Ὁ Πάπας διόρθωσε τὸν λόγο τοῦ Χριστοῦ
Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
. Ὁ Πάπας διόρθωσε τὸν λόγο τοῦ Χριστοῦ. Συγκεκριμένα, ὅπως ἔγραψε ἡ ἔγκυρη ἰταλικὴ ἐφημερίδα “Corriere della Sera” (7 Δεκεμβρίου 2017, σελ. 18), στὸν Πάπα δὲν ἄρεσε τὸ σημεῖο «…καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμὸν» τῆς Κυριακῆς προσευχῆς, τὴν ὁποία ὑπέδειξε στοὺς μαθητές του καὶ σὲ ὅλους τοὺς Χριστιανοὺς ὁ Χριστὸς νὰ λένε (δηλαδὴ τὸ «Πάτερ ἡμῶν»). Ὅπως εἶπε ὁ Πάπας, σὲ συνέντευξή του πρὸς τὸν θεολόγο Don Marco Pozza, ἄλλαξε τὸ συγκεκριμένο σημεῖο τῆς προσευχῆς μὲ τὸ «…καὶ μὴ μᾶς ἐγκαταλείψεις στὸν πειρασμό».
. Βεβαίως ἡ ἔννοια τοῦ «εἰσενέγκῃς ἠμᾶς εἰς πειρασμὸν» δὲν εἶναι «μὴν μᾶς ἐγκαταλείψεις», ἀλλὰ … «μὴν μᾶς εἰσαγάγεις σὲ πειρασμό». Τὸ «εἰσενέγκῃς» εἶναι ὑποτακτικὴ ἀορίστου τοῦ ρήματος εἰσφέρω. Τὸ λεξικὸ τῶν Liddell – Scott τὸ μεταφέρει στὰ νεοελληνικὰ ὡς «εἰσάγω». Ἡ ἀπόδοση τοῦ ρήματος «εἰσενέγκῃς» στὴ Vulgata, στὴ λατινικὴ δηλαδὴ μετάφραση τοῦ πρωτοτύπου ἑλληνικοῦ κειμένου, ἀπὸ τὸν Ἅγιο Ἱερώνυμο, εἶναι πιστή. Χρησιμοποίησε τὸ ρῆμα «inducere», ποὺ σημαίνει «ἐμβάλλω», ὅμως μὲ τὴ λογική του ὁ Πάπας δὲν τὴν δέχθηκε καὶ τὴν ἄλλαξε… Καὶ ἐξήγησε τὸ γιατί στὴ συνέντευξή του: «Εἶμαι ἐγὼ ποὺ ἁμαρτάνω, δὲν εἶναι Ἐκεῖνος ποὺ μὲ ρίχνει στὸν πειρασμό, γιὰ νὰ δεῖ μετὰ πόσο εἶμαι ἁμαρτωλός. Αὐτὸς ποὺ μᾶς εἰσάγει στὸν πειρασμὸ εἶναι ὁ Σατανᾶς καὶ αὐτὸ εἶναι τὸ ἔργο του. Ἔτσι ἡ ἔννοια τῆς δικῆς μας ἑρμηνείας εἶναι: Ὅταν ὁ Σατανᾶς μὲ εἰσάγει στὸν πειρασμὸ λέγω: σύ, σὲ παρακαλῶ δός μου τὸ χέρι, δός μου τὸ χέρι σου, ὅπως ἔκαμες, ὅταν ὁ Πέτρος βυθιζόταν καὶ ζήτησε τὴ βοήθειά σου». Εἶναι μία λογικὴ καὶ φορτισμένη συναισθηματικὰ ἄποψη, ποὺ ὅμως δὲν εἶναι αὐτὸ ποὺ εἶπε ὁ Χριστός.
. Ἡ διόρθωση τῶν λόγων τοῦ Χριστοῦ ἀπὸ τὸν Πάπα προκάλεσε ἀντίδραση στοὺς ρωμαιοκαθολικοὺς θεολογικοὺς κύκλους. Ἤδη στὴ γαλλικὴ μετάφραση δὲν ἀκολουθήθηκε ἡ ἀποφασισθεῖσα ἀλλαγή, ἀλλὰ τὸ «… μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμὸν» μεταφράσθηκε στὸ «μὴν μᾶς ἀφήσεις νὰ εἰσέλθουμε σὲ πειρασμὸ» καὶ αὐτὴ τὴ μετάφραση ἀκολουθοῦν καὶ οἱ Ἱσπανοὶ ρωμαιοκαθολικοί. Ἐπίσης στὴν Ἰταλία οἱ περισσότεροι πιστοὶ ἐξακολουθοῦν νὰ λένε τὸ «Πάτερ ἡμῶν…» κατὰ τὸ κείμενο τοῦ Ἁγίου Ἱερωνύμου. Γιὰ νὰ περιορίσει τὶς ἀντιδράσεις ὁ βιβλικὸς θεολόγος καὶ καρδινάλιος τῆς Φλωρεντίας Τζιουζέπε Μπετόρι ἔδωσε μία συμβιβαστικὴ ἐξήγηση στὴν ἐπίσημη ἐφημερίδα τοῦ Βατικανοῦ «Osservatore Romano». Εἶπε ὅτι τὸ «Μὴ μᾶς ἐγκαταλείψεις» ἔχει διπλὴ σημασία: «μὴν μᾶς ἀφήσεις ἐμεῖς νὰ μποῦμε στὸν πειρασμὸ» ἀλλὰ καὶ «μὴν μᾶς ἀφήσεις μόνους, ὅταν εἴμαστε μέσα στὸν πειρασμό». Δηλαδὴ ἐκδοχὲς ἑρμηνείας τῆς ἀλλαγῆς ποὺ ἐπέφερε ὁ Πάπας, μακριὰ ὅμως ἀπὸ τὴ δική του …
. Ἡ πιὸ σοβαρὴ ἀντίρρηση ἦταν τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Μπροῦνο Φόρτε, τὸν ὁποῖο ἐκτιμᾶ ὡς θεολόγο ὁ προηγούμενος Πάπας Βενέδικτος καὶ τὸν ὁποῖο ὁ σημερινὸς Πάπας προβίβασε σὲ γενικὸ γραμματέα τῆς πρόσφατης Συνόδου. Στὸ σχόλιό του πρὸς τὴν Ἐπιτροπὴ Θείας Λατρείας τοῦ Βατικανοῦ σημείωσε: «Κατὰ τὴν ἄποψή μου τὸ “…Μὴν μᾶς ἐγκαταλείψεις…” εἶναι μία ἀτυχὴς ἑρμηνεία, διότι ὁ Θεὸς δὲν μᾶς ἐγκαταλείπει ποτέ. Μὲ πείθει ἀκόμη λιγότερο ἀπὸ τὸ “Μὴν μᾶς εἰσαγάγεις…”…».
. Ὁ Πάπας καὶ οἱ περὶ αὐτὸν σύμβουλοι δὲν ἔλαβαν ὑπόψη τους τὶς ἑρμηνεῖες τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας ἐπὶ τοῦ συγκεκριμένου σημείου τῆς Κυριακῆς Προσευχῆς. Ἡ ἀλλαγὴ ποὺ ἐπέφερε ὁ Πάπας εἶναι σοβαρότερη ἐκείνης τοῦ «φιλιόκβε». Τότε, οἱ προκάτοχοί του, ἀλλοίωσαν κείμενο Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Τώρα, ἐκεῖνος ἀλλοίωσε λόγο τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ.
. Ἀπὸ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης σημειώνει ὅτι ὁ Κύριος λέγοντας «Μὴ μᾶς εἰσαγάγεις στὸν πειρασμὸ» προσθέτει ἀμέσως τὸ «Γλύτωσέ μας ἀπὸ τὸν πονηρό». Καὶ περαιτέρω ἐξηγεῖ ὅτι προσευχόμαστε καὶ ζητᾶμε ἀπὸ τὸν Θεὸ νὰ μὴν μᾶς εἰσαγάγει σὲ πειρασμό, ἐπειδὴ τὸν ἀπεχθανόμαστε. Δηλαδὴ κάνουμε αὐτὸ ποὺ κάνει ὅποιος ἀπεχθάνεται τὸν πόλεμο, ποὺ προσεύχεται καὶ ζητεῖ νὰ μὴν ἀναμιχθεῖ σ’ αὐτόν. Ἐπίσης ὅποιος φοβᾶται τὴ φωτιὰ προσεύχεται νὰ μὴν πέσει σ’ αὐτὴν καὶ ὅποιος τρέμει τὴ θάλασσα εὔχεται νὰ μὴ βρεθεῖ στὴν ἀνάγκη νὰ ταξιδέψει στὴ θάλασσα. Ἔτσι ὅποιος φοβᾶται τὴ συνάντηση μὲ τὸν πονηρὸ εὔχεται νὰ μὴν ὁδηγηθεῖ σ’ αὐτόν. (Βλ. σχ. Ἁγ. Γρηγορίου Νύσσης «Λόγοι εἰς τὴν προσευχήν», Εἰσαγωγή, Κείμενο, Μετάφραση, Σχόλια Ἀρχιμ. Παγκρατίου Μπρούσαλη, Ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, β΄ ἔκδοση, Ἀθῆναι 1989, σελ. 160-165).
. Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητὴς συσχετίζει τὸ «…Μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν», μὲ τὸ προηγούμενο αἴτημα τῆς Κυριακῆς προσευχῆς. Γράφει ὅτι ὅποιος δὲν ἔχει καθαρὴ τὴν καρδιά του καὶ δὲν ἔχει συγχωρήσει τοὺς ἄλλους, πέφτει, κατὰ παραχώρηση τοῦ Θεοῦ, σὲ δοκιμασίες, γιὰ νὰ μαλακώσει ἡ ψυχή του: « …Καὶ τῷ πειρασμῷ καὶ τῷ πονηρῷ κατὰ δικαίαν ἐκδοθήσεται κρίσιν, ἵνα μάθῃ καθαίρεσθαι πλημμελῶν, τὰς κατ’ ἄλλων ἑαυτοῦ μομφὰς ἀφαιρούμενος» (P.G. 90,904). Ὁ Διονύσιος Ἀλεξανδρείας σημειώνει σχετικά: «Διὰ τοῦ πειρασμοῦ δίδεται ἡ εὐκαιρία νὰ συνεργασθοῦμε μὲ τὸν Θεὸ γιὰ τὴ λύτρωσή μας καὶ νὰ ἔχουμε τὴ χαρὰ τῆς ἐκπλήρωσής της» (ΒΕΠ 17, 258, 19-25). Καὶ ὁ Κύριλλος Ἱεροσολύμων ἐξηγεῖ: «Προσευχόμαστε νὰ μὴν εἰσέλθουμε σὲ πειρασμό, γιατί τὸν θεωροῦμε ὡς ἕνα χείμαρρο, τοῦ ὁποίου ἡ διάβαση εἶναι δύσκολη». (ΒΕΠ, 39, 261, 13-19).
. Τὸ αἴτημα «μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν», κατὰ τὸν Διονύσιο Ἀλεξανδρείας, προσλαμβάνει τὶς σωστές του διαστάσεις μὲ τὸν λόγο τοῦ Κυρίου στὴ Γεθσημανή, ὅταν προσευχόμενος στὸν Πατέρα Τοῦ εἶπε: «Εἰ δυνατόν ἐστι, παρελθέτω ἀπ’ ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο», γιὰ νὰ προσθέσει ἀμέσως μετά: «Πλὴν οὐχ ὡς ἐγὼ θέλω, ἀλλ’ ὡς σὺ» (Ματθ. κϛ´ 39). Ὅπως γράφει, αὐτὸ ποὺ ὁ Κύριος ἔκανε, νὰ ζητήσει μὲν ἀπὸ τὸν Πατέρα Του νὰ Τὸν ἀπαλλάξει ἀπὸ τὴν δοκιμασία, ἀλλὰ τελικὰ νὰ Τοῦ πεῖ «Οὐχ ὡς ἐγὼ θέλω, ἀλλ’ ὡς Σὺ» εἶναι ποὺ μᾶς δίδαξε νὰ ζητᾶμε καὶ ἐμεῖς μὲ τὸ «Πάτερ ἡμῶν». (ΒΕΠ 17,262, 19-38).
. Οἱ σύγχρονοι Ἕλληνες Καινοδιαθηκολόγοι μεταφέρουν στὰ νεοελληνικὰ περιφραστικὰ τὸν λόγο τοῦ Κυρίου «Μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν». Ὁ ἀείμνηστος Τρεμπέλας μὲ τὸ «μὴν ἐπιτρέψεις νὰ πέσωμεν εἰς πειρασμὸν» καὶ οἱ καθηγητὲς Π. Βασιλειάδης, Ι. Γαλάνης, Ι. Καραβιδόπουλος καὶ Γ. Γαλίτης «μὴ μᾶς ἀφήσεις νὰ πέσουμε σὲ πειρασμό», εἶναι δηλαδὴ ἴδια μὲ ἐκείνη τῶν Γάλλων ρωμαιοκαθολικῶν. Ἡ προσθήκη ὅμως στὸν λόγο τοῦ Κυρίου ἑνὸς ἀκόμη ρήματος, «μὴν ἐπιτρέψεις» στὴν πρώτη ἀπόδοση, «μὴ μᾶς ἀφήσεις» στὴ δεύτερη, ἀφήνει τὸ περιθώριο νὰ δίδεται ἡ ἐντύπωση ὅτι ὁ Κύριος μᾶς συνέστησε, γιὰ νὰ ἀπαλλαγοῦμε ἀπὸ τὸν πειρασμό, νὰ ζητᾶμε νὰ καταργηθεῖ τὸ αὐτεξούσιο καὶ ἡ ἐλευθερία μας, τὰ βασικὰ δηλαδὴ στοιχεῖα τῆς ὑπόστασής μας καὶ τῆς κρίσεως τοῦ Θεοῦ.-
Σχ. «ΧΡ. ΒΙΒΛ.»: Οἱ παπικοὶ πάντοτε ἤθελαν ἀπὸ τὴν ἔπαρσή τους τὴν «καινοτομία». Γι᾽ αὐτὸ καὶ ξεχωρίστηκαν ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία.
. Ὁ Ἅγ. Μάξιμος ὁ Ὁμολογητὴς ἔχει σαφῆ ἐξήγηση γιὰ τὸ «Πάτερ ἡμῶν», ὅπου λιτὰ καὶ ὄμορφα ἐξηγεῖ ὅτι ὑπάρχουν δύο εἰδῶν πειρασμοί. Σχετικὸ ἀπόσπασμα παραθέτει ἡ «ΧΡ. ΒΙΒΛ.»
Χριστιανικὴ Βιβλιογραφία 