«ΔΟΣ ΑΙΜΑ ΚΑΙ ΛΑΒΕ ΠΝΕΥΜΑ»! [Α´]
† Ἰωάν. Κορναράκη,
(Ὁμοτ.) Καθηγητοῦ Θεολογικῆς Σχολῆς Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
«Φιλοκαλικὰ θέματα ἐρημικῆς ἐσωτερικότητος»
ἔκδ. «Ὀρθ. Κυψέλη»,
Θεσσαλονίκη 1975, σ. 70-76
. Οἱ ὑπηρεσίες τῆς σύγχρονης ψυχολογίας στὴν βελτίωση τῶν ὅρων τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀσφαλῶς ὄχι ἁπλῶς ἀξιόλογες ἀλλὰ καὶ ἐπαινετές. Ἡ εὐρεία διάδοση τῶν ψυχολογικῶν γνώσεων συνετέλεσε καὶ συντελεῖ στὴν κατανόηση τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο σὲ ὅλες τὶς ἐκδηλώσεις του καὶ τὶς μορφὲς ἢ τοὺς τομεῖς τῆς ζωῆς του. Ἡ συνεχῶς ἐπισωρευομένη ψυχολογικὴ ἐμπειρία, ἀπὸ τὴ μεθοδικὴ ἔρευνα ἢ τὸ αὐθόρμητο καὶ τυχαῖο ψυχολογικὸ γεγονός, τίθεται συνεχῶς στὴν ὑπηρεσία τῆς βελτιώσεως καὶ ἐξομαλύνσεως τῆς καθημερινῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ πορεία τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου διαποτίζεται συνεχῶς ἀπὸ τὸ πνεῦμα τῆς ψυχολογίας «γιὰ ἕνα καλύτερο σήμερα»! Ὅ,τι εἶναι ψυχολογικό, εἶναι χρήσιμο σὰν δείκτης ζωῆς. Ἐνῶ κάθε «ἀψυχολόγητο» θεωρεῖται σὰν κάτι σχεδὸν … ἀπάνθρωπο!
* * *
. Ἡ τάση αὐτὴ νὰ «ψυχολογοποιοῦμε» τὴν ὕπαρξη καὶ τὴ δράση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι πολὺ χρήσιμη, ἀλλά… μέχρις ἑνὸς σημείου! Πέρα ἀπὸ αὐτὸ τὸ σημεῖο ἀρχίζει ἡ κατάχρηση τοῦ πνεύματος τῆς ψυχολογίας. Οἱ ἐπιστήμονες στὴν περίπτωση αὐτὴ ὁμιλοῦν γιὰ «ψυχολογιαρχία» (Psychologismus). Σύμφωνα μὲ τὴν τάση αὐτή, στὴν περιοχὴ τῆς ἐπιστημονικῆς ψυχολογικῆς ἐρεύνης, τὰ πάντα ἀνάγονται σὲ ψυχολογικὰ αἴτια καὶ ἄγονται σὲ ψυχολογικοὺς σκοπούς.
. Ἡ κατάχρηση τῶν ψυχολογικῶν σπουδῶν θὰ ἠμποροῦσε νὰ βεβαιωθῆ πληθωρικὰ στὴν περιοχὴ τῆς ἀγωγῆς τοῦ παιδιοῦ. Τὸ νέο ρεῦμα τῆς θεωρίας τῆς ἀγωγῆς, ποὺ ὠνομάστηκε «Νέα Ἀγωγὴ» (Education Nouvelle) καὶ ποὺ ξεκίνησε ἀπὸ τὶς ἐμπειρίες τῆς παιδαγωγικῆς ἀφυπνίσεως ποὺ προεκάλεσαν τὰ πρῶτα κτυπητὰ πορίσματα τῆς ψυχολογικῆς προόδου, τοποθέτησε τὸ παιδὶ σ’ ἕνα πολὺ ὑψηλὸ βάθρο. Μὲ παιδαγωγικὲς καὶ κυρίως ψυχολογικὲς πρωτοβουλίες ἐξωραΐστηκε τόσο ὑπέρμετρα ἢ ἄμετρα ἡ προσωπικότης τοῦ παιδιοῦ, ὥστε βρεθήκαμε μπροστὰ σὲ μία παραποιημένη ψυχολογικὰ εἰκόνα. Τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ Νέα Ἀγωγὴ δὲν προχώρησε ἀνοδικὰ καὶ δὲν κατέκτησε ὅλα τὰ πεδία τῆς ἀγωγῆς, ἀλλὰ περιορίστηκε σὲ «πρότυπα» μὰ πολυδάπανα ἱδρύματα, δείχνει ὅτι οἱ ψυχολογικὲς πρωτοβουλίες παραποίησαν πράγματι τὴν προσωπικότητα τοῦ παιδιοῦ. Κυρίως ἐνόθευσαν τὸ ἀνθρώπινο πνεῦμα μὲ πολλή… ψυχολογία καὶ ἑπομένως μὲ πολλή… ἄνεση! Γιατί τὸ πνεῦμα τῆς Νέας Ἀγωγῆς ποὺ διαμορφώθηκε μὲ βάση τὶς ψυχολογικὲς θεωρίες στὸ τέλος-τέλος καθιέρωσε τὴν εὐκολία καὶ τὴν ἄνεση σὰν βασικὰ μέσα τῆς ἀγωγῆς τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἑπομένως ἐμμέσως καὶ σὰν σκοποὺς τῆς ὑπάρξεώς του.
* * *
. Τὸ ψυχολογικὸ αὐτὸ κλίμα, σὰν διάσταση τῆς ὑπάρξεως, ἐπηρεάζει τὴν ζωὴ καὶ τοῦ χριστιανοῦ ποὺ εἶναι καλοπροαίρετος, ὡς πρὸς τὶς ὑποχρεώσεις του καὶ τὰ καθήκοντά του πρὸς τὴν Ἐκκλησία. Ὁ σύγχρονος χριστιανὸς θέλει κι ἐκεῖνος νὰ ζήση «ψυχολογικὰ» τὸν χριστιανισμό του. Δηλαδὴ θεωρεῖ τοὺς ψυχολογικοὺς συμβιβασμοὺς σὰν αὐτονόητα στοιχεῖα τῆς ἐξελικτικῆς πορείας τοῦ κοινωνικοῦ βίου ἀλλὰ καὶ τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας μέσα στοὺς κόλπους τοῦ βίου αὐτοῦ. Ἐκτὸς ἀπὸ τὸν «κανονικὸ» ὅρο «κατ’ οἰκονομίαν», ὁ σύγχρονος χριστιανὸς γνωρίζει κι ἕνα ψυχολογικὸ ὄρο μὲ τὴν ἴδια ἐπωνυμία. Ὁ συμβιβασμὸς τοῦ συγχρόνου «καλοῦ» χριστιανοῦ μὲ τὸν κόσμο γίνεται γιὰ λόγους ψυχολογικοὺς καὶ ἑπομένως «κατ’ οἰκονομία»!
. Ἀναμφιβόλως εἶναι γεγονὸς ὅτι δὲν ἠμπορεῖ κανεὶς εὔκολα νὰ ἐκτιμήση ἀντικειμενικὰ τὰ θετικὰ στοιχεῖα τοῦ ψυχολογικοῦ «κατ’ οἰκονομίαν»! Ἡ ψυχολογία, ὅπως καὶ ἀλλοῦ ὑπογραμμίστηκε, ἔχει μία ἀξία ἀναμφισβήτητη. Ἀλλὰ μέχρις ἑνὸς ὁρίου..! Κι εἶναι ἀλήθεια, ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριά, ὅτι τὴν ὑπέρβαση τοῦ ὁρίου αὐτοῦ τὴν πραγματοποιεῖ ὁ σύγχρονος χριστιανὸς μὲ πολλὴ ἄνεση. Μὲ τὴν ἄνεση ἀκριβῶς ποὺ τοῦ δίνει ἡ ὑπερεκτίμηση τοῦ πνεύματος τῆς ψυχολογίας (κι ἂς μὴ γνωρίζει ὁ ἴδιος θεωρητικὰ τὴν ψυχολογία αὐτή!). Μὲ ὁδηγό, συνειδητὰ ἢ ἀσυνείδητα, τὸ πνεῦμα αὐτὸ τῆς ψυχολογίας προβάλλει τὰ δικαιώματά του στὴν ζωὴ καὶ τὶς ἀνέσεις της. Θέλει νὰ ζήση τὴν τεχνολογικὴ ζωή του «ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ». Κι ἐδῶ βέβαια συναντᾶ μία δυσκολία ποὺ ὅμως, ὅπως φαίνεται, τὴν ἀπωθεῖ στὸ ἀσυνείδητό του. Ὁ σύγχρονος χριστιανὸς «σκηνοθετεῖ» μία ζωὴ εὐσεβείας ποὺ εἶναι πολὺ μακριὰ ἀπὸ τὴν αὐθεντικὴ εὐσέβεια, γιατί ὁ βασικὸς προσανατολισμός του δὲν ἔχει στόχο τὸν οὐρανὸ ἀλλὰ τὴν γῆ. Ἡ ψυχολογικὴ ἐκτίμηση καὶ προοπτικὴ τῆς ζωῆς του τὸν κατευθύνει πρὸς τὴν βίωση τῶν τεχνολογικῶν ἀγαθῶν ποὺ δίνει… ὁ Θεός!
* * *
. Ὅμως, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ψυχολογικὴ προσαρμογὴ στὴν ζωὴ καὶ ἡ ἀπόλαυση τῶν τεχνολογικῶν ἀγαθῶν ἔχουν μία νομιμότητα ἀναμφισβήτητη, εἶναι στοιχεῖα μίας ζωῆς ποὺ δὲν εἶναι αὐθεντικὰ πνευματική. Τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ ὄχι μόνο δὲν ἀρνεῖται τὴν πρόοδο, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐπιβάλλει καὶ τὴν καθαγιάζει. Ἐξ ἄλλου, ὡς πρὸς τὴν ψυχολογικὴ προσαρμογή, τὴν παραδέχεται πράγματι σὰν ὅρο τῆς ζωῆς ποὺ εἶναι αὐτονόητα ἀνθρώπινη. Ἀλλά, παρ’ ὅλα αὐτά, τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ προβάλλει στὴν ζωὴ τοῦ Κυρίου καὶ τῶν Ἀποστόλων του μία ζωὴ ἀσκήσεως καὶ αἵματος! Μία ζωὴ βέβαια χαρᾶς καὶ εὐδοκίας! Μία ζωὴ ποτισμένη μὲ τὴν αὐθεντικὴ χαρὰ ποὺ δὲν ἠμπορεῖ κανεὶς νὰ ἀφαιρέση ἀπὸ τὴν καρδιὰ τοῦ πνευματικοῦ ἀγωνιστοῦ. Μά, πρὶν ἀπ’ ὅλα, μία ζωὴ στολισμένη μὲ τὸ αἷμα τοῦ μαρτυρίου τῆς ἀσκήσεως σὰν βασιλικὴ πορφύρα καὶ βύσσο!
. Ὁ ὅσιος Νικήτας ὁ Στηθάτος συμπυκνώνει σὲ ὀλίγες λέξεις τὴν περιγραφὴ τῆς ἀσκήσεως καὶ τοῦ μαρτυρίου ποὺ βιώνουν οἱ αὐθεντικοὶ πνευματικοὶ ἄνθρωποι. Οἱ ἄνθρωποι αὐτοί, κατὰ τὸν ὅσιο πατέρα «ἀεὶ γὰρ πόνοις ἑαυτῶν καθαίρουσι τὰς ψυχὰς καὶ τὰς ἐντολὰς τοῦ Κυρίου τηροῦσι, κενοῦντες ἑαυτῶν τὰ αἵματα ὑπὲρ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ». Οἱ αὐθεντικοὶ πνευματικοὶ ἄνθρωποι χύνουν τὸ αἷμα τῆς ψυχῆς τους «ὑπὲρ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ». Γιατί «καθαίρουσι τὴν σάρκα νηστείαις καὶ ἀγρυπνίαις· δάκρυσι τὸ πάχος λεπτύνουσι τῆς καρδίας· κακοπαθείαις νεκροῦσι τὰ μέλη· προσευχῇ καὶ μελέτῃ τὸν νοῦν πληροῦσι φωτὸς καὶ λαμπρὸν αὐτὸν ἀπεργάζονται, τῇ ἀπαρνήσει τῶν θελημάτων χωρίζουσι τὰς ἰδίας ψυχὰς ἀπὸ τῆς τοῦ σώματος προσπαθείας καὶ ὅλοι μόνου τοῦ πνεύματος γίνονται. Διὸ καὶ πνευματικοὶ οὐ μόνον γνωρίζονται, ἀλλὰ καὶ καλοῦνται παρὰ πάντων εἰκότως»1.
. Ἡ συνοπτικὴ αὐτὴ περιγραφὴ τοῦ μαρτυρίου τῆς ἀσκήσεως, ποὺ ἀπεικονίζει τὴ δραματικὴ ροὴ τοῦ αἵματος τῆς ψυχῆς, ἀποκαλύπτει συγχρόνως μία ὑπέρβαση: τὴν ὑπέρβαση τοῦ ψυχολογικοῦ δυναμικοῦ τῆς προσωπικότητος!
. Ἡ ἄσκηση, σὰν μία δυναμικὴ ἐνέργεια καὶ λειτουργία τῆς προσωπικότητος, εἶναι πράγματι ὑπέρβαση τῶν ψυχολογικῶν δεδομένων καὶ γενικῶς τοῦ ψυχολογικοῦ δυναμικοῦ τῆς προσωπικότητος. Ὁ ἀσκητὴς δὲν συμμορφώνεται μὲ τὶς ψυχολογικές του ἀνάγκες. Ἀντιθέτως, δρᾶ ἐναντίον τῶν ψυχολογικῶν διαθέσεων καὶ παρορμήσεων ποὺ ἐκφράζουν τὸ ἀνθρώπινο στοιχεῖο τῆς προσωπικότητος. Ἡ ἐρημικὴ ἐσωτερικότης εἶναι μία ἔντονη καὶ δυναμικὴ ἄσκηση τῆς «ἀτομικότητος» ποὺ ἐκφράζεται ψυχολογικά. Οἱ ἐπιθυμίες, οἱ προθέσεις, οἱ ἀνάγκες, οἱ στερήσεις καὶ κάθε ἄλλο δυναμικὸ στοιχεῖο τῆς ψυχολογικῆς ὑποστάσεως τῆς ἀτομικότητος, δαμάζονται καὶ ἐξουδετερώνονται ἀπὸ τὸ πνευματικὸ βάθος τῆς προσωπικότητος, ἀλλὰ μὲ τρόπο βίαιο. Ἡ ἄσκηση εἶναι μία ἀντιλογία στὶς ἐπιθυμίες τῆς «σαρκὸς» καὶ ἕνα βίαιο μαστίγωμα τῶν διαθέσεων καὶ παρορμήσεων ποὺ εἶναι ντυμένες μὲ τὸν ψυχολογικὸ χιτώνα, δηλ. μ’ ἕνα ἔνδυμα ἀνθρωπίνης νομιμότητος. Ἡ ἄσκηση εἶναι πράγματι μία ὑπέρβαση καὶ μία ἄρνηση τῶν λογικῶν, δηλ. ψυχολογικῶν δικαιωμάτων τῆς προσωπικότητος. Ἡ ἄσκηση εἶναι μία παράλογη πράξη ποὺ μετουσιώνει δυναμικὰ τὶς ψυχολογικὲς ἐμπειρίες τοῦ ἀνθρώπου σὲ πνευματικὴ ὑπόσταση καὶ ζωή. Χωρὶς ἄσκηση, χωρὶς βία καὶ αἱμάτινη πίεση στὶς ἀλαζονικὲς ἀπαιτήσεις τῆς ψυχολογικῆς ζωῆς του, δὲν ἠμπορεῖ ὁ χριστιανὸς ν’ ἀνεβῆ τὴν κλίμακα τῶν ἀρετῶν καὶ νὰ εἰσέλθη στεφανωμένος στὴ βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Χωρὶς νὰ χύση αἷμα, δὲν ἠμπορεῖ νὰ λάβη πνεῦμα. Ἡ πνευματικὴ αὐτὴ βιαιοπραγία εἰς βάρος τοῦ ἑαυτοῦ του ἀπὸ τὸν ἑαυτό του, εἶναι τὸ περιζήτητο εἰσιτήριο τοῦ παραδείσου.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
ΠΗΓΗ ἀνεπεξ. ἠλ. κειμ: impantokratoros.gr
Χριστιανικὴ Βιβλιογραφία 