Ἡ οἰκολογία καὶ ὁ οἰκολογισμὸς
Θεόδωρος Παντούλας
. Ὁ ἄνθρωπος τοῦ διαφωτισμοῦ καὶ τῆς νεωτερικότητας λησμόνησε ὅτι εἶναι «παρεπίδημος»· ὑπερτίμησε τὸν ἑαυτό του καὶ τὶς δυνατότητές του τόσο, ποὺ στὸ ὄνομα μία γραμμικῆς «προόδου» εἶδε στὸ περιβάλλον μία ἀκόμη πηγὴ ἐκμετάλλευσης, δηλαδὴ μία ἀκόμη πηγὴ πλουτισμοῦ. Τὴν ὕβρη του μάλιστα τὴν ὀνόμασε «ἀνάπτυξη» καὶ στὸ ὄνομά της διέπραξε μία ὑπέρβαση ὄχι ἁπλῶς τῶν ἀντοχῶν, ἀλλὰ τῶν ἴδιων τῶν περιβαλλοντικῶν ὁρίων τοῦ κόσμου μας, ποὺ ἐν τῷ μεταξὺ ἔπαψε νὰ εἶναι κόσμος κι ἔγινε ἀγορά. Ὄχι ἀγορὰ τῶν πολιτῶν, ἀλλὰ ἀγορὰ τῶν πολυεθνικῶν.
. Σὲ αὐτὴ τὴν ἀγορὰ τὸ περιβάλλον εἶναι ὁ πλέον σπαταλημένος πόρος τῆς ἀνθρωπότητας. Δίπλα στὴν κλιματικὴ ἀλλαγή, μὲ τὴν ὁποία δὲν γνωρίζουμε τί μᾶς ξημερώνει, ἔχουμε τοὺς πολέμους, ποὺ ὅσα «ἀνθρωπιστικὰ» προσχήματα κι ἂν ἐπικαλεστοῦμε, μισογνωρίζουμε ὅλοι μας ὅτι γίνονται γιὰ τὸ πετρέλαιο: γιὰ τὴν ἐνέργεια δηλαδή· γιὰ νὰ συνεχίζουμε νὰ παράγουμε καὶ νὰ καταναλώνουμε. Θὰ ἀκολουθήσουν -προβλέπουν οἱ εἰδικοὶ- πόλεμοι γιὰ τὸ νερὸ -κι ἔχει ὁ Θεός. Ἐμεῖς δὲν θὰ ἔχουμε ὅμως συνεχίζοντας ἔτσι. Οἱ προβλέψεις γιὰ πανδημίες κι ἄλλα δεινὰ εἶναι πολὺ συγκεκριμένες. Τόσο συγκεκριμένες ὅσο καὶ οἱ ἐπιδόσεις μας.
. Θέλω νὰ πῶ πὼς ὅσο ἡ δύση ἀναπτύσσεται –κι αὐτὸ ποὺ ὀνομάζουμε «ἀνάπτυξη» γίνεται πάντοτε σὲ βάρος τοῦ περιβάλλοντος– τόσο αὐξάνονται οἱ πεινῶντες καὶ διψῶντες τῆς ἀνθρωπότητας. Τὰ γενετικῶς τροποποιημένα τρόφιμα δὲν μᾶς χορταίνουν· μᾶς μεταλλάσσουν. Καὶ μᾶς μεταλλάσσουν σὲ τέτοιο βαθμὸ ποὺ δὲν μποροῦμε νὰ κάνουμε πλέον στοιχειώδεις διακρίσεις. Δεῖτε τὰ καθ᾽ ἡμᾶς: ἔχουμε πεντακάθαρα σπίτια ἀλλὰ χιλιοβρόμικους δημόσιους χώρους. Δὲν ἔχουμε τὴν παραμικρὴ αἴσθηση τοῦ δημοσίου συμφέροντος καὶ τοῦ δημοσίου χώρου. Ὅ,τι εἶναι ἐκτὸς τῆς οἰκίας μας, στάχτη καὶ μπούλμπερη!
. Ἡ κρίση ποὺ βιώνει σήμερα ὁ κόσμος -καὶ ἡ πατρίδα μας πολὺ περισσότερο- γιὰ λόγους ποὺ δὲν εἶναι τοῦ παρόντος, δὲν εἶναι ἁπλῶς μία κρίση οἰκονομική. Εἶναι μία κρίση ἀνθρωπολογική, κρίση τοῦ ἴδιου τοῦ μοντέλου ἀνάπτυξης ποὺ υἱοθετήθηκε, μεταπολεμικὰ κυρίως. Αὐτὸ τὸ μοντέλο, ἀφοῦ μᾶς καταχρέωσε, μᾶς χρεωκόπησε οἰκονομικά, πολιτικὰ καὶ ἠθικὰ κι ὅμως ἐμεῖς, παραδόξως, ἐπιμένουμε σὲ αὐτό, μιλώντας καὶ προσδοκώντας περισσότερη «ἀνάπτυξη» -δηλαδὴ περισσότερη κατανάλωση. Θεραπεύεται ὅμως ἡ παχυσαρκία μὲ περισσότερες θερμίδες;
. Ὑπάρχει μία ἠθικὴ ὑποχρέωση ἔναντι τῶν παιδιῶν μας, ἀλλὰ δὲν εἶμαι καθόλου σίγουρος ὅτι θέλουμε νὰ τὴν ἀναλάβουμε. Φυσικὰ καὶ μποροῦμε νὰ ζήσουμε χωρὶς μιᾶς χρήσεως προϊόντα, ἀλλὰ δὲν ξέρω ἐὰν τὸ θέλουμε.
. Ξέρω ὅμως ὅτι ὁ προνεωτερικὸς παππούς μου, ὁ Περεκλάκης, ἦταν ἕνας ἄνθρωπος φτωχὸς ἀλλὰ εὐτυχής, διότι μοιραζόταν τὴν φτώχειά του. Ἦταν ἕνας ἄνθρωπος ὀλιγογράμματος ἀλλὰ σοφός. Τόσο σοφὸς ποὺ ποτέ του δὲν βιαζόταν. Τὰ παιδιά του ποὺ σπούδασαν βιάζονται πολύ, δουλεύουν περισσότερο κι ἔχουν πολλὲς σκοτοῦρες. Περιέργως, ὅποτε τὸ κατορθώνουν, ἐπιστρέφουν στὸ σπίτι καὶ στὴν ζωὴ τοῦ παπποῦ… γιὰ νὰ ξεκουραστοῦν! Ἀντιλαμβάνεστε τὸ παράδοξο: ἔφυγαν γιὰ μία καλύτερη ζωὴ ἀλλὰ ἀναπαύονται ἐπιστρέφοντας σὲ αὐτὴ ποὺ ἐγκατέλειψαν. Τὸ πρόβλημα εἶναι πολὺ πιὸ ὀξὺ γιὰ ὅσους δὲν ἔχουν ἀφετηρία…
. Οἱ ἐπιλογές μας βεβαίως ἔχουν πάντοτε ἕνα κόστος: αὐτὸ ποὺ μᾶς ξεκουράζει σήμερα τὸ λέμε διακοπὲς κι αὐτὸ ποὺ μᾶς καταπονεῖ τὸ λέμε καθημερινότητα.
. Μποροῦμε νὰ συνεχίσουμε ἔτσι μὲ τὴν ἐπίγνωση ὅτι εἶναι λίγα τὰ ψωμιά μας -καὶ τὰ δικά μας καὶ τοῦ κόσμου μας- ἀλλὰ μποροῦμε καὶ νὰ συνεχίσουμε ἐξορίζοντας τοὺς οἰκονομολόγους ἀπὸ τὴν ζωή μας. Ξέρετε, ἡ ἀνθρωπότητα τὰ κατάφερε καὶ χωρὶς αὐτούς.
. Δὲν λέω ἀκριβῶς νὰ γυρίσουμε πίσω, ἀλλὰ νὰ μὴν περιφρονήσουμε τὴν ἱστορικὴ ἐμπειρία. Λιγότερη ἔπαρση γιὰ τὰ κατορθώματά μας δὲν θὰ μᾶς βλάψει.
. Ὑπάρχει ἕνα ὄψιμο ἐνδιαφέρον γιὰ τὸ περιβάλλον, ἕνας πολύμορφος οἰκολογισμὸς θὰ ἔλεγα, ποὺ κατὰ τὴν γνώμη μου εἶναι ἄλλη μία μεταμοντέρνα ὑποκρισία. Ἐὰν ὁ πρώιμος καπιταλισμὸς λεηλάτησε τὸ περιβάλλον στὸ ὄνομα τῆς «ἀνάπτυξης», ὁ ὕστερος καπιταλισμὸς τὸ λεηλατεῖ κάνοντας πράσινες μπίζνες. Καὶ στὶς δύο περιπτώσεις -σᾶς θυμίζω- μένουν εὐχαριστημένοι οἱ κερδοσκόποι, ποὺ μετακινοῦν ἐμπορεύματα κι ἀνθρώπους ἀλλὰ ὄχι τὸ περιβάλλον.
. Σὲ κάθε περίπτωση οἱ περιβαλλοντικὲς μπίζνες δὲν θὰ σώσουν τὸ περιβάλλον. Θὰ τὸ κάνουν ἁπλῶς ἕνα ἀκόμα ἐμπόρευμα.
. Ἂν κάτι μπορεῖ νὰ σώσει τὸ περιβάλλον, αὐτὸ νομίζω ὅτι εἶναι ἡ ἐπίγνωση ὅτι δὲν εἴμαστε τὸ κέντρο τοῦ κόσμου. Ἀλλὰ γιὰ νὰ γίνει αὐτὸ δὲν χρειάζονται εὐχές, ἀλλὰ ἡ ταπεινότητα ἐκείνη ποὺ ἀναγνώριζε ὅτι ἡ ζωὴ ἀνθεῖ καὶ λουλουδίζει μόνο στὴν ἱερότητα τοῦ κόσμου. Κι ὅτι ἔξω ἀπ’ αὐτὴ μαραίνεται –μ᾽ ὅση ἀνάπτυξη κι ἂν τὴν ποτίσουμε.
- (Ὁ Θεόδωρος Παντούλας εἶναι ἐκδότης καὶ διευθυντὴς τοῦ περιοδικοῦ «manifesto»)
ΠΗΓΗ: alopsis.gr
Χριστιανικὴ Βιβλιογραφία 