ΜΕΡΟΣ Β΄
Οἱ ἐξελίξεις τοῦ Οὐκρανικοῦ στὶς Ἐκκλησίες Ἑλλάδος καὶ Ἀλβανίας
Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Μέρος Α´: ΕΡΝΤΟΓΑΝ καὶ ΣΧΙΣΜΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΖΟΥΝ ΤΟ ΦΑΝΑΡΙ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος) (Μόνον ἡ Ἁγιά-Σοφιά μὲ τὸ Φετιχιέ τζαμί!)
. Ὁ ἄλλος μεγάλος πονοκέφαλος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ Βαρθολομαίου εἶναι τό, μὲ εὐθύνη του, ἐξελισσόμενο σχίσμα στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Στὴν ἐκ μέρους του ἀπόδοση τῆς αὐτοκεφαλίας στοὺς σχισματικούς τῆς Οὐκρανίας οὐδεμία συμπαράσταση βρῆκε ἀπὸ ΟΛΕΣ τὶς ἄλλες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες. Αὐτὸ δὲν τὸ ἀνέμενε καὶ ἀναζητεῖ τρόπους νὰ ἀνατρέψει τὰ δεδομένα. Ἰδοὺ οἱ τρέχουσες ἐξελίξεις στὶς σχέσεις του μὲ τοὺς Ἀρχιεπισκόπους Ἀλβανίας καὶ Ἑλλάδος:
. Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος: Τὸ Φανάρι ἐπιζητεῖ μὲ κάθε τρόπο νὰ Τὴν κάνει νὰ ἀκολουθήσει τὴν ἀπόφασή του. Πατριαρχικὴ ἀντιπροσωπεία, ἀποτελούμενη ἀπὸ τοὺς Μητροπολίτες Γαλλίας Ἐμμανουὴλ καὶ Ἀδριανουπόλεως Ἀμφιλόχιο ἐπισκέφθηκαν τὸν Ἀρχιεπίσκοπο κ. Ἱερώνυμο καὶ ἔθεσαν καὶ πάλι τὸ ζήτημα τῆς ἐκ μέρους τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ταχείας ἀναγνώρισης τῆς «Αὐτοκέφαλης Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας» (Σημ. Δηλαδὴ τῶν ἀναγνωρισμένων ἀπὸ τὸ Φανάρι σχισματικῶν). Κατὰ δημοσιογραφικὲς πληροφορίες ὁ Προκαθήμενος τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας τοὺς διαβεβαίωσε ὅτι τὸ θέμα θὰ συζητηθεῖ στὴν προσεχῆ Ἱεραρχία καὶ τότε θὰ ἐκφραστεῖ ἡ ἐπίσημη θέση Της ἐπὶ τοῦ θέματος. Ἡ προσεχὴς Ἱεραρχία, πλὴν ἀπροόπτου, θὰ συνεδριάσει τὸν προσεχῆ Ὀκτώβριο, ἐνῶ τὸ Φανάρι καίγεται γιὰ «συμπαραστάτες»…
. Ἀπὸ τὴν ἐπίσκεψη τῆς Πατριαρχικῆς ἀντιπροσωπείας στὸν Ἀρχιεπίσκοπο ἕνα σημαντικὸ ποὺ προέκυψε εἶναι τὸ ὅτι ὁ Ἀχιεπίσκοπος δέχθηκε τὸν Μητροπολίτη Ἀδριανουπόλεως. Κληρικὸς τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος εἶχε ἔλθει σὲ ρήξη μὲ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο, τὸν πῆρε κοντά του ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος, τὸν πρότεινε γιὰ Μητροπολίτη Ἰωαννίνων καὶ μετὰ τὴν ἀποτυχία νὰ ἐκλεγεῖ τὸν χειροτόνησε Μητροπολίτη Ἀδριανουπόλεως καὶ τὸν διόρισε διευθυντὴ τοῦ Γραφείου τοῦ Πατριαρχείου στὴν Ἀθήνα! Σὲ ἀντίδραση πρὸς τὴν κίνηση αὐτὴ τοῦ Πατριάρχου ὁ Ἀρχιεπίσκοπος τὸν εἶχε ἀποκλεισμένο ἀπὸ κάθε ἐπαφὴ μὲ τὸν ἴδιο καὶ γενικότερα μὲ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος. Χωρὶς νὰ ἔχει δοθεῖ κάποια ἐξήγηση φαίνεται ὅτι ἡ σχέση Ἀρχιεπισκόπου – Ἀδριανουπόλεως ἀποκαταστάθηκε…
. Δὲν εἶναι γνωστὸ στὸν γράφοντα τί συζητήθηκε μεταξὺ Ἀρχιεπισκόπου καὶ Πατριαρχικῆς Ἀντιπροσωπείας. Ὅμως ἔχουν σημασία τὰ γραφέντα ἀπὸ τὸν κ. Ἰωάν. Κονιδάρη, ὁμότιμο καθηγητὴ τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαίου στὴ Νομικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν καὶ Ἄρχοντα Μέγα Δικαιοφύλακα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, σὲ κυριακάτικο φύλλο ἐφημερίδας. Ἀφοῦ σημειώνει ὅτι γιὰ τὸ θέμα τῆς ἀναγνώρισης τῆς Αὐτοκεφαλίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας ἡ Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὡς ἀνωτάτη ἐκκλησιαστικὴ ἀρχή, «ἔχει τὸ τεκμήριο τῆς ἁρμοδιότητας καὶ δὲν ἔχει λόγο νὰ περιμένει τὴ γνωμοδότηση οὐδενός», προσθέτει τὴν ἄποψή του, ὅτι στὴν πρόσφατη Ἱεραρχία «τὸ θέμα δὲν συζητήθηκε, ἐπειδὴ δὲν περιελήφθη στὴν ἡμερησία διάταξη γιὰ δυσκόλως ἀποκρυπτόμενους λόγους μικροψυχίας ἔναντι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ προσωπικῶς τοῦ οἰακοστρόφου του».
. Στὸ ἄρθρο του ὁ κ. Κονιδάρης ἐπισημαίνει μὲ νόημα πὼς «δὲν ἐπιθυμεῖ νὰ γίνει μάντης κακῶν», ἀλλὰ θίγει τὸ θέμα τῶν Μητροπόλεων τῶν «Νέων Χωρῶν» καὶ ἀφήνει νὰ αἰωρεῖται μία ἀπειλὴ γιὰ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος: «Παρελκυστικὴ τακτικὴ γιὰ τόσο σοβαρὰ θέματα (Σημ. γρ. ὅπως ἡ ἀναγνώριση τῆς Αὐτοκέφαλης Οὐκρανικῆς Ἐκκλησίας), ποὺ ἀφοροῦν τὴν Ἀνατολικὴ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στὸ σύνολό της, ὄχι μόνο συνιστᾶ, ὅλως ἐπιεικῶς, ἀσυγχώρητη ἀβελτηρία, ἀλλὰ εἶναι καὶ ἐπικίνδυνη γιὰ τὶς γενικότερες ἐξελίξεις στὴ χώρα μας καὶ στὴν περιοχή μας. Ἀλλὰ καὶ διότι τὸ γεροντικὸ πεῖσμα δὲν ἀναιρεῖ τὴ λαϊκὴ σοφία πὼς “τὸ γινάτι βγάζει μάτι”. Καὶ ὁ νοῶν νοείτω…». Σημειώνεται ὅτι, ὡς πρὸς τὸ γεροντικὸ πεῖσμα, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἱερώνυμος ἔχει γεννηθεῖ στὶς 30 Μαρτίου τοῦ 1938 καὶ ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος στὶς 29 Φεβρουαρίου τοῦ 1940…
. Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἔχει ἐνοχληθεῖ καὶ ἀπὸ τὴν ἐπίσημη ἐπίσκεψη τοῦ ἐμπίστου προσώπου τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἱερωνύμου καὶ Διοικητοῦ τοῦ Ἁγίου Ὄρους Κ. Δήμτσα στὴ Ρωσία, στὶς ἀρχὲς Μαρτίου 2019. Ὅπως εἶναι γνωστὸ ἡ κυβέρνηση Τσίπρα διόρισε τὸν Κ. Δήμτσα ὡς διοικητὴ τοῦ Ἁγίου Ὄρους χωρὶς καμία συνεννόηση μὲ τὸ Φανάρι. Ἔκτοτε οἱ σχέσεις τοῦ Πατριαρχείου μὲ τὸν Κ. Δήμτσα εἶναι παγωμένες.
. Ἐκκλησία τῆς Ἀλβανίας: Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀλβανίας κ. Ἀναστάσιος δημοσιοποίησε στὶς 21 Μαρτίου 2019 τὴν ἐπιστολὴ ποὺ εἶχε ἀποστείλει στὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη κ. Βαρθολομαῖο σὲ ἀπάντηση δικῆς του ἐπιστολῆς, γραμμένης, ὅπως ἀναφέρει ὁ Μακαριότατος Ἀλβανίας, σὲ «ἰδιότυπον ἐπιτιμητικὸν τόνον καὶ μὲ ὑπαινιγμοὺς περὶ ἐπιδράσεως ἡμῶν ἐξ ἄλλων Ἐκκλησιῶν». Ὁ κ. Ἀναστάσιος ἀπαντᾶ μὲ θεολογικὰ καὶ ἐκκλησιολογικὰ ἐπιχειρήματα στὴν ἐκ μέρους τοῦ Πατριάρχη δικαιολόγηση τῆς πράξης του νὰ ἀναγνωρίσει στὴν Οὐκρανία χειροτονίες τοῦ αὐτοκαλουμένου «Ἐπιτίμου Πατριάρχου Κιέβου καὶ πάσης Ρὼς – Οὐκρανίας» Φιλαρέτου, ὁ ὁποῖος εἶναι καθηρημένος, ἀφωρισμένος καὶ ἀναθεματισμένος καὶ διερωτᾶται «κατὰ πόσον ἡ ἐπαναφορὰ τοῦ κ. Φιλαρέτου εἰς τὴν κανονικὴν τάξιν καθιστᾶ αὐτομάτως ἐγκύρους τὰς τελεσθείσας ὑπ’ αὐτοῦ χειροτονίας». Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀλβανίας προσθέτει ὅτι ὁ οὐσιαστικὰ διορισθεὶς ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο Προκαθήμενος τῆς «Αὐτοκέφαλης Οὐκρανικῆς Ἐκκλησίας» Ἐπιφάνιος εἶναι «ἀκύρως χειροτονηθεὶς» ἀπὸ τὸν Φιλάρετο.
. Στὴν ἐπιτιμητικοῦ ὕφους ἐπιστολὴ τοῦ Πατριάρχου στὸν κ. Ἀναστάσιο, ποὺ ἐξ εὐγνωμοσύνης δὲν τὸν ἀκολουθεῖ στὴν ἀναγνώριση τῶν σχισματικῶν τῆς Οὐκρανίας, ἀπαντᾶ ὁ Προκαθήμενος τῆς Ἀλβανικῆς Ἐκκλησίας: «Πεποίθαμεν ὅτι ἡ γνησία εὐγνωμοσύνη δὲν συνεπάγεται κατάργησιν τῆς κριτικῆς θεολογικῆς σκέψεως καὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐμπειρίας ἢ ἀπεμπόλησιν τῆς ἐλευθερίας τῆς συνειδήσεως».
. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀλβανίας ἐκφράζει τὴν ἀγωνία του γιὰ τὴν διατήρηση τῆς ἑνότητας τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐπισημαίνει ὅτι οἱ τριγμοὶ στὶς Ἐπισκοπικὲς Συνελεύσεις τῆς Διασπορᾶς καὶ στοὺς διαχριστιανικοὺς διαλόγους εἶναι ἤδη αἰσθητοί, προτείνει πάλι Πανορθόδοξη Διαβούλευση, καὶ τονίζει ὅτι οἱ κρίσεις ὑπερβαίνονται διὰ τῆς Συνοδικότητος καὶ ὄχι διὰ τῆς ἀναμείξεως ἀνευθύνων προσώπων. Ἀνησυχητικὸ εἶναι τὸ τέλος τῆς ἐπιστολῆς τοῦ κ. Ἀναστασίου: «Πρὸς ἀποτροπὴν πάντως ὁποιασδήποτε παρανοήσεως διευκρινίζομεν ὅτι εἰς περίπτωσιν τραγικῆς καταλήξεως εἰς Σχίσμα (ὁ Θεὸς νὰ μὴν τὸ ἐπιτρέψη!) ἡ κατ’ Ἀλβανίαν Ὀρθόδοξος Αὐτοκέφαλος Ἐκκλησία θὰ παραμένη σταθερῶς ἐν ἀληθευούσῃ ἀγάπῃ μετὰ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου».
. Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο: Τὸ δυσάρεστο γιὰ τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη κ. Βαρθολομαῖο εἶναι πὼς μὲ τὴν ἐνέργειά του στὴν Οὐκρανία διαφωνεῖ καὶ ὁ ὑπὸ τὴν δικαιοδοσία του παγκόσμιας ἀναγνώρισης Ἄγγλος Ὀρθόδοξος θεολόγος Μητροπολίτης Διοκλείας Κάλλιστος (Γουέαρ). Σὲ συνέντευξή του στὸ οὐκρανικὸ τηλεοπτικὸ σταθμὸ «ΙΝΤΕΡ» συνοπτικὰ εἶπε:
«Ἡ κατάσταση στὴν Οὐκρανία εἶναι πραγματικὰ πολὺ σοβαρὴ καὶ δὲν ἀφορᾶ μόνο τοὺς Οὐκρανοὺς Χριστιανοὺς Ὀρθοδόξους, ἀλλὰ ὅλη τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Γνωρίζουμε ὅτι ὑπάρχει σχίσμα μεταξὺ τῶν Πατριαρχείων Κωνσταντινουπόλεως καὶ Μόσχας. Δὲν βρίσκονται σὲ ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία.
. Τὸ Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινουπόλεως προχώρησε στὴν αὐτοκεφαλία τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας, ἀλλὰ αὐτὴ δὲν ἔχει ἀναγνωρισθεῖ ἀπὸ τὴ Μόσχα, οὔτε ἀπὸ ὁποιαδήποτε ἄλλη Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Οὐδεμία ὑποστήριξε τὸ Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινούπολης.
Ἐμεῖς, ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, δὲν διακόψαμε τὴν εὐχαριστιακὴ κοινωνία, ἀλλά, παρὰ τὴν ἐνέργειά μας, ἡ κατάσταση εἶναι πολὺ σοβαρή.
. Ἐπίσης κατὰ τὴ γνώμη μου –ὄχι αὐτὴν τοῦ Πατριαρχείου– σεβόμενος βαθέως τὸν Πατριάρχη Βαρθολομαῖο, δὲν συμφωνῶ μὲ τὴν ἀπόφασή του.
. Εἶναι ἀρκετὰ σαφὲς ὅτι γιὰ τριακόσια χρόνια ἡ Οὐκρανία ἦταν μέρος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας, εἶναι ἕνα ἱστορικὸ γεγονός, δὲν μποροῦμε νὰ ἀλλάξουμε τὸ παρελθόν. Γι᾽ αὐτὸ καὶ φρονῶ ὅτι δὲν ἦταν σωστὸ γιὰ τὸ Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινούπολης νὰ παρέμβει στὶς ὑποθέσεις τοῦ ἐδάφους, ποὺ ἀποτελεῖ μέρος τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας.
. Εἶμαι πολὺ ἀνήσυχος γιὰ τὴ χρήση βίας καὶ πιστεύω ὅτι δὲν θὰ ἐπιτύχουμε λύση μὲ τὶς βιαιότητες καὶ τὴν καταπίεση. Θὰ εἶναι καταστροφὴ καὶ μεγάλο σκάνδαλο ἐάν, γιὰ παράδειγμα, ἐκδιωχθοῦν μὲ τὴν ἄσκηση βίας οἱ μοναχοί τῆς Λαύρας τῶν Σπηλαίων στὸ Κίεβο (Σημ.γρ.: Ἀνήκουν στὴν διωκόμενη κανονικὴ Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας).
. Τὸ καλύτερο μέσον γιὰ νὰ ἐξευρεθεῖ λύσις εἶναι μία πανορθόδοξη συνάντηση τῶν Προκαθημένων. Θὰ μποροῦσε νὰ συγκληθεῖ ἐπίσης μία νέα Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος, στὴν ὁποία, μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ, νὰ συμμετάσχει καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας.
. Ὀνομάζουμε τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία “Συνοδικὴ” καὶ αὐτὸ σημαίνει σεβασμὸ τοῦ ἄλλου, ἱκανότητα νὰ ἀκούει κανεὶς τὸν ἄλλο. Ἂς ἀκούσουμε ὁ ἕνας τὸν ἄλλο σὲ πνεῦμα χρηστότητας καὶ ἀλήθειας, ἀλλὰ μὲ τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ».
. Αὐτὰ ποὺ εἶπε ὁ Μητροπολίτης Διοκλείας μόνο ἐκεῖνος μπορεῖ νὰ τὰ πεῖ σὲ ὅλη τὴ δικαιοδοσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Οὐδεὶς ἄλλος. Εἶναι 85 ἐτῶν, ἔχει τιμηθεῖ ὄχι μόνο μὲ τὸ ἀρχιερατικὸ ἀξίωμα, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν διεθνῆ ἐπιστημονικὴ κοινότητα, δὲν ἔχει οἰκονομικὴ ἢ ἄλλη ἐξάρτηση ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο καὶ εἶναι μία ἱκανὴ καὶ ὑπεύθυνη προσωπικότητα. Ἑπομένως δὲν νιώθει φόβο, δὲν καταντᾶ κόλακας καὶ ἐλεύθερα ἐκφράζει τὴν ἄποψή του. –
Μέρος Γ´: ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ τοῦ ΟΥΚΡΑΝΙΚΟΥ στὴν ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ
Χριστιανικὴ Βιβλιογραφία 