε νὰ ἐπαιτεῖ, ἀντὶ νὰ ἀπαιτεῖ, δὲν ἔχει ἐξήγηση. Ὅπως δὲν ἔχει ἐξήγηση τὸ ὅτι ἐνῶ ζήτησε καὶ ἐτάφη στὸ Α΄ Νεκροταφεῖο τῶν Ἀθηνῶν καὶ δίπλα σὲ αὐτὸν τοῦ θείου του, Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ὁ Καμπούρογλου δὲν βρῆκε τὸν τάφο του… Στὴν κηδεία του παραβρέθηκαν κάποιοι ἐπίσημοι… Τὸν ἐπικήδειο λόγο ἐξεφώνησε ὁ Ἀρχιμανδρίτης Νεόφυτος Βάμβας καὶ τὸν ἐπιτάφιο ὁ ποιητὴς Παναγιώτης Σοῦτσος. Μπορεῖ ὁ Νικηταρᾶς νὰ μὴν ἀνταμείφθηκε ὅσο θὰ ἔπρεπε γιὰ τὶς θυσίες του ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ κράτος, ἀλλὰ γιὰ τὸν Ἕλληνα εἶναι πάντα ἕνας ἀπὸ τοὺς πιὸ γενναίους καὶ πιὸ ἁγνοὺς ἀγωνιστὲς τῆς Ἐπανάστασης.

.               Ἡ Ἱστορία μὲ τὸν Ρῶσο πρέσβυ. Ὁ Νικηταρᾶς ἐπαιτοῦσε στὸν Πειραιά, κοντὰ στὸν τόπο, ὅπου σήμερα εἶναι ὁ Ναὸς τῆς Εὐαγγελίστριας. Ἐκεῖ τὸν ἐπισκέφθηκε Ρῶσος διπλωμάτης. «Τί κάνετε στρατηγέ μου;», τὸν ἐρώτησε. Ὁ Νικηταρᾶς τοῦ ἀπάντησε ὀρθώνοντας τὸ ταλαιπωρημένο σῶμα του: «Ἀπολαμβάνω ἐλεύθερη τὴν Πατρίδα». Ὁ ξένος πῆγε νὰ τοῦ ξύσει τὴν πληγή: «Ἀντὶ νὰ ἀπολαμβάνετε μίαν πλούσια σύνταξη κάθεστε ἐδῶ…». Ὁ Νικήτας τοῦ ἀπάντησε μὲ ἀξιοπρέπεια: «Ἡ Πατρίδα μοῦ δίδει σύνταξη καὶ ἐδῶ περνῶ τὴν ὥρα μου». Ὁ πρέσβυς φεύγοντας ἔριξε ἕνα πουγκί, στὸ δρόμο, κοντὰ στὸν Νικηταρά, λέγεται μὲ χρυσὲς λίρες. Τότε ὁ Νικηταρᾶς τοῦ φώναξε. «Ἐ! Κύριε. Σοῦ ἔπεσε ἕνα σακούλι. Μάζεψέ το, γιατί θὰ τὸ χάσεις…». Λέγεται ὅτι ἀργότερα ἀπονεμήθηκε στὸν Νικηταρὰ σύνταξη… Ἦταν πολὺ ἀργά.-

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 11. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– NIΚΗΤΑΡΑΣ
  Ὁ ἀνιδιοτελὴς ἥρωας
Α΄ ΜΕΡΟΣ

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.                 Ὁ Δημήτριος Γρ. Καμπούρογλου (1852-1942), ἱστοριοδίφης, λογοτέχνης καὶ δημοσιογράφος, ἐκφώνησε στὴν Ἀκαδημία τῶν Ἀθηνῶν τὸν πανηγυρικὸ γιὰ τὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1821, στὶς 25 Μαρτίου τοῦ 1927, ἔτους ποὺ ἐξελέγη Ἀκαδημαϊκός. Ἡ παρθενική του ὁμιλία εἶχε θέμα «Ἡ ἀφιλοκέρδεια τοῦ Νικηταρᾶ». Σὲ αὐτὴν σημείωσε ὅτι ὁ Νικηταρᾶς διαισθητικὰ ἔνιωθε τὴ συνέχεια τοῦ Ἔθνους, ἔβλεπε ὅτι ὅπως οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες πολέμησαν τοὺς Πέρσες ἔτσι καὶ αὐτὸς πολεμάει τοὺς Ὀθωμανούς. Στὴ νικηφόρα γιὰ τοὺς Ἕλληνες μάχη τῶν Δολιανῶν φώναξε πρὸς τοὺς ὑποχωροῦντας Τούρκους: «Σταθεῖτε μωρὲ Πέρσες νὰ πολεμήσουμε». Τὸ ἴδιο ἔκανε καὶ στὰ Δερβενάκια. Ἐπετέθη στοὺς Τούρκους κραυγάζοντας πρὸς τοὺς συμμαχητές του: «Χτυπᾶτε τοὺς Πέρσες»…
.      Γιὰ τὴν ἀνιδιοτέλεια τοῦ Νικηταρᾶ ὁ Καμπούρογλου ἀνέφερε τὸ γεγονός, ποὺ συνέβη μετὰ τὴ μάχη τῶν Δερβενακίων. Τὰ λάφυρα ἦσαν πάρα πολλά. Ὁ Δράμαλης τὰ εἶχε ἀπὸ τὸν θησαυρὸ τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ. Ὁ Κολοκοτρώνης ἔστειλε στὴν Τρίπολη τὰ περισσότερα, ὅμως ἔμεινε γιὰ τοὺς πολεμιστὲς ἕνας μεγάλος σωρός. Ὅταν ἄρχισε ἡ μοιρασιὰ παρατηρήθηκε ἡ ἀπουσία τοῦ Νικηταρᾶ. Δὲν θέλησε νὰ συμμετάσχει στὸ μοίρασμα… Τότε ὅλοι οἱ πολεμιστὲς τοῦ ζήτησαν νὰ πάρει κάτι κι αὐτός, γιατί δὲν αἰσθάνονταν καλὰ νὰ μὴν πάρει τίποτε ὁ ἐκ τῶν πρωταγωνιστῶν τῆς νικηφόρας μάχης, ποὺ ἀπὸ τὴ δράση τοῦ σ’ αὐτὴν πῆρε τὸ ὄνομα «Τουρκοφάγος». «Ὁ Κολοκοτρώνης ὁ ἐγκέφαλος, ὁ Νικηταρᾶς τὸ σπαθί», ὅπως εἶπαν.
.      Τελικὰ δέχθηκε νὰ πάρει μία σέλα, μία ξυλόγλυπτη ταμπακέρα καὶ ἕνα ὄμορφο σπαθί. Δὲν κράτησε τίποτε γιὰ τὸν ἑαυτό του. Τὴ σέλα δώρισε σὲ ἕναν φίλο του συμπολεμιστῆ. Τὴν ταμπακέρα ἔστειλε στὴ σύζυγό του Ἀγγελία, κόρη τοῦ καπετὰν Ζαχαριᾶ, μαζὶ μὲ μίαν ἐπιστολή, ποὺ τῆς ἔγραφε: «Τὴ στέλνω σὲ σένα, π’ ἀγαπῶ ὕστερα ἀπὸ τὴν Πατρίδα. Λάβε την γιὰ νὰ μὲ θυμᾶσαι». Τὸ ὄμορφο σπαθὶ τὸ ἔστειλε στὴν Ὕδρα, «γιὰ τὶς ἀνάγκες τοῦ στόλου», ὅπως ἔγραψε στοὺς ἐκεῖ προεστούς, μία καὶ δὲν εἶχε χρήματα. Οἱ Ὑδραῖοι συγκινήθηκαν ἀπὸ τὴ χειρονομία καὶ τοῦ τὸ ἔστειλαν πίσω, γράφοντάς του: «Αὐτὸ τὸ σπαθὶ ἔχει ἀξία μόνον ὅταν τὸ κρατεῖ στὸ χέρι του ὁ Νικηταρᾶς».
.      Στὰ «ἀπομνημονεύματά» του ὁ Νικήτας Σταματελόπουλος, ποὺ τὰ ἔγραψε καθ’ ὑπαγόρευσή του ὁ Γ. Τερτσέτης, γράφει: «Γεννήθηκα (Σημ. τὸ 1782) στὸ χωριὸ Μεγάλη Ἀναστάσοβα ἀποδῶθε τοῦ Μυστρὰ πρὸς τὴν Καλαμάτα. Ὁ προπάππος μου ἦταν προεστὸς καὶ ὁ πατέρας μου ἔφυγε 16 χρονῶν καὶ ἐπῆγε μὲ τὰ ρούσικα στρατεύματα στὴν Πάρο καὶ ἦταν πολεμικός. Τὸν ἐσκότωσαν στὴν Μονεβασιὰ μαζὶ μ’ ἕναν ἀδελφό μου καὶ μ’ ἕνα κουνιάδο μου. Ἀπὸ 11 χρονῶν μαζὶ μὲ τὸν πατέρα μου ἔσερνα ἅρματα». Ἦταν ἀνεψιὸς τοῦ Κολοκοτρώνη. Ὁ πατέρας του Σταματέλος παντρεύτηκε τὴν Σοφία Καρούτσου, ἀδελφὴ τῆς γυναίκας τοῦ Κολοκοτρώνη.

.      Πλὴν τῆς ἀφιλοκέρδειάς του ὁ Νικηταρᾶς εἶχε καὶ δύο ἀκόμη μεγάλες ἀρετές. Ἡ πρώτη ἦταν πὼς ἂν καὶ σπουδαῖος πολέμαρχος ἦταν ταπεινόφρων. Δὲν διεκδίκησε ἀξιώματα, τίτλους. Καὶ ἡ δεύτερη – συγγενὴς μὲ τὴν πρώτη – ἦταν ὅτι μέσα στὴν ἀντάρα τῆς διχόνοιας ἀποτελοῦσε ἑνοποιητικὸ στοιχεῖο. Οἱ Τοῦρκοι ἦταν ὁ στόχος του καὶ αὐτοὺς πολεμοῦσε χωρὶς νὰ λογαριάζει Πελοποννήσιους ἢ Στερεοελλαδίτες. Ἔλαβε μέρος στὶς μάχες στὸ Βαλτέτσι, στὴν Τρίπολη, στὰ Δερβενάκια, στὰ Δολιανά, ἀλλὰ καὶ στὴν Ἀράχωβα καὶ στὸ Φάληρο μαζὶ μὲ τὸν Καραϊσκάκη. Στὸ ἔγγραφο ποὺ ἔστειλε στὴν Κυβέρνηση, γιὰ νὰ ἀναγγείλει τὴ μεγάλη νίκη στὴν Ἀράχωβα, κάλεσε νὰ βάλουν τὶς ὑπογραφές τους καὶ οἱ ἄλλοι ὁπλαρχηγοί, μὲ πρῶτον τὸν Νικηταρά. Γράφει ὁ Σπ. Τρικούπης: «Ὁ ἀρχηγὸς Καραϊσκάκης, ἐπικεφαλῆς τῶν ἀνδρείων, οἱ ὁποῖοι τὸν πόλεμον ἔχουν χαρὰν καὶ τὸν κόπον ἄνεσιν, ἔλαβε συναγωνιστὴν καὶ τὸν ἀτρόμητον πολεμιστὴν τῆς Πελοποννήσου Νικήταν…».
.      Στὴ μάχη τοῦ Φαλήρου καὶ ἐνῶ εἶχε πυρετὸ ὁ Καραϊσκάκης καὶ ἦταν στὸ κρεβάτι, συνέβησαν λάθη ἀπὸ Ἕλληνες καὶ βρῆκαν τὴν εὐκαιρία οἱ Τοῦρκοι νὰ ἐπιτεθοῦν καὶ νὰ τοὺς αἰφνιδιάσουν. Τότε πάλι φάνηκε ὁ ἡρωισμὸς τοῦ Νικηταρᾶ. Γράφει ὁ Κων. Παπαρρηγόπουλος: «Μετ’ ὀλίγον ὁ πάντοτε ἀτρόμητος Νικήτας πληγώνεται εἰς τὴν σιαγόνα, πληγώνονται δὲ καὶ ἄλλοι ἀξιωματικοὶ καὶ οὐκ ὀλίγοι στρατιῶται, ὥστε οἱ Ἕλληνες ἠναγκάσθησαν νὰ ὀπισθοδρομήσουν».
.      Οἱ ἀρετὲς τοῦ Νικηταρᾶ φάνηκαν καὶ μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Καραϊσκάκη. Ὁ ἴδιος δὲν διεκδίκησε τὴν ἀρχηγία καὶ θεωρώντας ὡς ἰκανότερο νὰ ἀναλάβει τὴν ἀρχηγία τοῦ στρατεύματος τὸν Κίτσο Τζαβέλλα ἐπιχείρησε νὰ τὸν προωθήσει. Ὅμως λόγῳ τῆς μικροψυχίας καὶ τῆς ἀρχομανίας τῶν ἄλλων ὁπλαρχηγῶν ὁ Τζαβέλλας δὲν ἀποδέχθηκε τὰ χρέη τοῦ ἀρχηγοῦ, ὅπως γράφει ὁ Δημήτριος Αἰνιὰν στὰ «Ἀπομνημονεύματά» του.

ΑΝΘΟΛΟΓΗΣΗ

.      Ὁ φιλέλληνας ἀμερικανὸς ἰατρὸς Σάμουελ Χάου ἔγραψε τὴν ἐντύπωσή του γιὰ τὸν Νικηταρὰ στὸ «Ἡμερολόγιο ἀπὸ τὸν Ἀγώνα 1825-1829», ποὺ κρατοῦσε: «Εἶναι ἕνας δραστήριος στρατιώτης, γενναῖος καὶ ἀκατάβλητος, ἀλλὰ χωρὶς ἐπιδεξιότητα καί, πιστεύω, χωρὶς κανόνα». Σημειώνεται ὅτι ὁ Χάου δὲν συμπαθοῦσε τὸν Κολοκοτρώνη καὶ ὅσους ἦσαν κοντά του.
Κάποια Δημοτικὰ ποιήματα, ποὺ ἀναφέρονται στὸν Νικηταρά:
.      Ἀπὸ τὸ ποίημα «Τοῦ Διάκου»: «…Τὸ Διάκο τότε παίρνουνε καὶ ᾽σ τὸ σουβλὶ τὸν βάζουν, ὁλόρτο τὸν ἐστήσανε κι αὐτὸς χαμογελοῦσε, τὴν πίστη τους τὴν ἔβριζε, τοὺς ἔλεγε μουρτάτες. Σκυλιὰ κι ἂ μὲ σουβλίστε, ἕνας Γραικὸς ἐχάθη. Ἂς εἶν᾽ ὁ Ὀδυσσεὺς καλὰ κι ὁ καπετὰν Νικήτας, ποὺ θὰ σᾶς σβήσουν τὴν Τουρκιὰ καὶ ὅλο τὸ ντοβλέτι».
.      Ἀπὸ τὸ ποίημα «Τοῦ Δράμαλη»: «… Τῆς Ρούμελης οἱ μπέηδες, τοῦ Δράμαλη οἱ ἀγάδες ᾽σ τὸ Δερβενάκι κείτονται, ᾽σ τὸ χῶμα ξαπλωμένοι. Στρῶμά ’χουνε τὴ μαύρη γῆς, προσκέφαλο λιθάρια καὶ γι’ ἀπανωσκεπάσματα τοῦ φεγγαριοῦ τὴ λάμψη. Κ’ ἕνα πουλάκι πέρασε καὶ τὸ συχνορωτᾶνε. Πουλὶ πῶς πάει ὁ πόλεμος, τὸ κλέφτικο ντουφέκι; Μπροστὰ πάει ὁ Νικηταρᾶς, πίσω ὁ Κολοκοτρώνης καὶ παραπίσω οἱ Ἕλληνες μὲ τὰ σπαθιὰ ᾽σ τὰ χέρια…»
.      Τὸ τρίτο ἔχει τίτλο «Τῶν Κολοκοτρωναίων» καὶ ἀφορᾶ στὸ ἔτος 1806, ὅταν ἦσαν σὲ κίνδυνο, μετὰ ἀπὸ σουλτανικὸ φιρμάνι. Τότε ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης συμβούλευσε τοὺς περίπου 150 ἄνδρες του νὰ τὸν ἀκολουθήσουν στὴ Ζάκυνθο. Αὐτοὶ ἀρνήθηκαν. Τοῦ εἶπαν ὅτι προτιμοῦν νὰ πεθάνουν στὴν πατρίδα τους. Πολλοὶ ἀπὸ αὐτοὺς σκοτώθηκαν, λίγοι πῆγαν μαζί του: «…Ἐλᾶτε νὰ σκορπίσουμε, μπουλούκια νὰ γενοῦμε. Σύρε Γεῶργο μ᾽ ᾽σ τὸν τόπο σου, Νικήτα ᾽σ τὸ Λοντάρι. Ἐγὼ πάου ᾽σ τὴν Καρύταινα, πάου ᾽σ τοὺς ἐδικούς μου, ν’ ἀφήκω τὴ διαθήκη μου καὶ τοῖς παραγγολαίς μου, τί θὰ περάσω θάλασσα, ᾽σ τὴ Ζάκυνθο θὰ πάω».-

 

ΚΛΕΙΔΩΝΟΥΝ ΚΑΙ ΤΙΣ ΘYΡΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡIΑΣ (Δ. Νατσιός) «Σ᾽τοῦ Λαχανᾶ καὶ σ᾽τοῦ Κιλκὶς τὴν ὁλόμαυρη ράχη»

Μετὰ τοὺς ναούς, κλειδώνουν καὶ τὶς θύρες τῆς ἱστορίας

Δημήτρης Νατσιὸς
δάσκαλος-Κιλκὶς

«Σ᾽τοῦ Κιλκὶς τὴν ὁλόμαυρη ράχη
περπατώντας ἡ Δόξα μονάχη
μελετᾶ τὰ λαμπρὰ παλληκάρια
καὶ στὴν κόμη στεφάνι φορεῖ
γινωμένο ἀπ’ ὀλίγα χορτάρια
πού ᾽χαν μείνη στὴν ἔρημη γῆ».

.                         Διαβάζω ἀπὸ τὸ βιβλίο “Ἀθάνατη Ἑλλὰς” τοῦ Δ Καλλιμάχου, αὐτόπτου μάρτυρος καὶ “ἐθελοντοῦ ἱεροκήρυκος τῆς Ε´ Μεραρχίας”, γιὰ τὴν ἔνδοξη μάχη τοῦ Κιλκίς: “ Ἐκεῖ πρὸς τὰ χαρακώματα ἕνας φαντάρος μας βαρέως πληγωμένος, ὁ ὁποῖος μετ᾽ ὀλίγον δὲν θὰ διέφευγε τὸ μοιραῖον, ἀπὸ τὰς φλόγας τῶν καιομένων σπαρτῶν ποὺ ὁλονὲν τὸν ἐπλησίαζαν, λέγει πρὸς τὸν συνάδελφόν του ποὺ ἐπῆγε νὰ τὸν βοηθήση:
-Ἄφησέ με, δὲν θέλω τίποτε. Ἐγὼ τώρα θὰ λέγω νῦν ἀπολύεις… ἀπάνω τους. Ἐπάνω τους, σὺ πάρε μόνον τὶς μπαλάσκες μου καὶ ρίξε καὶ τὶς δικές μου σφαῖρες γιὰ μνημόσυνο. Νά, καὶ τὸ παγούρι μου, ἔχει λιγάκι νερὸ νὰ δροσίσεις τὸ λαρύγγι σου καὶ τὸ φλογισμένο λιανοντούφεκό σου. Χτυπᾶτε τους…. καὶ ἔπεσε…”. (Σελ. 61).
.                  Ἡ μάχη τοῦ Κιλκὶς διεξήχθη ἀπὸ τὶς 19 ἕως τὶς 21 Ἰουνίου τοῦ 1913.  Τὸ πεδίον τῆς μάχης, τὰ σιταροχώραφα τοῦ Κιλκίς, εἶχαν πιάσει φωτιὰ ἀπὸ τὰ πυρὰ καὶ τὶς ὀβίδες. Οἱ βαριὰ τραυματισμένοι πολεμιστές, δὲν πέθαιναν ἀπὸ τὰ τραύματα. Ὄχι. Καίγονταν ζωντανοί. Σῶμα τραυματιοφορέων δὲν ὑπῆρχε. Φώτιζαν μὲ τὸ πληγωμένο κορμί τους τὴν ἱστορία καὶ φώναζαν: “Χαλάλι γιὰ τὴν Πατρίδα”. 10.000 νεκροὶ ἀξιωματικοὶ καὶ στρατιῶτες, γιὰ τόσους μιλᾶ ὁ Δημ. Καλλίμαχος κατὰ τὴν τριήμερο ἐποποιΐα τοῦ Κιλκὶς –Λαχανᾶ.
.                         Καὶ βρέθηκαν χέρια προδοτῶν ποὺ μετὰ ἀπὸ ἑκατὸ χρόνια ξεπούλησαν μὲ τὸν μελάνι μίας ὑπογραφῆς, αὐτὸ τῆς καρδιᾶς τὸ πύρωμα καὶ τὸ αἷμα τοῦ ἀνθοῦ τοῦ Γένους μας. “Βόρεια Μακεδονία”, τὸ γράφω καὶ “καπνίζουν τὰ μάτια μου ἀπὸ ὀργή”. Τὸ ἀκούω ἀπὸ τοὺς πρώην καὶ νῦν νεκροθάφτες τῆς Μακεδονίας μας καὶ ὅλο τὸ δημοσιογραφικὸ κηφηναριὸ ποὺ τοὺς δορυφορεῖ καὶ καταθλίβομαι.
.                         Ἕνα ἀπέραντο «Ἐθνικὸ Νεκροταφεῖο», ποὺ κρύβει στὰ σπλάχνα του τὰ κορμιὰ χιλιάδων παλληκαριῶν, εἶναι ὁ τόπος μας. Καὶ πάνω στὰ κορμιὰ αὐτὰ στήθηκαν τὰ θεμέλια αὐτῆς τῆς πόλης. Καὶ τὸ σιτάρι ποὺ φτιάχνει τὸ ψωμί μας, θεριεύει καὶ μεστώνει ρουφώντας ἀπὸ τὴ γῆ αἷμα ἀντὶ γιὰ νερό. Κάθε λόφος γύρω μας κι ἕνας «κρανίου τόπος». Κάθε χωράφι κι ἔνας «ἀγρὸς αἵματος…
.                         Τὰ πρῶτα χρόνια, τ᾽ ἀλέτρια ποὺ ὄργωναν τὴ γῆ, ἔφερναν στὴν ἐπιφάνεια λευκὰ κόκκαλα ”κόκαλα Ἑλλήνων ἱερά”, ἀντάμα μὲ σκουριασμένες ξιφολόγχες καὶ δερμάτινες παλάσκες, περασμένες σὲ ζωστῆρες ποὺ ἔζωναν, κάποτε λυγερὰ σώματα παλληκαριῶν. Κι ὅλοι μας λίγο – πολύ, ἔχουμε νὰ θυμόμαστε πὼς κάποτε, σκάβοντας τὶς αὐλὲς τῶν σπιτιῶν μας εἴχαμε βρεῖ σκουριασμένα ὄπλα κι ἀνθρώπινα κρανία…
.                         Θυμᾶμαι τοὺς πρώτους περιπάτους ποὺ κάναμε μὲ τὸ σχολεῖο ἐκεῖ κοντὰ στοὺς πρόποδες τοῦ Ἀη- Γιώργη. (Λόφος ποὺ δεσπόζει στὴν πόλη τοῦ Κιλκίς, μὲ ὁμώνυμο μεταβυζαντινὸ ναό). «Ἡ δασκάλα μᾶς ἔλεγε ὅτι οἱ παπαροῦνες στὸν τόπο μας, εἶναι πιὸ κόκκινες ἀπὸ ἀλλοῦ, γιατί παίρνουν τὸ χρῶμα τους ἀπὸ τὸ αἷμα τῶν σκοτωμένων παλληκαριῶν. Κι ἐμεῖς διστάζαμε νὰ τὶς κόψουμε, ἀπὸ φόβο, μήπως καὶ ματώσουμε τὰ χέρια μας…» (Σ. Λίβας, μετέπειτα στρατιωτικὸς γιατρός, μαθητὴς στὸ Κιλκὶς τὴν δεκαετία τοῦ ᾽30, στὸ βιβλίο του «Ἡ παλιά, μικρή μας πόλη». Σὲ κείμενο μὲ τίτλο «οἱ Μαχητὲς τοῦ Κιλκίς», σελ. 179).
.                         Φέτος “οἱ παπαροῦνες στὸν τόπος μας” δὲν ματώνουν. Φέτος δακρύζουν. Εἶναι ἡ πρώτη φορὰ ποὺ δὲν θὰ τιμηθοῦν τὰ λαμπρὰ παλληκάρια, οἱ ἀθάνατοι  Κιλκισιομάχοι , μὲ παρέλαση καὶ ἐκδηλώσεις. Ἐκεῖνοι καίγονταν ζωντανοί, λαβωμένοι μὲς στὰ στάχυα, λαμπάδες ἐλευθερίας, ἀτρόμητοι, ἄφοβοι, πραγματικοὶ Ἕλληνες.
“Τρεῖς μέρες κάνουν πόλεμο
Τρεῖς μέρες καὶ τρεῖς νύχτες
Χωρὶς ψωμί, χωρὶς νερὸ
Χωρὶς ὕπνο στὸ μάτι”, ὅπως τραγουδᾶ ἡ λαϊκὴ μούσα σὲ ἕνα κολοκοτρωναίικο στιχούργημα. Τρεῖς μέρες ποὺ ἔκριναν τὴν τύχη ὄχι μόνον τῆς Μακεδονίας, ἀλλὰ καὶ τῆς Ἑλλάδος ὅλης.
.                         Μετὰ τὶς θύρες τῶν ἐκκλησιῶν, κλείνουν καὶ οἱ θύρες τῆς ἱστορίας. Μετὰ τὴν ἀσέβεια στὸν Χριστὸ καὶ τοὺς ἁγίους του, ἦρθε ἡ σειρὰ καὶ τῶν ἡρώων νὰ καταφρονηθοῦν. Δύο εἰκονοστάσια ἔχει τούτη ἡ Πατρίδα. Τὸ εἰκονοστάσι τῆς Ὀρθοδοξίας μὲ τὰ μυρόβλυτα λείψανα τῶν ἁγίων καὶ τὸ εἰκονοστάσι τοῦ Γένους μὲ τὰ κόκκαλα τὰ ἱερὰ  τῶν Ἑλλήνων. Αὐτὰ λατρεύει, αὐτὰ προσκυνᾶ, αὐτὰ τιμᾶ καὶ σέβεται. Αὐτὰ εἶναι ἡ Ἑλλάδα, χάρις σ᾽ αὐτὰ ζεῖ, ἀναπνέει καὶ πορφυρώνει τὶς παπαροῦνες της. Φέτος, πρώτη φορά, δὲν λιτανεύτηκε ὁ Ἐπιτάφιος, δὲν συνοδέψαμε, ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες, τὸν Ἐσταυρωμένο Σωτήρα μας. Φέτος πρώτη φορὰ δὲν θὰ λιτανεύσουμε τὴν σημαία μας, δὲν θὰ παρελάσει “τὸ ποτάμι τῆς ζωῆς” γιὰ νὰ τιμήσει τὸ ἀθάνατο ποτάμι τῆς τιμῆς.
.                         Στὶς παραλίες, στὶς καφετέριες, στὰ ποικιλώνυμα κέντρα διασκεδάσεως  Μυκόνου καὶ λοιπῶν νήσων, ἀγκαλιά, καὶ βέβαια οἶκοι ἀνοχῆς, ὁ ἕνας πάνω στὸν ἄλλο. Ἐκεῖ ὁ ἰὸς τρέμει καὶ ἐξαφανίζεται. Μόνο στοὺς ναοὺς καὶ στὶς παρελάσεις θεριεύει καὶ ἐξαπλώνεται. Ὅπου Πίστη καὶ Πατρίδα, νοσοφοβία καὶ σκληρὲς ἀπαγορεύσεις. Ὅπου γλέντι καὶ χαρά, πεδίον ἐλεύθερο καὶ κανεὶς φόβος
Ρωτῶ: Ἂν παρήλαυναν μόνο τὰ ἀγήματα τῶν σημαιοφόρων καὶ παραστατῶν, σύλλογοι καὶ στρατὸς τηρώντας τὶς περιβόητες “ἀποστάσεις ἀσφαλείας”, τί πρόβλημα θὰ ὑπῆρχε; Κι ἂν ὁ κόσμος παρακολουθοῦσε ἀριὰ ἀριά, τί θὰ γινόταν; Τίποτε.
.                         Δὲν ξέρω, ὅμως πολὺ φοβᾶμαι πὼς μὲ τὸ πρόσχημα τοῦ ἰοῦ, δὲν θὰ ξαναδοῦμε οὔτε παρελάσεις οὔτε πρωινὴ προσευχὴ στὸ σχολεῖο οὔτε ἐθνικὲς ἢ θρησκευτικὲς ἐκδηλώσεις μὲ συμμετοχὴ τοῦ λαοῦ. Αὐτὰ ποὺ μελετοῦσαν τόσα χρόνια οἱ ἐθνομηδενιστὲς καὶ ἐκκλησιομάχοι,  νὰ καταργηθεῖ ὅ,τι ἀφορᾶ τὰ τζιβαϊρικά μας τὰ πολυτίμητα, τὴν Πίστη καὶ τὴν Πατρίδα. Τὸ μεγάλο μας ἀμυντήριο ποὺ λέγεται μνήμη, αὐτὸ ποὺ μᾶς κράτησε στοὺς αἰῶνες μὲ τὴν πληθυντική, τὴν διαχρονικὴ ψυχή του, τὸ “ἐμεῖς” τοῦ Μακρυγιάννη, καταργεῖται.
.                         Νὰ κλείσω, τιμώντας τοὺς ἥρωες τῆς μάχης τοῦ Κιλκίς, μὲ τοὺς στίχους τοῦ ἐθνικοῦ μας ποιητῆ Κωστῆ Παλαμᾶ, ποὺ τοὺς ἀπήγγειλε τὸ 1928, κατὰ τὰ ἀποκαλυπτήρια του μνημείου ποὺ δεσπόζει στὸ ἡρῶον της μάχης. Ὁ ὕμνος ὀνομάζεται «ἡ Πατρίδα στοὺς νεκρούς της».
Νά, πῶς τελείωνε ὁ ποιητής:
« –  Παιδιά μου, ὅσοι, προφῆτες μου, στρατιῶτες, ἀρχηγοί,
σὰν τὰ λιοντάρια στήσατε κορμιὰ καὶ σὰν τὰ κάστρα,
καὶ μέσ’ στὴ μακεδονικὴ ματοθρεμμένη γῆ
βάλατε τὴν εἰκόνα μου φερτὴ σὰν ἀπὸ τ᾽ ἄστρα
σ᾽τοῦ Λαχανᾶ καὶ σ᾽τοῦ Κιλκὶς τὴν ἐκκλησιὰ τὴν πλάστρα,
πνοὲς κι ἂν πλανάστε σ’ ἄλλη ζωή, λείψανα κι ἂν κοιμάστε,
σᾶς λειτουργῶ στὴ δόξα μου. Μακαρισμένοι νά ᾽στε».

 

Δημήτρης Νατσιὸς
δάσκαλος-Κιλκὶς

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 10. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821–ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ
Ἕνας ἀπὸ τοὺς πρωτεργάτες τῆς Ἐπανάστασης

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.            Ὁ Ἀρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαῖος ἢ Παπαφλέσσας ἦταν ἕνας ἐκ τῶν πρωτεργατῶν τῆς ἔναρξης τῆς Ἐθνεγερσίας. Ὁ ἄλλος ἦταν ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Καὶ οἱ δύο μὲ ἐντολὴ τῆς Ἀρχῆς – ὁ Παπαφλέσσας καὶ μὲ τὴν ἰδιότητα τοῦ Πατριαρχικοῦ Ἐξάρχου – ἦσαν στὴν Πελοπόννησο στὶς ἀρχὲς τοῦ 1821. Στὶς 26 – 29 Ἰανουαρίου ὁ Παπαφλέσσας συμμετέσχε στὴ σύσκεψη τῆς Βοστίτσας (Αἰγίου). Μεταξὺ τῶν συμμετασχόντων ἦσαν οἱ Ἐπίσκοποι Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανός, Κερνίκης Προκόπιος, Χριστιανουπόλεως Γερμανός, ὁ Ἀρχιμανδρίτης Ἀμβρόσιος Φραντζὴς καὶ οἱ προεστοὶ Ἀνδρέας Ζαΐμης, Ἀσημάκης Φωτήλας καὶ Ἀνδρέας Λόντος.
.            Ὁ Παπαφλέσσας μὲ τὸν γεμάτο πάθος λόγο του καὶ μὲ πολλὲς ἀβέβαιες ὑποσχέσεις καὶ διαβεβαιώσεις προσπάθησε νὰ πείσει τοὺς συμμετασχόντας στὴ σύσκεψη ὅτι ἄμεσα ἔπρεπε νὰ ξεκινήσει ἡ ἐπανάσταση. Οἱ κληρικοὶ καὶ οἱ προεστοὶ δὲν ἀποδέχθηκαν τὴν πρόταση τοῦ Παπαφλέσσα, γιατί ἡ ἐκτίμησή τους ἦταν ὅτι δὲν ἦσαν στρατιωτικὰ ἕτοιμοι νὰ ἀντιμετωπίσουν τοὺς κατακτητές. Τὸ πάθος, ποὺ ἐξέφρασε στὴ σύσκεψη ὁ Παπαφλέσσας, μετριάσθηκε ἀπὸ τὴ σύνεση τοῦ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανοῦ. Ὅπως γράφεται στὴν Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, «ὁ Γρηγόριος ἀπὸ τὴν σύσκεψη τὴ Βοστίτσας ἔφυγε πικραμένος, διότι ἡ ἔναρξη τῆς Ἐπανάστασης πήγαινε γιὰ ἀναβολὴ» καὶ ὄχι γιὰ τὸν Μάρτιο τοῦ 1821. Φεύγοντας ἐξοργισμένος φοβέρισε τοὺς προεστοὺς πὼς ἂν δὲν συγκατανεύσουν στὴν ἄμεση ἔναρξη τῆς Ἐπαναστάσεως, ἐκεῖνος, σύμφωνα μὲ τὴν ἐντολὴ τῆς «Σεβαστῆς Ἀρχῆς», θὰ μισθώσει 2.000 Μανιάτες καὶ θὰ ἀρχίσει τὸν Ἀγώνα, προσθέτοντας πὼς «κι ὅποιον πιάσουν χωρὶς ὅπλα οἱ Τοῦρκοι θὰ τὸν θανατώσουν». Εὐτυχῶς γιὰ τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση οἱ ἐκφρασθεῖσες ἐπιφυλάξεις στὴ Βοστίτσα δὲν ἐπικράτησαν… Οἱ φλογεροὶ λόγοι τοῦ ἀρχιμανδρίτη ξεσήκωσαν ἄμεσα τὶς ἕτοιμες ἀπὸ χρόνια ἑλληνικὲς καρδιὲς νὰ δεχθοῦν τὸ μήνυμα τῆς ἐξεγέρσεως.
.             Ὁ Παπαφλέσσας γεννήθηκε στὴν Πολιανὴ Μεσσηνίας τὸ 1788. Ἦταν ὁ ὑστερότοκος γιός, ἀπὸ δεύτερο γάμο, τοῦ Δημητρίου Δικαίου, ὁ ὁποῖος εἶχε ἀποκτήσει συνολικὰ 28 παιδιά. Τὸ βαφτιστικό του ὄνομα ἦταν Γεώργιος. Φοίτησε στὴ Σχολὴ τῆς Δημητσάνας, τὴν ὁποία δὲν τελείωσε. Τὸ 1816 ἐντάχθηκε στὴν ἀδελφότητα τῆς Μονῆς τῆς Παναγιᾶς τῆς Βελανιδιᾶς στὴν Καλαμάτα, ὅπου καὶ ἔλαβε τὸ ὄνομα Γρηγόριος. Ὁ δυναμισμός του καὶ ἡ δράση του κατὰ τῶν Τούρκων τὸν ὑποχρέωσαν νὰ καταφύγει στὴ Ζάκυνθο καὶ μετὰ πῆγε στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου καὶ μυήθηκε στὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία.
.            Στὴν Κωνσταντινούπολη ἐπισκέφθηκε καὶ ἐτέθη στὴν ὑπηρεσία τοῦ ἱερομάρτυρος Μητροπολίτου Δέρκων Γρηγορίου, μεγάλης ἐκκλησιαστικῆς καὶ ἐθνικῆς προσωπικότητας, μυημένου ἐπίσης στὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία. Ὁ Μητροπολίτης τὸν χειροτόνησε Ἀρχιμανδρίτη καὶ τὸν παρότρυνε νὰ διευρύνει τὶς γνώσεις του γιὰ νὰ γίνει Μητροπολίτης. Ὁ Παπαφλέσσας ἐν μέρει ἄκουσε τὴ συμβουλή του, γιατί ἦταν παθιασμένος μὲ τὴν ἀποτίναξη τοῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ καὶ δὲν εἶχε χρόνο νὰ διαθέσει γιὰ νὰ σπουδάσει. Ὁ Δέρκων ἀπαγχονίστηκε ἀπὸ τοὺς Τούρκους στὶς 3 Ἰουνίου 1821, ἡμέρα ποὺ τιμᾶται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία ἡ μνήμη του.
.             Ὁ ἐνθουσιασμὸς καὶ τὸ ἐπαναστατικὸ πνεῦμα τοῦ Παπαφλέσσα, ὁδήγησε σὲ ἐπικίνδυνες καταστάσεις τὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία στὴ Μολδοβλαχία, ὅπου δραστηριοποιήθηκε μετὰ τὴν Πόλη καὶ χρειάστηκε νὰ τὸν ἐπιπλήξουν γιὰ τὴν ἀπρόσεκτη διαγωγή του. (Ἰωάννου Φιλήμονος «Φιλικὴ Ἑταιρεία», ἐν Ναυπλίᾳ, 1834, σελ. 248).
.            Στὴν Πελοπόννησο εἶχε τὴν ἀντίληψη νὰ εἶναι ὁ κατευθύνων τὸν ἀγώνα καὶ δροῦσε ἀνταγωνιστικὰ πρὸς τὸν Γέρο τοῦ Μωριᾶ. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι κάποια στιγμὴ φόρεσε καὶ αὐτὸς περικεφαλαία… Ἐπίσης τοῦ ἄρεσε ποὺ ἡ Β΄ Ἐθνοσυνέλευση στὸ Ἄστρος τὸν ἐξέλεξε Ὑπουργὸ τῶν Ἐσωτερικῶν. Ὁ Παπαφλέσσας εἶχε πολεμήσει στὰ Δερβενάκια ὑπὸ τὸν Κολοκοτρώνη, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἐμφύλια διαμάχη βρέθηκε κοντὰ στοὺς Κωλέττη καὶ Μαυροκορδάτο καὶ ἀπέναντί του. Ἔφτασε νὰ τὸν ταπεινώσει, ζητώντας του νὰ ὑπογράψει δήλωση μετανοίας στὸν Κουντουριώτη, νὰ συντελέσει στὴ δολοφονία τοῦ υἱοῦ του Πάνου, «νέου, γενναίου καὶ κατὰ πάντα φρονίμου ἀνδρός», κατὰ τὴ μάχη τῶν ὑπ’ αὐτὸν κυβερνητικῶν στρατευμάτων μὲ αὐτὰ τοῦ Στάϊκου καὶ τέλος νὰ τὸν φυλακίσει στὴν Ὕδρα μὲ ἄλλους ὁπλαρχηγούς…
.             Ἐνῶ τὰ ἐμφύλια πάθη βασίλευαν, στρατεύματα ὑπὸ τὸν Ἰμπραὴμ εἰσέβαλαν καὶ σκορποῦσαν τὸν τρόμο καὶ τὸν θάνατο στὴν Πελοπόννησο. Ἀρχιστράτηγος ἀνέλαβε ἀντὶ τοῦ Κολοκοτρώνη ὁ… ναύαρχος Κουντουριώτης. Ὁ Κολοκοτρώνης ἀπὸ τὴν φυλακὴ δήλωσε εἰρωνικῶς: «Τώρα ὁπού διωρίσθη ὁ κὺρ Γ. Κουντουριώτης Ἀρχιστράτηγος… ἐπὶ τῶν κατὰ ξηρὰν στρατευμάτων καλὰ πᾶν τὰ πράγματα… Ἓν ἔτι λείπεται σωστικὸν ἐκ τοῦ προκειμένου μεγάλου κινδύνου, νὰ διορίσουν καὶ ἐμὲ (τὸν Κολοκοτρώνη) Ναύαρχον ἐπὶ τοῦ Ἑλλ. Στόλου καὶ οὕτως ἐκεῖνοι μὲν διὰ ξηρᾶς, ἐγὼ δ’ ἀπὸ θαλάσσης, καταστρέψωμεν τὸν Ἰμπραΐμην καὶ πάσας τὰς Τουρκικὰς δυνάμεις καὶ σώσωμεν τὴν Ἑλλάδα…». (Μιχ. Οἰκονόμου «Ἱστορικά τῆς Ἑλληνικῆς Παλιγγενεσίας», Ἀθῆναι, 1976, σελ. 499. Σημ. Ὁ Οἰκονόμου ὑπῆρξε γραμματέας τοῦ Κολοκοτρώνη).
.            Στὸν ὑπὸ τὸν Κουντουριώτη στρατὸ λεφτὰ ὑπῆρχαν, διοίκηση καὶ σχέδιο δὲν ὑπῆρχαν. Ὁ Παπαφλέσσας ἔβλεπε τὴν κατάσταση, ὅπως καὶ ὁ λαός. Ὁ λαὸς ἐκδήλωσε τὴν ἀγανάκτησή του καὶ ὁ Παπαφλέσσας πίεσε νὰ ἀπελευθερωθοῦν οἱ φυλακισμένοι στὴν Ὕδρα καὶ κυρίως ὁ Κολοκοτρώνης. Ἦταν 18 Μαΐου τοῦ 1825. Ὁ Μιχ. Οἰκονόμου στὸ ἀναφερθὲν βιβλίο τοῦ ἔγραψε ὅτι ὁ Παπαφλέσσας εἶπε πηγαίνοντας στὸ Μανιάκι νὰ ἀντιμετωπίσει τὸν Ἰμπραήμ, μετὰ ἀπὸ δύο ἡμέρες, στὶς 20 Μαΐου (2 Ἰουνίου μὲ τὸ νέο ἡμερολόγιο): «Ἀπερχόμενος ἐγὼ εἰς τὸν προκείμενον ἀγώνα, πρῶτον δὲν θέλω εὑρεθῆ ἐδῶ νὰ τὸν ὑποδεχθῶ (τὸν Κολοκοτρώνη) ἐντρεπόμενος δι᾽ ὅσα κατέπραξα κατ’ αὐτοῦ. Δεύτερον ἐὰν κατορθώσω τί καὶ φανῶ τυχὸν νικητής, θὰ δύναμαι νὰ ἀντιβλέψω ὑπερηφάνως πρὸς αὐτὸν καὶ τοὺς λοιποὺς καὶ νὰ συναγωνισθῶ μετ’ αὐτῶν ὑπὲρ τῆς σωτηρίας τῆς Πατρίδος. Ἄλλως ἐὰν πέπρωται νὰ πέσω, τοῦτο εἶναι τὸ τελευταῖο χρέος μου πρὸς τὴν Πατρίδα, τὴν ὁποίαν διὰ τῆς συμπράξεώς μου εἰς τὴν καταδίωξιν καὶ φυλάκισίν των, προφανῶς ἔβλαψα καὶ ἠδίκησα, ἀλλὰ νὰ πέσω καν ἐνδόξως πως, τουτέστιν μαχόμενος…» (Σελ. 515-516)
.             Στὴ μάχη στὸ Μανιάκι κατὰ τοῦ Ἰμπραὴμ ὁ Παπαφλέσας ἔπεσε πράγματι ἀγωνισθεὶς ἠρωικῶς. Ὁ Τρικούπης στὴν «Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως» γράφει πὼς ὁ Ἰμπραήμ, ὅταν τοῦ πῆγαν τὸ κομμένο κεφάλι τοῦ Παπαφλέσσα εἶπε: «Ἁμαρτία νὰ χαθεῖ τοιοῦτος πολέμαρχος». Στὸν Παπαφλέσσα καταλογίζονται πάθη ἀσίγαστα, ὅμως τὸ ὅτι ἦταν ὁ δημεγέρτης στὴν ἀρχὴ τῆς Ἐπανάστασης καὶ τὸ ὅτι θυσίασε τὴ ζωή του γιὰ τὴν Ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος τὸν κατατάσσουν ἀνάμεσα στὶς σπουδαιότερες προσωπικότητες τοῦ Ἀγώνα.

ΑΝΘΟΛΟΓΗΣΗ ΓΝΩΜΩΝ

.                 Ὁ Παπαφλέσσας ἦταν κληρικός, ἀλλὰ ἔδρασε κυρίως ὡς κοσμικὸς ἐπαναστάτης. Οἱ γνῶμες γιὰ τὸν χαρακτήρα καὶ τὴ δράση του διαφέρουν. Ἡ ἱστορικὸς Κυριακὴ Μαμώνη, σὲ εἰσήγησή της στὸ Α΄ Διεθνὲς Συνέδριο Πελοποννησιακῶν Σπουδῶν (Σπάρτη 7-14 Σεπτεμβρίου 1975), μίλησε, μεταξὺ ἄλλων γιὰ τὸ πῶς εἶχαν χαρακτηρίσει τὸν Παπαφλέσσα καὶ τοὺς ἄλλους Ἕλληνες ἀρχηγοὺς τοῦ Ἀγώνα οἱ φιλέλληνες ἐθελοντὲς καὶ περιηγητές.
.                 Ὁ φιλέλληνας C.M. Schrebian ἔγραψε γιὰ τὸν Παπαφλέσσα: «Αὐτὸς ὁ ἐξαιρετικὸς ἄνδρας ἦταν ἀνάμεσα στοὺς πρώτους ποὺ ξεσήκωσαν τὸν Μοριά. Ἦταν τότε περίπου σαράντα χρόνων. Εἶχε χαρακτηριστικὰ ἀρχοντικά, μάτια φλογερά, σῶμα γεμάτο δύναμη καὶ ζωὴ καὶ χαρακτήρα ἀκέραιο. Κάθε του πράξη ὑποκινοῦσε ἕνας ἁγνὸς πατριωτισμός. Τὸ πνεῦμα του ἦταν περισσότερο καλλιεργημένο ἀπὸ τὸ πνεῦμα τῶν ἄλλων συναδέλφων του. Μία μακριὰ κατάμαυρη γενειάδα τὸν ξεχώριζε ἀπὸ τοὺς ἄλλους καπεταναίους». Τῶν φιλελλήνων J. Emerson καὶ G. Pecchio μοιάζουν τὰ σχόλια γιὰ τὸν Παπαφλέσσα. Τὸν θεωροῦν «παράξενο, κράμα ἀπὸ ἁγνὲς πατριωτικὲς παρορμήσεις καὶ πάθη ἀνθρώπινα», ὁ δὲ W.H Humphrey εἶναι ἀποφθεγματικός: «Ἕνας τολμηρὸς καὶ ραδιοῦργος παπάς».
.                 Στὸν πρόλογο τοῦ βιβλίου «Σάμουελ Χάου: Ἡμερολόγιο ἀπὸ τὸν Ἀγώνα – 1825 – 1829» (Ἔκδ. Βιβλ. Καραβία, 1971), ὁ Ὀδυσσέας Δημητρακόπουλος, ποὺ ἔγραψε τὴν εἰσαγωγὴ τοῦ βιβλίου – ἡμερολογίου τοῦ μεγάλου φιλέλληνος ἰατροῦ, σημειώνει ὅτι ὁ Χάου στὶς 16 Ἰουνίου 1825, ἕνα μήνα περίπου μετὰ ἀπὸ τὴ θυσία στὸ Μανιάκι, σημείωσε γιὰ τὸν Παπαφλέσσα: «Ἦταν ἕνας ἄνθρωπος δίχως ἀρχὲς δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία, ἀλλὰ ἔχει τὴν ἐξαγοραστικὴ (redeeming) ἰδιότητα ἑνὸς ἐγκαταλελειμμένου στρατιώτη καὶ χύνοντας τὸ αἷμα του γιὰ τὴν πατρίδα ἔκανε τὴ μεγαλύτερη ἐξιλέωση στὴ δύναμη. Ὁ Θεὸς νὰ ἀναπαύση τὴν ψυχή του καὶ νὰ στείλη στὴν Ἑλλάδα περισσότερους στρατιῶτες, τόσο γενναίους καὶ δραστήριους, ὅπως ἦταν ἐτοῦτος».
.                 Ὁ ἐξαίρετος ἱστορικὸς Τάσος Ἀθ. Γριτσόπουλος στὸ σπουδαῖο ἔργο του «Ἱστορικὰ μελετήματα περὶ τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως» (Τόμοι Α΄ καὶ Β΄, Ἀθῆναι, 2007) ἀφιερώνει ἕνα ὑποκεφάλαιο γιὰ τὶς γνῶμες Ἑλλήνων ἀγωνιστῶν καὶ ἱστορικῶν γιὰ τὸν Παπαφλέσσα. Γράφει μεταξὺ ἄλλων ὅτι ὁ Ν. Σπηλιάδης ἔγραψε γιὰ τὸν Παπαφλέσσα, μετὰ τὴ θυσία του στὸ Μανιάκι: «Ἡ Πατρὶς θρηνεῖ διὰ τὸν θάνατον τοῦ ἀρχιμανδρίτου Δικαίου καὶ πολλῶν ἀνδρείων Πελοποννησίων, οἵτινες ἐπολέμησαν ἠρωικῶς πρὸς τὸν Ἰμπραὴμ καὶ ἔπεσον ὁμοὺ μὲ τὸν ἀτρόμητον ἀρχηγόν των».
.                 Ὁ πρωτοσύγκελλος τῆς Ἐπισκοπῆς Χριστιανουπόλεως Ἀμβρόσιος Φραντζῆς, ἐκ τῶν ἀγωνιστῶν καὶ τῶν ἱστορικῶν τοῦ 1821, ἐπειδὴ μαζὶ μὲ τὸν Κολοκοτρώνη καὶ τοὺς ἄλλους ὁπλαρχηγούς, τὸν εἶχε κατατρέξει ὁ Παπαφλέσσας δὲν μποροῦσε νὰ εἶναι ἀπολύτως ἀντικειμενικὸς στὴν κρίση του. Ἔγραψε γι’ αὐτόν: «…Ὄτε εἶδεν ὁ Γρ. Δικαῖος ὅτι οἱ ἐν Ὕδρᾳ ἀπελευθεροῦνται καὶ γνωρίζων ὡς ἐν ἐσόπτρῳ τῆς οἰκείας του συνειδήσεως ὅσην εἶχεν ἐνοχὴν εἰς τὴν γενομένην καταδρομὴν κατ’ αὐτῶν, ἑξαιρέτως δὲ κατὰ τοῦ Α. Ζαΐμη, τῶν Δεληγιανναίων καὶ τοῦ Α. Λόντου… ἔσπευσεν νὰ ζητήσῃ καὶ νὰ λάβῃ τὴν ἄδειαν διὰ νὰ ἐκστρατεύσῃ κατὰ τοῦ Ἰμπραήμ, μὲ τοιαύτην ἀπόφασιν, ὥστε ἢ νὰ ἐπιστρέψῃ νικητής, ἢ νὰ φονευθῇ ὑπὲρ πατρίδος μαχόμενος, διὰ νὰ ἀποπλύνῃ τὸν ρύπον ὅλων ἐκείνων δι’ ὅσα κατελαλεῖτο…».
.                 Ὁ Ἀναστάσιος Γούδας δρ ἰατρός, στὴ μελέτη του «Βίοι Παράλληλοι τῶν ἐπὶ τῆς ἀναγεννήσεως τῆς Ἑλλάδος διαπρεψάντων ἀνδρῶν» (Ἀθῆναι, Τύποις Χ.Ν. Φιλαδελφέως, 1872) σημειώνει ὅτι οἱ Κολοκοτρώνης καὶ Παπαφλέσσας στὴν ἔναρξη τοῦ Ἀγώνα ἦσαν ἀγαπημένοι καὶ συνεργάζονταν στενά. Καὶ ὡς ἐπιχείρημα ἀναφέρει τὴν ἀπὸ κοινοῦ διακήρυξή τους πρὸς τοὺς κατοίκους τῆς Ἀρκαδίας. Γράφουν μεταξὺ ἄλλων: «Ἀδελφοὶ κάτοικοι τῆς Ἀρκαδίας! Ἡ ὥρα ἔφτασε, τὸ στάδιον τῆς δόξης καὶ τῆς ἐλευθερίας ἠνοίχθη. Τὰ πάντα εἶναι ἐδικά μας καὶ ὁ Θεὸς τοῦ παντὸς μεθ’ ἡμῶν ἔσεται. Μὴ πτοηθῆτε εἰς τὸ παραμικρόν. Σεῖς εἶσθε ἀτρόμητοι καὶ τῶν προγόνων μας ἀπόγονοι. Γενικῶς ὁπλισθῆτε μὲ ἀνοικτὰ μπαϊράκια καὶ τρέξατε ἐναντίον τῶν ἐχθρῶν τῆς πίστεως καὶ τῆς πατρίδος. Ἐντὸς ὀλίγων ἡμερῶν φθάνομεν καὶ ἡμεῖς μὲ 10.000 στρατεύματα. Σεῖς ἀσφαλίσατε τοὺς Ἀρκαδίους Τούρκους καὶ μίαν ὥραν ἀρχύτερα ὡς λέοντες νὰ τοὺς ξεσχίσετε καὶ νὰ τοὺς στείλετε εἰς τὰ τάρταρα τοῦ Ἅδου. Μὴν καταδεχθῆτε νὰ σᾶς κατηγορήση ὁ κόσμος καὶ ἡ ἱστορία, ἀλλὰ νὰ ἀπαθανατίσετε τὰ ὀνόματά σας καὶ νὰ διαμείνητε αἰωνίως εἰς τὴν ἀθάνατον δόξαν…, 23 Μαρτίου 1821, πρῶτον ἔτος τῆς ἐλευθερίας, Καλαμάτα, ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ – ΑΡΧΙΜ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣ». –

ΜΕ ΤΕΤΟΙΕΣ ΜΑΓΑΡΙΣΙΕΣ στὰ σχολικὰ βιβλία ΘΑ ΤΙΜΗΣΟΥΜΕ ΑΡΑΓΕ ΤΑ 200 ΧΡΟΝΙΑ τοῦ 1821;

Μὲ τέτοιες μαγαρισιὲς στὰ σχολικὰ βιβλία
θὰ τιμήσουμε τὰ 200 χρόνια ἀπὸ τὴν ἁγιασμένη Ἐπανάσταση τοῦ ᾽21;

Δημήτρης Νατσιὸς
δάσκαλος-Κιλκὶς

.                     «Νοστιμίζει τὸ σέλινο τὴ φασολάδα καὶ στὴ μέση δύο λάμδα φοράει πατρίδα μας ἡ Ἑλλάδα». Αὐτὸ τὸ ἀξιοθρήνητο καὶ κρανιοκενὲς σχόλιο δὲν τὸ διαβάζεις σὲ κείμενο θεατρικῆς ἐπιθεώρησης, ἐλαφρολαϊκοῦ τύπου, ἀλλὰ σὲ βιβλίο Γλώσσας τῆς Β´ δημοτικοῦ. (Τετράδιο ἐργασιῶν, α´ τεῦχος, σελ. 43). Καὶ στὴν σελίδα 76 τοῦ βιβλίου Γλώσσας α´ τεῦχος τῆς ἴδιας τάξης καὶ πάλι, πρὸς ἐμπέδωση προφανῶς, ἐπαναλαμβάνεται ἡ δηλητηριώδης ἀπρέπεια κατὰ τοῦ ἐθνικοῦ μας ὀνόματος σὲ κείμενο μὲ τίτλο “Στὴ Χωχαρούπα”.  ”Καλῶς τοὺς φίλους ἀπ᾽ τὴν Ἑλλάδα, πού ᾽χει τὴν Κρήτη καὶ τὴν Λευκάδα κι ὁ κόσμος τρώει φασολάδα καὶ πάει βαρκάδα στὴ φεγγαράδα”. Ὁπότε τὸ 7χρονο Ἑλληνόπουλο ποὺ ἔρχεται στὸ σχολεῖο “γιὰ νὰ γιομίζη προκοπὴ κι ἀρετή”, κατὰ τὸν πατριδοφύλακα Μακρυγιάννη- σχολεῖο τὸ ὁποῖο ἔπρεπε νὰ εἶναι θεματοφύλακας τῶν τιμαλφῶν ἀξιῶν τοῦ ἔθνους καὶ θύλακας ἀντιστάσεως στὴν ἀπροκάλυπτη πιὰ ἐπίθεση κατὰ τῆς συνταγματικῆς διάταξης ποὺ προβλέπει “τὴν ἀνάπτυξη τῆς ἐθνικῆς συνείδησης”- τὸ ἀποσβολωμένο, λοιπόν, Ἑλληνόπουλο, μαθαίνει ὅτι ζεῖ στὴν χώρα τῆς φασολάδας, τῆς Ἑλλάδας, κατὰ τὴν ἀξιοθρήνητη ὁμοιοκαταληξία τους. (Νὰ σημειώσω παρενθετικῶς κάτι. Ὅλοι οἱ ἐπιστήμονες ποὺ ἀσχολοῦνται μὲ τὴν γλῶσσα καὶ τὴν διδακτική της, γνωρίζουν ὅτι δὲν ὑπάρχουν ἀθῶα παραμυθάκια καὶ χαζοχαρούμενες, ἀδιάφορες παραπομπὲς στὰ σχολικὰ βιβλία, ἀλλὰ ὅτι κάθε κείμενο, ἀκόμη καὶ ἕνα πρόβλημα μαθηματικῶν προάγει συγκεκριμένες ἀξίες καὶ στάσεις ζωῆς).
.                     Θὰ γιορτάσουμε τοῦ χρόνου τὰ 200 χρόνια ἀπὸ τὴν ἔναρξη τῆς ἁγιασμένης Ἐπανάστασης τοῦ ᾽21, τὴν ἐθνική μας παλιγγενεσία. Συστάθηκε ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν πρωθυπουργὸ μία ἐπιτροπή, τῆς ὁποίας προΐσταται ἡ κ. Γιάννα Ἀγγελοπούλου. Προφανῶς τὸ κριτήριο ἦταν οἱ… μνημειώδεις ἐκδόσεις της γιὰ τὴν συγκεκριμένη ἱστορικὴ περίοδο καὶ ἡ διεθνοῦς ἀκτινοβολίας προσφορά της στὴν ἀνάδειξη τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ. Φάνηκε αὐτὸ στὸ παραδαλοειδὲς πανηγύρι τῶν λεγόμενων Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων τοῦ 2004, ποὺ ἀκόμη τὸ πληρώνουμε. Ἡ ἐπιτροπὴ στελεχώθηκε ἀπὸ πρόσωπα πού, στὴν πλειονότητά τους, τὸ μόνο διαπιστευτήριό τους εἶναι ὁ ἑλληνοκτόνος προοδευτισμός. Ὁ ἑσμὸς τῶν πανεπιστημιακῶν τύπου Ρεπούση ποὺ μᾶς ὁδήγησαν στὴν ἀποσύνθεση τῆς Παιδείας. Ἤδη ἕνας ἐξ αὐτῶν, ὀνόματι Χατζής, δημοσίευσε τὶς ἔντυπες κουτσουλιές του, παρουσιάζοντας τὸν Καποδίστρια ὡς δικτάτορα καὶ τὸν Καραϊσκάκη ὡς περίπου ἀλιτήριο καὶ ἀνάξιο λόγου.
.                     Ἐρωτῶ ὅμως: τί ἀξία ἔχουν οἱ γιορτὲς καὶ οἱ ἐκδηλώσεις γιὰ τὸ κοσμοϊστορικὸ “Εἰκοσιένα”, ὅταν στὰ κρισιμότερα βιβλία τοῦ κράτους, αὐτὰ ποὺ περιέχουν τὴν ἐπίσημη θέση τῆς πολιτείας γιὰ ἕνα ἱστορικὸ γεγονός, τὰ σχολικὰ βιβλία, τὸ ἔνδοξο ᾽21, γελοιοποιεῖται, συκοφαντεῖται καὶ διαστρεβλώνεται; Τὸ καλύτερο καὶ ἐντιμότερο μνημόσυνο γιὰ τὴν ἡρωικὴ γενιὰ ποὺ μᾶς ἀπελευθέρωσε ἀπὸ τὴν τουρκικὴ φρίκη, θὰ ἦταν νὰ πεταχτοῦν κλωτσηδὸν ἀπὸ τὰ βιβλία Γλώσσας τῶν παιδιῶν ὅλες οἱ ἀντεθνικὲς μαγαρισιὲς καὶ οἱ νεοταξικὲς θεωρίες.
.                     Δύο εἶναι βασικὲς θεωρίες τὴν νεοταξικῆς διανόησης, ποὺ καταδυναστεύουν Πατρίδα καὶ Παιδεία.
.                     Ἡ πρώτη εἶναι ὅτι τὸ κράτος προηγεῖται τοῦ ἔθνους, εἶναι, δηλαδή, τὸ ἔθνος κατασκευὴ τοῦ κράτους – συγκεκριμένα τῆς ἀστικῆς τάξης ποὺ δημιούργησε τὸ κράτος. Ὡς κατασκευὴ ἢ “ἐπινόηση” πρέπει νὰ ἐξετάζεται ἑπομένως καὶ ἡ “ἐθνικὴ” ἱστορία.
.                     Ἡ δεύτερη, ὅτι τὸ κράτος ὡς δημιούργημα μίας κυρίαρχης ὁμάδας ποὺ μπορεῖ νὰ περιέχει στοιχεῖα ἀποκλεισμοῦ τῶν ἄλλων, μισαλλοδοξίας καὶ ὁλοκληρωτισμοῦ, δὲν μπορεῖ νὰ ἀντεπεξέλθει στὶς σημερινὲς ἀπαιτήσεις τῆς παγκοσμιοποίησης καὶ τοῦ πολυπολιτισμικοῦ χαρακτήρα τῆς κοινωνίας (ἐξ αἰτίας τῆς παρουσίας καὶ τῶν λαθρομεταναστῶν) καὶ πρέπει νὰ ἐγκαταλείψει τὴν “ἐθνική” του βάση. Μὲ λίγα λόγια ἡ Ἑλλάδα εἶναι ἁπλῶς ἡ χώρα τῆς…φασολάδας).
.                     Ἐπανέρχομαι στὸ ὑβριστικὸ περιεχόμενο τῶν βιβλίων γιὰ τὸ ᾽21. Μία ἀληθινὴ “δόξα, τιμὴ καὶ προσκύνησις” τῶν ἡρώων θὰ ἦταν νὰ γίνει μία ἐπιτροπή, ἡ ὁποία θὰ ἐλέγξει τὰ βιβλία Γλώσσας ὅλων τῶν σχολικῶν βαθμίδων καὶ θὰ ἐκπαραθυρώσει βλάσφημες κυριολεκτικὰ ἀναφορὲς ὅπως:
Στὴν Νεοελληνικὴ Γλῶσσα Α´ Γυμνασίου (σ. 82-83) περιέχεται κείμενο -ἀφιέρωμα στὸ ᾽21 μὲ τίτλο «Ἡ παράσταση». Ἀντιγράφω ἕνα ἀπόσπασμα: «…τότε ὁ Βαγγελάκης ποὺ ἔκανε τὸν Μπότσαρη καὶ τὸν στένευε ἡ στολή του, ἔσκυψε νὰ πάρει τὰ τσαρούχια μου νὰ μοῦ τὰ δώσει καὶ φάνηκε τὸ σώβρακό του καὶ τὰ κορίτσια ἔβαλαν τὰ γέλια κι ἐκεῖνος τὰ κλάματα… Καὶ ὁ κύριος διευθυντής… ἄρχισε νὰ φωνάζει:– Ζήτω ἡ 25η Μαρτίου! καὶ εἶπε “καὶ τοῦ χρόνου” κι ὅλοι σηκώσαμε τὰ χέρια μπροστὰ καὶ εἴπαμε καὶ ζήτω κι ἡ κυρία Οὐρανία φώναξε πάλι προσοχή! καὶ σταθήκαμε ὅλοι προσοχὴ καὶ τραγουδήσαμε τὸν ἐθνικὸ ὕμνο καὶ γιατί χαίρεται ὁ κόσμος καὶ χαμογελάει πατέρα; καὶ φύγαμε νὰ πᾶμε σπίτι μας νὰ φᾶμε σκορδαλιὰ γιὰ τὸ καλὸ τῆς ἡμέρας, νὰ κοιμηθοῦμε, νὰ ξυπνήσουμε, νὰ βάλουμε τὰ καλά μας καὶ νὰ πᾶμε νὰ ποῦμε χρόνια πολλά τοῦ Βαγγελάκη ποὺ εἶχε τὴν ἐθνικὴ ἑορτή του». (Σὲ τέτοια ἀξιοθρήνητη γλῶσσα γραμμένο τὸ κείμενο – «σπασμένα ἑλληνικά»!! Καὶ στὴν ἴδια σελίδα, ἀντὶ νὰ μπεῖ μία εἰκόνα τοῦ ᾽21, ὅπως γιὰ παράδειγμα ἡ «Ἔξοδος», παρεισέφρησε διαφήμιση γιὰ τὸ ἐρεβοειδὲς κινηματογραφικὸ ἔργο «Ὁ ἄρχοντας τῶν δαχτυλιδιῶν»!!).
.                      Τὸ ἴδιο χλευαστικὸ καὶ ἀνίερο ὕφος συναντοῦμε καὶ στὸ «Τετράδιο Ἐργασιῶν» Νεοελληνικῆς Γλώσσας τῆς Β´ Γυμνασίου (σ. 35). Κείμενο μὲ τίτλο «Ἀρχίζουμε πρόβες γιὰ τὴν ἐθνικὴ γιορτή». Ἀντιγράφω καὶ ἀπὸ αὐτὸ τὸ κουρελούργημα ἕνα ἀπόσπασμα (τὰ ἀποσπάσματα ἐνίοτε εἶναι καί… ἐκτελεστικά! «Ἐκτελοῦν» καὶ μαγαρίζουν ἀνυποψίαστες, ἀθῶες παιδικὲς ψυχές!).
«Τέλεια! Σήμερα στὸ μάθημα τῆς μουσικῆς ἦταν τέλεια! Γιατί ἀπὸ αὔριο ἀρχίζουμε πρόβες γιὰ τὴ γιορτὴ τῆς 25ης Μαρτίου. Θὰ κάνουμε πρόβες μὲ τὴ χορωδία, θὰ χάνουμε μαθήματα! Ἔχουμε μία κάπως μικρὴ χορωδία στὸ σχολεῖο, καμιὰ τριανταριὰ ἄτομα καὶ ἔχει πλάκα. Τὸ ρεπερτόριο θά ᾽ναι τὸ συνηθισμένο: Ἐλεύθεροι Πολιορκημένοι καὶ δῶσ᾽ του… Ἀπὸ τώρα ὀνειρεύομαι τὶς ὧρες μαθημάτων ποὺ θὰ χαθοῦν στὶς πρόβες. Καὶ ἡ καλλιτεχνικοῦ, ἡ Βαφιώτη, μᾶς λέει ὅτι θέλει μία ὁμάδα νὰ σχεδιάσει κάτι σκηνικὰ καὶ κάτι Κολοκοτρώνηδες καὶ κάτι σημαῖες καὶ δάφνες. Μέσα! Ὑπολογίζω κι ἄλλες χαμένες ὧρες μαθημάτων…».
.                      Στὰ δὲ «Κείμενα Νεοελληνικῆς Λογοτεχνίας» τῆς Γ´ Γυμνασίου, στὶς σ. 46-48, συμπεριέλαβαν καὶ ἕνα ἀπόσπασμα ἀπὸ τὰ Ἀπομνημονεύματα τοῦ στρατηγοῦ Μακρυγιάννη. Καὶ λὲς «δόξα σοι ὁ Θεός»!
.                      Ὅμως… ἀπὸ τὸ ἀκατέργαστο αὐτὸ διαμάντι, ἐντόπισαν -οἱ τυμπανιαῖοι ἀποφορᾶς πατριδομάχοι- τὸ σημεῖο ὅπου ὁ Μακρυγιάννης γράφει κάτι ἐναντίον τοῦ Κολοκοτρώνη: «Οἱ ἄρχοντές μας, οἱ ἀρχηγοί μας ἔγιναν “Ἐκλαμπρότατοι”… ἔγινε ὁ Κολοκοτρώνης καὶ οἱ ἄλλοι συγγενεῖς καὶ φίλοι, πλούσιοι ἀπὸ γὲς (χωράφια), ἀργαστήρια, μύλους… Ὅταν ὁ Κολοκοτρώνης καὶ οἱ σύντροφοί του ἦρθαν ἀπὸ τὴ Ζάκυνθο, δὲν εἶχαν οὔτε σπιθαμὴ γῆς…».
Ὁ Μακρυγιάννης σὲ ἄλλα πενήντα σημεῖα ἐπαινεῖ τὸν Κολοκοτρώνη, ἀλλὰ αὐτὸ ἔπρεπε νὰ ἐπιλεχθεῖ! Γιατί; Γιὰ νὰ μειώσουν τοὺς ἥρωες, νὰ τοὺς εὐτελίσουν! Ὁ ἥρωας, ὅπως καὶ ὁ ἅγιος, ποὺ πολλὲς φορὲς στὴν ἱστορία μας ταυτίζονται, εἶναι «ἐπικίνδυνα» πρότυπα γιὰ τοὺς νέους!! Ὁ δειλὸς καὶ πειθήνιος νεοραγιὰς τῶν Μνημονίων εἶναι προτιμότερος. Μιλᾶμε σήμερα ὅλοι μας γιὰ κρίση. Ὅμως ἡ πραγματικὴ κρίση, αὐτὴ ποὺ θὰ κρίνει καὶ τὸ μέλλον μας, ὡς λαοῦ ἱστορικοῦ, συμβαίνει μὲς στὶς σχολικὲς αἴθουσες!!
.                      Ἡ νέα Τουρκοκρατία, μέσῳ τῆς Ἐκπαίδευσης καὶ τῶν ἀδιάφορων δασκάλων καὶ καθηγητῶν -ὑπάρχει πάντοτε ἡ «μαγιὰ» – ἀνατρέφει τοὺς Γενίτσαρους τοῦ μέλλοντος, τοῦ πολὺ κοντινοῦ μας!! Ἐσχάτη ὥρα ἐστι, «νὰ μιλήσουμε, νὰ ’νεργήσουμε κι ὅ,τι θέλουν ἂς μᾶς κάμουν».
.                      «Ἂν ἡ παροῦσα γενεὰ δὲν ἐνδυναμωθεῖ ἀπὸ ἀνθρώπους μορφωμένους ἐν καλῇ διδασκαλίᾳ καὶ μάλιστα πρὸς τὸν κανόνα τῆς ἁγίας ἠμῶν πίστεως καὶ τῶν ἠθῶν μας, θὰ εἶναι δυσοίωνο τὸ μέλλον τῆς Ἑλλάδος καὶ ἡ διακυβέρνησίς της ἀδύνατη», ἔγραφε σὲ ἐπιστολή του πρὸς τὸν Μισαὴλ Ἀποστολίδη ὁ πρῶτος καὶ τελευταῖος Ὀρθόδοξος Ρωμιὸς Κυβερνήτης τῆς πατρίδας μας, Ἰωάννης Καποδίστριας (Ἰω. Τσάγκα, Ἡ ὀρθόδοξη χριστιανικὴ ἀγωγὴ στὸ ἐκπαιδευτικὸ ἔργο τοῦ Ἰωάννη Καποδίστρια, ἐκδ. «Κυριακίδη», σ. 174).
.                      Ἐπαναλαμβάνω, μὲ τέτοια κείμενα, ψήγματα παρουσίασα, καμμιὰ “δράση” δὲν πρόκειται νὰ τιμήσει “τὰ κόκκαλα τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά”. Εἶναι ὑποκρισία χειρίστου εἴδους καὶ ἀσέβεια νὰ στήνονται γιορτὲς καὶ πανηγύρια γιὰ τοὺς ἥρωες καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη νὰ μαγαρίζεται ἡ ἱερή τους μνήμη στὰ σχολεῖα μὲ τέτοια τρισάθλια κουρελουργήματα.

Δημήτρης Νατσιὸς
δάσκαλος-Κιλκὶς

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ [Β´] (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821–ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ
Ὁ ἀκραία ἀδικημένος ἥρωας τοῦ 21

Β΄ ΜΕΡΟΣ
Ἡ δολοφονία τοῦ ἥρωα – Ἡ τύχη τῶν δολοφόνων του

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

 

.            Τὴ δολοφονία τοῦ Ὀδυσσέα Ἀνδρούτσου περιγράφει μὲ ἐξαιρετικὸ τρόπο ὁ Βοιωτὸς συγγραφέας Τάκης Λάππας στὸ ὁμώνυμο βιβλίο του, ποὺ ἐξεδόθη τὸ 1964. Ἡ περιγραφή του στηρίζεται στὰ ὅσα ὁμολόγησε ὁ Κώστας Καλατζὴς μετὰ ἀπὸ χρόνια. Ἦταν ὁ νυχτοφύλακας τῆς φυλακῆς στὴν Ἀκρόπολη, ὅπου οἱ δεσμῶτες του εἶχαν βάλει τὸν Ὀδυσσέα Ἀνδροῦτσο. Καταγόταν ἀπὸ τὴ Λειβαδιὰ καὶ εἶδε μὲ τὰ μάτια του νὰ βασανίζεται καὶ νὰ ἐκτελεῖται ὁ ἥρωας. Περασμένα μεσάνυχτα τῆς 4ης πρὸς τὴν 5η Ἰουνίου 1825 καὶ στὸ φῶς τοῦ φαναριοῦ ποὺ κρατοῦσαν διέκρινε τοὺς ἐκτελεστές του: τὸν Γιάννη Μαμούρη, πρωτοπαλίκαρο τοῦ Γκούρα, ἢ «Γιάννη τοῦ Γκούρα» καὶ τοὺς πιστοὺς στὸν Γκούρα Μπαλαούλα, Τζαμάλα καὶ Τριανταφύλλου.
.               Ὅταν ἄνοιξε ἡ καγκελόφρακτη σιδερένια πόρτα τῆς φυλακῆς, ὁ Ὀδυσσέας κατάλαβε ὅτι ἦρθαν οἱ μπράβοι τοῦ Γκούρα καὶ τοῦ Κωλέττη νὰ τὸν τελειώσουν. Σηκώθηκε ὄρθιος, ἀλλὰ ἦταν δεμένος μὲ χοντρὲς ἁλυσίδες χειροπόδαρα. Τὰ τελευταῖα του λόγια ἦταν: «Ὀρὲ ξέρω καλὰ ποιὸς σᾶς ἔστειλε ἐδῶ καὶ γιατί ἤρθατε τέτοια ὥρα. Δὲ μ᾽ λύνετε τόνα μου χέρι νὰ σᾶς δείξω ποιὸς εἶμαι καὶ πῶς μὲ λένε; Αὐτὲς ἐδῶ τὶς σαπιοκοιλιὲς δὲν τὶς συνερίζομαι, μὰ σὺ ὀρὲ Γιάννη (Μαμούρη) γιατί;» (Σημ. Ὁ Μαμούρης ἦταν μαζὶ μὲ τὸν Ὀδυσσέα στὴ Μάχη τῆς Γραβιᾶς).
.                 Σὰ νὰ ἦσαν ἀφιονισμένοι χωρὶς νὰ μιλήσουν οἱ τέσσερις ἐγκάθετοι ἄρχισαν νὰ τὸν κτυποῦν μὲ μανία. Ὁ Ὀδυσσέας ἂν καὶ χειροπόδαρα δεμένος ἀντιστάθηκε ὅσο μπόρεσε. Ὁ ἀγώνας ἦταν ἄνισος. Γιὰ νὰ δείξουν ὅτι ἦταν «ἀτύχημα» ὁ θάνατός του δὲν χρησιμοποίησαν ὅπλα, ἀλλὰ τὸν ἔπνιξαν μὲ τὰ ἴδια τους τὰ χέρια. Μετὰ τοῦ πέρασαν στὸ σῶμα ἕνα φαγωμένο ἀπὸ τοὺς ἴδιους σχοινὶ καὶ τὸ ἄψυχο σῶμα του τὸ ἔριξαν ἀπὸ ψηλὰ στὸ λιθόστρωτο, ποὺ ἦταν μπροστὰ ἀπὸ τὸ ναὸ τῆς Ἀπτέρου Νίκης, στὴν Ἀκρόπολη. Τὸ ἔγκλημα κουκουλώθηκε γρήγορα, μὲ διαταγὲς τοῦ φρουράρχου τῶν Ἀθηνῶν Γκούρα καὶ τὴν ἐπίνευση τοῦ Κωλέττη. Ἐτάφη ἐκεῖ κοντὰ ποὺ τὸν βρῆκαν νεκρό, δίπλα στὸν ναΐσκο τῶν Ἀσωμάτων. Προηγουμένως ὁ δικός τους γιατρὸς Κάρολος Βιτάλης πιστοποίησε ὅτι «ὁ θάνατος ἐπῆλθε ἀπὸ τὴν πτώση», ἔτσι τὸν ἀνέφερε καὶ ἡ ὑπηρετοῦσα τὸν Κωλέττη ἐφημερίδα «Ἐφημερὶς τῶν Ἀθηνῶν»… Ἡ ἐνόχληση ἀπὸ τὸν Ὀδυσσέα Ἀνδροῦτσο ἔλαβε τέλος. Ἔτσι νόμισαν. Σημειώνεται ὅτι ὁ ἥρωας εἶχε τὸν Γκούρα ὡς τὸ πιὸ ἔμπιστο πρόσωπό του καὶ τὸν εἶχε παντρέψει…

Τὸ τέλος τῶν ἐκτελεστῶν τοῦ Ἀνδρούτσου

.                Στὶς 30 Σεπτεμβρίου τοῦ 1826 ὁ Γκούρας ἦταν στὴν Ἀκρόπολη, κοντὰ στὸ μέρος ὅπου δολοφονήθηκε ὁ Ἀνδροῦτσος, καὶ προσπαθοῦσε νὰ ἀποτρέψει λιποταξίες, ἐν ὄψει τοῦ ὀθωμανικοῦ κινδύνου. Τουρκαλβανὸς προσδιόρισε τὸ ταμπούρι του ἀπὸ τοὺς πυροβολισμοὺς ποὺ ἔριξε καὶ τὸν σημάδεψε, τὸν κτύπησε στὸ κεφάλι καὶ τὸν σκότωσε…
.            Στὶς 27 Ἰανουαρίου 1827 ὀθωμανικοὶ κανονιοβολισμοὶ κτύπησαν ἐπὶ τῆς Ἀκροπόλεως τὸν ναὸ τοῦ Ἐρεχθέως, τὸν ὁποῖο ὁ Γκούρας εἶχε μετατρέψει σὲ οἰκία τῆς οἰκογενείας του καὶ τῶν ὑπόλοιπων συγγενῶν καὶ πιστῶν του. Ἐθραύσθησαν ἕνας ἀπὸ τοὺς κίονες καὶ τὸ ἐπιστήλιο, ποὺ στήριζαν τὴν ὀροφὴ καὶ αὐτὴ πέφτοντας καταπλάκωσε καὶ ἐφόνευσε τὴν χήρα τοῦ Γκούρα καὶ ἄλλους ἕντεκα δικούς του. Ἐτάφησαν ὅλοι κοντὰ στὸν τάφο τοῦ Ἀνδρούτσου. (Σημ. Τὰ στοιχεῖα ἀπὸ τὰ «Ἱστορικά τῆς Ἑλληνικῆς Παλιγγενεσίας» τοῦ Μιχ. Οἰκονόμου, φωτομηχανικὴ ἐπανέκδοση τῆς Δημόσιας Βιβλιοθήκης Δημητσάνης, Ἀθῆναι, 1976). Οἱ ἄλλοι ἐκτελεστές τοῦ Ὀδυσσέα δὲν ἐνοχλήθηκαν γιὰ τὸ ἔγκλημά τους…

Ἀνθολόγηση

.                Ἀπὸ τὴν ἐπιστολὴ τοῦ Ὀδυσσέα στοὺς Γαλαξιδιῶτες:
«Ἠγαπημένοι μου Γαλαξειδιῶτες, ἤτανε φαίνεται ἀπὸ τὸν Θεὸ γραμμένο νὰ ἀδράξωμε τὰ ἅρματα μίαν ἡμέρα καὶ νὰ χυθοῦμε καταπάνου στοὺς τυράννους μας, ποὺ τόσα χρόνια ἀνελεήμονα μᾶς τυραγνεύουν. Τί τὴν θέλομεν, βρὲ ἀδέλφια, αὐτὴν τὴν πολυπικραμένη ζωή, νὰ ζοῦμε ἀποκάτω στὴ σκλαβιὰ καὶ τὸ σπαθὶ τῶν Τούρκων ν’ ἀκονιέται στὰ κεφάλια μας; Δὲν τηρᾶτε ποὺ τίποτε δὲν μᾶς ἀπόμεινε; Αἱ ἐκκλησίαις μας γενήκανε τζαμιά, καὶ ἀχούρια τῶν Τουρκῶν. Κανένας δὲν μπορεῖ νὰ πῆ πὼς τάχα ἔχει τίποτε δικό του, γιατί τὸ ταχὺ βρίσκεται φτωχός, σὰ διακονάρης στὴ στράτα… Ἐγώ, καθὼς τὸ γνωρίζετε, καλώτατα, ἀγαπητοί μου Γαλαξειδιώταις, ἠμπορῶ νὰ ζήσω βασιλικά, μὲ πλούτια, τιμαῖς καὶ δόξαις. Οἱ Τοῦρκοι ὅ, τί καὶ ἂν ζητήσω μου τὸ δίνουνε παρακαλώντας, γιατί τὸ σπαθὶ τοῦ Ὀδυσσέως δὲν χωρατεύει. Μὰ σᾶς λέγω τὴν πάσα ἀλήθεια, ἀδέλφια, δὲν θέλω ἐγὼ μονάχα νὰ καλοπερνάω καὶ τὸ γένος μου νὰ βογκάη στὴ σκλαβιά. Μοῦ καίεται ἡ καρδία μου σὰν βλέπω καὶ συλλογοῦμαι πῶς ἀκόμα οἱ Τοῦρκοι μᾶς τυραγνεύουν…» ( Ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Μπάμπη Ἀννινου «Ἡ ἀπολογία τοῦ Ὀδυσσέως Ἀνδρούτσου – Ἡ δολοφονία του», 3η Ἔκδοση, Ἔκδ. «Δημιουργία», Ἀθήνα, 1996, σέλ. 19. Ἐστάλη στὶς 22 Μαρτίου 1822).

.                Ἀπὸ τὴν ὁμιλία τοῦ Ἀνδρούτσου στὴν ἐν Ἄστρει Β΄ Ἐθνοσυνέλευση (1823):
«…Ἐγὼ ἐσυναναστρεφόμουν μὲ τοὺς Τυράννους καὶ ἤμουν καλὰ πληρωμένος διὰ νὰ σέβωμαι τοὺς ὁμογενεῖς τους. Ἀλλὰ κινούμενος ἀπὸ τὸν διάβολό μου (Σημ. Τὸν εἶχαν κατηγορήσει ὅτι ἔχει τὸν διάβολο μέσα του…) Τούρκους ἐσκότωνα. Οἱ κρημνοί, τὰ ποτάμια, οἱ πάγοι, τὰ χιόνια καὶ τὰ δάση ἦσαν τὰ ἀγαπητά μου κατοικητήρια, τὸ τούρκικο αἷμα τὸ προσφάγι μου. Ἐσηκώθη ἡ Ἐπανάστασις καὶ εὐθύς, συρόμενος ἀπὸ τὸν διάβολόν μου, ἐλάτρευσα τοὺς ἀρχηγούς της, τὴν φωνήν Της ἄκουσα εἰς τὰ φυλλοκάρδιά μου, ἐσεβάσθην τὴν ἀπόφασίν Της καὶ ἔτρεξα μὲ ὅλους τοὺς ἁρματολοὺς τῆς Ἑλλάδος νὰ σκοτώσω Τούρκους. Μολονότι ἐκέρδιζα ἐν καιρῷ Τουρκιᾶς, ὁ διάβολός μου, μοῦ ἀφήρεσε αὐτὴν τὴν κλίσιν, ἀφοῦ ἐσηκώσαμε τὰ ἅρματα. Καὶ τί νὰ πολυλογῶ; Τόσον μὲ ἐφώτισεν ὁ διάβολός μου, ὥστε νὰ γεμίσω ψεῖρες, νὰ λιμάξω ψωμί, νὰ κοίτωμαι εἰς τὰ νερά, εἰς τὰ χιόνια καὶ εἰς τὴν λάσπην, νὰ δοκιμάσω κάθε στρατιωτικὴν ἀχαριστίαν, νὰ πίνω φαρμάκια ἀπὸ ἐχθροὺς καὶ φίλους, νὰ κυνηγῶμαι ὡς κατάδικος ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς συγγενεῖς καὶ φίλους τῆς δικαιοσύνης, νὰ ἐπιθυμῶ ἐθνικὰς συνελεύσεις, νὰ ἀγαπῶ δικαίους διοικητάς, νὰ εἶμαι λάτρης τῶν ἐναρέτων καὶ φίλος τῶν σοφῶν, νὰ διψῶ τὴν αὐτονομία καὶ τὴν ἀνεξαρτησίαν τῆς Ἑλλάδος, ἐπιθυμώντας –μόνον καὶ μόνον– Ἕλληνες νὰ διοικοῦν καὶ νὰ βασιλεύουν εἰς Ἕλληνας…». (Ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Ἰωάννου Κακαβούλια, καθηγητοῦ «Ἡ ἐν Ἄστρει Β΄ Ἐθνικὴ Συνέλευσις τῶν Ἑλλήνων (1823». ἐκδ. Οἶκος Π. Πατσιλινάκου, Ἀθῆναι, 1953, σέλ. 136).

.                 Ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν ἐν Ἄστρει Ἐθνοσυνέλευση παρέμβαση – καταπέλτης τοῦ Ὀδ. Ἀνδρούτσου κατὰ τῶν Κωλέτη, Μαυροκορδάτου καὶ Νέγρη:
« Κατάπληξιν μοῦ ἐπροξένησε τὸ θράσος τοῦ τέως προέδρου τοῦ ὑπουργικοῦ συμβουλίου καὶ τώρα ἀρχιγραμματέως τῆς συνελεύσεως νὰ ὁμιλήσει γιὰ ἐπιτυχίας τῆς παραιτηθείσης Κυβερνήσεως. Ἀφοῦ ὁ ἐξοχώτατος κύριος Νέγρης συνεκρότησε παράνομον ἐθνικὴν συνέλευσιν ἐν Ἄστρει διὰ βουλευτῶν ἀντὶ πληρεξουσίων, ὅπως θὰ ἔπρεπε, προσπαθεῖ τώρα νά… μᾶς παρουσιάση τὰς μεγάλας ἐπιτυχίας (!!!) τῆς Κυβερνήσεως; Τί νὰ πρωτοθυμηθῶ; Τοὺς κατατρεγμοὺς τοὺς δικούς μου, ποὺ γιὰ νὰ μὲ βγάλουν ἀπὸ τὴ μέση, μὲ εἶπαν προδότη; Τὸ φόνο τοῦ Κρεββατᾶ, τοῦ ἀξίου τέκνου τοῦ Μιστρᾶ, ποὺ ὄχι μονάχα δὲν τὸν πρόλαβε ἡ Κυβέρνησις, ὅπως μποροῦσε, ὄχι μονάχα δὲν ἐτιμώρησε τοὺς δολοφόνους, ὅπως ἀξιοῦσε ὅλος ὁ ἑλληνικὸς λαός, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἔδωσε τιμὲς καὶ βαθμοὺς καὶ ἀξιώματα;…
.  Ἐνῶ θὰ ἔπρεπε αὐτὴ ἡ Κυβέρνησις νὰ ντρέπεται νὰ ἀντικρύση τὸν ἑλληνικὸ λαό, ἔρχεται καὶ πάλι καί, μὲ κάθε θεμιτὸ καὶ ἀθέμιτο μέσον, ζητεῖ νὰ ξανακυβερνήσει τὸν τόπο. Ποιοί εἶναι οἱ τίτλοι της πατριῶται; Σφάλματα καὶ μόνον σφάλματα. Καὶ θὰ σᾶς εἰπῶ ἐγὼ μερικά, ἀφοῦ αὐτοὶ τὰ λησμονοῦν ὅλα. Ἐνῶ ὁ Κολοκοτρώνης πολιορκοῦσε τὴν Πάτρα, ἡ Κυβέρνησι τοῦ Μαυροκορδάτου, Κωλέτη, Νέγρη καὶ τῶν ἄλλων ὁμοίων των, ὄχι μόνον δὲν ἐβοήθησε τὸν ἀρχιστράτηγο, ἀλλὰ ἀντέδρασε κι ἔτσι ἐχάσαμε τὴν Πάτρα. Ἔκαμε ἐκστρατεία πρὸς τὴν Ἤπειρον κατὰ τρόπο ἐπιπόλαιο καὶ ἐγκληματικό. Ἐξοχώτατε Μαυροκορδᾶτε, θὰ δώσετε λόγο στὸν Θεὸ γιὰ τὸ αἷμα ποὺ ἐχύθη στὴ Δυτικὴ Ἑλλάδα ἐξ αἰτίας σου. Ἄλλο πέννα καὶ πολιτικὲς ραδιουργίες, ἐξοχώτατε, κι ἄλλο πόλεμος. Ἐτέθης ἐπὶ κεφαλῆς ὡς …ἀρχιστράτηγος (!!) Ἑλλήνων καὶ Φιλελλήνων καὶ τοὺς ὡδήγησες στὸ Πέτα στὴ σφαγή. Δὲν ἔκαμε νὰ ἀναλάβουν τὴν ἐκστρατεία οἱ ἔξοχοι πολεμικοί, ποὺ διαθέτει ἡ χώρα, ἔπρεπε καὶ τὶς πολεμικὲς δάφνες νὰ τὶς μαζέψης ἐσύ, γιὰ νὰ μείνης μόνος ἄρχοντας ἐδῶ. Κι ἀντὶ γιὰ δάφνες, ἔσπειρες κεφάλια Ἑλλήνων καὶ Φιλελλήνων καὶ θέρισες κατάρες καὶ δάκρυα….» (Αὐτ. σελ. 128-131)

.                  Ἀπὸ τὰ «Ἀπομνημονεύματα» τοῦ Μακρυγιάννη:
.                 «Ὅσα χρήματα πήγαμε ἔξω νὰ πλερώσουμε τοὺς ἀνθρώπους, ὁπού τὰ εἶχε ὁ κύριος Κωλέτης, ἔβαλε φύλακά τους τὸν μπατζανάκη του Γκούρα τὸν Κατζικοστάθη, καὶ γιόμωσε τὸν Γκούρα ὁ Κωλέτης λίρες. Τοῦ γιόμωσε τὸ δισάκκι του ἀπὸ αὐτὲς κι ἀπὸ τὰ λάφυρα τοῦ Νοταρᾶ καὶ Σισίνη κι ἀλλουνῶν. Τὸ ἴδιον καὶ τὸν Κατζικοστάθη. Ἀφοῦ τοὺς ἔκαμε αὐτείνη τὴν καλωσύνη ὁ Κωλέτης, τὸν πουλημένον ἄνθρωπον κι ἅρπαγον τὸν ἔκαμε ἀρχηγὸν νὰ πάγη ἐναντίον τοῦ Δυσσέως – κι ὁ Σοφιανόπουλος συνβουλάτορας. Αὐτὸ μαθαίνει ὁ Δυσσέας, ἄλλο δὲν εἶχε καταφύγιον νὰ σταθῆ εἰς τὴν Ἑλλάδα, σηκώνεται καὶ πάγει εἰς τοὺς Τούρκους καὶ γίνεται μὲ τὸ στανιὸν Τοῦρκος νὰ γλυτώση. Καθὼς ἔκαμε ὁ Μαυροκορδάτος τὸν Βαρνακιώτη κι ἄλλους καὶ πῆγαν μὲ τοὺς Τούρκους καὶ γλύτωσαν, ἔτζι πάγει κι ὁ δυστυχὴς Δυσσέας. Ἦρθε τοῦτες τὶς ἡμέρες ἐδῶ ὁ Γκούρας, γιόμωσε τὸ δισάκκι του λίρες, ἐπικύρωσε καὶ εἰς τὴν Κυβέρνηση ἄλλες ὀχτακόσες χιλιάδες γρόσια, ὅτι κάνει νὰ λάβη ἀπὸ τὴν Κυβέρνηση ἀκόμα, κι ἀχώρια μουκατάδες Ἀθήνας, Φήβας, Λιβαδειᾶς καὶ τὰ ἑξῆς. Κι ὅλο τὸ φουσάτο ὁπού πλερώνει ποτὲς δὲν εἶναι διακόσιοι πενήντα ἄνθρωποι. Τὸν ἕναν εἰς τὴν πλερωμὴ τὸν κάνει δέκα.
.                 Πήγανε ἀναντίον τοῦ δυστυχῆ Δυσσέα. Ἀκούγοντας ὅτι ἔρχεται ἐναντίον του ὁ δικός του ὁ Γκούρας, τὸ παιδί του, ὁπού αὐτὸς τὸν δόξασε, μπιστεύτηκε καὶ βγῆκε καὶ παραδόθη εἰς τὸ παιδί του. Τὸν πῆγε στὴν Ἀθήνα καὶ τὸν σκότωσε. Τελείωσε πλέον ὁ κ. Κωλέτης κι ἀπὸ τὸν τρίτον ἀντίζηλόν του. Δυσσέα Ἀνδρίτζο, Ἀλέξη Νοῦτζο, Χρῆστο Παλάσκα καὶ τοὺς τρεῖς τοὺς σκότωσε». («Μακρυγιάννη Ἀπομνημονεύματα», Ἔκδ. «Γαλαξία», Ἀθήνα, 1964, σελ. 212-213).

.                 Ἀπὸ τὸ «ὡσαννὰ» στὸ «σταύρωσον».
Μετὰ τὴν πρὸ καιροῦ θριαμβευτική του εἴσοδο στὴν ἀπελευθερωμένη ἀπὸ αὐτὸν Ἀθήνα, τώρα φέρνουν σὲ αὐτὴν ἁλυσοδεμένο τὸν Ὀδυσσέα Ἀνδροῦτσο. Ἰδοὺ πῶς περιγράφει τὸ γεγονὸς ὁ Τάκης Λάππας στὸ βιβλίο του «Ὀδυσσέας Ἀνδροῦτσος» (1949): «Ἡ ὑπόληψις αὐτοῦ παρὰ τῷ λαῷ τῶν Ἀθηνῶν καὶ τοὺς στρατιώτας εἶχε παντελῶς ἐκπέσει καὶ οἰκτρὰν πλέον μόνον εἰκόνα πεπτωκότος μεγαλείου παρίστα ὁ Ὀδυσσεύς. Αἱ γυναῖκες ἐράπιζον αὐτόν, τὸ δὲ πλῆθος ὀλίγου δεῖν ἐλιθοβόλει καθ᾽ ὁδὸν τὸν ἥρωα τοῦ Χανίου τῆς Γραβιᾶς». Νὰ εἶναι ἀλήθεια αὐτά; Ἀνεβαίνοντας τὸν Γολγοθᾶ του νὰ ἔγινε περίγελως τῶν ἐχθρῶν του καὶ νὰ πομπεύτηκε τόσο!… Αὐτὸ ἦταν τὸ ἀντίδωρο ποὺ τοῦ δίνανε οἱ Ἀθηναῖοι γιὰ ὅ, τι ἔκανε γιὰ χάρη τῆς πόλης τους…. Μὲ τὸ κατάντημα τοῦ Ὀδυσσέα Ἀνδρούτσου σίγουρα ὁ Κωλέτης ἦταν ἐνθουσιασμένος. Κατάφερε νὰ δώσει τὴν ποθητὴ ἱκανοποίηση στὴν ἐρωμένη του, τὴ χήρα Μπαλάσκα…».

Ἡ ἀποκατάσταση τῆς μνήμης τοῦ Ὀδυσσέα Ἀνδρούτσου.

.         Στὴ μνήμη καὶ στὴν κρίση τῶν Ἑλλήνων οὐδέποτε ὁ Ἀνδροῦτσος θεωρήθηκε προδότης. Ὅμως τὸ κράτος καθυστέρησε σαράντα χρόνια νὰ τὸν ἀποκαταστήσει. Στὶς 21 Φεβρουαρίου 1865 καὶ μετὰ ἀπὸ πολλὲς προσπάθειες τῆς πιστῆς καὶ ἀφοσιωμένης χήρας του Ἑλένης τελέστηκε μνημόσυνο στὸν Μητροπολιτικὸ Ναὸ τῶν Ἀθηνῶν, μὲ τὴν παρουσία τῶν ἀρχῶν, τῶν ἐπιζώντων ἀγωνιστῶν καὶ πλήθους λαοῦ.
.              Ἡ ἐφημερίδα «Αὐγὴ» ἔγραψε γιὰ τὸ γεγονός: «Εἷς τῶν ὀνομαστοτέρων ὁπλαρχηγῶν ἐπὶ τοῦ Ἱεροῦ Ἀγῶνος ὑπῆρξεν ὁ Ὀδυσσεὺς Ἀνδροῦτσος, ὅστις προώρως καὶ σκληρῶς ἐξεμέτρησε τὸ ζῆν ἐν τῇ Ἀκροπόλει τῶν Ἀθηνῶν κατὰ τὸ 1825. Ὁ θάνατος τοῦ Ὀδυσσέως Ἀνδρούτσου ἐγένετο ἔκτοτε τὸ ἀντικείμενον πολλῶν σχολίων, κρίσεων καὶ ἐπικρίσεων ἀπὸ μέρους φίλων του καὶ ἀντιπάλων του. Ἡ ἀδέκαστος Ἱστορία θέλει ἐκφέρει τὴν ἀψευδῆ ἐτυμηγορίαν της.
.         Ἀπὸ τῆς ἐποχῆς ἐκείνης μέχρι σήμερον δὲν εἶχον ἀποδοθῆ αἱ ἀνήκουσαι τιμαὶ εἰς τὸν μακαρίτην Ἀνδροῦτσον. Ὅθεν ἐπιμελείᾳ τῆς χήρας αὐτοῦ ἡ Κυβέρνησις ἠξίωσε νὰ τελεσθῆ δημοσίᾳ μνημόσυνον. Τοῦτο ἐτελέσθη τῷ ὄντι χθὲς ἐν τῷ ἱερῷ ναῷ τῆς Μητροπόλεως, ὅπου παρευρέθη ἄπειρον πλῆθος λαοῦ καὶ πλεῖστοι ἐκ τῶν ἐπιζώντων ἀγωνιστῶν…. Ἀπὸ τοῦ ναοῦ ἡ συνοδεία προέπεμψε τὰ ὀστᾶ μετὰ στρατιωτικῆς παρατάξεως καὶ παιανιζούσης μουσικῆς μέχρι τοῦ κοιμητηρίου, ὅπου ἀπετέθησαν ταῦτα ἐν τῷ ἐπὶ τούτῳ τάφῳ. Ἐνταῦθα τῆς Ἐθνοφυλακῆς παρατεταγμένης ὁ στρατὸς καὶ τὸ πυροβολικὸν ἐπυρσοκρότησε τρίς, ἀποδοθεισῶν τιμῶν ἀντιστρατήγου εἰς τὴν μνήμην τοῦ Ὀδυσσέως Ἀνδρούτσου. Οὕτως ἡ Πατρὶς ἀπέτισε καὶ μίαν ὀφειλήν της, ἀποδοῦσα τὰ νόμιμα μετὰ θάνατον εἰς ἓν ὀνομαστὸν τέκνον της. Αἰωνία ἡ μνήμη τοῦ Ὀδυσσέως Ἀνδρούτσου! Κύριος ἀναπαῦσαι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ!».

Πρόσκληση τῆς χήρας Ἀνδρούτσου γιὰ τὸ μνημόσυνο.

.             Ἡ χήρα μετὰ ἀπὸ σαράντα ἐτῶν προσπάθειες εἶδε μὲ ἱκανοποίηση νὰ ἀποκαθίσταται τὸ ὄνομα τοῦ συζύγου της, νὰ τελεῖται ἐπισήμως μνημόσυνο στὴ μνήμη του καὶ τὰ λείψανά του νὰ ἐνταφιάζονται μὲ στρατιωτικὲς τιμὲς στὸ Α΄ Νεκροταφεῖο τῶν Ἀθηνῶν. Ἰδοὺ ἡ πρόσκλησή της γιὰ συμμετοχὴ στὸ μνημόσυνο, ποὺ δημοσίευσε στὴν ἐφημερίδα «Αὐγή»:
.               «Μετὰ τεσσαρακονταετὲς διάστημα χρόνου, καθ᾽ ὃ ὁ Ὕψιστος ἀφῆκε τὴν χάριν του, ὅπως ἡ ἐπιζῶσα ὑποφαινομένη χήρα τοῦ ἀοιδίμου στρατηγοῦ Ὀδυσσέως Ἀνδρούτσου ἀποδώσῃ τὴν θρησκευτικὴν τελετὴν εἰς τὰ ὀστᾶ αὐτοῦ, ταφέντος ἐν σιωπῇ ἕνεκα τοῦ ἐπιγενομένου αὐτῷ σκληροῦ θανάτου ἔν τινι γωνίᾳ τῆς Ἀκροπόλεως τῶν Ἀθηνῶν, ἡ ὑποφαινομένη παρακαλῶ πάντας τοὺς εὑρισκομένους συναγωνιστὰς αὐτοῦ καὶ τοὺς λοιποὺς κατοίκους τῶν Ἀθηνῶν, ὅσοι εὐαρεστοῦνται, νὰ παρευρεθῶσι εἰς τὴν κήδευσιν τῶν ὀστῶν καὶ τὴν νεκρώσιμον θρησκευτικὴν ἀκολουθίαν, γενησομένην ἐν τῷ ναῷ τῆς Μητροπόλεως τὴν 21ην τρέχοντος μηνός, ἡμέραν Κυριακὴν καὶ ὥραν 10 π.μ.. Ἐν Ἀθήναις τῇ 17ῃ Φεβρουαρίου 1865. Ἡ χήρα Ἑλένη Ὀδυσσέως Ἀνδρούτσου». –

 

 

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 9. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821–ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ
Ὁ ἀκραία ἀδικημένος ἥρωας τοῦ 21

Α΄ ΜΕΡΟΣ

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Βλ. σχετ.:

ΜΟΡΦΕΣ TOY 1821 – 1. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 2. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 4. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 6. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ E΄ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 7. ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 8. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.         Ὁ Ὀδυσσέας Ἀνδροῦτσος (Ἰθάκη ἢ Πρέβεζα 1788 – Ἀθήνα 5 Ἰουνίου 1825) ὀνομάστηκε «σταυραετὸς τῆς Ρούμελης» καὶ θεωρεῖται ὁ ἀκραία ἀδικημένος ἥρωας τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821. Τὰ 37 χρόνια της ζωῆς του, ἀπὸ τὴν γέννηση τοῦ ἕως τὴν δολοφονία του ἀπὸ ἑλληνικὰ χέρια, ἤσαν συγκλονιστικὰ περιπετειώδη. Ἡρωικὰ κατορθώματα ἀναμεμιγμένα μὲ ἴντριγκες, πάθη, μίση, ἐκτελέσεις, κυνηγητὰ γιὰ δολοφονίες, ψεύτικες φῆμες, κατασκευασμένες εἰδήσεις, μεθοδεύσεις γυναικῶν γιὰ ἐκδίκηση, συνθέτουν τὸν καμβὰ τῆς ζωῆς τοῦ Ὀδυσσέα.
.         Ὁ Ἀνδροῦτσος γεννήθηκε στὴν Ἰθάκη (ἀπὸ ὅπου καὶ τὸ ὄνομα Ὀδυσσέας) ἢ στὴν Πρέβεζα, γενέτειρα τῆς μητέρας του. Ὁ πατέρας του Ἀνδρέας καταγόταν ἀπὸ τοὺς Λιβανάτες τῆς Λοκρίδας. Διαβόητος κλέφτης, μὲ μεγάλες ἐπιτυχίες ἐπὶ τῶν Τούρκων, συμμετέσχε στὸ κίνημα τοῦ Λάμπρου Κατσώνη, ὁ ὁποῖος ἔγινε καὶ νονὸς τοῦ Ὀδυσσέα. Τεσσάρων ἐτῶν ὁ Ὀδυσσέας ἔχασε τὸν πατέρα του. Τὸ 1792 συνελήφθη ἀπὸ τοὺς Βενετοὺς καὶ παραδόθηκε στοὺς Ὀθωμανούς. Αὐτοὶ τὸν μετέφεραν στὴν Κωνσταντινούπολη, τὸν φυλάκισαν, τὸν βασάνισαν καὶ τὸν ἐκτέλεσαν τὸ 1797, σὲ ἡλικία 47 ἐτῶν. Ἐν τῷ μεταξὺ στὴν Ἤπειρο εἶχαν ἀρχίσει οἱ διωγμοὶ σὲ βάρος τῶν Ἑλλήνων καὶ ἡ μητέρα του ὑποχρεώθηκε νὰ τὸν πάρει ἀπὸ τὴν Πρέβεζα καὶ νὰ καταφύγουν στὴ Λευκάδα. Ἐκεῖ ἀπὸ μικρὸ παιδὶ ζεῖ μὲ τὴν ἐπιθυμία τῆς ἐκδίκησης σὲ βάρος τῶν Ὀθωμανῶν, γιὰ τὴν δολοφονία τοῦ πατέρα του. Καθὼς μεγαλώνει, ἂν καὶ φοιτᾶ στὴ στρατιωτικὴ σχολὴ τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ καὶ εἶναι στὴν προσωπικὴ σωματοφυλακή του, ζεῖ μὲ τὴ λαχτάρα τῆς ἐλευθερίας τῆς Ἑλλάδος. Τὸ 1818 μυεῖται στὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία, τὸ 1819 διορίζεται ἀπὸ τὸν Ἀλὴ δερβέναγας στὴν ἀνατολικὴ Στερεὰ Ἑλλάδα, μυεῖ τὸν Ἀθανάσιο Διάκο στὴν Φιλικὴ Ἑταιρεία καὶ τοῦ ἐμπιστεύεται τὴ ὁπλαρχηγία. Στὶς 22 Μαρτίου 1821 ἀνακοινώνει στοὺς Γαλαξειδιῶτες ὅτι μὲ τὰ παλληκάρια του ξεκινάει τὴν Ἐπανάσταση κατὰ τῶν Ὀθωμανῶν. Στὶς 8 Μαΐου 1821 στὸ πλινθόκτιστο Χάνι τῆς Γραβιᾶς μὲ τοὺς 100 ἄνδρες του πετυχαίνει νὰ ἀνακόψει τὴν πρὸς τὴν Πελοπόννησο πορεία τοῦ Ὀμὲρ Βρυώνη καὶ τῶν 8.000 ἀνδρῶν του. Εἶναι μία ἀπὸ τὶς σημαντικότερες στρατιωτικὲς ἐπιτυχίες τῆς Ἐπανάστασης. Προβλέποντας ὅτι θὰ ἔρθουν τὴν ἑπόμενη ἡμέρα ἐνισχύσεις μὲ κανόνια, ὁ Ἀνδροῦτσος μὲ τὰ παλληκάρια του ἐπιχειρεῖ αἰφνιδιαστικὴ ἐπίθεση τὴ νύχτα καὶ ἀπομακρύνονται μὲ ἐπιτυχία. Οἱ ἀπώλειες γιὰ τοὺς Ἕλληνες ἦσαν ἕξι νεκροὶ καὶ δύο τραυματίες, γιὰ τοὺς Ὀθωμανοὺς 300 νεκροὶ καὶ 600 τραυματίες.
.         Μετὰ τὴν ἐπιτυχία του στὴ Γραβιὰ ἀρχίζει τὸ μαρτύριό του. Ὁ Ἰωάννης Κωλέττης τὸν γνωρίζει ἀπὸ τὴν αὐλὴ τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ καὶ ἔχει ἔρθει σὲ ὀξεία σύγκρουση μαζί του. Γιὰ τὸν χαρακτήρα τοῦ Κωλέττη εἶναι χαρακτηριστικό, μετὰ τὸν ἐπισυμβάντα θάνατό του στὶς 31 Αὐγούστου τοῦ 1847, τὸ σχόλιο τῆς ἐφημερίδας «Αἰὼν» τῆς 6ης Σεπτεμβρίου 1847 πὼς στὴ ζωή του ὑπῆρξε «κρυψίνους καὶ δόλιος». Ὁ Κωλέττης λοιπὸν ἀπὸ τὴν ἀρχὴ ἤθελε νὰ ταπεινώσει καὶ νὰ ἐξοντώσει τὸν Ἀνδροῦτσο. Πέραν τῆς διαφορᾶς χαρακτήρα εἶχε καὶ φθόνο ὅτι ὁ ἴδιος ἀπέτυχε ὡς στρατιωτικός, ἀντίθετα ἀπὸ τὸν Ὀδυσσέα. Στὸ μίσος τοῦ Κωλέττη προστέθηκε αὐτὸ τοῦ Φαναριώτη Θεόδωρου Νέγρη. Ὁ συγκεκριμένος εἶχε τὴν ἰδέα ὅτι ἀρχιστράτηγοι πρέπει νὰ εἶναι οἱ πολιτικοὶ καὶ ἂς μὴν ἔχουν ἰδέα ἀπὸ πόλεμο…
.         Ὅπως γράφει ὁ λοχαγὸς Κάρπος Παπαδόπουλος ἡ τότε Διοίκηση, συνεργοῦντος τοῦ Νέγρη, δὲν δίδει στὸν Ὀδυσσέα ὁποιαδήποτε οἰκονομικὴ ἐνίσχυση, τὸν καθαιρεῖ ἀπὸ ἀρχιστράτηγο τῆς Ἀνατολικῆς Ἑλλάδας καὶ τοῦ στέλνει τοὺς Νοῦτζο καὶ Παλάσκα νὰ τὸν ἀντικαταστήσουν, μὲ τὴν ἐντολὴ ἂν ἀρνηθεῖ τὴν παράδοση τοῦ στρατοῦ του, νὰ τὸν συλλάβουν ἢ νὰ τὸν φονεύσουν. Ὁ Ἀνδροῦτσος τοὺς δέχεται καὶ τοὺς παρουσιάζει στοὺς ἄνδρες του λέγοντας: «Ἰδοὺ οἱ δύο νέοι στρατηγοί, τοὺς ὁποίους σᾶς ἔστειλε ἡ Διοίκηση. Ἐκλέξατε σεῖς λοιπὸν διὰ ἀρχηγοὺς σας αὐτοὺς ἢ ἐμέ». Τότε αὐτοὶ ἐπευφημοῦν τὸν Ἀνδροῦτσο καὶ ὁρμοῦν καὶ λυντσάρουν τοὺς δύο… Καὶ προσθέτει ὁ Κάρπος Παπαδόπουλος: «Ὁ θάνατος τῶν Νούτζου καὶ Παλάσκα ἔγινεν αἰτία του νὰ αὐξηθοῦν οἱ ἐχθροί τοῦ Ὀδυσσέως, ἐπειδὴ προσκολληθεῖσα ἡ σύζυγος τοῦ Παλάσκα εἰς τὸν Κωλέττην ὡς παλλακίς, ἐζήτει καθ’ ἑκάστην ἀπὸ τὸν ἐραστήν της ἐκδίκησιν τοῦ χυθέντος αἵματος τοῦ ἀνδρός της μὲ τὴν χύσιν τοῦ αἵματος τοῦ ἰδίου τοῦ Ὀδυσσέως».
.         Ἡ μέθοδος ποὺ ἀκολουθεῖται γιὰ τὴν ἐξόντωση τοῦ Ἀνδρούτσου εἶναι τῆς φυσικῆς του ἐξόντωσης νὰ προηγηθεῖ ὁ ἠθικός του ἐξευτελισμός. Αὐτὸς ἐπιτυγχάνεται μὲ κατασκευασμένες εἰδήσεις καὶ μὲ πλαστὰ ἔγγραφα. Πρὸς τοῦτο χρησιμοποιεῖται ἡ «Ἐφημερὶς τῶν Ἀθηνῶν». Ὁ Ἀνδροῦτσος εἶναι ἀπολύτως στενεμένος. Τὸ ἀπόσπασμά του φυλλοροεῖ, ἡ ἀρνητικὴ προπαγάνδα ἀρχίζει νὰ πιάνει καὶ ὁ κλοιὸς τῶν ἐχθρῶν του τὸν πλησιάζει ὅλο καὶ περισσότερο, μὲ σκοπὸ νὰ τὸν σκοτώσει. Στενεμένος ἀπὸ παντοῦ ἀναζητεῖ λύση καὶ πρὸς στιγμὴν καταφεύγει στοὺς ἄσπονδους ἐχθρούς του, στοὺς Ὀθωμανούς. Μετανοεῖ ἀμέσως καὶ μετὰ ἀπὸ στρατιωτικὴ ἐνέργειά του στὴ Χαλκίδα ἐναντίον τῶν Ὀθωμανῶν ἀρχίζουν καὶ αὐτοὶ νὰ τὸν κυνηγᾶνε. Κυνηγημένος πλέον ἀπὸ ὅλους καὶ στερημένος ἀπὸ τοὺς φίλους του ἀποφασίζει νὰ παραδοθεῖ στὸ πρωτοπαλλήκαρό του τὸν Γκούρα, ὄργανο τοῦ Κωλέττη. Πιστεύει ὅτι ἂν τὸν περάσουν ἀπὸ δίκη, θὰ ἀποδείξει τὴν ἀθωότητά του… Τὸν παραπλανᾶ ὁ Γκούρας, ποὺ τοῦ ὁρκίζεται στὴν Πίστη, στὴν Πατρίδα καὶ στὸ κεφάλι του ὅτι θὰ τὸν προστατεύσει….
.         Ἀπὸ τὴ Μονὴ ὁσίου Σεραφεὶμ Δομβοῦς ὁ Ὀδυσσέας μεταφέρεται σιδηροδέσμιος στὴν Ἀθήνα καὶ φυλακίζεται στὸν ἐπὶ τῆς Ἀκροπόλεως ὑψηλὸ φράγκικο πύργο. Προαισθάνεται τί πρόκειται νὰ τοῦ κάνουν καὶ ἐπίμονα ζητεῖ νὰ δικασθεῖ. Οἱ ἐχθροί του ὅμως δὲν κρατοῦν προσχήματα. Καθόλου δὲν σέβονται τὴν μεγάλη προσφορά του στὴν Πατρίδα καὶ τὶς εὐεργεσίες ποὺ εἶχε προσφέρει στὸν Γκούρα καὶ τοὺς συντρόφους του. Ἀπεναντίας εὐχαριστιοῦνται νὰ τὸν βλέπουν κατησχυμένο καὶ συντετριμμένο ἀπὸ τὶς βρισιὲς καὶ τοὺς ἐμπτυσμοὺς τοῦ ὄχλου. Πρὸ τοῦ φόνου του ὁ Ὀδυσσέας ὑφίσταται φρικτὰ βασανιστήρια. Ἀπὸ μίσος καὶ γιὰ νὰ τοῦ ἀποσπάσουν τὸ «μυστικὸ» ποῦ εἶχε τὸν κρυμμένο «θησαυρό» του… Ἔτσι πίστευαν γιὰ τὸν πενόμενο εὐεργέτη τους.
.         Τὴν 4η πρὸς 5η Ἰουνίου 1825 ὁ ἥρωας Ὀδυσσέας Ἀνδροῦτσος δολοφονεῖται μὲ ἐντολὴ τοῦ Γκούρα, ποὺ γιὰ τὶς «ὑπηρεσίες του εἶχε καταστεῖ φρούραρχος τῆς Ἀθήνας καὶ καθ᾽ ὑπόδειξη τοῦ Κωλέττη. –

«ΚΑΠΟΤΕ ΟΙ ΑΡΧΟΝΤΕΣ τοῦ ΓΕΝΟΥΣ»

Ο ΑΓΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ὁ ΜΕΓΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΝΗΤΕΣ ΤΗΣ ΑΓΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ (Κων. Οἰκονόμου)

Ὁ Ἅγιος Κωνσταντῖνος ὁ Μέγας καὶ οἱ ἀρνητὲς
τῆς ἁγιότητάς του

τοῦ Κωνσταντίνου Ἀθ. Οἰκονόμου
δασκάλου τοῦ 16ου Δ. Σχολείου Λαρίσης

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ: Οἱ ἄμεσες πηγὲς ποὺ ἀντιστοιχοῦν στὴν περίοδο τοῦ Μ. Κων/νου εἶναι οἱ ἱστορικοὶ Εὐσέβιος (ἐκκλησιαστικός), Λακτάντιος καὶ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος. Ἔχουμε ἀκόμη τὸν εἰδωλολάτρη Ζώσιμο (425-518), ποὺ ἔγραψε τὴν Ἱστορία του 150 χρόνια μετὰ τὸ θάνατο τοῦ Κων/νου, βασιζόμενος σὲ εἰδωλολατρικὲς πηγές, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ μὴν ἐπιβεβαιώνεται ἀπὸ ἄλλη πηγή. Ἔτσι, παρ᾽ ὅλο ποὺ δὲν εἶναι σύγχρονος τοῦ Κων/νου, λιβελογραφεῖ καὶ ἐμφανίζεται ἀπορριπτικὸς ἀπέναντί του, ἀποδίδοντάς του τὴν παρακμὴ τῆς αὐτοκρατορίας, τὴν ἐποχὴ μάλιστα ποὺ τὸ κράτος εἶχε τὴ μεγαλύτερη ἔκταση τῆς Ἱστορίας του. Τέτοιες “πληροφορίες” του χρησιμοποιοῦνται ἀπὸ συγχρόνους ἀρνητὲς τῆς ἁγιότητος τοῦ Μεγάλου Αὐτοκράτορα. Βασιζόμενοι στὰ ἔργα τοῦ Ζώσιμου πολλοὶ νεοπαγανιστές, χιλιαστὲς ἢ ἀθεϊστὲς (Βολταῖρος, Μοντεσκιὲ) τοποθετοῦνται ἀρνητικὰ ἔναντι τοῦ Κωνσταντίνου. Στὴν προσπάθεια ἀναίρεσης τῆς προσφορᾶς τοῦ Μ. Κων/νου συνετέλεσε καὶ ἡ παπικὴ ἀρχὴ ἀποστρεφόμενη τὸν Μ. Κωνσταντῖνο, ἐπειδὴ μετέφερε τὴν πρωτεύουσα στὴ Νέα Ρώμη ὁδηγώντας στὴν ἀφάνεια τὴν Παλαιὰ Ρώμη. Μάλιστα, μετὰ τὸ Σχίσμα, κανένας πάπας ἢ δυτικὸς ἡγεμόνας, δὲν ὀνομάσθηκε Κωνσταντῖνος!

ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ: Ὁ Ἅγιος Κωνσταντῖνος μὲ τὸ ἔργο τοῦ ἀνέτρεψε τὸν ροῦ τῆς Ἱστορίας μὲ σημαντικὲς θρησκευτικὲς καὶ κοινωνικὲς παρεμβάσεις. Ἔτσι:  Ἔδωσε τὴ δυνατότητα στοὺς δούλους νὰ γίνουν ἀπελεύθεροι, τιμωροῦσε ἐκείνους ποὺ θανάτωναν τοὺς σκλάβους περιορίζοντας τὴ σωματικὴ τιμωρία. Ἀπαγόρευσε τὸ στιγματισμό, μὲ καμένο σπαθί, στὰ πρόσωπα τῶν σκλάβων. Ὑπῆρξε ἀήτηττος ἐν πολέμοις. Κατήργησε τὴν ποινὴ τοῦ σταυρικοῦ θανάτου, ἀνανέωσε τὸ οἰκογενειακὸ δίκαιο, καταδίκασε τὴ μοιχεία, ἀνύψωσε τὴ θέση τῆς μητέρας, προστάτεψε τὰ παιδιὰ ἀπὸ καταχρήσεις τῆς πατρικῆς ἐξουσίας. Ρύθμισε ζητήματα διαζυγίου, κληρονομίας, προίκας. Θέσπισε εὐεργετήματα γιὰ ἀνάκληση ἐξορίστων, ἀπελευθέρωση καταδικασμένων τῶν προηγούμενων διωγμῶν, νομοθέτησε γιὰ τὴν τιμὴ τῶν Ἁγίων καὶ τὴν ἐπιστροφὴ τῶν κατασχεθέντων κτημάτων, ἐνῶ προήγαγε Χριστιανοὺς σὲ ἀξιώματα καὶ ἐπιχορήγησε τὴν ἀνοικοδόμηση ἢ ἀνακαίνιση ναῶν. Ἀκόμη, προέτρεπε, χωρὶς ἐξαναγκασμό, τοὺς εἰδωλολάτρες νὰ γίνουν Χριστιανοί, προστάζοντας νὰ μὴν ἐνοχλεῖται κανεὶς γιὰ τὴν πίστη του. Θεσμοθέτησε τὴν Κυριακὴ ἡμέρα προσευχῆς καὶ ἡμέρα ἀργίας. Τὰ κυριότερα ὅμως ἔργα του εἶναι: 1. Ἡ σύγκληση τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, 2. Ἡ ἀποστολὴ τῆς μητέρας του, Ἁγίας Ἑλένης, στὰ Ἱεροσόλυμα καὶ ἡ ἀνεύρεση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. 3. Ἡ ὁλοκλήρωσή του στὴ χριστιανικὴ πίστη μὲ τὴ βάπτισή του καὶ 4. Εἶναι ὁ πρῶτος Ρωμιὸς-Ὀρθόδοξος αὐτοκράτορας στὴν Ἱστορία, γιατί καταλαβαίνοντας ὅτι τὸ μέλλον τῆς αὐτοκρατορίας ἦταν στὴν Ἀνατολή, ἔχτισε τὴ νέα πρωτεύουσα, στὸ μέσο τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου, ἀποστρεφόμενος τὴ λατινόφωνη Δύση.

ΙΣΑΠΟΣΤΟΛΟΣ: Ἡ Ἐκκλησία ἀνέδειξε τὸν Ἅγιο Κων/νο Ἰσαπόστολο, γιατί χάρη σὲ ἐνέργειές του φωτίστηκαν γειτονικὰ ἔθνη, ὅπως οἱ Ἰνδοὶ (ἀπὸ τὸ φιλόσοφο Μερόπιο καὶ τοὺς Αἰδέσιο καὶ Φρουμέντιο), οἱ Ἴβηρες (Γεωργιανοὶ) καὶ οἱ Ἀρμένιοι. Ἀκόμη, ἀνησυχώντας γιὰ τὴν τύχη τῶν Περσῶν χριστιανῶν, ἀπέστειλε ἐπιστολὲς στὸ βασιλιὰ τῆς χώρας (οἱ ἀνησυχίες του ἐπαληθεύτηκαν, καθὼς ἀπὸ τὸ 343 ὁ Σαβὼρ ἐξαπέλυσε διωγμοὺς σ᾽ ὅλη τὴν Περσία, ἀναδεικνύοντας πλήθη Μαρτύρων). Ἑτοιμάστηκε μάλιστα, γιὰ ἐκστρατεία κατὰ τῆς εἰδωλολατρικῆς Περσίας, μὰ περνώντας ἀπὸ τὴ Νίκαια ἀσθένησε καὶ κατέφυγε στὴν Ἑλενόπολη. Ὅμως ἡ ἀσθένεια αὐτὴ τὸν ὁδήγησε στὸ θάνατο, λίγους μῆνες ἀργότερα, (22/5/337, ἀνήμερα τῆς Πεντηκοστῆς) ἔχοντας ὁ ἴδιος βαπτισθεῖ.

ΤΑ “ΜΕΛΑΝΑ” ΣΗΜΕΙΑ: Ο ΜΑΞΙΜΙΑΝΟΣ: Ὁ Μαξιμιανὸς ἤθελε νὰ γίνει αὔγουστος, καὶ διώχθηκε ἀπὸ τὸν γιό του Μαξέντιο. Ἔτσι κατέφυγε στὴν κόρη του, Φαύστα, σύζυγο τοῦ Κων/νου, ζητώντας προστασία ἀπὸ τὸν Κωνσταντῖνο. Τὸ 310, ὅμως, πῆρε μέρος τοῦ στρατοῦ μαζί του αὐτοανακηρυσσόμενος αὐτοκράτορας. Ὁ Κωνσταντῖνος ἐπέστρεψε ἀπὸ τὴ Γερμανία, ὅπου πολεμοῦσε, καὶ ὁ Μαξιμιανὸς ἔντρομος κλείστηκε στὸ φρούριο τῆς Μασσαλίας. Ὁ Κωνσταντῖνος τὸν συνέλαβε, ἀλλὰ τὸν συγχώρησε. Ἀκολούθησε νέα συνωμοσία τοῦ Μαξιμιανοῦ καὶ τῆς Φαύστας, γιὰ νὰ δολοφονηθεῖ ὁ Κωνσταντῖνος. Ἡ προσπάθεια ἀπέτυχε. Ἡ Φαύστα ἐνοχοποίησε τὸν πατέρα της. Ὁ Μαξιμιανὸς ἀναγκάστηκε νὰ αὐτοαπαγχονιστεῖ. Κατηγοροῦν γι’ αὐτὸ τὸν Κωνσταντῖνο. Ὁ Κωνσταντῖνος ἦταν ὁ Ἀνώτατος Δικαστὴς (Pontifex maximus) καὶ ὁ ἀνώτατος ἀρχιερεύς. Ἑπομένως, κάθε πράξη ἔπρεπε νὰ δικαστεῖ ἀπὸ τὸν ἀνώτατο δικαστή. Καὶ οἱ ποινὴ στὴν περίπτωση αὐτὴ ἦταν ἡ ἐκτέλεση τοῦ στασιαστῆ.

Ο ΚΡΙΣΠΟΣ: Ἐπειδὴ ὁ Κων/νος ἀγαποῦσε πολὺ τὸ γιό του ἀπὸ τὸν πρῶτο του γάμο, Κρίσπο, ἡ Φαύστα τὸν μίσησε πιστεύοντας πὼς θὰ ἐπεσκίαζε τοὺς δικούς της γιούς. Ἔτσι κατήγειλε πὼς εἶχε ἐπιχειρήσει νὰ τὴν ἀτιμάσει καὶ πὼς σχεδίαζε νὰ δολοφονήσει τὸν Κων/νο! Ὁ Κωνσταντῖνος τὴν πίστεψε, διατάζοντας ἐπιπόλαια νὰ θανατωθεῖ ὁ γιός του. Ἡ Ἁγία Ἑλένη ταράχτηκε καὶ ἤλεγξε αὐστηρὰ τὸν Κων/νο. Ἐκεῖνος, μετανοιωμένος, διέταξε ἀνακρίσεις. Ὅταν ἀποδείχθηκε ἡ σκευωρία, ἡ Φαύστα τιμωρήθηκε μὲ θάνατο. Τὰ δύο αὐτὰ γεγονότα τὸν ἔκαναν νὰ θρηνεῖ σ᾽ ὅλη του τὴ ζωὴ ἐπιδιώκοντας τὴ μετάνοια. Γι᾽ αὐτὰ τὰ συμβάντα, ἐπικριτὲς τοῦ Μ. Κωνσταντίνου ξιφούλκησαν ἐναντίον του. Ὅμως, ὅταν συνέβησαν αὐτά, ὁ Κωνσταντῖνος δὲν ἦταν Χριστιανός. Ἀκόμη, δὲν ἐνέργησε ἐμπαθῶς, ἀλλὰ ἔπεσε θύμα συκοφαντίας, ἐνῶ τὴν ἐποχὴ ἐκείνη δὲν ὑπῆρχαν δικαστήρια γιὰ τὴν ἀπονομὴ δικαιοσύνης. Ἡ δικαστικὴ ἐξουσία ἦταν στὰ χέρια τῶν αὐτοκρατόρων, ποὺ δίκαζαν σύμφωνα μὲ καταθέσεις μαρτύρων, χωρὶς νὰ ἀποκλειστεῖ τὸ λάθος. Πολλοὶ τῶν Ἁγίων ὑπῆρξαν προηγουμένως ἁμαρτωλοὶ καὶ χάρις στὴν ἔμπρακτη μετάνοιά τους συγχωρέθηκαν ἀπὸ τὸ Θεὸ καὶ ἀναδείχτηκαν Ἅγιοι, μάλιστα θαυματουργοί. Ἔπραξαν ἔργα γνήσιας μετάνοιας, συγχωρέθηκαν, εὐαρέστησαν τὸν Θεό, ἀναδεικνυόμενοι τελικὰ καὶ μεγάλοι Ἅγιοι! Ἀκόμη, ἡ Ἐκκλησία ἀναγνωρίζει πὼς ὁ βαπτιζόμενος καθαρίζεται ἀπὸ τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα καὶ ἀπὸ κάθε ἄλλο προσωπικὸ ἁμάρτημα (ἂν εἶναι ἐνήλικας).

“ΔΙΩΚΤΗΣ” ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΩΝ: Κατὰ τὸν Ζώσιμο, ὁ Ἅγιος Κωνσταντῖνος προκάλεσε τὸ μίσος τῶν εἰδωλολατρῶν, οἱ ὁποῖοι βεβήλωσαν τὰ ἀγάλματά του. Ὅμως ἐκεῖνος δὲν καταδίωξε τοὺς εἰδωλολάτρες, ἀλλὰ οὔτε καὶ τήρησε φιλικὴ στάση ἀπέναντί τους. Συμβούλευε κατοίκους εἰδωλολατρικῶν περιοχῶν νὰ στραφοῦν πρὸς τὴ χριστιανικὴ πίστη, ἀλλὰ δὲν ἀδίκησε τὴν ἐθνικὴ θρησκεία. Ἄλλωστε, κατὰ τὸν Ζώσιμο, ἐπέβλεψε τὴν ἀνοικοδόμηση καὶ ἐθνικῶν ναῶν. Προσπαθοῦσε νὰ τηρήσει ἰσορροπία ἐξασφαλίζοντας ἰσονομία. Δὲν ἀνακήρυξε τὸ Χριστιανισμὸ ἐπίσημη κρατικὴ θρησκεία, ἐξασφάλισε ἐλευθερία σὲ κάθε θρήσκευμα. Ἡ πρὶν τὸ θάνατό του βάπτιση καὶ ἡ εὐμενὴς ἀντιμετώπιση τῆς Ἐκκλησίας δὲν ἦταν καιροσκοπική. Διότι κανεὶς πολιτικὸς δὲν στηρίζεται στὴ μειοψηφία καί, τὴν ἐποχὴ ποὺ ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἔδειχνε τὸ ἐνδιαφέρον του γιὰ τὸν Χριστιανισμό, οἱ πιστοὶ ἀποτελοῦσαν τὸ 10% τῆς Αὐτοκρατορίας (Α. Χάρμερ: Ἡ ἐξάπλωση τοῦ Χριστιανισμοῦ κατὰ τοὺς πρώτους αἰῶνες)!

Ο Μ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΓΙΟΣ: Ἡ κηδεία τοῦ Ἁγίου ἔγινε στὸ Ναὸ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, στὸ χῶρο ποὺ εἶχε ὁ ἴδιος ἑτοιμάσει, δίπλα σὲ ἱερὰ λείψανα Ἀποστόλων, ὅπως ἐπιθυμοῦσε. Τὸ τίμιο λείψανό του ἐπετέλεσε πολλὰ θαύματα! Πρέπει νὰ δοξάζουμε τὸ Θεό, ποὺ ἀνέδειξε τὸν Κων/νο αὐτοκράτορα σὲ μία ἐποχὴ κρίσης ἀξιῶν, μετὰ ἀπὸ αἰῶνες διωγμῶν καὶ θανατώσεων ἑκατομμυρίων ἀθώων γιὰ τὴν πίστη τους στὸν Χριστό. Ὁ Κωνσταντῖνος ἀσπάσθηκε τὸν χριστιανισμό, ὄχι μόνο ὡς ἕνας ἁπλὸς πολίτης της, ἀλλ᾽ ὡς ὁ αὐτοκράτοράς της! Τὸ ὅτι βαπτίσθηκε στὸ τέλος τῆς ζωῆς του ἀποδεικνύει γνήσια ἐσωτερικὴ ἀνάγκη. «Τοὺς δοξάζοντάς με, δοξάσω», λέγει ὁ Θεός. Μόνο ὁ Θεός, στὴν Ὀρθοδοξία, ἀνακηρύσσει δοξάζοντας τοὺς Ἁγίους Του. Ὁ Κωνσταντῖνος ἀξιώθηκε, ζῶν, ἄμεσης θεϊκῆς καθοδήγησης, ὅπως στὴν περίπτωση τοῦ ὁράματος μὲ τὸ Σταυρό, (Τούτῳ Νίκα) καθιστάμενος “σκεῦος ἐκλογῆς” στὰ χέρια τῆς θείας Προνοίας γιὰ τὴν ἐπικράτηση τῆς λατρείας τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Ἀλλὰ καὶ μετὰ θάνατον τὸν δόξασε ὁ Κύριος! Δὲν πρέπει νὰ παραβλέπεται πὼς μετὰ τὴν κοίμησή του οἱ προσευχὲς καὶ μεσιτεῖες του πρὸς τὸν Θεὸ θαυματουργοῦν. Σημαντικὸ στοιχεῖο ἀκόμη εἶναι τὸ ὅτι ὁ Κωνσταντῖνος «ἐκράτυνε τὴν πίστιν τῆς Νικαίας», διότι συνέβαλε στὸ νὰ συγκληθεῖ ἡ Σύνοδος καὶ νὰ ἀποφασίζει ἡ Σύνοδος, μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ. Συμπερασματικά: δὲν ὑπάρχει ἁγιοποίηση στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀλλὰ ἀναγνώριση τῆς ἁγιότητος.

«ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ» (ταινία μικροῦ μήκους)