«ΧΟΙΡΟΙ ΑΣΠΛΑΧΝΙΑΣ, ΑΛΑΖΟΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΕΒΕΙΑΣ ἢ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΧΡΙΣΤΟΕΙΔΕΙΣ ΑΛΗΘΙΝΑ ΕΥΓΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΙ»;

Πανδημίας Ἀπόλογος

τοῦ Γεωργίου  Δ. Παναγοπούλου
 Ἀν. Καθηγητῆ ΑΕΑ Βελλᾶς / Ἰωαννίνων

ΠΗΓΗ: parembasis.gr

.                     Ὅ,τι ἀκολουθεῖ εἶναι ἕνας ὀφειλόμενος λόγος περὶ τῆς πανδημικῆς κρίσης, ποὺἐπιχειρῶ νὰ καταθέσω στὴ βάση ἱστορικῶν δεδομένων, κειμενικῶν μαρτύρων καὶ τῆς θεολογικῆς ἀποτίμησής τους.

α΄ Ὁ ἀρχέγονος Χριστιανισμὸς ἔναντι τῶν ἐπιδημιῶν: Ἡ μαρτυρία τοῦ Διονυσίου Ἀλεξανδρείας

.                     Ἂς δοῦμε πῶς ἀντιμετώπισαν οἱ Χριστιανοὶ τῆς Ἀλεξάνδρειας τῆς Αἰγύπτου τὸν ἀκραῖο πειρασμὸ λοιμοῦ ἐνσκήψαντος στὸ λυκαυγὲς τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας καὶ πιὸ συγκεκριμένα στὸβ΄ ἥμισυ τοῦ 3ου μ.Χ., ὅπου μᾶς μεταφέρει Ἐπιστολὴ τοῦ ἁγίου Διονυσίου ἐπισκόπου Ἀλεξανδρείας (ca 247 – 265). Τὸ σχετικὸ ἀπόσπασμα μᾶς διασώζει ὁ ἱστορικὸς Εὐσέβιος Καισαρείας (Ἐκκλησιαστικὴἱστορία, 7, 22, Loeb Classical Library, vol. 2, London /  Harvard Mass. 1942, 184-186): «… οἱ γοῦν πλεῖστοι τῶν ἀδελφῶν ἡμῶν δι’ ὑπερβάλλουσαν ἀγάπην  καὶ φιλαδελφίαν ἀφειδοῦντες ἑαυτῶν καὶ ἀλλήλων ἐχόμενοι, ἐπισκοποῦντες ἀφυλάκτως τοὺς νοσοῦντας,… θεραπεύοντες ἐν Χριστῷ, συναπηλλάττοντο ἐκείνοις ἀσμενέστατα τοῦ παρ’ ἑτέρων ἀναπιμπλάμενοι πάθους καὶ τὴν νόσον ἐφ’ ἑαυτοὺς ἕλκοντες… οἱ γοῦν ἄριστοι τῶν παρ’ ἡμ῀ν ἀδελφῶν τοῦτον τὸν τρόπον ἐξεχώρησαν τοῦ βίου… ὡς καὶ τοῦ θανάτου τοῦτο τὸ εἶδος … μηδὲν ἀποδεῖν μαρτυρίου δοκεῖν».
.                     Πρόκειται γιὰ ἕνα ἔξοχο στιγμιότυπο ἡρωϊσμοῦ πίστης καὶ θυσιαστικῆς ἀγάπης, ποὺδιέκρινε ἐκφάνσεις τοῦ ἀρχέγονου Χριστιανισμοῦ: Οἱ Χριστιανοὶ εἶδαν στὸν λοιμὸ ὄχι κάποια συνωμοσία, ἀλλὰ μία δοκιμασία ἀρετῆς καὶ αὐθυπέρβασης διὰ πίστεως καὶ ἀγάπης πρὸς τὸν συνάνθρωπο («γυμνάσιον καὶ δοκίμιον»). Μάλιστα οἱ τελειότεροι ἐξ αὐτῶν (δὲν εἶναι ὅλα γιὰ ὅλους!) ἀφιερώθηκαν στὴν περίθαλψη τῶν νοσούντων. Ἐκτέθηκαν ἔτσι σὲ ἀκραῖο κίνδυνο καὶ τελείωσαν τὸν ἐπίγειο βίο τους μὲ τρόπο μαρτυρικό, ἀφοῦ ἐν τέλει μολύνονταν ἀπὸ τοὺς ἀσθενεῖς, ποὺ φρόντιζαν καὶ ἀπέθνησκαν. (Ἐκτὸς περιπτώσεων ἐξαιρετικῆς θεοσημίας, οὐδεὶς εἶναι σωματικὰ ἄτρωτος πρὸ τῆς γενικῆς Ἀναστάσεως. Ἂς θυμηθοῦμε ὅτι στὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως λέμε «προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν» καὶ ὄχι «γέγονεν ἀνάστασις»· πρβλ. Β΄ Τιμ. 2, 17-18).
.                     Θυμίζω ὅτι τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ἦταν τελείως ἄγνωστη ἡ δημόσια ἰατροφαρμακευτικὴπερίθαλψη καὶ βεβαίως ἀνύπαρκτα τὰ ὀργανωμένα νοσηλευτήρια μὲ ἐπαγγελματίες ὑγείας μισθοδοτούμενους ἀπὸ τὸ Δημόσιο. Αὐτὸ σήμαινε ὅτι οἱ βαριὰ ἀσθενεῖς πέθαιναν παντελῶς ἀβοήθητοι. Σὲ αὐτὲς τὶς συνθῆκες θριάμβευσε ἡ ἐν Χριστῷ ἀγάπη τῆς «ἡρωικῆς» ἐποχῆς τῆς Ἐκκλησίας μας. Διόλου τυχαία ἕνας σύγχρονος ἐρευνητής, ὁ R. Stark, ἐντοπίζει στὴν κινητοποίηση τῶν χριστιανῶν πρὸς ἀνακούφιση τῶν ἀσθενῶν ἕναν ἀπὸ τοὺς κυριότερους παράγοντες ποὺσυνέβαλαν τελικῶς στὴν ἑδραίωση τῆς χριστιανικῆς πίστης καὶ τὴν ἐξαφάνιση τοῦ ἀρχαίου παγανισμοῦ.
.                     Ἐπικαιρικὸ συμπέρασμα: Ὅσοι θέλουν νὰ βαδίσουν τὴ μαρτυρικὴ ὁδὸ τῶν πρώτων χριστιανῶν, ἀντὶ νὰ παριστάνουν τὸν ἄτρωτο ἔναντι τοῦ κορωνοϊοῦ καὶ νὰ περιφρονοῦν τὴν ἐμβολιαστικὴ κάλυψη, τὶς μάσκες καὶ τὰ ὑπόλοιπα ὑγειονομικὰ μέτρα περιορισμοῦ τοῦ λοιμοῦ, θὰμποροῦσαν κάλλιστα νὰ μιμηθοῦν τὸ παράδειγμα τῶν χριστιανῶν ποὺ περιγράφει ὁ ἅγιος Διονύσιος Ἀλεξανδρείας: Ἂς θέσουν ἐκοντὶ καὶ ἀμισθὶ ἑαυτοὺς στὴν ὑπηρεσία τοῦ ἤδη ἐξοντωμένου στὰΚαυδιανὰ Δίκρανα τῶν νοσοκομείων τῆς χώρας ἰατρονοσηλευτικοῦ προσωπικοῦ, καθὼς καὶ τῶν νοσηλευομένων…
.                     Ἂν πάλι αὐτὸ ἀκούγεται μὴ ρεαλιστικὸ λόγῳ γραφειοκρατικῶν προβλημάτων καὶἀπουσίας ἀναγκαίας ἐξειδίκευσης, ὑπάρχουν ἀσφαλῶς ἄλλοι τρόποι γιὰ νὰ προσφέρει κανεὶς βοήθεια στοὺς μαχητὲς τῆς πρώτης γραμμῆς καὶ φυσικὰ στοὺς νοσηλευόμενους: Νὰ αὐτοπροστατευόμαστε ὅλοι – καὶ a fortiori οἱ ἀνεμβολίαστοι- διὰ τῆς τηρήσεως τῶν μέτρων ὑγειονομικῆς ἀσφάλειας καὶχρήσης τῶν λοιπῶν μέσων ποὺ διατίθενται. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ θὰ ἐλαχιστοποιήσουμε, κατὰ τὸἐφικτό, τὸ ἐνδεχόμενο νοσηλείας μας καὶ ἔτσι θὰ δημιουργήσουμε περιθώριο ἀξιοπρεποῦς νοσηλείας γιὰ τοὺς πλέον ἀπειλούμενους συνανθρώπους μας ἀλλὰ καὶ τοὺς βασανιζόμενους ἀπὸ ἄλλα νοσήματα, οἱ ὁποῖοι βλέπουν τὰ χειρουργεῖα ἢ τὶς θεραπεῖες τους νὰ παραπέμπονται στὶς «ἑλληνικὲς καλένδες». Τί πιὸ θεάρεστο καὶ φιλάλληλο ἀπὸ τὸ νὰ συμβάλουμε στὴν ἀποσυμφόρηση τοῦ συστήματος ὑγείας; Ὅσο λιγότερη ἡ πίεση στὸ σύστημα, τόσο περισσότερες οἱ ζωὲς ποὺ θὰ σωθοῦν!
.                     Αὐτός, μεταξὺ πολλῶν ἄλλων, εἶναι ἕνας τρόπος νὰ μιμηθοῦμε τοὺς ἀρχαίους χριστιανούς, νὰ συνειδητοποιήσουμε, δηλαδή, ὅτι μία πανδημία δὲν ἀφορᾶ ποτὲ κανέναν μας ἀτομικὰ καὶ μόνο· μία ἐπιδημικὴ κρίση εἶναι πάντοτε προσωπικὴ καὶ συλλογικὴ ἀπειλὴ ταυτόχρονα. Καὶ ἡ ὑπόθεση τῆς ἀντιμετώπισής της ἀφορᾶ ὅλους μας, ἰδίως τὰ ζωντανὰ μέλη τοῦ ἐκκλησιαστικοῦΣώματος. Διόλου τυχαία ὁ διαπρεπὴς ἱστορικὸς τῶν ἐπιδημιῶν John M. Barry ὑπογράμμισε τὴν σημασία τῆς συνεργασίας τοῦ κόσμου, ἡ ὁποία σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴ χρήση ἀκόμη καὶ μὴφαρμακευτικῶν μέσων (π.χ. μάσκες κ.α.) μπορεῖ νὰ σώσει πολλὲς ζωές.

β΄ Ἐκκλησία, ἰατρική, μετάνοια: Μαρτυρίες ἀπὸ τὴν ἁγιογραφική, κανονικὴ καὶ ὑμνογραφική μας παράδοση

.                     Ὅπως εἴδαμε, ἡ Ἐκκλησία δὲν ἀντιμετωπίζει γιὰ πρώτη φορὰ τὸ 2020 λοιμικὴ νόσο. Στὴν ὑπερδισχιλιόχρονη ἱστορία της γνώρισε ἀλλεπάλληλους καὶ ἀναρίθμητους λοιμούς. Ὅμως τὸ μόνον ποὺ δὲν ἔκανε εἶναι νὰ συναγείρει τὰ τέκνα της σὲ διαγωνισμὸ καλύτερου σεναρίου συνωμοσίας! Οὔτε ἔψαχνε γιὰ «ἀποδιοπομπαίους», ὁσάκις φούντωνε τὸ κακό· κάθε ἄλλο! Ἕνας ἀπὸτοὺς πολλοὺς τρόπους -ὄχι ὅμως ὁ μόνος- μὲ τοὺς ὁποίους ἀντιμετώπιζε τὴν λοιμικὴ ἀπειλῆπεριγράφηκε ἀνωτέρω μὲ βάση τὴν Ἐπιστολὴ τοῦ ἁγίου Διονυσίου Ἀλεξανδρείας.
.                     Στὸ ἴδιο πλαίσιο δὲν παραθεώρησε τὴ σπουδαιότητα τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης οὔτε ἀποσκοράκισε τὰ φάρμακα. Πῶς θὰ μποροῦσε ἐξ ἄλλου νὰ πράξει κάτι τέτοιο, ἐφόσον ἡ ἴδια Γραφὴμᾶς θυμίζει: «Τίμα ἰατρὸν πρὸς τὰς χρείας αὐτοῦ τιμαῖς αὐτοῦ, καὶ γὰρ αὐτὸν ἔκτισε Κύριος· παρὰγὰρ  Ὑψίστου ἐστὶν ἴασις, καὶ παρὰ βασιλέως λήψεται δόμα. Ἐπιστήμη ἰατροῦ ἀνυψώσει κεφαλὴν αὐτοῦ, καὶ ἔναντι μεγιστάνων θαυμασθήσεται. Κύριος ἔκτισεν ἐκ γῆς φάρμακα, καὶ ἀνὴρ φρόνιμος οὐπροσοχθιεῖ αὐτοῖς… καὶ αὐτὸς ἔδωκεν ἀνθρώποις ἐπιστήμην ἐνδοξάζεσθαι ἐν τοῖς θαυμασίοις αὐτοῦ» (Σοφ. Σειρ. 38, 1-6)· καὶ πάλι: «…οὗτος ὁ Θεὸς ἡμῶν, οὐ λογισθήσεται ἕτερος πρὸς αὐτόν. Ἐξεῦρε πάσαν ὁδὸν ἐπιστήμης καὶ ἔδωκεν αὐτὴν  Ἰακὼβ τῷ παιδὶ αὐτοῦ καὶ  Ἰσραὴλ τῷ ἠγαπημένῶ ὑπ᾽  αὐτοῦ· μετὰ τοῦτο ἐπὶ γῆς ὤφθη καὶ ἐν τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη» (Βαροὺχ 3, 36)
.                     Γι’ αὐτὸ καὶ ἦταν ἡ Ὀρθόδοξη Καθολικὴ Ἐκκλησία τοῦ Ἀνατολικοῦ Ρωμαϊκοῦ κράτους ὁ ἱστορικὸς παράγων πού, μέσῳ φωτισμένων λειτουργῶν του, δημιούργησε μεσοῦντος τοῦ 4ου αἰώνα τὸν θεσμὸ τοῦ Νοσοκομείου, ὅπως τὸν γνωρίζουμε σήμερα (ἡ θέση αὐτὴ τεκμηριώθηκε πλήρως στὴν πολύτιμη μελέτη τοῦ Timothy Miller, The Birth of the Hospital in the Byzantine Empire, Baltimore / London, in toto).
.                     Οἴκοθεν νοεῖται ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Καθολικὴ Ἐκκλησία γενικότερα δὲν ἀντιτάχθηκε στὴν ἀνάπτυξη ἐν γένει τῶν ἐπιστημῶν. Ὑπὸ τὴν προϋπόθεση ὅτι ἡ ἐπιστημονικὴ γνώση δὲν ἀπολυτοποιεῖται, ἡ ὀρθόδοξη ἀνατολικὴ Παράδοση οὐδέποτε ὑπέκυψε στὸν πειρασμὸ μιᾶς ἱεροεξεταστικοῦ τύπου γνωσιομαχίας. (Γιὰ τὴ θέση τῶν ἐπιστημῶν στὴν ὀρθόδοξη βυζαντινὴαὐτοκρατορία βλ. τὸ κατατοπιστικὸ πόνημα τῶν Μ. Δανέζη / Στρ. Θεοδοσίου, Στὰ χρόνια τοῦ Βυζαντίου, Οἱ θετικοὶ ἐπιστήμονες, ἰατροί, χρονολόγοι καὶ ἀστρονόμοι, Ἀθήνα 2010).
.                     Ἐπὶ πλέον, πάντοτε ἡ Ἐκκλησία ἄδραχνε τὴν εὐκαιρία ποὺ προσέφεραν οἱ  λοιμοί, γιὰνὰ καλέσει τὰ τέκνα της σὲ συλλογικὴ καὶ ἀτομικὴ μετάνοια, ἀλλαγὴ βιοτικῆς πορείας, βαθύτερη συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητάς μας καὶ τῆς ἀνάγκης γιὰ ἐπιστροφὴ στὸν μόνο «ἰατρὸν τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν». Ἀκόμη καὶ μία φευγαλέα ματιὰ στὶς σχετικὲς εὐχὲς ποὺ περιλαμβάνονται στὸ Εὐχολόγιο πείθει κάθε καλόπιστο ἐνδιαφερόμενο ὅτι ἡ στάση, στὴν ὁποία καλοῦσε τὰ μέλη της ἡἘκκλησία, κάθε φορὰ ποὺ ἐνέσκηπτε λοιμός, δὲν ἦταν ἡ ἀλαζονικὴ ἐπίδειξη ἀφοβίας, δὲν ἦταν ἡ βεβαιότητα ὅτι «ἐμᾶς» τοὺς «ὑπερλίαν» ὀρθόδοξους δὲν μᾶς «πιάνει» τίποτε, ἐπειδὴ ἔχουμε τὰ θαύματα στὸν «αὐτόματο πιλότο» (τὸ τεράστιο σημερινὸ θεολογικὸ καὶ ἐκκλησιαστικὸ ἔλλειμμά μας καταφαίνεται, μεταξὺ πολλῶν ἄλλων, καὶ στὴν «μαγικὴ» ἀντίληψη τοῦ θαύματος καὶ τὴν οἰηματικὴ προεξόφλησή του)· ἦταν ἀντιθέτως ἡ στάση τῆς βαθιᾶς συναίσθησης τῆς μηδαμινότητάς μας, τῆς ἀνάγκης μας γιὰ ἐπιστροφὴ στὸν Θεὸ ἐν μετανοίᾳ, ἐν τέλει ἡ στάση τῆς ταπεινώσεως καὶ τῆς συντριβῆς.
.                     Μὲ ἄλλα λόγια ἡ Ἐκκλησία δὲν μετέτρεπε τὸ λοιμὸ σὲ αἰτία διχασμοῦ, ἀλλὰ ἔβλεπε σὲαὐτὸν μία, κατὰ θεία εὐεργετικὴ παραχώρηση, εὐκαιρία συνολικοῦ ἀναπροσανατολισμοῦ ὅλων. Ἀκόμη καὶ οἱ ἅγιοι αἰσθάνονταν ἀλληλέγγυοι πρὸς τὸν λαὸ γιὰ τὰ ἀνομήματα ἢ τὰ ὑστερήματά του: Ὁἠσυχαστικότατος ἅγιος Φιλόθεος ὁ Κόκκινος (14ος αἰώνας) συνέταξε εὐχὲς γιὰ περιστάσεις λοιμῶν καὶ «θανατικοῦ». Σὲ αὐτὲς ἡ μόνη βεβαιότητα ποὺ ἐκφράζεται εἶναι ἡ βαθιὰ ἁμαρτωλότητα ὅλων καὶ ἡ πίστη ὅτι ὁ Θεὸς μᾶς ἀναμένει ἐν μετανοίᾳ καὶ ὄχι… ἐν ἀλαζονείᾳ, μισαλλοδοξίᾳ ἢ ἀσυναρτησιολογίᾳ. Μάλιστα, σὲ μία ἐξ αὐτῶν περιγράφει τὴν εἰκόνα τῆς καθημαγμένης ἀπὸ τὴν ἐπιδημία κοινωνίας μὲ τρόπο ἀμείλικτα ρεαλιστικό: «… ἐξηρήμωνται πόλεις, ἠφανίσθησαν ἀγοραί, ἱεραὶ πανηγύρεις καὶ τελεταί, καὶ θείων ὕμνων συστήματα, κατεσιγάσθησαν» (Εὐχολόγιον μέγα, Βενετία 1891, 554).
.                     Ἐδῶ ὁ ἅγιος περιγράφει ἀκόμη καὶ φαινόμενα δραστικοῦ περιορισμοῦ τῶν ἐκκλησιαστικῶν συνάξεων! Ἀντὶ ὅμως νὰ ψέξει τοὺς πιστοὺς γιὰ ἀπιστία ἢ δειλία, θεωρεῖ προδήλως καὶ αὐτὸ τὸ φαινόμενο ὡς ἀπότοκο τοῦ φυσιολογικοῦ φόβου ἀπέναντι στὸν λοιμὸ (ὁ ὁποῖος βουλιμικότερα καὶ ἀπὸ τὴν «ἀχίλλειον μῆνιν», καταβροχθίζει ἀνθρώπινες ζωὲς) καὶ δέεται στὸν Κύριο τῆς ζωῆς καὶ νικητὴ τοῦ θανάτου γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ λαοῦ.
.                     Τὴν ἴδια εἰκόνα, ἀλλὰ ἀκόμη πιὸ γλαφυρά, μᾶς δίνει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης σὲ ἕνα κείμενο, τὸ ὁποῖο παραδόξως δὲν ἐλήφθη ὑπ’ ὄψη ὅσο ἔπρεπε κατὰ τὴν περίοδο ποὺ διανύουμε.Πρόκειται γιὰ τὸν Παρακλητικὸ Κανόνα στὸν ἅγιο Χαράλαμπο (προστάτη τοῦ λαοῦ ἀπὸ τὶς λοιμικὲς νόσους), ποὺ συνέταξε ὁ ἅγιος καὶ συμπεριέλαβε στὸν Συναξαριστή του (Συναξαριστὴς τῶν δώδεκα μηνῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ, τόμος α΄, Ἀθήνησι  1868, σελ. 490 ἑπ.).
.                     Ὁ ἅγιος θεωρεῖ αὐτονόητη τὴν καταφυγὴ τῶν ἀνθρώπων στοὺς ἰατροὺς καὶ τὴν ἰατρικὴἐπιστήμη -καὶ μάλιστα σὲ μία ἐποχὴ (τέλη τοῦ 18ου αἰώνα) κατὰ τὴν ὁποία ἡ ἐπιστήμη αὐτὴ βρισκόταν ἔτη φωτὸς πίσω ἀπὸ τὶς ἐπιτεύξεις ποὺ ἀπολαμβάνουμε σήμερα: «Πᾶσαν νικῶντα θεραπείαν βλέποντες, καὶ μηχανὴν ἰατρῶν, τὸν νῦν ἐπελθόντα λοιμόν… πίστει θερμῇ προστρέχομεν τῇ ἁγίᾳ σου σκέπῃ ἱερομάρτυς Χαράλαμπες…».
.                     Ἡ ἀποτυχία τῶν ἰατρικῶν προσπαθειῶν ἐπιβεβαιώνει ἔτι μᾶλλον τὴν ἀνάγκη μετανοίας καὶ στροφῆς πρὸς τὸν δοτήρα τῆς ὑγείας Θεὸ μέσῳ τῶν πρεσβειῶν τοῦ ἁγίου Χαραλάμπους. Ὅμως μεγάλο ἐνδιαφέρον παρουσιάζει ἡ περιγραφὴ τῆς θλιβερῆς εἰκόνας ποὺ παρουσιάζει ἡ κοινωνία ἐξ αἰτίας τοῦ λοιμοῦ: «ἰδοὺ γὰρ πάντας ὁ νῦν λοιμός, ἀοίκους πλανήτας, ἀνέδειξε καὶ ἀπόλιδας… »· ἐπίσης: «Ἠρημώθη ἡ πόλις ἡμῶν πᾶσα καὶ αἱ κῶμαι, ἐγένοντο νῦν πόλεις, καὶ ἐρημίαι, κατοικίαι ὤφθησαν τοῦ λοιμοῦ τῷ φόβῳ· ὂν ἀποδιώξαις  ταῖς σαῖς πρεσβείαις μάκαρ».
Εἶναι προφανές: ὁ ἅγιος Νικόδημος περιγράφει στὸ ὑμνογραφικὸ αὐτὸ κείμενο μεθόδους «κοινωνικῆς ἀποστασιοποίησης» (ἐκδοχὲς «καραντίνας», σχεδὸν θεσμοθετημένης, ἐξ ἄλλου, καὶ ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τῆς ἐποχῆς σὲ Ἀνατολὴ καὶ Δύση ἐξ αἰτίας τῶν ἀλλεπάλληλων λοιμικῶν κυμάτων), ποὺ ἐνστικτωδῶς ἐφάρμοζαν οἱ πληττόμενοι πληθυσμοί. Συγκινητικὴ ὅσο καὶ διαφωτιστικὴεἶναι ἡ δέησή του πρὸς τὸν Θεό, νὰ παύσει ὁ λοιμός, γιὰ νὰ ξαναβρεθοῦν οἱ πιστοὶ ὅλοι μαζί, νὰἑνωθοῦν ξανὰ οἱ ἄνθρωποι, νὰ ἐπανεκκινήσει ἡ κοινωνικὴ καὶ οἰκονομικὴ ζωή: «Ἐχωρίσθημεν, οἴμοι! ἀναστροφῆς ἅγιε, καὶ ἐπιμιξίας ἁπάσης ἀλλήλων εἴρχθημεν, πανώλους δείματι. Σὺ οὖν ἐκ μέσου ποιήσας τοῦτον ἡμᾶς ἔνωσον αὖθις πρεσβείαις σου».
.                     Προσοχή: ὁ ἅγιος δὲν μέμφεται τὸν λαὸ γιὰ τὴν φυγή του στὶς ἐρημιές, δὲν χλευάζει ὡς δειλοὺς ἢ ὀλιγόπιστους ὅσους μετέρχονται πρακτικῶν κοινωνικῆς ἀποστασιοποίησης· τοὐναντίον, κατανοεῖ, θλίβεται καὶ προσεύχεται μὲ ταπείνωση, μετάνοια, πίστη.
.                     Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, περαιτέρω, ἀσχολεῖται ἀκόμη καὶ μὲ τὴν «ἀποστασιοποίηση» μολυσμένου ἀσθενοῦς: Τρεῖς φορὲς στὰ ἔργα του (μία στὸ Πηδάλιον καὶ δύο στὸἘξομολογητάριον) προειδοποιεῖ ὅποιον μολυνθεῖ ἀπὸ μεταδοτικὴ νόσο καὶ τὴ μεταδώσει λόγῳ ἀπρόσεκτης ἢ ἀνέμελης συμπεριφορᾶς ὅτι θὰ τελεῖ ὑπὸ ἐπιτίμιο ἑκουσίου φονέα(!) σὲ περίπτωση ποὺἡ μόλυνση ἀποβεῖ μοιραία, γιὰ τὴ ζωὴ ὁποιουδήποτε συνανθρώπου του. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ὁ ἅγιος ἐπιβεβαιώνει τὴν ἀλήθεια τοῦ ὡς ἄνω ἰσχυρισμοῦ: Στὶς λοιμώδεις νόσους σπάνια ἀρρωσταίνουμε μόνοι μας!
.                     Μὲ τὸ ἴδιο σκεπτικὸ μποροῦμε νὰ ἰσχυριστοῦμε ὅτι ὅποιος φαντάζεται ὅτι εἶναι ἄτρωτος καὶ ἐπιδίδεται σὲ ἕνα ἄνευ προηγουμένου «ἄσφαιρο παλικαρισμὸ» μὲ τὸν νὰ περιφρονεῖὅλες ἢ τὶς περισσότερες ἀπὸ τὶς συστάσεις ποὺ δίνει ἡ Ἐπιστήμη γιὰ τὴν καταπολέμηση τῆς συλλογικῆς ἀπειλῆς, τότε θὰ πρέπει νὰ εἶναι ἕτοιμος νὰ ἄρει ἀκέραιες τὶς συνέπειες τῶν πράξεων ἢπαραλείψεών του μέχρι τέλους: Σὲ περίπτωση βαριᾶς νόσησης θὰ εἶναι συνεπὴς μὲ τὸν ἑαυτό του, ἐὰν ἔχει τὸ θάρρος, νὰ παραμείνει σπίτι του, ἀντὶ νὰ τρέξει στὸ νοσοκομεῖο γιὰ νὰ καταλάβει κλίνη ποὺ μὲ βεβαιότητα θὰ στερήσει ἀπὸ ἄλλους συνανθρώπους του, οἱ ὁποῖοι, ἂν καὶ πρόσεχαν καὶ ὑπάκουαν στὶς συμβουλὲς Ἐκκλησίας, Ἐπιστήμης καὶ Πολιτείας, ἐντούτοις νόσησαν γιὰ διαφόρους λόγους.
.                     Ὅποιος θεωρεῖ ὅτι ὁ κορωνοϊὸς εἶναι εἴτε ἀνύπαρκτος εἴτε ἐλάχιστα βαρύτερος ἀπὸ ἕνα συναχάκι, ὅποιος εἶναι πεπεισμένος ὅτι οἱ μάσκες εἶναι ἄχρηστες ἢ βλαβερές, ὅποιος ἀφορίζει a priori τὰ ἐμβόλια ὡς πρόδρομο τοῦ Ἀντιχρίστου καὶ ἄλλα παρόμοια, αὐτὸς πῶς θὰ ἀπαιτήσει κατόπιν ἀπὸ τοὺς ἰατροὺς καὶ τοὺς νοσηλευτὲς τῆς χώρας νὰ τοὺς προσφέρουν τὴ βοήθεια τῆς Ἐπιστήμης, τῆς ὁποίας τὶς ὁδηγίες περιφρονοῦσε προπετῶς ἕως ὅτου νόσησε; Καὶ πῶς θὰ ἀνεχθεῖ ἡ χριστιανική του συνείδηση νὰ στερήσει ἕνα κρεβάτι κοινῆς ἢ καὶ ἐντατικῆς νοσηλείας ἀπὸ συνάνθρωπό του, ποὺ νόσησε χωρὶς νὰ καμώνεται τὸν ἀπέθαντο… «σούπερμαν»;
.                     Σπεύδω στὸ σημεῖο αὐτὸ νὰ προλάβω τυχὸν ἔνσταση ἀφορῶσα τὰ ἐμβόλια: Σέβομαι ἐξάπαντος ὅσους ἀπέχουν τοῦ ἐμβολιασμοῦ, ἐπειδὴ φοβοῦνται ἀπρόβλεπτες παρενέργειες στὸ ἐγγὺς ἢ στὸ ἀπώτερο μέλλον ἢ ἀκολουθοῦν τὶς συμβουλὲς τοῦ προσωπικοῦ ἰατροῦ τους (Ἐδῶ ἡ συζήτηση ἔχει ἤδη ἀνοίξει, τὸν πρῶτο λόγο ἔχουν οἱ εἰδικοί, ἐνῶ οἱ ἐμβολιασθέντες σὲ συνεργασία μὲ τὸν ἰατρότους ὀφείλουν μέσῳ συμπληρώσεως τῆς περίφημης «κίτρινης κάρτας», νὰ ἐφοδιάζουν τὶς ἁρμόδιες ἀρχὲς φαρμακοεπαγρύπνησης μὲ πληροφορίες γιὰ πιθανὲς παρενέργειες τοῦ ἐμβολιασμοῦ. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ἡ ἐπιστημονικὴ κοινότητα θὰ βελτιώσει τὰ θεραπευτικά της ὅπλα. Εἶναι ἐπίσης αὐτονόητο ὅτι τὸ ζήτημα τῆς «ὑποχρεωτικότητας» τοῦ ἐμβολιασμοῦ εἶναι τεράστιο καὶ ἄκρως λεπτό, ὁπότε τὰἐδῶ γραφόμενά μου αὐτονοήτως δὲν τὸ θίγουν).
.                     Ὅμως, ἀπὸ ἐκεῖ καὶ πέρα, ὅσοι ἀπόσχουν τοῦ ἐμβολιασμοῦ (δικαίωμα, τὸ ὁποῖο ἀπολύτως, ἐπαναλαμβάνω, σέβομαι), ἐκτός τοῦ ὅτι πρέπει νὰ προσέχουν ἀκόμη περισσότερο, δὲν ἔχουν ἐπὶ πλέον κανένα δικαίωμα νὰ ἐπιδίδονται σὲ ἐμβολιομαχικὲς σταυροφορίες διασπείροντας μέσῳ διαδικτύου ἢ ἄλλων διαύλων ψεύδη (ὅπως ὅτι τὰ ἐμβόλια mRNA συνιστοῦν γονιδιακὴ θεραπεία) ἢ παραθεολογικὲς ἀλογίες τοῦ τύπου, «τὰ ἐμβόλια εἶναι τὸ χάραγμα» ἢ «ἀλλοιώνουν τό… κατ’ εἰκόνα». Στὴ δημόσια συζήτηση γιὰ καίριες πτυχὲς μίας κρίσης ποὺ ἔχει στερήσει ἤδη τὴν ζωὴ σὲἑκατομμύρια συνανθρώπους μας, ἔχει τινάξει στὸν ἀέρα τὴν κοινωνικὴ καὶ οἰκονομικὴ ζωὴὁλόκληρων κρατῶν καὶ συνεχίζει νὰ μαίνεται, δὲν χωροῦν ἀνακρίβειες, παραλογισμοὶ καὶἀκριτομύθιες. Ἐν τέλει, πόσους συγκινεῖ τὸ γεγονὸς ὅτι ἐδῶ καὶ ἕναν χρόνο θρηνοῦμε καθημερινὰτὸν χαμὸ 60 – 100 συνανθρώπων μας; «Οὐδαμοῦ σπλάγχνον χριστιανόν;» (Μ. Βασίλειος).
.                     Ὅθεν λίγη περισσότερη ταπείνωση δὲν βλάπτει: Μὲ ἄλλα λόγια, στὴ σχετικὴ συζήτηση ὀφείλουμε νὰ παραχωρήσουμε προτεραιότητα στοὺς εἰδικούς, δηλαδὴ στοὺς ἰατρούς, κι ἂς κρατήσουμε τὶς προσωπικές μας ἀπόψεις γιὰ τὶς ἰδιωτικές μας συζητήσεις. Ἂν παρόλα αὐτὰ εἴμαστε πεπεισμένοι ὅτι πρέπει νὰ δημοσιοποιήσουμε τὶς ἀπόψεις μας, αὐτὸ ἂς γίνει μὲ τεκμηριωμένη ἐπιχειρηματολογία καὶ τὴν ἀπαιτούμενη αὐτοσυγκράτηση. Οἱ ὕβρεις περισσεύουν, οἱ ἀνακρίβειες ζημιώνουν, ἡ περιφρόνηση τῆς ἐπιστήμης ἐξευτελίζει.
.                     Τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ τὴν θεολογικὴ ἀποτίμηση τοῦ προβλήματος: Δὲν διαθέτουμε ὅλοι βαθιὰ καὶ στέρεη θεολογικὴ κατάρτιση, οὔτε ἐπιτρέπεται, ἐνῶ ἀγνοοῦμε τοὺς κειμενικοὺς ἢ ἄλλους μάρτυρες τῆς ὀρθόδοξης Παράδοσης, νὰ ἀποφαινόμαστε ἐπὶ παντὸς ἐπιστητοῦ, ὡσὰν ἡ Ἐκκλησία νὰγεννήθηκε χθὲς καὶ πρότριτα.

γ΄ Μία ἱστορία ἀπὸ τὴ Ρωσία: πανδημία καὶ ἔγκλημα

.                     Ὅμως αὐτὴ δὲν εἶναι ὁλόκληρη ἡ εἰκόνα. Ἔχουμε μαρτυρίες γιὰ μέτρα κατὰ τῆς διασπορᾶς τῶν λοιμικῶν ἀπειλῶν ποὺ ἔλαβαν ἐκκλησιαστικοὶ ἄνδρες, ἀλλά, φεῦ, καὶ γιὰ ἀδιανόητα γιὰτὴν χριστιανικὴ συνείδηση ἔκτροπα ποὺ προκλήθηκαν συνεπείᾳ τούτου.
.                     Ἀγαπητὸς συνάδελφος ἐπέστησε ἐσχάτως τὴν προσοχή μου στὴν περίπτωση τοῦΜητροπολίτη Μόσχας Ἀμβροσίου (Ζέρτις-Καμιένσι). Τὸ 1771 ξέσπασε στὴ Μόσχα λοιμός, ὁ ὁποῖος προῆλθε ἀπὸ τὴν Τουρκία, μὲ τὴν ὁποία τὸ τσαρικὸ κράτος βρισκόταν τότε σὲ πόλεμο. Καθημερινὰστὴν Μόσχα πέθαιναν περὶ τοὺς 600-800 ἀνθρώπους μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἁπλωθεῖ πανικός. ὉΜητροπολίτης Ἀμβρόσιος, ἕνας κατὰ τὰ ἄλλα δύστροπος καὶ σκληρὸς χαρακτήρας, ἔλαβε δραστικὰ  ὑγειονομικὰ μέτρα, ποὺ περιόρισαν ἀκόμη καὶ τὴν κανονικὴ τέλεση τῶν ἱερῶν Μυστηρίων· ἐπιπλέον ἔθεσε ὑπὸ ἔλεγχο τὴν προσέλευση τοῦ λαοῦ γιὰ προσκύνημα τῆς ἱερᾶς Εἰκόνος τῆς Παναγίας τῆς Θεαρέστου. Ὁ Martin Jordan (Θρησκευτικὴ καὶ  Ἠθικὴ Ἐγκυκλοπαίδεια, τόμος 2, Ἀθῆναι 1963, 277-278) καταγράφει μία ἐκδοχὴ σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ὁ λαὸς «εἶχε παροξυνθῆ» ἐξ αἰτίας τῶν μέτρων αὐτῶν καὶ τῆς πρόθεσης τοῦ ἱεράρχη νὰ ἀποκρύψει τὴν ἱερὴ Εἰκόνα, προκειμένου νὰ ἀποφευχθεῖσυνωστισμὸς προσευχομένων ἐνώπιον τοῦ ἱεροῦ σεβάσματος τῆς Θεομήτορος. Εἶναι ἀληθὲς ὅτι τὸ πλῆθος εἶχε μετατραπεῖ σὲ ὄχλο, ποὺ ὄχι μόνον ἀντιδροῦσε κατὰ τῶν ὑγειονομικῶν μέτρων ἀλλὰἀπέρριπτε καὶ τοὺς γιατρούς. Ἡ κατάληξη ἦταν τραγική, ἐφ᾽ ὅσον μετ’ οὐ πολὺ ἐπῆλθε ἡ δολοφονία τοῦ Ἀμβροσίου.
.                     Ὅμως ἡ ἱστορία εἶναι πιὸ σύνθετη. Ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ Ρῶσος ἱστορικὸς Ἀντὸν Καρτασὸφ (Μελέτες ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας τῆς Ρωσίας (ρωσικά), Μὶνσκ 2007, 518), ὁΜητροπολίτης Ἀμβρόσιος δὲν ἐξαφάνισε τὴν ἱ. Εἰκόνα ἀλλὰ διέταξε νὰ μεταφερθεῖ στὸν ἱερὸ Ναὸ Κύρου καὶ Ἰωάννου, προκειμένου νὰ ἐλέγχει τὴ ροὴ τοῦ χρήματος ἀπὸ τὸ μαζικὸ προσκύνημα. Ἡἐνέργεια αὐτὴ ἔπληξε καίρια τὰ οἰκονομικὰ συμφέροντα τῶν «περιφερόμενων» κληρικῶν, ποὺἐπιχωρίαζαν τότε στὴ Μόσχα, καὶ ποὺ εἶχαν συνηθίσει νὰ νέμονται τὰ σχετικὰ ποσά. Ἡ προκληθεῖσα λοιπὸν δολοφονία τοῦ ἱεράρχη δὲν θὰ πρέπει νὰ ἦταν ἄσχετη μὲ τὰ οἰκονομικὰ συμφέροντα ποὺἐπλήγησαν, μολονότι, εἶναι ἀληθές, ὅτι τὸ πλῆθος εἶχε λόγους νὰ εἶναι ἐνοχλημένο μὲ τὴν ὑπερβολικὴ σκληρότητα τοῦ δολοφονημένου ἱεράρχη.
.                     Σὲ κάθε περίπτωση ἡ μοσχοβίτικη ἐπιδημία τοῦ 1771, ἡ ὀχλοκρατικὴ στάση καὶ ἡἐπελθοῦσα δολοφονία ἱεράρχη συνοψίζουν παραδειγματικὰ ὅ, τι ἀκριβῶς πρέπει νὰ ἀποφεύγουμε: φανατισμό, πόλωση, ἀδέξιο αὐταρχισμό…

δ΄ Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀπέναντι στὸ πρῶτο ἐμβολιαστικὸ ἐγχείρημα (18ος αἰώνας)

.                     Ὅμως οὔτε ὁ ἐμβολιασμὸς ἀποτελεῖ καινὴ πρόκληση γιὰ τὴ χριστιανικὴ συνείδηση. Ἡ  Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἦλθε ἀντιμέτωπη μὲ τὴν πρακτικὴ αὐτή, ὅταν πρωτοεφαρμόστηκε ἀπὸ Ἕλληνες ἐπιστήμονες στὴν ρωμαίικη Ἀνατολὴ στὶς ἀρχὲς τοῦ 18ου αἰώνα!
.                     Τὰ σχετικὰ εἶναι γνωστὰ ἤδη ἀπὸ εἰδικὴ ἀνακοίνωση στὴν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν κατὰ τὴν δεκαετία τοῦ ’50 καί, παρότι  δημοσιεύτηκαν ἐκ νέου προσφάτως μὲ ἐπιπρόσθετες πληροφορίες ἀπὸτὸν ἰατρὸ καὶ διαπρεπῆ ἱστορικό τῆς νεοελληνικῆς σκέψης Δ. Καραμπερόπουλο («Ἐμβολιασμός: ἩΠρώτη Ἐπιστημονικὴ Ἐφαρμογή του ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες Ἰατροὺς Ἐμμ. Τιμόνη καὶ Ἰακ. Πυλαρινὸ [ἀρχὲς 18ου αἰώνα]», διαδικτυακὴ ἀνάκτηση),  παραδόξως, ὅσο τουλάχιστον γνωρίζω, οὐδόλως γονιμοποίησαν τὸν πρόσφατο δημόσιο διάλογο. Ἀντὶ νὰ μελετοῦμε, μαινόμαστε· ἀντὶ νὰ ἐρευνοῦμε, προτρέχουμε· προτοῦ σκεφτοῦμε, μιλᾶμε καὶ δὴ ἀπρεπῶς, καὶ προπετῶς.
.                     Ὁ λόγος εἶναι γιὰ τοὺς πρωτοπόρους τοῦ ἐμβολιασμοῦ ἐναντίον τοῦ μεγαλύτερου φονέα τῆς ἀνθρωπότητας, τῆς εὐλογιᾶς. Ὁ Χιώτης Ἐμμανουὴλ Τιμόνης (1669-1720) καὶ ὁΚεφαλλονίτης Ἰάκωβος Πυλαρινὸς (1659-1718) ἀνέπτυξαν τὴν  μέθοδο τοῦ «εὐλογιασμοῦ» 84 περίπου χρόνια πρὶν ἀπὸ τὴν ἀνάπτυξη τοῦ ἐμβολίου τῆς εὐλογιᾶς (δαμαλισμοῦ) ἀπὸ τὸν ΒρετανὸἜντουαρντ Τζένερ. Οἱ δύο Ἕλληνες ἰατροὶ ὀρθῶς, ὅπως ἐπισημάνθηκε, πρέπει νὰ θεωρηθοῦν ὡς οἱπρωτεργάτες τοῦ ἐμβολιασμοῦ στὸν δυτικὸ κόσμο, μολονότι, ὅπως οἱ ἴδιοι ὁμολογοῦσαν, ἐμπνεύστηκαν στὴν σχετικὴ ἰατρικὴ πράξη ἀπὸ τὴν λαϊκὴ ἰατρικὴ τῆς κεντρικῆς Ἑλλάδας (περιοχὴ τῆς Θεσσαλίας), ὅπου γυναῖκες λάμβαναν ὑγρὸ ἀπὸ φλύκταινες εὐλογιᾶς ζώου καὶ τὸ «ἐμφύτευαν μετὰἀπὸ σκαριφισμοὺς στὸ δέρμα ὑγιῶν παιδιῶν». Οἱ Τιμόνης καὶ Πυλαρινὸς βελτίωσαν τὴ μέθοδο, τὴν ἐφάρμοσαν μὲ ἐπιτυχία καὶ δημοσίευσαν τὰ ἀποτελέσματα τῆς μελέτης τους σὲ ἐπιστημονικὴἐπετηρίδα (Philosophical transactions) τῆς Γηραιᾶς Ἀλβιόνας!
.                     Τὸ κερασάκι στὴν τούρτα εἶναι ὅτι, ὅπως μᾶς πληροφορεῖ Καραμπερόπουλος, ἡὈρθόδοξη Ἐκκλησία ὄχι μόνον δὲν ἐναντιώθηκε, ἀλλὰ ἀντιμετώπισε θετικὰ τὴν πρώτη στὸ δυτικὸἠμισφαίριο ἐφαρμογὴ ἐμβολιαστικῆς μεθόδου ἑλληνικῆς προέλευσης (στὴν ἄπω Ἀνατολὴ ἐμβόλιο κατὰ τὶς εὐλογιᾶς εἶχε ἀναπτυχθεῖ ἤδη ἀπὸ τὸν 10ο αἰώνα στὴν αὐτοκρατορία τῆς Κίνας).

δ΄ Ἐπικαιρικὸ σχόλιο: Διαφωνία μὲ ἐπισκόπους ἢ δολοφονίες χαρακτήρα;

.                     Κλείνω μὲ ἕνα σχόλιο μὲ ἀφορμὴ ἕνα ἐκκλησιαστικῶς ἀνεπίτρεπτο φαινόμενο τῶν ἡμερῶν μας. Εἶναι ἐξάπαντος ἀσύγγνωστη ἡ ἀνυπακοὴ ἀπέναντι στὰ συνοδικὰ ὄργανα τῆς Ἐκκλησίας μας ἢ οἱ ἐπιθέσεις ὕβρεων καὶ χλεύης ἐναντίον ἐπισκόπων, στὶς ὁποῖες ἐσχάτως ἐπιδίδονται μὲἱεροεξεταστικὸ πάθος λαϊκοὶ καὶ κληρικοί.
.                     Ἐξηγοῦμαι καὶ πάλι γιὰ νὰ μὴν παρεξηγοῦμαι: Ἀσφαλῶς καὶ ὁ καθένας ἀπὸ ἐμᾶς ἔχει δικαίωμα ὡς ἐλεύθερος πολίτης ἀλλὰ καὶ ζωντανὸ μέλος τῆς Ἐκκλησίας νὰ διαφωνήσει μὲ μία ἢπερισσότερες ἀπόψεις ἐπισκόπων ἢ ἀκόμα καὶ μὲ ἀποφάσεις τοπικῶν συνόδων (οὐκ ὀλίγες φορὲς καὶ αὐτοὶ σφάλλουν ἄλλωστε). Ἀκόμη περισσότερο, δικαιούμαστε καλόπιστα νὰ ἐκφράσουμε κριτική. Ὅμως ὡς μέλη τῆς Ἐκκλησίας, παρόλα αὐτά, ὀφείλουμε ἐν πάσῃ περιπτώσει σεβασμὸ στὴν οἰκεία ἐκκλησιαστική μας ἀρχή, ἐφ᾽ ὅσον -ἐννοεῖται- δὲν ὑπάρχει περίπτωση παραχάραξης τῆς πίστεως (ὁπότε τότε καὶ μόνον τότε, σύμφωνα μὲ τὸν 15ο Κανόνα τῆς Πρωτοδευτέρας Συνόδου καὶ τὴν ἑρμηνεία του ἀπὸ τοὺς Βαλσαμῶνα καὶ ἅγιο Νικόδημο Ἁγιορείτη, αἴρεται ἡ ὑποχρέωση ὑπακοῆς μας ἔναντι ἱεράρχη, ὁ ὁποῖος δημοσία κηρύττει καταδικασμένη αἵρεση). Ἐξ ἄλλου, ἐὰν καὶ ἐφ᾽ ὅσον ὁἐπίσκοπος ἔχει κάπου σφάλει ἢ μία σύνοδος ἀπεφάνθη μὴ ὀρθῶς (θυμίζω συνοδικὲς ἀποφάνσεις ποὺ καταδίκασαν περὶ τὰ τέλη τοῦ 18ου αἰώνα τοὺς …Κολλυβάδες), ἡ διαδικασία διόρθωσης ποὺπροβλέπεται εἶναι αὐτὴ τῆς θεσμικὰ κατοχυρωμένης ἱεραρχικῆς καὶ συνοδικῆς ὁδοῦ καὶ ὄχι οἱ ὕβρεις, οἱ στάσεις καὶ τὰ σχίσματα.
.                     Ἑπομένως εἶναι ἐκκλησιαστικῶς ἀδιανόητη καὶ βαρύτατα ἐφάμαρτη ἡ δημόσια ἐξύβριση, ὁ χλευασμὸς ἢ ἡ εἰρωνεία κατὰ ἐπισκόπων μὲ τοὺς ὁποίους τυγχάνει ἁπλῶς νὰ διαφωνοῦμεἐπὶ θεμάτων ὑγειονομικοῦ χαρακτήρα. Καὶ πάλι ὁ Μ. Βασίλειος τὸ εἶχε ὑποδείξει μὲ ψυχολογικὴὀξυδέρκεια: Ἀρκεῖ νὰ διαφωνεῖ κανεὶς μαζί σου γιὰ νὰ γίνεις ἐχθρός του («καὶ ἔχθρας ἀρκοῦσα πρόφασις τὸ μὴ συμβῆναι ταῖς δόξαις», Περὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, 30). Νὰ τὸ πῶ ἀλλιῶς: Ἡ πανδημία καὶ τὰ μέσα ἀντιμετώπισής της δὲν εἶναι ζήτημα πίστεως, εἶναι ζήτημα στὸ ὁποῖο δοκιμάζεται ἡ πίστη καὶ τὸ ἦθος μας!

.                     Ἀλήθεια, ὅλοι αὐτοὶ ποὺ μὲ «τζιχαντιστικὸ» μένος, ἀγοραία εἰρωνεία, ἢ ἀσύστολες ὕβρεις ἔχουν, κυρίως μέσῳ διαδικτύου, καταφερθεῖ ἐναντίον ἐπισκόπων, ἐπειδὴ αὐτοὶ οἱ τελευταῖοι,ἀκολουθώντας τὴν πλειοψηφία τῶν μελῶν τῆς ἰατρικῆς κοινότητας, συνιστοῦν τὸν ἐμβολιασμὸ ἢ τὴχρήση μάσκας, δὲν ἔχουν διαβάσει τὴν ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ (Ἐξ. 22, 28), «ἄρχοντα τοῦ λαοῦ σου οὐκἐρεῖς κακῶς», ἡ ὁποία μάλιστα ἐνσωματώθηκε καὶ στὶς κανονικὲς διατάξεις τῆς Ἐκκλησίας μας (βλ. 55ο κανόνα Ἁγίων Ἀποστόλων).
Δὲν ἀνέγνωσαν ποτὲ στὶς Πράξεις τὸν Ἀποστόλων τὸ περιστατικό, κατὰ τὸ ὁποῖο ὁ Ἀπόστολος Παῦλος θυμᾶται καὶ σέβεται ἀκριβῶς αὐτὴν τὴν θεία ἐντολή: Δὲν θὰ κακολογήσεις (θρησκευτικὸ) ἄρχοντα τοῦ λαοῦ σου; Τὸ περιστατικὸ εἶναι ἐξόχως ἀποκαλυπτικὸ καὶ θὰ μποροῦσε νὰ προφυλάξει ἀπὸβαρύτατο ἁμάρτημα ὅλους μας: Ὁ Παῦλος ἔχει ἐπιστρέψει στὴν Ἱερουσαλὴμ μετὰ τὶς ἀποστολικὲς περιοδεῖες του καὶ ἔχει βρεθεῖ στὸ στόχαστρο τῆς δολοφονικῆς μανίας τῶν συμπατριωτῶν του. Ἱστάμενος ἐνώπιον τοῦ συνεδρίου μιλᾶ ἀπότομα στὸν Ἀρχιερέα Ἀνανία, ποὺ προΐσταται τῆς ἀνακρίσεως καὶ ἔχει μόλις διατάξει τὸ ξυλοκόπημα τοῦ Παύλου. Ὅταν οἱ παριστάμενοι τοῦὑποδεικνύουν ὅτι εἶναι ἀνεπίτρεπτο νὰ μιλᾶ ἔτσι στὸν Ἀρχιερέα, ὁ Παῦλος, ἂν καὶ ἀδίκως διωκόμενος, ξυλοκοπούμενος καὶ ἐν κινδύνῳ ζωῆς εὑρισκόμενος, ἀλλάζει πάραυτα τόνο, δηλαδὴ ἀπολογεῖται (ὁἱερὸς Χρυσόστομος ἑρμηνεύει) καὶ ἐξηγεῖ ὅτι δὲν εἶχε ἀντιληφθεῖ ὅτι ἐπρόκειτο γιὰ τὸν Ἀρχιερέα! Προσθέτει μάλιστα ὅτι «γέγραπται γάρ· ἄρχοντα τοῦ λαοῦ σου οὐκ ἐρεῖς κακῶς» (Πράξ. 2, 2-5).
.                     Ἂν ὁ Παῦλος, τὸ «σκεῦος τῆς θείας ἐκλογῆς», ἐφαρμόζει τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ ἀπέναντι ἀκόμη καὶ στοὺς ἐπίδοξους δολοφόνους του(!), τί ἀπολογία θὰ ἔχουμε ἐμεῖς, ὅταν ὑβρίζουμε ἢ εἰρωνευόμαστε Μητροπολίτες γιὰ ἀπόψεις τους, μὲ τὶς ὁποῖες ἁπλῶς διαφωνοῦμε; Τόσο δύσκολο εἶναι σὲ ἀνθρώπους, ὑποτίθεται, γαλουχημένους μὲ τὰ νάματα τῆς ταπεινώσεως καὶ τῆς ὑπακοῆς νὰδιατυπώσουν μὲ εὐπρέπεια καὶ σεβασμὸ τὴν διαφορετική τους ἄποψη ἔναντι ἀρχιερέων, κάποιοι ἐκ τῶν ὁποίων ἄλλωστε ἔχουν λευκανθεῖ στοὺς οἴακες τῆς νοητῆς νηὸς θέτοντας ἀνεξίτηλη τὴσφραγίδα τῆς ἐμπνευσμένης ποιμαντορίας τους στὸν ὀρθόδοξο κόσμο;
.                     Ἂς μὴν ἐπιτρέπουμε στὴν ἡμιμάθεια ἀγκαλιασμένη μὲ τὴν ἐγωπάθεια νὰ μᾶς μεταμορφώνει, ὡς ἄλλη Κίρκη, σὲ χοίρους ἀσπλαχνίας, ἀλαζονείας καὶ ἀσέβειας. Ὁ κίνδυνος εἶναι ἀκόμη μεγαλύτερος στὴ διαδικτυακὴ ἐποχή. Ἡ ἀσύλληπτη διάχυση τῆς πληροφορίας στὸ παγκόσμιο χωριὸ εἶναι ἡ πρωταρχικὴ αἰτία αὐτοῦ ποὺ ὁ Tom Nichols σὲ πρόσφατη μονογραφία του ἀποκάλεσε «ἐξέγερση ἐναντίον τῆς κατεστημένης γνώσης», δηλ. τῆς αὐθεντίας. Οἱ ἄνθρωποι ἀποβαίνουν ἐπιθετικὰ ἀρνητικοί, «ὅταν εἰδικοὶ μὲ πραγματικὴ γνώση καὶ μακρὰ ἐμπειρία ἀμφισβητήσουν» τὶς «βεβαιότητές» τους· ἔτι περαιτέρω, ἀρνοῦνται νὰ μάθουν ἢ νὰ διδαχθοῦν ἀπορρίπτοντας μὲ ὀργὴτὴν ἐπαγγελματικὴ εἰδημοσύνη. (Ό, τι ἀκριβῶς δηλαδὴ μᾶς συμβούλευε ὁ Σωκράτης νὰἀποφεύγουμε…). Ἡ εὔκολη πρόσβαση στὸν διαδικτυακὸ ὠκεανὸ πληροφοριῶν σὲ συνδυασμὸ μὲ μία ἀκραία ἐκδοχὴ «μεταδημοκρατικοῦ δικαιωματισμοῦ» ἑδραιώνει σὲ ἕνα μεγάλο μέρος τοῦπληθυσμοῦ αὐτὴ τὴ στάση ζωῆς. Ὁ καθένας μπορεῖ νὰ γίνει «εἰδικὸς» στὴ θέση τοῦ Εἰδικοῦ! Εἶναιἕνας εἶδος ἐπανάστασης: Ἡ ἐξέγερση τῆς ψιμυθιωμένης ἡμιμάθειας ἐναντίον τῆς γνώσης, ποὺἀποκτήθηκε μὲ κόπο, μακρὰ σπουδὴ καὶ τεράστια ἀνάλωση ὑλικῶν, ψυχικῶν καὶ πνευματικῶν δυνάμεων. «Ἀπόψεις» ποὺ διατυπώνονται γιὰ ἄκρως ἐξειδικευμένα θέματα ἀπὸ ἄκρως ἀνειδίκευτους εἶναι ἔκφανση τοῦ «μεταδημοκρατικοῦ Παραδείγματος», πού, κατὰ τὴν ἀντίληψή μου, θὰ δεσπόσει τοῦ καιροῦ μας.
.                   Μπορεῖ, ἐν τούτοις, ἡ στάση αὐτὴ νὰ προσιδιάζει στὸν μαζάνθρωπο τοῦ παγκοσμιοποιημένου πολτοῦ· εἶναι ὡστόσο ἀπολύτως ξένη πρὸς στὸ χριστοειδὲς ἦθος τοῦ ὀρθόδοξου Χριστιανοῦ καὶ ἐν τέλει πρὸς κάθε ἀληθινὰ εὐγενῆ, καλλιεργημένο καὶ εὐαίσθητο ἄνθρωπο.

Διαφήμιση