Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

Ἡ κοινωνία καὶ τὸ σπήλαιο τοῦ Πλάτωνα

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 .                  Ὅπως διαστρωματικὰ διαμορφώνεται ἡ σύγχρονη κοινωνία ἀπὸ τὴν ἐπικρατοῦσα ἰδεολογία, θυμίζει τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ζοῦν στὸ σπήλαιο, ὅπως ἀλληγορικὰ τοὺς περιγράφει στὸ Ζ΄ Βιβλίο τῆς «Πολιτείας» ὁ Πλάτωνας. Θυμίζουμε ὅτι σὲ αὐτὸ ὁ Σωκράτης καλεῖ τὸν Γλαύκωνα, ἀδελφὸ τοῦ Πλάτωνα, νὰ δεῖ μὲ τὴ φαντασία του τοὺς ἀνθρώπους νὰ ζοῦν σὲ ἕνα σπήλαιο, ἁλυσοδεμένοι καὶ ἀκινητοποιημένοι, ὥστε νὰ κοιτάζουν μόνο μπροστά.
.                  Πίσω τους εἶναι ἀναμμένη μία δάδα καὶ ἄνθρωποι -οἱ δεσμῶτες τους- κουβαλᾶνε ἀγάλματα καὶ ἄλλα ὁμοιώματα ἀπὸ διάφορα ὑλικὰ καὶ τὰ τοποθετοῦν μεταξὺ τῆς δάδας καὶ τῆς πλάτης τῶν συνανθρώπων τους. Ἔτσι οἱ ἁλυσοδεμένοι βλέπουν μόνο σκιὲς στὸν τοῖχο τοῦ σπηλαίου… Καὶ ἂν κάποιος περνώντας μιλήσει, νομίζουν οἱ ἁλυσοδεμένοι ὅτι μιλᾶνε οἱ σκιές. Ἔτσι ζοῦν σὲ μία εἰκονικὴ πραγματικότητα, φτιαγμένη ἀπὸ τοὺς ἰσχυροὺς τοῦ κόσμου τούτου. Καὶ ἂν κάποιοι ἀπὸ τοὺς ἁλυσοδεμένους κάποια στιγμὴ κατόρθωναν νὰ βγοῦν ἀπὸ τὸ σπήλαιο, οἱ πολλοὶ  δὲν θὰ ἄντεχαν τὸ φῶς τοῦ ἥλιου, οὔτε τὴν πραγματικότητα τῆς φύσης καὶ θὰ προτιμοῦσαν νὰγυρίσουν στὸ σπήλαιο καὶ στὶς σκιές…
.                  Ἡ ἀλληγορία τοῦ σπηλαίου τοῦ Πλάτωνα μὲ τὶς σκιὲς ἐνέπνευσε συγγραφεῖς, ἀπὸ τὸν Μπέϊκον ἕως τοὺς Μπράντμπερι τοῦ «Φαρενάϊτ 451», Χέρμπερτ Τζὸρτζ Γουὲλς τῆς «Χώρα τῶν τυφλῶν», Ζαμιάτιν τοῦ «Ἐμεῖς» καὶ Ὄργουελ τοῦ «1984». Ἐπίσης πολλὲς κινηματογραφικὲς ταινίες ἔχουν σχέση μὲ τὸ σπήλαιο τοῦ Πλάτωνα. Μεταξὺ αὐτῶν «Ὁ κονφορμίστας», «Ἡ πόλη τοῦ Ἐμπέρ», «The Matrix», «Σκοτεινὴ πόλη», «Μετὰ τὸ σκοτάδι», καὶ « The Truman Show»… Ὅλες ἀναφέρονται σὲ δυστοπίες, ὅπου ἐπιβάλλεται στὸν ἄνθρωπο νὰ ζεῖ σὲ περιβάλλον ἀνελευθερίας, σὲ μίαν εἰκονική, τεχνητή, ψεύτικη δημοκρατία.
.                  Εἶναι λυπηρὸ καὶ ἐπικίνδυνο γιὰ τὴ δημοκρατία τὸ ὅτι μὲ τὴ διαμορφωμένη καθημερινότητα οἱ πολίτες ἀποχαυνώνονται μπρὸς στὶς ὀθόνες τῶν τηλεοράσεων ἢ τῶν ἠλεκτρονικῶν ὑπολογιστῶν καὶ δέχονται παθητικὰ τὶς ἀπόψεις τῶν ἐγκεκριμένων  ἀπὸ τὴν κυρίαρχη ἰδεολογία ἀτόμων. Εἶναι δυσοίωνο γιὰ τὸ μέλλον τοῦ Ἑλληνισμοῦ τὸ ὅτι λίγοι πολίτες πλέον ἀναπτύσσουν τὴν κριτική τους ἱκανότητα μὲ τὴν μελέτη  κλασσικῶν συγγραφέων, ἀρχαίων καὶνεωτέρων…
.                  Ἡ λύση κατὰ τὸν Πλάτωνα γιὰ μία ἀληθινὴ δημοκρατία εἶναι νὰ τὴν διευθύνουν ἐνάρετοι καὶ σοφοὶ πολίτες, ἀφοῦ ἔχουν δοκιμασθεῖ καὶ ἔχουν διακριθεῖ γιὰ τὴν προσφορά τους στὴν κοινωνία καὶ στὴν ἐπιστήμη καὶ «ἀφοῦ στρέψουν τὸ βλέμμα πρὸς τὸ ὂν ποὺ φωτίζει τὰπάντα» (Ἀλέξανδρου Κοϊρὲ «Εἰσαγωγὴ στὴν ἀνάγνωση τοῦ Πλάτωνα», Ἔκδ. «Ἀλεξάνδρεια», σελ. 127). Πέραν αὐτοῦ, οἱ πολίτες πρέπει νὰ εἶναι ἐνήμεροι τῶν κοινῶν, ἔντιμοι στὶς ἀποφάσεις τους, τηρητὲς τῶν νόμων καὶ μὲ  Παιδεία κοσμημένοι. Οἱ ἐπιστήμονες νὰ εἶναι ἐπαρκεῖς στὸ ἀντικείμενό τους, οἱ ἱστορικοὶ ὑπεύθυνοι στὸ γράψιμό τους, οἱ ἐκπαιδευτικοὶ μὲ ζῆλο στὴν διδασκαλία τῶν παιδιῶν τῆς πολύτιμης ἑλληνικῆς γλώσσας, μὲ τὴν ὁποία εἶναι προικισμένα καὶ τῶν ἀπαραίτητων γιὰ νὰ κατανοήσουν τὴν ἀξία καὶ νὰ ἀγαπήσουν τὴν Πατρίδα μας, ὥστε νὰ καταστοῦν ἱκανοὶ νὰτὴν ἀναπτύξουν καὶ νὰ τὴν ὑπερασπιστοῦν, ἂν χρειαστεῖ.-